|
2000
|
|
|
Kode Zibilaren idatzaldiak antzeman du herriak agintaritzarik gorenean jarri duen heroiaren gogoa. Horren asmoa edonon da eragingarri, eta herriaren alde egingo du hark ere beti
|
lan
eta trabailu, gure zoriontasunerako zerbait egiteko dueino.
|
|
|
Hortaz, Kode Zibilaren idatzaldiak antzeman du herriak agintaritzarik gorenean jarri duen heroiaren gogoa. Horren asmoa edonon da eragingarri, eta herriaren alde egingo du hark ere beti
|
lan
eta trabailu, gure zoriontasunerako zerbait egiteko dueino.
|
|
|
49 Jakina, hau guztia bere lanetan ikus daiteke, Der Raum etik hasita (1922), 1970ean mexikar filosofoekin izandako eztabaidak arte. Euskaraz, espainolez edo frantsesez ez dago oraindik libururik Carnapen
|
lan
eta bizitza osoa aintzat hartzen duenik. Bai, aldiz, alemanez, Thomas Mormannena hain zuzen ere:
|
|
|
93 Berronespenak, dedukzioak eta, batez ere, indukzioak Carnapen
|
lanean
eta ikusmolde estandarrean izandako bilakaeraren azterketa on baterako, ikus MOULINES, C.U., DIEZ, J.A.: 1997, Fundamentos de filosofla de la ciencia, Bartzelona, Ariel:
|
|
|
3.3 Wittgensteinen
|
lana
eta bizitzari buruzko bibliografia
|
|
|
Frazer eta Freudi Wittgensteinek egin zizkien kritikak ulertzeko ez dago hau bezalakorik. Cioffiren berezitasuna dugu Frazerren
|
lanak
eta Freudenak elkartzea, erlijioaren sakrifizioak eta psikoanalisiaren antsietatea, barrea eta ametsak bat eginez, Wittgensteinen kritikei jarraituz. Denbora asko darama Cioffik Freud eta Frazer Wittgensteinen filosofian miatzen eta hori nabaritzen da testu honetan.
|
|
|
Hori dela eta, liburu txiki honek Drudisen jarrera laburtzen du gai honetan. Orrialde gutxitan Wittgensteinen
|
lana
eta bizitza aurkezten dituenez, esan dezakegu, oker ibiltzeko beldurrik gabe, vienarraren pentsaera ikasten hasteko egokia dela. Didaktikoa eta laburra.
|
|
|
Izenburuan irakur daitekeen moduan, liburu honen muina Karl Krausen
|
lana
eta bizitza dira. Artikulu bilduma honetan Krausen alde desberdinak ikusten ditugu:
|
|
|
2001ean, berrogeita hamar urte betetzen dira Ludwig Wittgenstein() hil zenetik. Eta zer ikasi dugu bere
|
lan
eta bizitzatik. Egia esan oso gutxi, saiakeretan maiz aipatzen dugun egileetako bat izan arren.
|
|
|
Hau guztia kontuan hartu behar du Wittgensteinen
|
lan
eta bizitzara hurbiltzen denak. Era honetan, ez beste moduan, ulertuko ditu bere filosofiaren nondik norakoak.
|
|
2001
|
|
|
Honi Kanten liburuen itzulpenak gehitu behar zaizkio. Prolegomenoak (Klasikoak, Bilbo, 1995) agertu ziren lehen, eta ondoren bilduma honen hirugarren zenbakian Kantek filosofia politikoaz idatzitako
|
lan
eta pasarteak itzuli ziren Kant eta Hegel: gerra eta bakeaz gogoetak (Jakin, Donostia, 1997) izenpean, eta ondoren, azkenik, Kanten lan nagusia argitaratu zen, Arrazoimen Hutsaren Kritika (Klasikoak, Bilbo, 1999).
|
|
|
1768ko artikulu batean, 1770eko Dissertatio deitzen zaion
|
lanean
eta geroago 1783ko Prolegomenoak idazkian (E72) agertzen den beste argumentua badago. Espazioa ezin da adigaia izan, zeren objektuen arteko ezberdintasunak ezin dira adimenak jaso ditzakeen ezaugarrien bidez argitu.
