|
2000
|
|
|
Hasieran ez nuen ulertzen Ralphek nola utzi zituen botata bere lagunak, baina aitortu zidan ez zirela hain
|
lagunak
ere. Aste batzuk lehenago ezagutu zutela elkar, drogen aurkako talde horretan bolondres sartu zirenean.
|
|
|
Eta nigar zotinka jalgi nintzen handik, sentsazio ilun bezain garratz harekin, zeinak adierazten baitzidan ezen laguntza bila joan eta laguna galdu nuela, zeren, maisu ez ezik,
|
lagun
ere izan bainuen ordu arte osaba, konfiantzazko laguna.
|
|
|
Baina zaldun harro eta arrogant hura, bere
|
lagunak
ere irri karkaraka ikusi zituenean, are gehiago harrotu zen, eta, halatan, ezpata biluztu, eta, gipuzkoarrari beha paratzen zelarik, ezin inpertinentkiago erran zuen:
|
|
|
—Haatik, jaun Joanes Etxegoien, ez nuke nahi ergeltzat har nazazun, zeren beldur bainaiz pikaro gezurti hutsa ez ote zaren, edo, hobeki, segur nago haietarik bat zarela... baina jakizu ezen zeure eskuetan duzula, zeure etorkizuna ez ezik, zeure
|
lagunena
ere, eta izugarria izanen litzatekeela baldin zeure egitekoan huts eginen bazenu... zeren neure lagunekin mintzatu bainaiz eta guztiok zuen kontra deklaratuko baikenuke, nagusiaren alaba sendatzeko entseiuan huts eginen bazenu, zeure erlikia horrekin iruzur egiteagatik eta Lorenzo hain modu gaixtoan hiltzeagatik... Eta jaun Santiago de Tapioles y VillarrÃn —eta bere tituluen lista eman zuen berriro... eta berriro hartu zuen atseden, jakina, harik eta berriro ekin zion arte, titulu haietarik bat errepikatzen zuela, mementu hartan bertzeak baino inportantago irizten ziolako edo—:
|
|
|
—Denbora guti daramat zurekin, Joanes, eta oraino ez zaitut behar bezala ezagutzen. Halarik ere, zure prezeptorea naizen neurrian, irakasle ez ezik zure
|
lagun
ere izan nahi nuke, zeren eta ni filosofoa eta teologoa bainaiz, eta zu, berriz, apez jaun don Frantziskok ongi erraiten duen bezala, etxe honetako filosofo tipia, eta, halatan, biok gara filosofo eta biok izan gaitezke lagun handiak. Baina, hasteko, zerbait argitu nahi nuke zurekin.
|
|
|
Edo bitan eta hirutan, aitzinakoetan berdinduz gero —eta, neure behakoa zorrozten nuela, eratxiki nuen—: Nik irabazten badut, hemendik alde egiteko baimendua emanen diguzu, El Dora do rantz, bai neuri eta bai neure bi
|
lagunei
ere; zuk irabazten baduzu, berriz, zure dragoietarik bat izanen nauzu eta bizitza osorako eginen dizut leialtasun zina... —eta, ene arrazoinen biribiltzeko, erantsi nuen—:
|
|
|
Edalontzia ere ez. Ezta edalontzitik ematen ari zitzaidan
|
laguna
ere. Edateak egarria hiltzeaz gain, eztarria ere laxatu zidan.
|
|
2001
|
|
|
Jendea bateratsu eta nazka aurpegiz hasi da kafetegitik irteten. Arantxa eta
|
lagunak
ere bai. Mugimendu nahasi hori aprobetxatuz, jaiki egin da Tasio ere eta jende artean sartuz jarraitu ditu.
|
|
|
Berarekin Bonbaira joan behar zuela esan zion semeari. Prashant pozik bizi zen aitona amonekin eta Bonbaira aldatzen bazen
|
lagunak
ere galduko zituen. Aitari ezin ezetz esan, ordea.
