|
2000
|
|
|
Técnicas de psicología jurídica. Izango ziren hamar bat urte lizentziatu zenetik, eta gutxiago bulego txiki batean
|
lanean
hasi zenetik, eta horra non atera zion lehenbiziko aldiz etekina irakasgai horri. Gutxienez Maitek hasitako liskarrean burua hotz mantentzeko balio izan zion.
|
|
|
Zeren eta zinez miresten baitzuen Antonio Ibarbiak Asisko Frantzisko. ...riago egin zuena; guraso modest eta onest batzuen seme bakarra, umetan eta gaztetan frantziskotarrekin ibilia, studioak utzi egin behar izan zituen aitzinago, bere aitak itsasoan izan zuen istripu baten karietarat, zeinak utzi baitzuen bizitza osorako hebaindurik, ezindurik eta erdi bentzuturik, aulki bati lotua; eta, hala, etxearen ardura bere gain hartzen zuela, Antonio ere, aita bezalaxe, itsas
|
lanetan
hasi zen, eta ez-ohiko ohitura bat hartu zuen: bere itsasaldietan libururen bat edo bertze eramaitekoa.
|
|
|
—Ez dakit zer gertatzen zaidan, zeren, orain dela lau urte, noiz eta zurekin
|
lanean
hasi bainintzen, dohatsu nintzen, eta ez naiz jadanik dohatsu; eta Amsterdamen gizon egin nintzen, baina ez naiz jadanik gizon sentitzen, zeren, lehen, portuko ema mutiriekin husten nintzen eta ene huts hartan beterik sentitzen nintzen, baina orain husten naiz eta neure hutsean are hutsago sentitzen naiz...
|
|
|
—Neronek? Oraindik ez bainaiz
|
lanean
hasi ere! Hiretik zerbait probestu diat, egunkarian urkatuko ez banaute.
|
|
2001
|
|
|
Baina hogei urte eskas besterik ez nituen nik orduan, bizitzeko antsia ikaragarria eta maiteminduta nengoen. Tabernan
|
lanean
hasi berria nintzen uda hartan. UBI ekainean bukatu nuen izan ere, kostata eta bi urteko atzerapenarekin bazen ere.
|
|
|
Erabakigarria da. Behin bost minutu igarota, bihotza berriz
|
lanean
hasteko probabilitatea izugarri jaisten da. Garuna ito egiten baita, nolabait esateko.
|
|
|
Radhak ahalegin guztiak egin zituen gizonari eta gizonaren etxekoei atsegin egiteko. Goizeko lauretan jaikitzen zen eta
|
lanean
hasi, bere gizonaren hamar ahaideei gosaria eta beste beharrezkoak gertutzeko. Gaueko orduak arte lanean.
|
|
|
Juan Bautista ez beste guztiak Ikastetxekoak ziren eta batxilerreko laugarren kurtsoaren atarian zeuden. Juan Bautista besteak baino urtebete zaharragoa zen eta estudioak utziak zituen, laugarren urtea errepikatzen ari zela bota baitzuten, eta hamasei urte noiz beteko zain zegoen aitarekin
|
lanean
hasteko.
|
|
|
Dantza utzi eta
|
lanean
hasiko zarete biak.
|
|
2002
|
|
|
Egilearen irizpide horri jarraitu diot neuk ere moldatze
|
lanetan
hasi naizenean, eta eskua aske sentitu dut lumari eragiterakoan. Hemen datorrena, beraz, gehiago da Hawthorne iparramerikarrak idatzitakoaren moldaketa haren idazkiaren itzulpena baino.
|
|
|
Haritzek esku bat sumatu zuen sorbaldan. Une hartan martxan zituen neurona eskasak, oztopoak oztopo,
|
lanean
hasi zitzaizkion. Urduritzen hasi zen.
|
|
|
1981eko urtarrileko goiz hotz hartan, Altzako anbulatorioko egongela batean zegoen Sara Huarte, medikua noiz itzuliko zain, bere iragana oroitzen zuen bitartean: ...ere, edozein gaitzen eraginpean egin zituenak bereziki, baita griperik arinenarekin ere, gaitzak sortzen zion egoera orokor tamalgarriaz gain, Erramun Ibargoien herriko medikuaren injekzioen beldur izaten zelako; auzoan igarotako eskolako egunak, eta mojen ikastetxekoak, nondik bota baitzuten, Formación del Espíritu Nacionaleko señoritari azio sonatu hura egin ziolako; estudioak bukatu ondoren
|
lanean
hasi zen lehen eguna, eraikuntza enpresa batean, idazkari gisa; bere harremanak mutilekin: Edurekin... baina batez ere Sergiorekin eta Emmanuelekin, Granadako Alpujarretan, harik eta zorabio batean sartu zen arte, drogaz drogarako ibilaldian murgildurik.
|
|
2003
|
|
|
Orduz geroz, badakigu zein zaila den beren subiranotasuna kostarik kosta zaindu nahi duten estatu handi ala tipien eragozpenak gainditzea. Bizkitartean, aitzinamendu ohargarriak egin dira iragan mende erdian, hala nola, Nazio Batuen Erakundeak onartu dituelarik 1966ko bi Hitzarmenak, edo aurten 2003ko uztailean
|
lanean
hasiko delarik Nazioarteko Gorte Penala.
|
|
|
1998ko uztailaren 17an, 138 estatuk sinatu zuten alabaina, Erroman, bere larderia munduko lau hegaletara helaraziko zuen Nazioarteko Auzitegi Penala Hagako hirian eraikitzeko kontratua. Eta 2003ko otsail honetan, berriz, jakin dugu 18 epaile handi hautatuak izan direla datorren uztailean
|
lanean
hastera doazenak. Ez dugu beraz zeren lotsa, gizakiaren gogo bihotzetan bizirik baitirau oraino zuzentasun goseak.
