|
2023
|
|
|
O E dukia: ...tsuneetan lehentasunez berriro sartzeko eskubidea; langileak beste enpresa batzuetan berriro laneratzea, langileak berriro laneratzeko enpresa baimenduen bidez; lanbide prestakuntzako nahiz birziklatzeko ekintzak, langile horien enplegagarritasuna hobetzeko; beregaineko enplegua sustatzea, autonomo gisa edo ekonomia sozialeko enpresetan, betiere horrek ez badakar ukitutako langileek enpresa berari
|
lan
zerbitzuak ematen jarraitzea obren edo zerbitzuen kontraten edo antzeko kontratu moten bidez, helburu izanik, lege maula gauzatuz, lan kontratuaren betebeharrak ez gauzatzea; mugigarritasun geografikoak eratorritako gastuak konpentsatzeko neurriak; edo enplegu berri baten ondorioz sortzen diren alokairu diferentziak konpentsatzeko neurriak.
|
|
|
(a) Jarraitutasunik gabeko
|
lanetan
zerbitzuak ematen dituzten langileak eta urtebete baino gehiagoko iraupen jakineko kontratu lotura duten langileak plantillako langile finko gisa zenbatuko dira.
|
|
|
Oporraldiaren xedeak (langileari behar duen atsedena eskaintzea, indarberri dadin) eragozten du oporraldiaren ordez konpentsazio ekonomikoa aitortzea, salbu eta langileak
|
lan
zerbitzuak emateari uzten dionean oporraldia izan aurretik; arean ere, kasu horretan, aribideko urtean zenbat denbora lan egin eta denbora horren araberako zati proportzionala jasoko du, oporraldiko ordainsari arrunt gisa [ikusi 2003ko otsailaren 25eko (2155/ 2002 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Oporraldien aurretik sortu bada aldi baterako ezgaitasun egoera, eta, horren ondorioz, ezin bada oporraldirik izan aldez aurretik ezarritako aldian, orduan ezgaitasun egoera horrek ezin eragotz dezake langile orok duen eskubidea urteko oporrak izateko, enpresan
|
lan
zerbitzuak emateagatik [ikusi 2009ko urtarrilaren 20ko EBAE, C/ 06 eta C/ 06 pilatutako gaiak; 2009ko irailaren 10eko EBAE, C/ 08 gaia; 2009ko ekainaren 24ko (1542/ 2008 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; 2009ko urtarrilaren 18ko (314/ 2009 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; 2011ko urtarrilaren 21eko (546/ 2009 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
(a) Langilearen ordainsariei dagokienez, LELTBren 30 artikuluaren arabera, langileak eutsiko dio alokairuak jasotzeko eskubideari, baldin eta kontratua indarrean dagoela ezin badu
|
lan
zerbitzurik eman enpresaburuari bakarrik egotz dakizkiokeen arrazoiengatik.
|
|
|
LELTBren 21.1 artikuluaren arabera, langile batek ezin izango du enpresaburu desberdinentzat
|
lan
zerbitzurik eman, lehia desleiala dagoela uste bada edo esanbidezko konpentsazio ekonomikoaren bidez arduraldi osoa itundu bada, horretarako hitzartutako baldintzen arabera.
|
|
|
21 Familia etxeko zerbitzarien lan harreman bereziak izango lituzke etxebizitza jakin batean
|
lan
zerbitzuak emateaz gain, etxebizitza horretako titularrak duen enpresa txiki batean makina saltzaileak mantentzeaz arduratzen den langileak?
|
|
|
Zuzendaritza ahalmenak bat egiten du lan kontratuko edo lan zuzenbideko ezaugarri den mendekotasunarekin:
|
lan
zerbitzuak ematea" enplegatzaile edo enpresaburu deritzon beste pertsona fisiko zein juridiko baten antolaketaeta zuzendaritza esparruan".
|
|
|
Behin behineko kontratua eta bitarteko kontratua izan ondoren,
|
lan
zerbitzuak emateari utzi zion, likidazioeta kito agiriak sinatu zituela. Alabaina, berehala BUEN MENU S.L. enpresarentzat lan egiten hasi zen, iraupen mugagabeko kontratazioa sustatzeko kontratu batekin, hain justu ere, haren jabetzapeko jatetxe batean zerbitzari gisa.
|
|
|
Alokairuaren kontzeptuari beren beregi erreparatuz, LELTBren 26.1 artikuluaren arabera alokairutzat joko dira inorentzat
|
lan
zerbitzuak emateko lanbide prestazioaren ondoriozko hartukizun ekonomiko guztiak, horiek diruz zein gauzaz egin. Hartukizun ekonomiko horiekin ordainduko da benetako lana, hori ordaintzeko modua edozein dela, bai eta lan denboratzat jotzen diren atsedenaldiak ere.
|
|
|
Gainera ez du garrantzirik alderdiek alokairu kontzeptuei eratxikitako nomen iuris edo izenak. Zinez, alokairu zenbatekoak oso osoan ordezteak ondorerik gabe utziko luke
|
lan
zerbitzuak ematean lanarekin batera kontuan hartu ohi diren inguruabar berezien balorazioa; bestela esanda, oso osoko neutralizazioa onartzeak berarekin ekarriko luke alokairu egitura aldaraztea eta, ondorenez, lan harremanei datxekien sinalagmatikotasun printzipioa haustea (Gonzalez Posada Martinez). Alokairu egitura aldarazi nahi izanez gero, lanabes egokia lanbaldintzak funtsean aldaraztea da.