|
|
2002
|
|
|
baina
|
lagun
ere bai.
|
|
|
Gero eta jende gehiago baita bidaia zakurrekin egin nahi duena. Gainera, hoteleko beste
|
lagunek
ere maiteak dituzte zakurrak. Zakurra ikusiz gero, aurpegian irri zabal bat agertzen zaie".
|
|
2003
|
|
|
Bizkarretik heldu eta bazter batera eramaten ninduten, ahopeka bere begiz ikusia kontatzeko. Monikarentzat aproposena ez zen jendailarekin ikusi omen zuten bolada batez, desorduetan beti, bakarrik bizi direnak zorigaiztoko sentitzen diren ordu txikietan alai itxurak eginez,
|
lagunik gabe
ere bai tarteka, pitin bat edana inoiz, bere burua etxera garraiatu nahi baina norabiderik aurkitu ezinik, jitoan edo nora ezean. Inoiz nire adiskideongana hurbildu eta nitaz galdegiten omen zien.
|
|
|
Txiskeroarekin bere aurpegia argituko zuen luzaz segidan, ezpainen marra ardo kolorekoa, betazal luzeegiak une batez agerian utziz, eta erdeinuz begiratuko zien azkenik txiskeroak eskuetan beregana hurbiltzeko pauso bat eman ez eta ezbaian geratu ziren gizonezkoei. Nire
|
lagunak
ere irudika ditzaket poltsikoan txiskero banarekin, desirak ematen duen ausardia trakets horrekin, Monikarengana hurbiltzeko aitzakiaren baten bila.
|
|
|
–Ardoaren lamada beroekin batean desioaren ausikiak suma nitzakeen begirada horretan, baina baita beldurra ere. Banekien ez nuela zer eginik han, alferrik luzatuko nuela nire bazkalondoko kafea, lagunak inguruan zenituen bitartean ez zinela niregana hurbiltzen ausartuko, eta
|
lagunik gabe
ere ez beharbada, ez zinela inoiz, gizonengan horrenbeste gorrotatzen nituen hantustezko plantak eginez, esku bata galtzen poltsikoan eta bestean edalontzia, nire inguruan itzuli pare bat egin eta" zure aurpegia ezaguna egiten zait" edo gisako esapideren bat erabiliz nire ondoko aulkian eseriko, baina banekien baita ere barru barruan nahiago nuela nik hori, nire arratsalde librea etxean... Bazkalondoko kafea luzatu nuen, beraz.
|
|
|
–Ez,
|
laguna
ere ez.
|
|
2004
|
|
|
Atari txiki baten bilatu genuen babesa. Beste zenbait
|
lagun
ere gu geunden lekura etorri ziren. Baina bata zuriz jantzita zegoen sanitario batek maskarak jarri behar genituela esan zuenean, inori ezer esan gabe, kalera irten nintzen hurrengo zokondo baten bila.
|
|
|
Xabierrek azkenean bota du hainbat egunetan ezin esanda eduki duena. Berarekin gustura dabilela, bai, baina
|
lagunak
ere faltan botatzen dituela eta... Beste neskarik ez dagoela, baina lagunak...
|
|
|
Auzoko
|
lagunak
ere halaxe deitzen hasi zitzaizkidan.
|
|
2005
|
|
|
bat, eta hara joaten zen amona Kontxi, ahal zuenean, beste emakume batzuen esperientzietatik ikasteko, eta elkarri animoak emateko. Elkarte hartan denetik aurkitu zuen, emakume mota guztiak, haietako bat oso
|
laguna
ere bai. Begoña?, bere burua kristautzat zuena, baina, amona Kontxik bezala, kopla gutxi zituena.
|
|
|
Ostiral gaua zen eta bakarrik nengoen tabernan, lagunen zain; bizkarra hormari itsatsita nuen eta begirada ezpaineko zigarroaren kean galduta. Gogoak abandonatuta ninduen, eta baita berandu zetozen
|
lagunek
ere.