|
|
|
|
Lanean
hasi behar zuela erabaki zuen Matiasek, ezin ziola bere buruari prorroga gehiago eman; bigarren pisura igo behar zuela eta grabazioa egin. Eta pentsatu zuen, modu berean, gauzak hastea beti dela zaila, baina grabazioak egitera etorri zela Idusera, ez sofa gorri batean egotera, suge batekin alberdanian.
|
|
|
Horrek esan nahi baitzuen bazkalondo hura berehala desintegratuko zela, Matildek platerak eta batuko zituela, Anak lagundu egingo ziola eta Tomas sukaldetik pululatzen hasiko zela. Eta Matias gustura zegoen bazkalondo hartan, oso gustura, eta ondo zekien handik altxatzen bazen gelara joan zuela eta
|
lanean
hasi zuela, grabazioak transkribatzen, besteak beste. Horregatik madarikatu zuen Malco.
|
|
|
Matilderi eskatu zion Matiasek pentsioaren atzealdea hurbilagotik erakusteko, baina geroago, edo biharamunean; arratsaldeko
|
lana
hasi behar zuelako, transkripzioak eta, bostak hamar gutxiago zirelako.
|
|
|
Eta prorroga nahi zuen alaba biolinetik zintzilikatzeko berriro eta taldearekin jarraitzeko eta kontraturen bat sinatzeko, disketxeren batekin. Baina ezetz esan zion alabaren nagusiak, denbora gutxi zela neska
|
lanean
hasi zenetik eta lan handia zegoela eta eszedentziak kalte egingo ziela guztiei, bai neskari, bai, batez ere, enpresari. Horrela esan zion abokatuak.
|
|
2004
|
|
|
Adinera iritsi ginenean eta bigarren mailako ikasketak egin, Unibertsitatera joateko aukera izanda ere, nire nebek ez zuten ikasten jarraitu nahi izan;
|
lanean
hasi ziren segidan. Zaharrenek, Wuali eta Jam ek, inprimategiko lana aukeratu zuten, aitarekin biek.
|
|
|
Giglionne: Ponte a Emako lehengo faltsifikatzailea, Pablo Calascota
|
lanean
hasi eta gero hil zena.
|
|
|
–Hori egia da –onartu zuen aitak– Eta etengabeko borrokez gogaituriko askok pentsatu genuen orduantxe amaituko zirela liskar eta odolketa guztiak, aleman guztiok Hitlerren gidaritzapean
|
lanean
hasiko ginela gure herria berriz ere indartsu egiteko. Hitlerrek Alemania eder batez hitz egiten zigun:
|
|
|
–Zergatik esan behar nian? –haserretu zitzaidan– Polizi
|
lanetan
hasi behar al duk orain...?
|
|
|
Eta ez ahaztu familia bat duala... Aireratzea komeni zaik eta indartzea,
|
lanean
hasi baino lehen... beste edozein lanetan hobe, tabernako giroan baino. Eguneroko eta etengabeko tentazioa lagun txarra duk errekuperaziorako.
|
|
2005
|
|
|
Izan ere, bazuen Tomasek arreba bat. Emili?, jantzi denda bat zuena, Donostian. Emakume bitxia zen Emili, hamazazpi urterekin ile apaindegi batean
|
lanean
hasi zena, egunerdiz, bere estudioak ordaintzeko asmotan: filosofia eta letrak ikasi nahi baitzituen, filosofia atsegin zuenez gero.
|
|
|
Hasieran, hala ere, Teresa Emilirekin
|
lanean
hasi zèn garaian, Kontxiri ez zitzaion Emili hainbeste gustatu, Tomasi ez ezik, Emiliri ere leporatzen baitzion bere alabaren aldaketaren errua, tenore hartan ekin baitzion honek, hain zuzen ere, prentsa arrosa erosteari. Bertatik bertara ezagutu zuenean, ordea, Emili uste baino emakume xaloagoa zela egiaztatu zuen Kontxik.
|
|
|
–Esku artean duguna handiegia izan daitekek guretzat, horregatik, bakoitzaren seguritateagatik, gutariko bakoitzak gutxi zakik. Informazioa izan ahala zer egin behar duan esango diagu,
|
lanean
hasteko prest bahago. Uste diagu hik baduala garrantzitsua izan daitekeen beste gaitasun bat, guk ez duguna.
|
|
|
Afaltzera gonbidatu nuen lehenengo aldian –sukaldariok beti eramaten ditugu jatera gure ligeak–, pediatriaz hitz egin zidan etengabe. Hasieran ez zuen hitz egiten, baina, edalontzia pare bat aldiz hustu ondoren, bere
|
lanaz
hasi zitzaidan hizketan: zirujauek zeukaten prestigioa pediatrei zegokiela esan zidan sutsu, bekainak asko okertuz, zirujauen prestigioa nire errua balitz bezala.
|
|
|
zelan sartu zuten materiala elizara, zelan jarri zuten koruaren azpian... Gero jartzen zuen galestarra gizon luzea zela eta otoitz handiak egiten zituela
|
lanean
hasi baino lehen, galeseraz, Aitagurea ere bai, eta sudurra okotzeraino heltzen zitzaiola eta pertsona onaren itxura ematen ziola horrek. Gero jartzen zuen harrizko apostoluak gehiagotan ateratzen zirela elizatik ebanistak baino.
