|
2000
|
|
|
Oinarri ikaragarri hauetan, nekazaritzan eta meatzaritzan ezarritako mundukoekonomia dugu, zeinean kafea, kotoia, azukrea, kakaoa, urrea eta zilarra ustiatzeko,
|
lan
bortxatua eta produkzio esklabista erabili zituzten. Mundu mailako ustiakuntzahorretan oinarriturik, hiru gizalditan zehar, Espainiak, Frantziak, Portugalek, Britainia Handiak eta Herbehereek beren hizkuntza, kultura, erlijioa eta baloreakezarri zituzten mundu mailan.
|
|
|
Hirugarren Munduari begira, bigarren globalizazioaren helburu nagusia lurralde horietan ekonomia monetario kapitalistaren ernamuina gauzatzea izan zen.Horretarako, hasieran
|
lan
bortxatua erabiliz; baina progresiboki moldakortasun prozesua ezagutu genuen, eta bukaeran garaiko frantsesek esandakoa gogorapenera dakarkigu: beltz batek, bere lan indarra libreki soldataren truke saltzen duenean, Estatuari zergak ordaintzen dizkionean eta kontsumitzaile amorratua bihurtzendenean, kolonialismoaren garaipena dugu, eta zuriaren egitasmo zibilizatzaileakirabazi du.
|
|
2001
|
|
|
‘Horiek presoak dira. Buenos Aires edo Patagoniako langile grebetan harrapatutako anarkistak eta komunistak ekartzen zituzten hona, Ushuaia
|
lan
bortxatuetarako kolonia zelako, eta famatua zen inork ihes egin ezin zuelako, iheslari gehienak iparraldeko mendien eta hegoaldeko itsasoaren artean hotzak harrapatuta geratu eta kartzelara itzultzen ziren aterpe bila. Argazki horretako hiru gizonak izoztuta daude, ihes egin zuten eta gero nahiago izan zuten glaziarrean izoztu presondegira itzuli baino.’
|
|
|
Zigorra idaztea zen. Idaztea
|
lan
bortxatutzat hartzen baitzen.
|
|
2007
|
|
|
Zigor askatasun gabetzaileek eta segurtasun neurriek helburu izango dute pertsona berreztea eta gizarteratzea, eta ezin izango dira
|
lan
bortxatuak izan. Norbaiti espetxealdi zigorra ezarri bazaio eta hori betetzen ari bada, kapitulu honetako oinarrizko eskubidetxe legea kontuan hartuta.
|
|
|
Espainia defendatzeko eginbeharra (EKren 30.1 art.) eta guztiek, nork bere ekonomia ahalbidearen arabera, gastu publikoei eusten laguntzeko duten eginbeharra (EKren 31.1 art.) estatuaren aurrean dauden eginbeharrak dira, baina 35 artikuluko eginbeharra betebehar orokorra da. Horregatik, estatuak ezin du inor lan egitera behartu berak nahi ez badu(
|
lan
bortxatuak espetxeratuen kasuan ere debekatuta daude. EKren 25.2 art.?), eta estatuak legearen arabera izaera publikoko prestazioak ezartzea (EKren 31.3 art.) ezin da modu hedatzailean interpretatu, EKren 35 artikuluko lan egiteko eginbeharra betearazteko bide hertsatzaile moduan.
|
|
|
Bestalde, EKren 25.2 artikuluan ezarritakoaren arabera, «Zigor askatasun gabetzaileek eta segurtasun neurriek helburu izango dute pertsona berreztea eta gizarteratzea, eta ezin izango dira
|
lan
bortxatuak izan».
|
|
2009
|
|
|
Hori egoera mingabea da, Epikurok ongi goren eta jainkoen egoeratzat goresten duena: zeren une horretan gure burua aske ikusten baitugu nahimenaren oldar ziztrinetik, nahi izatearen
|
lan
bortxatuetatik jai hartzen dugu, Ixionen gurpila gelditu egiten da.64
|
|
2010
|
|
|
1936 eta 1938 bitarte Irujoren ardura nagusia ministro gisa justiziaren funtzionamendua zuzentzeaizan zen, alegia, auzitegi popularrak ezereztea, judizio sumarisimoak desagerraraztea, heriotza zigorren kopurua ahalik eta gehien txikiagotzea eta, azkenik, Gurutze Gorriarekin elkarlanean, atxilotuen trukaketak bermatzea. Era berean, zonanacionalean guda presoek jaso zuten trataera denuntziatu zuen behin eta berriro (kontzentrazio eremuak,
|
lan
bortxatuetako eremuak, presoen baldintzak espetxeetaneta guda ospitaleetan, fusilamenduak...). Bakar bakarrik Bizkaian, 1937ko abenduan7.935 preso zeuden nazionalen presondegietan:
|
|
|
Eta euskal zerbitzuen adinekoa izan zen nazien errepresioa: ehunka lagun hartu zituzten
|
lan
bortxatuetako esparruetan lan egiteko (Atlantikoko harresia eraikitzeko batailoietanadibidez). Era berean, 1944 arte, 44 gizon lepotik zintzilikatu zituzten naziek «Jesuis un terroriste» lelopean.