|
|
|
Andresek badaki, salatzen ez duen bitartean, laguna izango duela. Badaki gainontzeko
|
lagunek
ere koadrilan onartuko dutela. Baina badaki, halaber, bera ere haien pareko bilakatuko dela.
|
|
|
|
Lagunek
ere izango zituzten beren arazoak eta nahasmenak. Hori omen zen nerabeen marka, baina nortasuna aldatzeko behar afektiboa ez zen gure mintzagai gogokoena.
|
|
2006
|
|
|
Horien aurretik, lehen aipatu ditudan Behobide, Saizarbitoria, Ibon Sarasola, Arantxa Urretabizkaia. Bai eta soldadutzan egindako dozena erdi bat
|
lagun
ere. Elkar gutxitan ikusten badugu ere, horiek denak oraindik lagun sentitzen ditut.
|
|
|
X.L. Hasieran Lourdesekin. Gerora Antton Valverderen partaidetzarekin, baita Iparraldeko zenbait
|
lagunekin
ere. Benito Lertxundik behin oso ongi esan zuen bezala:
|
|
|
Azkenik, esan behar dut neska
|
lagunak
ere bagenituela, han hamabiren bat urterekin, eta oso modu naturalean tratatzen genuela elkar... musuak emateko unean izan ezik.
|
|
|
izan ere, San Migel eguna zen aste hartan, irailaren azken egunetako bat, ez galdetu zein. Apaiza bakarrik ez, beste hainbat
|
lagun
ere etorri ziren, Sopeñan bizi arren berez San Miguelekoak zirenak, eta patroiaren eguna ospatu nahi zutenak.
|
|
|
Ni amets bat izan nintzen zuretzat, nolabait, ez dakit gaztaro galdua berreskuratzeko sinboloa ala plazer haragikoien promesa lausoa, baina utopia moduko bat azken batean; amets hori al zen galdu nahi ez zenuena, ala galdutzat jotzen zenuen ordurako, argi aitortuta ez bazen zeure baitan hala sumatuta? Badakit, halaber, hilabete haietan zure
|
laguna
ere bilakatu nintzela: konfiantzaz hitz egiteko norbait, koitak adituko zizkizuna eta, nire mugen barrutian, aholku ematen saiatuko zena; ez nintzen izango zure bizitzan izandako adiskide minena, baina jabetuta nago haurtzaro eta gaztaroko lagun handiak galduz eta urrunduz joan ohi direla urteekin batean, eta, bakarrik geratuko ez bada, lagun berriak bilatu behar izaten dituela maiz adinean aurrera doanak; horrelako makulu bat al zen nigan ikusten zenuena eta galdu nahi ez zenuena?
|
|
|
–Neska
|
lagunak
ere hiriz mugiarazi eta abandonatu egin zintuen?
|
|
|
Goizaldeko hiruretan ez dakit baina lauretan maindire artean sartuta eta negar baten deseginda, maitasunaren itxaropenik ez neukan.
|
Laguna
ere galdua. Pentsatu nuen sorpresa, izua, nazka, dezepzioa gaindituko zituela Igorrek, baina komuneko hormetan maritxu zikina irakurri nuenean neure izenaren aurretik" ba ez, antza" pentsatu eta aurrera jarraitu nuen.
|
|
|
Bai, gustura geunden elkarrekin; eta? Hain
|
lagunak
ere ez ginen. Ez nintzen zutaz maiteminduko.
|
|
|
Horregatik, mugaz bestaldeko lagunak izango zituzten. Baina Ondarroako zenbait
|
lagun
ere joana zen Lapurdi aldera, hango eta hemengo diruz egindako txaluparekin.
|
|
2007
|
|
|
–ez dut, ba! Kontrarioak ere baditut behintzat eta,
|
lagunak
ere ditut. Nik ez diet deus ere egin, baina batzuk haserre daude nirekin.