|
|
2006
|
|
|
ikasi eta gero
|
lanean
hasteko,
|
|
|
Etxera itzuli eta Pasaiako fabrika batean
|
lanean
hasi nintzen. Irabazitako lehen sosekin, amari sobrea eman ondoren,, paga?
|
|
|
Ezin dut gehiago. Gogorik gabe joaten naiz erredakziora, nekatuta nago
|
lanean
hasi baino lehen. Eta han igarotzen dut egun guztia.
|
|
|
Gaztetan egunkarian
|
lanean
hasi zenean notiziaren bila jakin minez abiatzen zeneko sentsazio berarekin sartu da etxera. Informazioa aurkituko duelakoan, falta zaion informazioa.
|
|
|
Garbitegitik bueltatu eta handik gutxira jaikitzen ziren auzolandegiko gainerakoak, eta denok batera egiten genuen gosari legea,
|
lanean
hasi aurretik, erortzen ari zen eliza ostia hari zutik eusteko.
|
|
|
Gorputzen hurbiltasunak gogoa ere askatu balio bezala. Gero
|
lanean
hasi zen, gogor, bizkor eta isilik: arropa garbitu, egurra txikitu, sua bizitu, arropa sutondoan lehortzen jarri, etxea txukundu, janaria prestatu...
|
|
|
Hiria uztearekin batean, utzi egin nituen doktorego ikastaroak ere. Hala esan nuen idazkaritzan eta hala esan nizun zuri ere, ez gure asteroko bilkura hartan, ordurako
|
lanean
hasita behar bainuen, fakultateko idazkaritzara joan nintzen egun berean baizik; ezer esan gabe desagertzea itsusia iruditzen zitzaidan, eta ohar soil bat uztea hotzegia agian, aurretik batere mezurik idatzi ez nizunez gero; zure despatxuan azaldu nintzen hortaz, lehendik ere ezaguna nuen bulego ñimiño hartan; atean jo, zure ahotsak aurrera esan, eta barrura sartu nintzen; ikasle batekin zeunde... kostata baina, azkenean nire baitan maitasun ernamuin bat sortu eta hura aitortu behar nizula akaso?
|
|
|
gogoeta fin bat batean, konparazio ederra bestean, pasadizo barregarria hurrengoan; hala ere, zure gutunak ziren denak ere, nik jaramonik ez egitea erabakia nuen sorta hori gizentzera zetozenak. Bestalde, zuk honen berririk ez zenuen baina, uda horretan izan zen nire bizitzan aldaketarik; ez, nik espero nuen moduan,
|
lanean
hasi nintzelako, baina bai mutil batekin ateratzen. Lehenengo eskutitzean bertan aipaten zenuen, nire egoera sentimentalaz kezkaturik," beharbada norbaiti loturik zaude baina".
|
|
|
Ezer baino lehen, Graemetarren jauregia utzi eta Edinburgoko ostatu batera joan zen zerbitzari. Ostatuan
|
lanean
hasi eta, azkar baino lehen, eskualde osoan hedatu zen haren edertasunaren ospea. Ez zegoen Edinburgon eta hurbileko herrietan zaldunik, jauntxorik, kaparerik, langilerik edo nekazaririk, bihotzaren zokoan edo gaueko amets gozoetan neskatxa hura gordetzen ez zuenik.
|
|
|
Beharrik oraino bazen arno zahagirik hustu gabe. Musikariak, Migelek Gotainetik etorraraziak,
|
lanean
hasiak ziren, arrabita eta xirula. Emakumeak guti ziren eta gizonak anitz, ez zen denendako bikoterik kontrapaserako.
|
|
|
oihal hori gorri koloretsu bat ageri zen gatz zakuen oinean.
|
Lanean
hasteko tenorea duk esan zidan eguna gogoratu nuen; beirazko" diamanteak" egin eta batzen erabilitakoaren antzekoa zen, oso oso antzekoa. Berbera ote zen?
|
|
|
–Pare bat egun ditugu
|
lanean
hasteko –erantzun zion Bernatek–, Pontedourokoak nahi duena ondo egin nahi badugu, behintzat.
|
|
|
–Martin –esan zidan bizkarrean jo eta ahotsa goratuz–, bizitu ilintia, inguratu tutuluak eta ekarri hautsen zakuto zuria,
|
lanean
hasteko tenorea duk.
|
|
2007
|
|
|
Edu baino zaharragoa zen Inma: 18 urte, emakume emakumea orduko gure begietan;
|
lanean
hasita zegoen, aurreko urtean nik uste, enpresa batean bulegari. Neska arduratsu eta azkarra zen Inma, ikasteko aukera izan balu balioko zuena, baina, alaba zaharrenarekin halako luxuetarako ez zeudela-eta, idazkari ikasarazi eta soldata koxkor bat irabazten jarri zutena.
|
|
|
Ederki afaldu genuen eta mahats aleak irentsi ondoren, jan bainoago, Titok eta Eulogiok alde egin behar zutela esan zuten, lehen mailako festa batera gonbidatu baitzituzten. Titok, lehenago, jaiak igaro ondoren mesedez berarekin
|
lanean
hasteko eskatu zion Elisari, bere idazkari pertsonala izatea nahi zuela, bera gabe ezin zuela lanik egin, hitz ederrak denak. Elisak ez baietzik, ez ezetzik esaten ez zuenez, Tito belauniko jarri zitzaion.
|
|
|
–Oporrak pasa ondoren, Tito, zurekin
|
lanean
hasiko naiz.