|
|
|
Nekez aurkituko luke lege unibertsal bat, uharte desertuan galdutako gizaki bakarrak apainketan jardun behar duela aginduko duena. Baina gogoan edukiz gizakia beti eta nonahi dela onaren, ederraren eta egiaren maitari, guretzat funtsezko erantzuna ‘bai’ da, ‘egingo luke apainketan’ Norbera eta inguruko gauzak edertzeko
|
lanak
eta epai estetiko eta bestelako guztiak, ederra eder denez maitatzearen ondorio direlako. Eta gizakia, nonahi eta beti, maitari delako.
|
|
|
Orduandik, nire galdera eta saio nagusia, bai zientzietan —nire gai den ekonomian eta besteetan—, bai pentsaeretan eta, batez ere, bizitzan, ‘ni nor/ zer naiz? ’ izan da. Bestelako
|
lan
eta buru ardura guztien gainetik.
|
|
|
Horiek denak fisikoki —datu gisa— bereganatzen ditu gizaki behatzailearen adimenak: planoak ikusiz, programak, ardiak, tresnak, gizakiak
|
lanean
eta abar. Naturaren legeez kanpotik naturan bertan eragin nahian ikusten ditu, berezko naturaren legeak aldatzen.
|
|
2002
|
|
|
Onar dezagun administratzaile desinteresatuak ez direla sekula ez lapur, ez axolagabe izatera iritsiko. Hala ere, konparatzeko modukoak ote haien
|
lana
eta enpresaren arrakasta pertsonalki komeni zaion administratzailearena. Izan ere, on eta txar konparaziozko terminoak baitira.
|
|
|
Hori horrela, berori partaide duen Batzarra omendu nahiko nuke, berorri egoki eta zuzen begitanduko balitzaio, behintzat, igortzen diodan testu hautaketa Batzarrari irakurtzera emanez; nolanahi ere den, berorren buru argiaren juzkura ipintzen dut halakorik egiteko aukera. Aldez aurretik eskertzen dizkiot, Jauna, hartutako
|
lanak
eta eskainitako arreta. Testuotan aurkezten diodan proiektuari dagokionez, berriz, uste osoa daukat, proiektua ezagutzen duten hainbat adituren iritzi jakintsuetan oinarriturikoa berau, martxan jarri eta aurrera eraman daitekeela.
|
|
|
Presoen eta ikuskatzaileen artean zulo sakon bat dago eta presoek hodi baten bidez komunikatu ahal izango dute erdiko dorreko ikuskatzaileekin. Ikuskatzaile nagusia ere aldi berean kanpoko begiraden menpe egonen da, kanpoko jendeak aukera izango baitu dorretik egiten den zaintza
|
lana
eta presoen egoera bera ikusteko.
|
|
|
Diziplina ez da ordea sailkapen,
|
lan
eta hezkuntzara mugatuko, elikadura, janzkera eta igandeetako egutegia ere xehetasun osoz azalduko baitizkigu Benthamek. Ezartzen diren tresna guztiek presoaren portaera txarra erabat baldintzatzen badute ere, portaera honentzat aurreikusi ditu zigorrak ere.
|
|
2003
|
|
|
Jaitsierak ez du gizakia askatu beraren beharrizanetatik; aitzitik, beharrizanok biderkatu egin ditu. Aldi berean ere, gizakiak gero eta gehiago behar ditu
|
lana
eta merkataritza, eta, ondorenez, betebehar eta lotura berriak bereganatu behar izan ditu. Inork ezin ditu berak bakarrik bere beharrizan guztiak bete.
|
|
2004
|
|
|
Esaldi horrekin ekingo diogu geuk ere geure
|
lanari
eta Descartesekin esango dugu: il faut partir; goazen, bada, pazientzia pittin batekin bere ideia nagusiak aletzera.