|
|
|
Ni bakarra ote naiz munduan horretaz ohartu ez nintzena? Nire
|
lagunek
ere ba ote zekiten homosexuala zinela?
|
|
|
–Iker nire
|
laguna
ere bada, eta pena izugarria ematen dit gizajoak.
|
|
|
Ingeleseko akademiako
|
lagunen artean
ere sumatu dut aldaketa. Lehen harro sentitzen ziren Ibonen arrebaren gela berekoak izateagatik, eta noiznahi aipatzen zuten Ibon, haren kontura funtsik gabeko txiste txarrak egiteko kasurik gehienetan.
|
|
|
Ezin zuten ezer ulertu baina haserre zirudien atsoak. Orduan ez zitzaien inporta, horrela esaten zioten elkarri behintzat, barre egiten zieten atso greziarraren madarikazioei eta
|
lagunen aurrean
ere kontatzen zuten, guztiek barre egin zezaten.
|
|
2008
|
|
|
bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz: zertarako beste lur bat eraiki, euskararen lurra berea bazuen eta lur hartan norbait bazen, besteen aurrean?; ez al zen, bada, osaba Bixente harro agertzen noizean behin etxeko, bertsolari txikiaz?, Beñardok aitarekin izaten zituèn auzietan aitaren alde agertzen bazen ere?; eta ez al zituen
|
lagunak
ere harri eta zur uzten bere ateraldiekin, sarri askotan barreak eta irri karkailak eragiten zizkiela, baita beldurra ere noiz edo noiz, zeren Beñardoren eztenkadak pozoitsuak eta mintsuak ere izan baitzitezkeen?
|
|
|
Amildegiko Ama Birjina (La Virgen del Precipicio, hitzez hitz)?, eta bazkari on bat gero. Hala, bada, iritsi zen eguna, eman zuen aita kalonjeak meza jauregiko otoiztegian aspaldiko partez, hasi ziren bazkaltzen, etxekoak ez ezik, markesa andereak hiruzpalu emakumezko
|
lagun
ere gonbidatu zituen, guztiak ere senarrarekin arazoren bat zutenak?, hasi zen markesa anderea bidaiaren xehetasunak ematen, bukatu zuen lehenengo bertsioa, ekin zion bigarrenari, bat batean alabengana jiratu eta honela mintzatu zitzaienean:
|
|
|
...n joan zirèn egun berean idatzi zion Nataliak Gerardori lehen gutuna, zeinari beste batzuk jarraitu baitzitzaizkion, Gerardok jaso ahala erantzuten zituenak; gutun haiek sekretuak ziren, jakina, Nataliak Crisanta izeneko konfiantzazko neskame bati ematen zizkionak?. Zin egidazu ez diozula sekretua inori jakinaraziko, ez Reginari ez Elvirari ez Faustiri ez beste morroi neskameei, ezta zure lagunik
|
lagunenari
ere, esan zion Nataliak, gurutziltzatuaren irudiaren aurrean, baita zin eginarazi ere?, Gerardori helaraz ziezazkion, Crisantak hiriko orga gidari bat baitzuen senar, jendea toki batetik bestera eramaten zuena eta bere ohiko ibilbidean kontsularen etxetik hurbil pasatzen zena.
|
|
|
Durangoko Bakintharen
|
lagunak
ere ikusi ditugu, zain genituen egia esan. Julesek eman zien gure berri eta jator portatu dira, Euskal Herrian dauzkaten lagunez galdezka eta herritarrei gure berri emanez.
|
|
|
Kontrabandista ederrak eginda gaude, arraioa! Autobusa laster bihurtu da labe, eta ilarako lau aulkiez gain beste pare bat
|
lagun
ere badatoz erdian aulkiak paratuta eta ahal duten moduan jarrita. Bizpahiru aldiz geratu behar izan du, ez dakigu beroa den ala zer, baina hau ez dabil ondo.