|
|
|
Zinari zintzo men eginez, nire zilarrezko eraztuna, nire intsentsu belarra, nire marfilezko irudia, azkenik,
|
lanean
hastekoa zen Tito Arruabarrenazuazolazigorragaastigarraga abokatuaren bulegoan, haren idazkari gisa. Nik ere lana oparitzeko moduan banuenez fotokopia dendan, auzoko neska gazte bat hartzea erabaki genuen Ana Isabel zaintzeko, biotako bat, Elisa ez bazen ni, edo biak batera, etorri arte.
|
|
|
–Sail hori lantzeak ez digu kalterik egingo. Bihar
|
lanean
hasteko esango diot.
|
|
2008
|
|
|
Jarraian, baina, besoak jaitsi ahala goratu zituen berriro, begiak zeruan josi eta bisaian irri ezin zabalago bat marrazten zuen bitartean: esan nahi baita Nazariori, hasperen aharrausiek eragin ziotèn etenaren ondotik, beste zerbait etorri zitzaiola burura, Mateo Sukunzak Parisera urte pare bat lehenago egin zuèn bidaia gogoangarri hura ausaz, berarekin
|
lanean
hasi zèn garaian.
|
|
|
Mateoren jarduna batzuetan ulergaitza zitzaielako edo. Mateok agindu bezala, bere hitza bete eta Nazariorekin
|
lanean
hasi zen 1903ko maiatzeko egun batean, nagusiarekiko sintonia ia perfektuan?, osaba izebek keinu adierazgarriak zuzentzen zizkioten elkarri: funtsezkoena gutxienez ulertu zioten, antza, Mateok bere jarduna amaitu ahala erabakitasun handiz ekin baitzion osaba Bixentek bereari:
|
|
|
Une batez sudur luze eta fin bat jantzi zion haren aurpegiaren imajinari, Cyrano bi hurtuz. Perfume laborategi batean
|
lanean
hasi ote zen pentsatu zuen hurrena. Jakina zen, ordea, Antonio lehengusuak ez zuela lan ezagunik, aitaren errentaren administratzaile bakarra zela, eta hura nahikoa hiri eder hartan ondo bizi ahal izateko.
|
|
|
–Han ere
|
lanean
hastekoak gara, herrialdea erabat hondatuta dago, baina itxaropen handiarekin. Dena dago lur jota, gerra osteko itxuran, presidentearen jauregian tiroak eta estatu kolpeak hor gelditu zen tanke bat bertan utzi dute.
|
|
|
Lehenengoak, azal eta begi argikoak, burua biseraz estalita zeraman; jarraitzen zion beltzaranak aurpegi erdia estaltzen zioten betaurrekotzar ilunak zeuzkan; eta hirugarrena magrebtar itxurako bat zen, belarri ondoan orbain zatar pare bat zeukana. Ez ziren elkarren segidan sartu, auzoko begiratokietatik zetozen turistak utzi zituzten tarteka, eta tranbia martxan jarritakoan
|
lanean
hasi ziren.
|
|
|
–Samurtasunak ezin dezake ezer estali.
|
Lanean
hasteko zorian zaudela biguntzen hasten bazaizu, alferrik dira laztanak. Alferrik igurtziko dizu emakumeak bekokia, ez dela ezer larria, edonori gerta dakiokeela errepikatuz.
|
|
|
Mateoren jarduna batzuetan ulergaitza zitzaielako edo –Mateok agindu bezala, bere hitza bete eta Nazariorekin
|
lanean
hasi zen 1903ko maiatzeko egun batean, nagusiarekiko sintonia ia perfektuan–, osaba izebek keinu adierazgarriak zuzentzen zizkioten elkarri: funtsezkoena gutxienez ulertu zioten, antza, Mateok bere jarduna amaitu ahala erabakitasun handiz ekin baitzion osaba Bixentek bereari:
|
|
|
Jarraian, baina, besoak jaitsi ahala goratu zituen berriro, begiak zeruan josi eta bisaian irri ezin zabalago bat marrazten zuen bitartean: esan nahi baita Nazariori, hasperen aharrausiek eragin ziotèn etenaren ondotik, beste zerbait etorri zitzaiola burura, Mateo Sukunzak Parisera urte pare bat lehenago egin zuèn bidaia gogoangarri hura ausaz, berarekin
|
lanean
hasi zèn garaian.
|
|
2009
|
|
|
Zerbait ezkutatzen zuen. Ez zen, bada, apustuan
|
lanean
hasiko. Ez zen, bada, norbaitekin txateatzen hasiko?
|
|
|
Neukan diruak ez zuen luze iraungo
|
lanean
hasi ezean.
|
|
|
Poetaren inspirazio, irudimen, oroimena, ahalmen naturalak dira, baina Naturak, ez dakigu zergatik, batzuei eman dizkie eta besteei ez, edo batzuetan bai eta beste edozein momentutan ez; hots, Naturak, berak nahi zuenari eman dizkio dohainok, eta printzipioz dohainok ba omen dauzkanak ere, ez ditu guztiz bere eskuko eta bere gogarakoak, bera ez da haien jabe eta nagusi arbitrario. Horregatik poetak,
|
lana
hastera doanean, indar naturalok, bere jabetza osoko ez daudenok, nolabait beregandik at dituenok, inbokatu egiten ditu, laguntzera etor dakizkion.
|
|
|
–Herriko gurutze bakarra hemendik oso hurbil zegoen. Baina urbanizazioko
|
lanak
hasi zituztenean kendu egin zuten. Lanak egiten ari diren eremuaren erdian zegoen.
|
|
|
–Horren goiz ez naiz sekula
|
lanean
hasi! Oraindik erdi lotan nago.