|
|
|
Ez dugu atseden aski hartzen gauez. Eta egunez
|
lan
bortxatuetan xehatu egiten gaituzte. Jaten dugun ore susmagarriak nire ustez on baino kalte egiten digu.
|
|
2011
|
|
|
Ez dute kontzientzi arazo handirik eduki edozein sistema politikorekin elkarlanean jarduteko. Maria Rosellik elkarrizketatu du, esate baterako, Letoniako emakume bat 1942an 19 urterekin Alemaniara ekarri zutena, Eternit usinan
|
lan
bortxatua egitera. Alemanian naziek usatu zuten esklabu lanaz baliatu ziren Schmidheinytarrak.
|
|
2013
|
|
|
Gerratik sortu zen Estatuan ezin izan zuten parte hartu hil, erbesteratu edo aurreko erregimen demokratikorekin kolaboratu zuten eta zigortuak izan ziren profesionalak. Izan ere, heriotza, erbestea, kartzela,
|
lan
bortxatuak, depurazioak, zentsura eta edozein hirigintza eta arkitektura proiekturen kontrola izan ziren Estatu berriaren errepresio, baztertze eta berrezitze neurriak, bai eta garaipen militarra goraipatzeko, disidentzia baztertzeko eta izututa zegoen gizartea kontrolatzeko, «onbideratzeko» eta antolatzeko modua ere.
|
|
2015
|
|
|
1938ko maiatzean, ihesaldiaren hilabetean berean, Ossip Mandelstamm poeta errusiarra izan zen bigarren aldiz atxilotua. Siberiako eremu batean
|
lan
bortxatuetara kondenatua izan zen, egunkari batean argitaratzeagatik poema satiriko bat, Stalini eta haren mortsa biboteari iseka egiten ziona. Poetaren emazteak, Nadiezhdak, Edozein esperantzarik kontra izenburuko memorietan idatzi zuenez (nadiezhda esperantza omen da errusieraz), honela esaten zion Ossipi, horrek lan eremuetan poeta baten heriotzaz deitoratzen zuen aldiro:
|
|
2016
|
|
|
Josefinak hirurogeita hamar urte zituen eta bakarrik gelditu zen etxaldea kudeatzeko Xan seme zaharrenarekin. Xanek hogeita hamabost bat urte zituen, 1945ean biriketatik eri sartu zenean Alemaniatik eta betirako hola gelditu zen.Vichyko Gobernuak bidalirik, hango baserri batean egona zen
|
lan
bortxatuak (S.T.O.) egiten nazientzat, hotza eta gosea pairatzen zituela. Kontatzen zuen oilategian arrautzak ebasten zituela eta gordinik jaten.
|
|
2018
|
|
|
Hamasei urterekin, espainolek Jose Marti preso hartu eta
|
lan
bortxatuetara kondenatu zuten. Presondegiko egunak aipatzen zizkiotenean New Yorkeko lagun arteko solasetan, esaten omen zuen:
|
|
2019
|
|
|
Imajinatzen dut suspenditu dutela Jose Martiren omenez Unibertsitateko eskaileretatik behera
|
lan
bortxatuen harrobiraino urtero egiten den Lastargien Martxa.
|
|
2020
|
|
|
Orain guziz arraberritua duzu. Arrastuetarik bi, Astarrage eta Pilet,
|
lan
bortxatuetako iheslariak ziren eta Asconada, aldiz, mugalari. Kontzentrazio zerrategietan hil ziren".
|
|
|
Ezagutzen dugu horietarik izen zenbait: Castro, Baionako judu familia famatua, edo Marcel Pilet, Girondako
|
lan
bortxatuetako iheslaria. Baina haboro badira.
|
|
|
Sortzez zinez jende ezberdina bazen makietan. Baziren herritarrak, baziren Mauleko langileak gauez jiten zirenak,
|
lan
bortxatuetako iheslariak, alsaziarrak, Gurs zerrategiaren zaintzale ohiak, jendarmeak, armadako aintzindariak. Emeki, makien kopurua emendatu da ehun eta haboro heldu arte 1944ko maiatzean.