|
|
|
Eta pozik geratu zen lanarekin gainera. Harro zegoen koadroaz eta halaxe esaten zien
|
lagunei
ere, huraxe zela beharbada ordura arteko bere koadrorik onena. Horren harro zegoen Regoyos koadroarekin ezen ez zuen saldu nahi izan bizitza osoan, eta berarekin batera eramaten zuen, egun zoriontsu haien oroigarri gisa edo.
|
|
|
mundua ere ez zen, egia esan, mundua beti baita mundua esateko gai den hizkuntzarena, eta Beñardo ez baitzen hizkuntza arrotz hartan mundua esateko gai; ez zèn lurra zen gaztelaniarena, berak ere –Beñardok– bere baitan eraiki zezakeena, bai, baina ordura arte eraiki nahi izan ez zuena, beharrik ere ez; jakin minak –Nazariok eta Honoratok bazutenak– bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz: zertarako beste lur bat eraiki, euskararen lurra berea bazuen eta lur hartan norbait bazen, besteen aurrean?; ez al zen, bada, osaba Bixente harro agertzen noizean behin etxeko" bertsolari txikiaz", Beñardok aitarekin izaten zituèn auzietan aitaren alde agertzen bazen ere?; eta ez al zituen
|
lagunak
ere harri eta zur uzten bere ateraldiekin, sarri askotan barreak eta irri karkailak eragiten zizkiela... baita beldurra ere noiz edo noiz, zeren Beñardoren eztenkadak pozoitsuak eta mintsuak ere izan baitzitezkeen. Euskarak eskaintzen ziòn talaia hartan ezin erosoago zegoen, hortaz, Beñardo, eta erosotasunaren talaia hartatik gauzak bere erara ikusi behar zituen:
|
|
|
Amildegiko Ama Birjina (La Virgen del Precipicio, hitzez hitz) –, eta bazkari on bat gero. Hala, bada, iritsi zen eguna, eman zuen aita kalonjeak meza jauregiko otoiztegian aspaldiko partez, hasi ziren bazkaltzen –etxekoak ez ezik, markesa andereak hiruzpalu emakumezko
|
lagun
ere gonbidatu zituen, guztiak ere senarrarekin arazoren bat zutenak–, hasi zen markesa anderea bidaiaren xehetasunak ematen, bukatu zuen lehenengo bertsioa, ekin zion bigarrenari... bat batean alabengana jiratu eta honela mintzatu zitzaienean:
|
|
|
...¨n egun berean idatzi zion Nataliak Gerardori lehen gutuna, zeinari beste batzuk jarraitu baitzitzaizkion, Gerardok jaso ahala erantzuten zituenak; gutun haiek sekretuak ziren, jakina, Nataliak Crisanta izeneko konfiantzazko neskame bati ematen zizkionak –" Zin egidazu ez diozula sekretua inori jakinaraziko, ez Reginari ez Elvirari ez Faustiri ez beste morroi neskameei, ezta zure lagunik
|
lagunenari
ere" esan zion Nataliak, gurutziltzatuaren irudiaren aurrean, baita zin eginarazi ere–, Gerardori helaraz ziezazkion, Crisantak hiriko orga gidari bat baitzuen senar, jendea toki batetik bestera eramaten zuena eta bere ohiko ibilbidean kontsularen etxetik hurbil pasatzen zena.
|
|
2009
|
|
|
Itauntzea, Gandiagak nola espresatu izango zukeen bere fedea edo/ eta fedegabea, edo nik neuk zer idatzi izango nuen, guretzat euskararen herri xume horren ardura beste ororen aurretik egon ez balitz, zientzia fikzioetan ontziratzea litzateke. Hasteko, seguruena biotako inork ez genuen euskaraz idatzi izango, gure
|
lagunetarik
ere apenas inork, nik uste. Joseba Intxausti, Agirrebaltzategi, Torrealdai, M. Pagola, P. Huizi, Aduriz.