|
|
|
–Sos batzuk behar nituzke, lehenengo egunak pasatzeko. Itzuliko dizkizut, benetan,
|
lanean
hasten naizen momentuan bertan.
|
|
|
Lehen orduetan, inork zer pasatzen den ez dakienean. Baina gero, ingeniariak
|
lanean
hasten direnean eta zuzendaritzak goizera arte ezer konponduko ez dela agintzen duenean, langileak baretu egiten dira eta, orduak pasatzen direnean, aspertu ere bai. Txanda bete behar dutenez, goizaldean datozen lehen egunkariak irakurtzen dituzte eta erlojuari begiratu, goizaldeko ordu biak edo hirurak edo bostak edo bakoitzaren ordua noiz etorriko den itxaroten.
|
|
|
–Azkenerako lortu din, beraz, itsasoan
|
lanean
hastea, esan zidan Teresak bere etxeko sukaldean gutuna eskuetan utzi nionean, amorruaren amorruz begietatik gorroto malkoak zerizkiola.
|
|
|
Goiz hartan bezala. Bera baino lehenago ohetik jaiki, bezperan prestatutako maleta hartu eta hilabete batzuk lehenago hoteleko nagusien etxean kontserje
|
lanetan
hasia zen txoriburu batekin desagertu zen Eugenia betirako, Parisera bidean. Isil isilean, lapurren moduan.
|
|
|
Ardoak ipintzeko
|
lanean
hasi eta ustekabean hura topatzean Perezek sentitu zuena imajina nezakeen. Harridura.
|
|
|
Aitak amets bat zuen, buruan egina zuèn etorkizuneko organigramarekin bat egiten zuena: Teofilo Maria, aitak oinordekotzat zuena eta Domingo
|
lanean
hasi zenean Frantzian zegoena, non bi urte egin baitzituen, fabrikako nagusia izango zen; Damaso, laborategi buru, eta Domingo, bulego buru; aitaren ametsa bete bitartean, baina, beste gizon bat zuen bulego buru:
|
|
|
Baina zuek hamabost urterekin estudiatzen ari zarete, eta hara zer pentsatu dudan: bakoitzari domina bat ematea, orbetarren leinuari betiko lotuko zaituztena, fabrikan
|
lanean
hastean. Izan ere, zuek zarete fabrikaren etorkizuna, eta fabrikak egingo zaituzte gizon, fabrikak egingo zaituzte benetako orbetar.
|
|
|
Hala, bada, Adak hasia zuen liburua: etxera iritsi ahala ekin zion ordubetez, gero eta gogo handiagoz, itxura batean, begiei zerièn argitasun intentsitateari erreparatuz gero?, amak afaltzera hots egin zion arte; biharamunean, baina, nola lan asko baitzuen, hiru jertse eta xal bat zituen, bezero batzuei lehenbailehen entregatu beharrekoak?, ehungailuan
|
lanean
hasi zen, hasi baino lehen saskiari, non baitzetzan liburua, artilezko puskak tapaki, hiruzpalau begirada bota zizkion arren, begirada haietako bati ahapekako iruzkina eransten ziola:
|
|
|
bidea ere prestatzen hasi naiz? behin eta berriro esaten baitiot aitari azken bolada honetan, baita osaba apaizari ere, estudioak utzi eta
|
lanean
hasi nahiko nukeela. Denda batean, adibidez.
|
|
|
Adak eta Txarok beren adiskidetasun hari ekin ziotenerako, etxean zegoen Teofilo Maria, Frantzian bi urte egin ondoren itzulia, han egin zuèn egonaldian gertatu zen, hain zuzen ere, aitaren eta Domingoren arteko haustura, Domingo etxetik alde egitera behartu zuena?, fabrikan berriro
|
lanean
hasteko, Frantziara joan aurretik ere lauzpabost urtetan aritu zen bezala, aitaren laguntzaile; Frantziara joan aurreko Teofilo Mariak, baina, ez zuen 1930eko udan itzulitakoarekin zerikusirik; edo bai, bazuen, izango ez zuen, bada!?, landare hazberri erabat errotu gabeak landare heldu guztiz errotuarekin zerikusia duen bezala, heldutasunak eta erroen neurriak, aldi berean, erabat bereizten badit... esan nahi baita Teofilo Maria, urterik urte eta esperientziaz esperentzia, bere buruan konfiantza hartuz joan zela, gero eta konfiantza handiagoa, harik eta, Frantziatik itzultzean, ordura arte hartu ez zituèn erantzukizunak hartzeko moduan sentitu zen arte.
|
|
|
–eta, eskua tramankuluaren norabidean ipintzen zuela, gehitu zuen?: Zuen batasunaren ikurra da, zeren, kuadrupletan laurak bat izango zareten bezala, laurok bat izan baituzue fabrikan
|
lanean
hasten zaretenean, ulertzen didazue?