|
|
|
Dena dela, bere garaian ezagutzatzat jotzen denak, zalantzan jarri behar denak, ez du gorputz homogeneo bat osatuko; haatik, bi jakintza iturri nagusi bereizi izango ditu orduko ezagueraren zutabeak. Mutur batean aurkituko genuke pentsamendu eskolastikoan oinarritzen den jakintza modua, Grezia klasikoko zenbait filosoforen
|
lanak
eta fisikari buruzko zenbait ikuspegi bereak egiten zituena aldatu ezinezko modu batean; eta, bestetik, horren aurrean indartsu jaiotzen ari den zientzia fisiko matematiko berria egongo zen. Bi ikuspegion arteko kontrakotasuna tentsioz beteta zegoen eta hain muturrekoa bihurtuko zen, ezen elkarren arteko eztabaida bera ere ia ezinezkoa egingo zen.
|
|
|
Zaila da zalantzaren balioa ulertzea eguneroko bizitzan hain laguntasun eskasekoa eta aztoragarria denean; zaila, halaber, zientziarekiko eta teknikarekiko dugun sinesmena ia fede bihurtu dugunean eta zientziaren
|
lana
eta emaitzak ontzat jotzen ditugunean ia eztabaidaezinak direlakoan. Baina errozko zalantzaren espiritu horixe aurki dezakegu islatuta haiek baino orainagoko zenbait filosoforengan ere.
|
|
|
Ez, ordea, lan indibidualaren kontzeptuan, ekonomialari liberalek uste duten bezala, baizik eta merkantzietan" inkorporaturiko batez besteko lan kopuru sozialki beharrezkoan", hain justu ere. Dudarik gabe, egundoko urratsa egin zuen Marxek
|
lanaren
eta kapitalaren arteko harreman guztiz asimetriko eta desorekatua argudiatuki salatzerakoan. Alta, bere garaiko lan baldintzen izugarrikeriek eta soldaten miseriak itsutu bide zuten puntu bat baino gehiagotan.
|
|
2006
|
|
|
Elitea osatzen duten jainko eta andereen artean espezializazioa bultzatu da, alegia,
|
lanak
eta beharrak banatu dira16 Hermesek, esaterako, funtzio berezia betetzen du: hilezkorren mezularia —hala deitzen du Hesiodok Teogonia n17— eta laguntza eramailea da gizakientzat.
|
|
|
Minos bezalako errege mizenikoak bere inguruan biltzen du botere guztia; hierarkikoki antolaturiko eskriben sistema burokratiko baten bidez zaintzen eta kontrolatzen du bere menpeko bizitza osoa. Erregeak erabakitzen ditu burutu beharreko
|
lanak
eta zerbitzuak, lortu beharreko ekoizpenak, lehengaien banaketa eta ondasunen zirkulazioa136; esanguratsua da, zentzu horretan, erregearen esku egotea aristokraten artean luxuzko ondasunak banatzeko ahalmena, hain zuzen objektu horien bidez neurtzen baitzen bakoitzak izan zezakeen distira eta nabarmentasuna. Zentzu funtzionalean ere, erregearen jauregiak betetzen zituen gizarte eginkizun guztiak:
|
|
|
• Lehen
|
lana
eta ezjakintasunaren bigarren adierazpena: Pilosera iritsi da eta Telemakok ez daki nola mintzatu behar zaion Nestor errege gorenari; ez dago prest (pepeirhmai) arrazoi argietarako, lotsagarria egiten zaio gizon agure baten aurrean (andra geraiteron) galderekin hastea59.
|
|
|
Orain
|
lan
eta intuizio horiek partekatu nahi izan ditut irakurlearekin. Liburu hau Humeren filosofia praktikorako sarrera gisa uler daiteke.
|
|
|
Hegelen bi baieztapenok barnebiltzen dutena argitzea eta garatzea dute hein handi batean helburu bai Kojeveren
|
lanak
eta bai gure apunte hauek.
|
|
|
Era berean,
|
lanerako
eta borrokarako ahalegina ahitzen ez den bitartean, benetakoa dateke gizabanakoaren eta gizartearen arteko aurkakotasuna. Egoera honek bere horretan diraueino, arrazoi duke izena eta izana bat ez direla dioenak:
|
|
2007
|
|
|
Hesiodok islatuko du ongi, armen edo komertzioaren kulturaz harago,
|
lanak
eta, bereziki, lurrarekin egindako lanak —nekazariarenak bezala, abeltzainarenak edo basogilearenak— eskatzen zuen ezagupena.