|
|
|
–Ez gara hona etortzen hemen gauza bitxiak gertatzen direlako.
|
Lagunak
ere hona datoz eta zer egingo duzu, bada??
|
|
|
Emigraziokoak deitzen badituzu ni poliziarengana joanen naiz. Ni bakarrik ez, zu eta zure
|
lagunak
ere izorratu eginen zarete orduan.
|
|
|
–bai, bai, ansiliotikoak hartzeak ez nau pertsona okerrago bihurtzen, eta zure lagun baten
|
lagunak
ere hartzen zuen bolada txar batean eta abar. Ezagutzen dut zabor hori guztia.
|
|
|
Gabi pirata hutsa zen, gogotik engainatu gintuen eta ziria agerian geratu zenean, bere iruzurra onartu gabe, dena gaizki ulertu bat zela esatera ausartu zen, nahi bagenuen alde egitea genuela aditzera emateaz gainera (alde egitea, nora baina?). Gure kontura bizi zen, ez bakarrik bera, baita unean uneko bere neska
|
lagunak
ere. Gainera, pisuko logelarik handiena eta kalera ematen zuen bakarra hartua zuen kabroiak.
|
|
|
Bestalde, telebista piztu ezean, hitz egin genuen, eta ez nuen batere gogorik hori egiteko. Neure
|
lagunak
ere ez. Begirada lasaiago zuen arren, platerean kontzentratua, zurbil zegoen, eskuetan dardara ñimiño bat.
|
|
|
–Beharbada ez da izango momenturik onena, eta haren medikua baino ez banintz ez nizuke ezer esango. Baina Eliasen
|
laguna
ere banaiz eta ziur dakit berak ez dizula esango, burugogorra baita, harriak baino gehiago.
|
|
|
–Bai. Ez
|
laguna
ere, baina bai. Ezaguna.
|
|
|
Hilabete batzuk pasa zituela Afrikan, eta beste leku batean ez dakit zenbat eta, hango berri emanaz. Bidean neska
|
laguna
ere egin zuen gainera, elkarrekin egin zuten bidaia erdia. Frantsesa zen.
|
|
|
Lehengo igandean akusatu zintudan, bai, baina bukatu dira akusazioak: zuk zeure partea ezin hobeto bete duzu, zeure
|
lagunari
ere ikusarazi ez diozu, bada, oker baino okerrago zebilela!, eta utzi orain niri neure partea betetzen, gure arteko ika mika honetatik arrastorik ere gera ez dadin.
|
|
|
Lorenzok, baina, baita beste hiruzpalau
|
lagunek
ere, are barre handiagoak egin zituzten, barre egin zezakeen neurrian senti zitekeen Lorenzo Rodolforen gainetik?, harik eta, barreen gutxitzearekin batera, hasiera duen orok amaiera bat edukitzea da giza paisaiaren lege oinarrizkoa?, beste ahots batek durundi egin zuen arte:
|
|
|
Ondorioz, Gabinok harro behar zuen, aitak domina ipini ziòn mementoan pozak airean zirudien behinik behin?, harro harro ere bai, nahiz eta berandu gabe ohartu zen ezen bizitza zerbait gehiago zela, bizitza beti da zerbait gehiago?, liburuak irakurtzea baino gehiago eta merezimenduzko dominari begira geratzea baino gehiago? zeren
|
lagunak
ere bai baitziren, adibidez, bizitzaren zati bat, eta zeren Feliperen eta Feliperen osabaren irudiak noiznahi etortzen baitzitzaizkion gogora, harik eta, behin batean, amari honela mintzatu zitzaion arte:
|
|
|
...Mariaren ezusteko presentziak ezarritako errealitate berriaren koordenatuetara egokitu ezinean; Teofilo Mariak atzera egin zezakeen orduan ere, eta polizi buruari agindua eman, langileak, inoiz baino ahulduago behar zutenak, hantxe jipoitzeko eta txikitzeko, baina gizonak aurrera egin zuen; Teofilo Mariak ez zuen hartarako asmorik, hala aitortu zion behintzat bere aitari handik gutxira, baita bere