|
|
|
Emakumea bere gorputzaren eta bere buruaren jabe izateko posibilitate hori arrisku handitzat ikusi zen derrepentean, eta emakumea kontrolatzeko Elizaren eta Estatuaren makineria errepresibo gupidagabea jarri zen martxan. Emakumearen aurkako gerra deklaratu gabea izan zen, konfinamendu domestikora erreduzitu eta soldatarik gabeko
|
lan
bortxatura kondenatzeko. Kontestu horretan zabaldu zen sorgin hitza, bugre, akelarre eta beste berba batzuk bezala.123 Ez zen zaila merezi izatea Jainkoaren eta Inkisidoreen zigorra, bekatua bezain mortala askotan, eta lortu zuten erruduna balitz bezalako automespretxuz sumetitzea emakumea luzarorako.124
|
|
2021
|
|
|
Blokatze mehatxuak Zaho Lijianek salatu ditu, Txinako kanpoko aferetako ministeritzako boz eramaileak, informazio faltsuetan oinarrituak direla eta Uighurren
|
lan
bortxaturik Xinjiang eskualdean ez dela erranez. Bainan lekukotasun anitzek erran ofizial horiek ezeztatzen dituzte.
|
|
|
Urtarril hastapen huntan, barneko seguritateaz arduratzen den Washingtongo Estatuko idazkariak" esklabotasun molde modernoa" salatu du, eta Xinjiang eskualdetik etortzen den kotoiarekin eginak diren produktu guziak ez gehiago inportatzea erabaki du. Bretainia Handiko eta Kanadako Gobernuek ere jakinarazi dute
|
lan
bortxatuaren bitartez eginak diren produktuak ez dituztela gehiago onartuko. Begistatuak dira ere, gisa berean, Uighurrek bortxaz bildu behar dituzten tomateekin eginak diren kontserbak, saltsak eta beste.
|
|
|
Gure arteko sekretua zen.
|
Lan
bortxatuetan aritzen baitziren gazteak, itsas hegiko blokozen egiten, bazuten Alemaniarat eramanak izateko arriskua, han ere langile eskasia omen zuten alemanek. Lau edo bortz lagun eskapatu ziren, Larrun mendiaren bertzaldean atxemanen zutela aterpe.
|
|
|
–Lasai mutil, ez zaitugu
|
lan
bortxatuetara kondenatuko eta. Ez behintzat baserri lanetara.
|
|
2022
|
|
|
errepideak, urtegiak, aireportuak, eta baita trenbideak ere. Azkeneko hauetan izandako
|
lan
bortxatuak ez dira behar beste ikertu orain arte, dokumentaziora heltzeko zailtasunengatik edo, hobe esanda, erakundeek jarri izan dituzten trabengatik, eta mota nahiz kolore askotako gobernuek ez dituztelako, orain arte behintzat, ikerketa proiektu integralak sustatu edo babestu. Azken urteetan, interes falta hori konpontze bidean jarri nahi izan da, eta 2021ean RENFE Espainiako tren operatzaile publikoak webgunean paratu ditu burdinbideetako langileek jasan zuten errepresioaren inguruko informazioa, behargin esklaboen izenen datu basea eta gaiari buruzko Los hijos del Hierro (Burdinaren seme alabak) dokumentala.
|
|
|
|
Lan
bortxatuek balio zuten gerraosteko preso kopuru erraldoia arintzeko, eta Estatuak diru asko aurrezten zuen
|
|
|
Trenbideetako
|
lan
bortxatuak kudeatu zituen patronatu frankistak 1995 urtera arte jarraitu zuen
|
|
2023
|
|
|
Lehenbiziko neurria litzateke babes horretarako eraturiko auzitegi bereziak eta goraki ospatuak zutik ezartzea; auzitegi horiek lan horretarako hautatu eta formaturiko lege gizakiez osatuak lirateke; auzitegi horiek gaitzespen publikoaren bidez zigortu lituzkete saihesgarriak izango ziren erru guziak; eta frogaturiko fede txarrak larriagoturiko errepikapen usuaren kasuan, presondegia baita
|
lan
bortxatua ere inposa litzakete.
|
|
|
Eta Gringoire kazetak publikatu zuenean in extenso Pariseko bilera batean mintzatu behar zuen baina azken mementoan etorri ahal izan ez zen anarkista espainol baten hitzaldia, egun hartan horrelako auzitegia ez zen ez soberan izango; izan ere kasu horretan fede txarra" bi bi berdin lau" baino nabariagoa zen; eta presondegia edo
|
lan
bortxatua ez ziren ez menturaz gogorregiak izango.
|