|
|
|
Aitzitik, eguneroko lana da oparotasuna, —armak eta indarra ez bezala— duina den heinean. Lanaren laudorioa egiten duenean Hesiodok aristokraziarena ez den ideala eraikitzen du,
|
lana
eta ahalegina duintzen ditu487, etika berria eskatzen dio geroago nagusituko den giza klase xeheari488 Etika horretan ez dauka lekurik areth gerrariak; aitzitik, Hesiodorentzat lana eta jabetza moderatua dira giza balio gogoangarrienak, unibertsoari egokituriko neurri eta zuzentasuna dira giza bizitza ontzen duten goiburuak489 Epika homerikoak goresten zuen errege aberatsen gizartea ez da erreala... egiazko Helade, lanaren Helade da, nekazariena eta abeltzainena490.
|
|
|
Aitzitik, eguneroko lana da oparotasuna, —armak eta indarra ez bezala— duina den heinean. Lanaren laudorioa egiten duenean Hesiodok aristokraziarena ez den ideala eraikitzen du, lana eta ahalegina duintzen ditu487, etika berria eskatzen dio geroago nagusituko den giza klase xeheari488 Etika horretan ez dauka lekurik areth gerrariak; aitzitik, Hesiodorentzat
|
lana
eta jabetza moderatua dira giza balio gogoangarrienak, unibertsoari egokituriko neurri eta zuzentasuna dira giza bizitza ontzen duten goiburuak489 Epika homerikoak goresten zuen errege aberatsen gizartea ez da erreala bere garaian: egiazko Helade, lanaren Helade da, nekazariena eta abeltzainena490.
|
|
2009
|
|
|
Foucaultek Dumezilekiko zuen filiazio metodologikoa aitortu zuen. Foucaulten
|
lanak
eta Dumezilenak oso desberdinak dira: bestelakoak gaiak, esku hartze espazio geografikoak, kronologia, aztertzeko hartutako ikuspegia.
|
|
|
Aurreantzu gaiztoko komunismo trauskilaren esperientzian, langile kategoria ezereztu ordez gizaki guztietara orokortzen da, gizakiaren pertsonalitate eta singularitatearen ukapen formala nagusitzen da eta" jabego pribatuaren abolizioa" ez da" eskuratze erreala". Komunismo horrek sortzen duen gizartea besterik ez da" kapital kolektiboak ordaintzen duen
|
lanaren
eta lan sari berdintasunaren komunitatea baizik, komunitatea kapitalista orokor gisa". Horrelako komunismoa, ez da oraindik," komunitate positibo gisa nagusitu nahi duen jabego pribatuaren laidoak" hartzen duen forma baizik.
|
|
|
Gogoetarako hirugarren gaia
|
lana
eta lanaren bilakaera da, bai lan indarren gestio teknikari eta kontrol moduei buruz, bai eskulanaren eta arteko birmoldaketari begira. XX. mendeak emandako irakaspenen arabera, argi gelditu da jabetzazko harremanen itxurazko aldakuntzek ez dutela lortu lanaren bidez alienazioa gainditzea.
|
|
|
Etab. Lan honetan, agian, azkeneko filosofo handiena Nietzsche bera dugu. Eta horregatik (aurreko atalean nolabait ikusi dugu hori jada) aurkitzen ahal dugu lotura geure gaurko
|
lanarekin
eta filosofiaren egungo kezkekin. Egungo kezka filosofikoak, nahi edo ez, Nietzscheren itzala baino ez dira.
|
|
2010
|
|
|
Legelariek, ordea, bestelakoa baieztatzen dute: lege naturala erkidea da, ez gizakientzat bakarrik, baita animalientzat ere; ustez, baztertu egiten dituzte, lege horretan parte hartzetik, bizirik gabeko izakiak, eta hori agerian geratzen da Erakundeak izeneko
|
lanean
eta Digestoan ere bai.