|
|
|
Kontua da irakasleak poema errezitatu ziòn egunaren biharamunean, halako interesa erakutsi zuen Gabinok, non irakasleak agindu baitzion ezen biharamunean berean igorriko ziola poema, makinaz idatzia: ...olkorako, batzuetan begirada galdu eta ezpainak mugitzen zituen ezin hautemanezko eran, keinu nahastezin batean?, poema hura argizko lur bat balitz bezala, Gabinoren arima erremediorik gabe erakartzen zuena, nola lanparak tximeleta; bi kontu, beraz, eta bi errealitate bateraezin, itxura batean, ezustekoaren bitartekaritza izan ezean; ezustekoak, baina, berandu gabe erakutsi zuen bere ahala, Helena
|
lanean
hasi zèn egun berean, Rakelek. Helenaren amak bere etxean hartu zuen, zangoa igeltsuan jarrita gero, hanka hautsi zuenetik hiru egunera; guztiek zekiten etxe hartan Helena etortzekoa zela lehen orduan, Domingo merkataritza estudioetan espezializatutako akademia batera eta Ada eta Maria Bibiana Arte eta Ofizioetako eskolara joan aitzin; esan nahi baita Helena Regina enera iritsi zenean aurkezpen guztiak egiteko aukera izan zuela (aita eta Teofilo Maria lanera irtenak ziren ordurako, eta Damaso Madrilen zegoen), Gabinorena izan ezik, etxekoek lasai uzten baitzuten Gabino, atsedena eta atsedena zen medikuen preskripzioa, nahiz eta, hobera egiten zuen heinean, kanpoko irteerak eta ibilalditxoak ugarituz joan?, nahi zuenean jaiki zedin; hala, bada, egun hartan, Gabino hamarretan jaiki, penduluak bere hots metaliko eten jarraituez markatu zuen ordua, Gabinok gelako atea ireki ahala?, jantzi, amak gauero jartzen zizkion biharamunean jantzi beharreko arropak?, bainugelara joan, non egin beharrekoak egin baitzituen, eta sukaldera joan zen gosaltzeko asmotan, ohi bezala.
|
|
|
–Familiarik gabeko alarguna, joste lan finetan aditua, etxekoandre bikaina, informe ezin hobeak dituena eta lau hizkuntza dakizkiena: ingelesa, frantsesa, portugesa eta espainera,
|
lanean
hasiko litzateke familia egonkor batean, probintzietan edo atzerrian, Espainiatik kanpo. Eskaintzak erredakzio honetan hartuko dira.
|
|
|
Nazario Orbe zatitua zegoen: harro zegoen, alde batetik, bere seme hark, bere begi ninietakoak, ikasturte hartan batxilergoa bukatzekotan zegoenak, komertzioa ikasteko edo fabrikan
|
lanean
hasteko, puntu hari buruz bere zalantzak baitzituen Nazariok, gogorra behar baitzuen egiteko hura egiteko, baina baita kezkatuta ere, medikuaren kezkak kezkatuta, maila batean?, halaxe esan baitzion semeari, serio:
|
|
|
Aitarekin
|
lanean
hasi zenetik, bere kezkak bere gain hartzea erabaki zuen Domingok, halako moldez, non, bi arrebek galdetzen zioten bakoitzean gustura ari zen lanean, beti erantzuten baitzien baietz, gustura zegoela eta espero zuela gusturago egongo zela, lanera ohituz joan ahala; une hartan, baina, barrua erakusteko gogoa nagusitu zitzaion, buruan zuèn irudiak hatz luze bat balu bezala, neuronen teklatuan beste...
|
|
|
Egun batean?
|
lanean
hasi eta lauzpabost hilabetera?, Domingo haserre irten zen etxetik, gero eta garbiago ikusten baitzuen fabrika ez zela bere etorkizuna; bere patua madarikatuz zihoan, baita Jainkoa madarikatuz ere, konfesatzen eta komulgatzen ez zuen arren, mezatara ere gero eta bakanagotan?, inoiz baino gehiago hitz egiten baitzuen Harekin, berak irudikatutako elkarrizketetan, maiteminetik biraora eta biraotik maiteminera, Jainkoagan zuèn sinesmena, edo sinesteko modua, hobeto?
|
|
|
–Kapelupeko untxiaren saioa eskolan
|
lanean
hasten haizenerako utziko diagu, ados? –behin muga bat jarrita, bigarrena ere barru barrutik atera zitzaion?:
|
|
|
Ildefonsok, baina, aitari egindako promesa zuen gogoan??, kapelupeko untxiaren saioa eskolan
|
lanean
hasten haizenerako utziko diagu, ados???, eta horregatik, beharbada, horregatik, seguru?, maisu bezala kobratutako lehen soldatarekin onddo kapela eta untxi otzan bat erosi, etxean probasaioak egin eta, ohartu zenean ezen saioa mendean zuela goitik behera, eskolan erakusteari ekin zion, azaroaren azken aldeko egun batean; arrakasta, ohi bezala, erabatekoa izan zen; untxia, baina, otzan otzana zen... izugarri gustatzen zitzaizkion bizkar gaineko ferekak, hainbesteraino, non begiak itxi eta, aldian behin, lotan geratzen baitzen, itxura batean?, eta berehala bereganatu zuen ikasleen arreta:
|
|
|
Eta Inma ere ez da bazkaltzera agertzen. Kalean
|
lanean
hasi denetik, patruilako bikotearekin bazkaltzen du han edo hemen.
|
|
|
Mundua bertan behera jausten zaiola sentitu du Sabinek, ez zuen inolaz ere espero emazteak halakorik eskatzea. Hobe
|
lanean
hasten bazara, esaten zion aitak, ikasketetan ez zuela aurrera egiten ikusita. Baina bere lanak ez du ezertarako balio, nonbait.
|
|
|
Txikiak direnean lorik egiten uzten ez digutelako, helduagoak direnean jaten ez dutelako edo eskolan nota txarrak atera dituztelako.
|
Lanean
hasten direnean etxetik gertuago lan egitea gustatuko litzaigukeelako, andregaia edo senargaia izaten dutenean neska edo mutil hobea merezi zutela pentsatzen dugulako?