|
lagunei
ere, han gertatuaz galdetu izan zioten bakoitzean: –Oharkabean egin nuen aurrera, eta oraindik ez dakit zergatik, baina oso ziur nengoen egiten ari nintzenaz?:
|
|
|
Idealistak izan behar dugula, bai, baina baita errealistak ere, errealismorik gabeko idealismoa guztiz baita antzua; horrela eutsi ahal izango diegu gure pentsamenduaren ardatz diren bi zutabeei: Elizari eta Monarkiari, Espainia batuaren alde eta boltxebismoaren aurka, esan nahi baita Nazario Orbe halaxe ibili zela garai batean (Primo de Riveraren gobernua erori eta ondoko urteetan, 1930etik 1936ko gerrara bitartean), eskuineko partiduen arteko elkarrizketak bultzatzen (ordukoa izan zuen, halaber, nazionalistekiko hurbilpena, halako eran, non
|
lagun
ere egin baitzuen, halako batean, burukide bat edo beste, jeltzale autonomista eta epelenetakoen artean betiere), itzalean eta isileko lanean beti, baita berari bezalako katoliko monarkiko bati gerta zekizkiokeèn unerik zailenetan ere, hala nola, 1931ko apirilaren 14an, bigarren Errepublika ezarri zenean, edo, 1932ko urtarrilaren 23/ 24an, Errepublikako lehen gobernuak jesuitak kanporatzeko agin...
|
|
|
Teilatuak debekatu zituztenean, Pazientzia batzarrak etxe partikularretan egiten hasi zirela. Gogoratzen du gorabehera handiak izan zirela Pazientzia batzarretan; une jakin batzuetan, Liburu Brodatuaren lehenengo urteetan batez ere, batzarkide asko desagertzen zela kolpera, hilabetean 20
|
lagun
ere bai, eta ahalegin handia egin behar izaten zela batzarrak egiten jarraitzeko.
|
|
|
Sora desagertu zen sasoian apenas desagertzen zen inor. Liburu Brodatuaren lehen hamar urteetan desagertu zen jende gehiena, aste batean hamabost
|
lagun
ere bai, baina gerora oso gutxi desagertzen zen, tantaka, gizonezko gazteak batez ere. Sora desagertu zenean, adibidez, bederatzi hilabete ziren azken desagertutik.
|
|
|
Bertzetik, bere jauregia eskaini zien gainerakoei, han bertze inon baino seguruago egonen zirelakoan. Gure nagusiekin bat egiteko agindua eman ziguten printze
|
lagunei
ere.
|
|
|
Idealistak izan behar dugula, bai, baina baita errealistak ere, errealismorik gabeko idealismoa guztiz baita antzua; horrela eutsi ahal izango diegu gure pentsamenduaren ardatz diren bi zutabeei: Elizari eta Monarkiari, Espainia batuaren alde eta boltxebismoaren aurka –esan nahi baita Nazario Orbe halaxe ibili zela garai batean (Primo de Riveraren gobernua erori eta ondoko urteetan, 1930etik 1936ko gerrara bitartean), eskuineko partiduen arteko elkarrizketak bultzatzen (ordukoa izan zuen, halaber, nazionalistekiko hurbilpena, halako eran, non
|
lagun
ere egin baitzuen, halako batean, burukide bat edo beste, jeltzale autonomista eta epelenetakoen artean betiere), itzalean eta isileko lanean beti, baita berari bezalako katoliko monarkiko bati gerta zekizkiokeèn unerik zailenetan ere, hala nola, 1931ko apirilaren 14an, bigarren Errepublika ezarri zenean, edo, 1932ko urtarrilaren 23/ 24an, Errepublikako lehen gobernuak jesuitak kanporatzeko agin...