|
|
2014
|
|
|
Baina, hala eta guztiz ere, bada zilegi den galdera bat Wagnerren gaur egungo pertinentziari buruz: zergatik da oraindik baliagarria, estimulatzailea, indarrekoa Wagnerren
|
lana
eta Wagner afera artistiko filosofiko politiko gisa. Malevitx sobietar artista iraultzailearen inguruko galderekin erantzun dezakegu ezabaketak eta kortxeteak nireak dira:
|
|
2016
|
|
|
Felber austriarraren Ongi Komunaren ekonomia, eta antzekoak). Proiektu horietan guztietan kapitalismoaren gainditzea bilatzen da, edo eraldatzea, edo gutxienez
|
lana
eta produkzioa gizatiartzea: enpresako autogestioa, lankideen demokrazia ekonomikoa.
|
|
|
Horren probak prehistoriako aztarnetan seinalatu eta gero (tresnak, etzalekuak, janari hondarrak), egungo komunitate primitiboen biziera aztertzen du: ezkontza eta familiaren,
|
lana
eta ehizaren arauketa, etab., guztietan bere tesi kooperatiboa berretsia kausitzeko. Bushmanak, adibidez, klan gisako tribu txikietan bizi ohi dira; talde handiegitan ere ez (Estaturik ez!), batzuetan federazioetan bilduz.
|
|
2017
|
|
|
Urte horietako literatur lanek L' Etre et le Neant obrako teoria literaturara eramaten dute eta ‘eszenan’ jartzen dute: Les mouches (1943) eta Huis clos (1944) antzerki
|
lanak
eta Les chemins de la liberte eleberri trilogia (L' age de raison, 1945; Le sursis, 1945; La mort dans l’ame, 1949).
|
|
2021
|
|
|
Bere kabuz mamitu behar du bere izatea, ez bere seme alaben bidez: desiratzekoa litzateke, haurraren hobe beharrez, ama pertsona osoa eta mutilatu gabea izatea, bere burua mamitzeko modua aurkituko lukeena
|
lanean
eta kolektibitatearekiko harremanean, haurraren bitartez tiranikoki bilatu ordez. (II:
|
|
|
Norbanako buruaskiak eremu publiko edo zibilean nahi beste kontratu konbentzional egin ditzan, bere beharrak aseko dituen subjektu azpiratuak bestetu eta eremu ‘pribatu’ eta naturalean zokoratu behar ditu. Perez de Orozcok azaltzen duenez, bere zaurgarritasunari aurre egiteko
|
lan
eta subjektuak ezkutatuz eraikitzen da ‘subjektu txanpinoi’ buruaskia, esplotazioaren gain (Perez de Orozco 2014: 249).
|
|
|
90). Subjektua, abiapuntua baino, hamaika
|
lan
eta prozesuren ekoizpen osatugabea da.
|
|
|
26). Era horretan, gizontasun eta emakumetasun ideal moderno eta bitarra ezarri zen, bakoitzari bere natura, anatomia, espazio, balio,
|
lan
eta moral berezitua atxikiz.
|
|
|
Gizon langileak, berriz, honakoak bermatu zituen: familiaburu eta subjektu (zapaldu) gisako aitortza soziala; enplegu aitortuenen monopolioa; soldata familiarra eta horren gaineko erabakimena; bere emaztearen
|
lanaren
eta gorputzaren gaineko kontrola; eta parte hartze politiko eta aisiarako denbora liberatzea (Mies 2019: 349).
|
|
|
Nola berreraiki lirateke kaleak, etxeak eta hiriak? Nola birbanatu
|
lanak
eta denborak, sostengu lanen okupazioak eta, bereziki, pre okupazioak. Zein erreferentzia, errelatu eta estetika alternatibo indartu, gure bizi ibilbideak bestelako zentzu eta zerumugen arabera berrirudikatzeko?
|
|
2022
|
|
|
Alde batetik, beraz," infinitua geu gara", suntsitzeko dugun gaitasuna absolutua baita. Beste alde batetik, xx. mendeko gizakia bere txikitasunaz lotsa eta ezintasuna sentitzen hasi zen, bere
|
lanen
eta horien ondorioen handitasunaren aurrean. Gizakiaren zaharkitzeari buruzko hausnarketa horiek1 egin eta hirurogeita hamar bat urtera, paradoxa horren neurriak areagotu egin dira.
|