|
|
|
Amak lan berria bilatu duela esan dit, kezka aurpegian. Etxe honetan
|
lanean
hasi zenetik, ia egunero hitz egin du Beatrizek telefonoz bere amarekin. Txartel bat erabiltzen du deitzeko eta hasieratik esan zidan lasai egoteko, ez didatela niri euro bakarra kobratuko.
|
|
|
–Kanpoan lan egiten zuen garai hartaz aritu zait? Jatetxean
|
lanean
hasi aurretik, gizonen batek dirua eskaini ziola beste zerbaiten truke. Isiltzeko eskatu diot?
|
|
|
–Bai, etxe batean
|
lanean
hasi eta berehala gaixotzen zaizkio zaindu beharreko pertsonak, edo hil.
|
|
|
F-agatik (frantsesak) eta paparrean jositako matrikula zenbakiagatik identifikatu zituzten. 50eko hamarkadan, bidaia eta esperientzia bera berrosatzeko
|
lanean
hasi zirenean, Delboren kideak Auschwitzera zuzendu ziren berriro, frogen bila, eta handik argazkien kopia bana helarazi zieten, hogeita hamar bat falta zirela ohartarazita. Plaka batzuk, gainera, hautsita zeuden, inprimatutako geruza kaltetuta.
|
|
|
Adak eta Txarok beren adiskidetasun hari ekin ziotenerako, etxean zegoen Teofilo Maria, Frantzian bi urte egin ondoren itzulia –han egin zuèn egonaldian gertatu zen, hain zuzen ere, aitaren eta Domingoren arteko haustura, Domingo etxetik alde egitera behartu zuena–, fabrikan berriro
|
lanean
hasteko, Frantziara joan aurretik ere lauzpabost urtetan aritu zen bezala, aitaren laguntzaile; Frantziara joan aurreko Teofilo Mariak, baina, ez zuen 1930eko udan itzulitakoarekin zerikusirik; edo bai, bazuen –izango ez zuen, bada! –, landare hazberri erabat errotu gabeak landare heldu guztiz errotuarekin zerikusia duen bezala, heldutasunak eta erroen neurriak, aldi berean, erabat bere... esan nahi baita Teofilo Maria, urterik urte eta esperientziaz esperentzia, bere buruan konfiantza hartuz joan zela, gero eta konfiantza handiagoa, harik eta, Frantziatik itzultzean, ordura arte hartu ez zituèn erantzukizunak hartzeko moduan sentitu zen arte.
|
|
|
–Kapelupeko untxiaren saioa eskolan
|
lanean
hasten haizenerako utziko diagu, ados? –behin muga bat jarrita, bigarrena ere barru barrutik atera zitzaion–:
|
|
|
Ildefonsok, baina, aitari egindako promesa zuen gogoan –"... kapelupeko untxiaren saioa eskolan
|
lanean
hasten haizenerako utziko diagu, ados?" –, eta horregatik, beharbada –horregatik, seguru–, maisu bezala kobratutako lehen soldatarekin onddo kapela eta untxi otzan bat erosi, etxean probasaioak egin eta, ohartu zenean ezen saioa mendean zuela goitik behera, eskolan erakusteari ekin zion, azaroaren azken aldeko egun batean; arrakasta, ohi bezala, erabatekoa izan zen; untxia, ba... izugarri gustatzen zitzaizkion bizkar gaineko ferekak, hainbesteraino, non begiak itxi eta, aldian behin, lotan geratzen baitzen, itxura batean–, eta berehala bereganatu zuen ikasleen arreta:
|
|
|
Hala, bada, Adak hasia zuen liburua: etxera iritsi ahala ekin zion ordubetez –gero eta gogo handiagoz, itxura batean, begiei zerièn argitasun intentsitateari erreparatuz gero–, amak afaltzera hots egin zion arte; biharamunean, baina, nola lan asko baitzuen –hiru jertse eta xal bat zituen, bezero batzuei lehenbailehen entregatu beharrekoak–, ehungailuan
|
lanean
hasi zen, hasi baino lehen saskiari –non baitzetzan liburua, artilezko puskak tapaki– hiruzpalau begirada bota zizkion arren, begirada haietako bati ahapekako iruzkina eransten ziola: " Dinamita!"; errutinazko jardunean sartu zen, bada, anezka alde batera eta anezka bestera, baina anezkak eragindako hots erritmikoei buruan zuèn leloa gainjarri zitzaielako edo:
|
|
|
–eta, eskua tramankuluaren norabidean ipintzen zuela, gehitu zuen–: Zuen batasunaren ikurra da, zeren, kuadrupletan laurak bat izango zareten bezala, laurok bat izan baituzue fabrikan
|
lanean
hasten zaretenean, ulertzen didazue?
|
|
|
–Familiarik gabeko alarguna, joste lan finetan aditua, etxekoandre bikaina, informe ezin hobeak dituena eta lau hizkuntza dakizkiena: ingelesa, frantsesa, portugesa eta espainera,
|
lanean
hasiko litzateke familia egonkor batean, probintzietan edo atzerrian, Espainiatik kanpo. Eskaintzak erredakzio honetan hartuko dira.