|
|
|
(e) Bezeroei dagokienez, lurralde, mugape edo kategoria jakin bat dagoen ala ez,
|
lan
zerbitzuak emateko. Hala bada, langileari esklusibotasuna eratxiki zaion ala ez, mugape jakin horretan aritzeko.
|
|
|
Zinez, LELTBren 1.3 artikuluaren arabera, pertsona batzuk lan zuzenbidetik at daude, nahiz eta
|
lan
zerbitzuak eman. Pertsona horiek lan zuzenbidetik at daude, dela euren lan harreman juridikoetan lan zuzenbidearen ezaugarriren bat falta delako, dela legeak pertsona horiei begira ezarri duelako lan izaerakoa ez den beste estatutu juridiko bat.
|
|
|
(f) Aldi baterako laneko enpresek eta langileek egindako lan kontratuak, enpresa erabiltzaileetan
|
lan
zerbitzuak emateko (ikusi uztailaren 1eko 14/ 1994 Legearen 10.1 artikulua).
|
|
|
lanbide arteko gutxieneko alokairua zehazten da; lanbide arteko gutxieneko alokairua enbargaezina da; alokairuak likidatu eta ordaintzeko betekizunak daude; alokairua kreditu pribilegiatua da; Alokairuak Bermatzeko Funtsa dago, enpresaburuaren kaudimen gabezia egoeretan langilea babesteko (LELTBren 27, 29, 32 eta 33 artikuluak). Are gehiago, behin kontratua indarrean izanda, langileak ezin badu
|
lan
zerbitzurik eman, enpresaburua lana ematean atzeratzen delako, enpresaburuari berari egotz dakizkiokeen eragozpenen ondorioz, langileak eutsi egingo dio alokairua jasotzeko eskubideari, eta egin gabeko lana ezin izango da konpentsatu beste garai batean egindako lanarekin (LELTBren 30 artikulua).
|
|
|
Teoria horietarik lehenengoaren arabera, langileak ekoiztutako ondasun eta zerbitzuek langileari ez diote zuzeneko onura ekonomikorik ematen; izan ere, onura hori enpresaburuari dagokio, eta enpresaburu horrek langilea konpentsatu behar du onura horretatik kenduko duen zenbateko batekin, hots, alokairuarekin [ikusi 2010eko urriaren 6ko (2010/ 2009 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa eta 2011ko ekainaren 21eko (2355/ 2010 errek. zk.), AGE, 4 Salakoa]. Bestalde, bigarren teoriaren arabera, langileak
|
lan
zerbitzuak ematen ditu bere jabetzapekoak ez diren materialak edo gauzak nahiz lanabesak erabiliz [2010eko urriaren 6ko (2010/ 2009 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Aitzitik, bigarren teoria hori ere malgutu da, zenbait kasutan (adib. laguntzaile edo erreportari grafikoen kasuan), langileek euren lana egiteko ekarritako materialen balio ekonomiko txikiak ez baitu eragotzi harremanen lan izaerarik [1997ko martxoaren 31ko (3555/ 1996 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Ildo horretatik, ohiko zantzutzat hartzen dira esklusibotasuna, ordutegi erregularra eta zehatza izatea, lan jarduera enpresaburuaren lantokietan gauzatzea, enpresaburuaren aginduak eta jarraibideak zorrotz betetzea, enpresaburuak lanaren emaitza erabat kontrolatzea eta jarraikakotasunez aritzea itundutako
|
lan
zerbitzua ematen [1995eko irailaren 20ko (1463/ 1994 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Baina bi erakunde horiez landa, eta pisu gutxiagorekin bada ere, zuzenbide erromatarrak, modu barreiatuan, askotariko erakunde juridikoak arautu zituen,
|
lan
zerbitzuak ematearen inguruan. Halakoen artean hurrengoak nabarmendu behar dira:
|
|
|
Askatasunean
|
lan
zerbitzuak ematen zituzten pertsonen artean profesional liberalen jarduerak arautu ziren, bai eta eskulangileenak eta jornalarienak (adib. arotzenak, igeltseroenak) ere. Halaber, azken horiek, euren lana errentan emanez, autonomo gisa ziharduten, euren bezeroekiko mendekotasun pertsonalik gabe, lana egiteko moduari dagokionez.
|
|
|
Antzinatean argiro bereiz daitezke bi estatus nagusi
|
lan
zerbitzuak emateari dagokionez: derrigorreko lana eta pertsona askeen lana.
|
|
|
Laneko Ikuskatzailetzaren jarduna hedatzen zaie pertsona fisikoei eta juridikoei, azken horiek publikoak nahiz pribatuak izan. Halaber, Laneko Ikuskatzailetzak jardun dezake enpresetan eta lantokietan, ibilgailuetan eta garraiobideetan, halakoetan
|
lan
zerbitzuak ematen badira, bai eta portuetan, aireportuetan, Gizarte Segurantzarekin lankidetzan aritzen diren erakunde publiko nahiz pribatuetan, Administrazioan eta gizarte ekonomiako enpresetan ere.
|