|
|
|
Aitak amets bat zuen, buruan egina zuèn etorkizuneko organigramarekin bat egiten zuena: Teofilo Maria –aitak oinordekotzat zuena eta Domingo
|
lanean
hasi zenean Frantzian zegoena, non bi urte egin baitzituen– fabrikako nagusia izango zen; Damaso, laborategi buru, eta Domingo, bulego buru; aitaren ametsa bete bitartean, baina, beste gizon bat zuen bulego buru: gizon ezin zorrotzago bat zen –hotza eta zuzena–, mendekoak ere halaxe tratatzen zituena, bakoitzari berea exijituz –ez gehiago eta ez gutxiago–, zu hor eta ni hemen; horregatik, Nazario Orbek gizon haren ondoan jarri zuen hasieran Domingo, harekin trebatu eta apurka esperientzia har zezan, aitak esleitu ziòn karguaren merezidun egin arte; hala, Domingok lanari ekin ziòn lehen egunean, bulego buruak bulegariak bildu eta aurkezpena egitea bururatu zitzaion, Domingori ongi iruditu zitzaiona, baita Nazario Orberi ere, zeinak esan baitzuen:
|
|
|
Aitarekin
|
lanean
hasi zenetik, bere kezkak bere gain hartzea erabaki zuen Domingok, halako moldez, non, bi arrebek galdetzen zioten bakoitzean gustura ari zen lanean, beti erantzuten baitzien baietz, gustura zegoela eta espero zuela gusturago egongo zela, lanera ohituz joan ahala; une hartan, baina, barrua erakusteko gogoa nagusitu zitzaion, buruan zuèn irudiak hatz luze bat balu bezala, neuronen teklatuan beste...
|
|
|
Kontua da irakasleak poema errezitatu ziòn egunaren biharamunean –halako interesa erakutsi zuen Gabinok, non irakasleak agindu baitzion ezen biharamunean berean igorriko ziola poema, makinaz idatzia: ...u2013batzuetan begirada galdu eta ezpainak mugitzen zituen ezin hautemanezko eran, keinu nahastezin batean–, poema hura argizko lur bat balitz bezala, Gabinoren arima erremediorik gabe erakartzen zuena, nola lanparak tximeleta; bi kontu, beraz, eta bi errealitate bateraezin, itxura batean, ezustekoaren bitartekaritza izan ezean; ezustekoak, baina, berandu gabe erakutsi zuen bere ahala, Helena
|
lanean
hasi zèn egun berean, Rakelek –Helenaren amak bere etxean hartu zuen, zangoa igeltsuan jarrita gero– hanka hautsi zuenetik hiru egunera; guztiek zekiten etxe hartan Helena etortzekoa zela lehen orduan, Domingo merkataritza estudioetan espezializatutako akademia batera eta Ada eta Maria Bibiana Arte eta Ofizioetako eskolara joan aitzin; esan nahi baita Helena Regina enera iritsi zenean ...
|
|
|
Nazario Orbe zatitua zegoen: harro zegoen, alde batetik, bere seme hark –bere begi ninietakoak, ikasturte hartan batxilergoa bukatzekotan zegoenak, komertzioa ikasteko edo fabrikan
|
lanean
hasteko, puntu hari buruz bere zalantzak baitzituen Nazariok– gogorra behar baitzuen egiteko hura egiteko, baina baita kezkatuta ere –medikuaren kezkak kezkatuta, maila batean–, halaxe esan baitzion semeari, serio:
|
|
|
Ikusten duzu zer asmo ditudan; are gehiago: bidea ere prestatzen hasi naiz... behin eta berriro esaten baitiot aitari azken bolada honetan, baita osaba apaizari ere, estudioak utzi eta
|
lanean
hasi nahiko nukeela. Denda batean, adibidez.
|
|
|
Baina zuek hamabost urterekin estudiatzen ari zarete, eta hara zer pentsatu dudan: bakoitzari domina bat ematea, orbetarren leinuari betiko lotuko zaituztena, fabrikan
|
lanean
hastean. Izan ere, zuek zarete fabrikaren etorkizuna, eta fabrikak egingo zaituzte gizon, fabrikak egingo zaituzte benetako orbetar.
|
|
2010
|
|
|
In situ egotea egokitu zitzaidan, eta horregatik oroitzen dut haietako kasu bat: eskuin erpurua galdu zuèn langile bat zen, egun gutxi batzuen barruan
|
lanean
hasi zena. Bada, deitu zion Teok, etorri zen langilea, ni minutu erdi bat lehenago sartu nintzen Teoren bulegora, kontsulta bat egiteko asmoz?, erakutsi zion eskua Teori, eta honek ikusi ahala esan zion:
|
|
|
Giroak eta testuinguruak ezarritako autozentsura medio, arriskua, airean usaintzen zèn zerbait erreala zen: errealitatea bera, ausaz?, karta neutroak ziren harenak, jakina, ondo nago,
|
lanean
hasi naiz, hasiera zaila egin zitzaidan arren uste baino hobeto moldatzen hasi naiz, politikari edo Europako gerrari buruzko aipu txikienik ere ez?, eta haietatik erdiak norbaitek irekita heltzen zitzaizkidan?
|
|
|
erosketak eta otorduak, etxeko garbiketa, zernahi?; ordurako, azkenik, nik ere erabakia nuen neure etorkizuna, honako bi aukera hauen artean, Teofilo Mariarengandik urrun: edo hiriburu inguruko fabrika batean
|
lanean
hasi, edo institutu edo ikastetxe batean eskolak eman. Nire lehen asmoa, haatik, Madrilera joatea izan zen. Madrilgo aleman eskolara gutun bat igortzekotan ere izan nintzen?, nahiz eta, ideia hura Txopitea jaunari jakinarazi ez beste, ustekabeko erantzunarekin egin nuen topo:
|
|
|
Pertsona kementsua zen, pertsona batek kementsua behar baitu, hark egin zuena egiteko: Villalbako markes jaun andereen zerbitzuan
|
lanean
hasi, Madrilera joan, zuen aitarekin, goian bego?
|