|
|
|
...Mariaren ezusteko presentziak ezarritako errealitate berriaren koordenatuetara egokitu ezinean; Teofilo Mariak atzera egin zezakeen orduan ere, eta polizi buruari agindua eman, langileak, inoiz baino ahulduago behar zutenak, hantxe jipoitzeko eta txikitzeko, baina gizonak aurrera egin zuen; Teofilo Mariak ez zuen hartarako asmorik, hala aitortu zion behintzat bere aitari handik gutxira, baita bere
|
lagunei
ere, han gertatuaz galdetu izan zioten bakoitzean: " Oharkabean egin nuen aurrera, eta oraindik ez dakit zergatik, baina oso ziur nengoen egiten ari nintzenaz":
|
|
|
Lehengo igandean akusatu zintudan, bai, baina bukatu dira akusazioak: zuk zeure partea ezin hobeto bete duzu, zeure
|
lagunari
ere ikusarazi ez diozu, bada, oker baino okerrago zebilela!, eta utzi orain niri neure partea betetzen, gure arteko ika mika honetatik arrastorik ere gera ez dadin.
|
|
|
Lorenzok, baina, baita beste hiruzpalau
|
lagunek
ere, are barre handiagoak egin zituzten –barre egin zezakeen neurrian senti zitekeen Lorenzo Rodolforen gainetik–, harik eta, barreen gutxitzearekin batera –hasiera duen orok amaiera bat edukitzea da giza paisaiaren lege oinarrizkoa–, beste ahots batek durundi egin zuen arte:
|
|
|
hain hunkitua zegoen Nazario, antza, non iritziz aldatu –gaixotasunak egin zuen Gabino gizon, azken batean, ez fabrikak– eta miragarriki sendatutako semeari ipini baitzion domina... baita, harekin batera, sakelako erloju urrezkoa oparitu ere. Ondorioz, Gabinok harro behar zuen –aitak domina ipini ziòn mementoan pozak airean zirudien behinik behin–, harro harro ere bai, nahiz eta berandu gabe ohartu zen ezen bizitza zerbait gehiago zela –bizitza beti da zerbait gehiago–, liburuak irakurtzea baino gehiago eta merezimenduzko dominari begira geratzea baino gehiago... zeren
|
lagunak
ere bai baitziren, adibidez, bizitzaren zati bat, eta zeren Feliperen eta Feliperen osabaren irudiak noiznahi etortzen baitzitzaizkion gogora, harik eta, behin batean, amari honela mintzatu zitzaion arte:
|
|
2010
|
|
|
Meza eman ondoren izan zen, zuk santutegi zaharreko atariko arkupean zain zenituenak, zure lagun fraideak ez ezik, dozena eta erdi bat
|
lagun
ere bildu ginen zure ingurura, tartean izeba Ernestina, baita gure lehengusu Natalio ere, gurpil aulki batean ibiltzera kondenatua zegoèn Teofilo Mariaren ordezkari gisa?
|
|
|
baita barre egin ere, auskalo zergatik: berak esan zuenak grazia egin ziolako edo don Adolfo in albis utzi zuelako; hain zaratatsu egin zuen barre, bestalde, non bere
|
lagunak
ere, bizpahiru edo hiruzpalau gizon, barrez hasi baitziren.
|
|
|
horrek du, horrek, meritua!, gurpil aulki batean, eta hara?! Gizonezkoak gehiago ziren arren, baziren, halaber, emakume batzuk ere, gazteak eta ez hain gazteak; haietako bat hogei bat urteko neska bat zen, alaba bakarra, ama alarguna zuena, komandante bat izan zuen senar, gerra hasieran hildakoa?, baita
|
lagun
ere une hartan. Bistaz ezagutzen genituen, halako moldez, non, agurtu ere, agurtu baikenituen ikusi genituenean, nahiz eta gurea konplimenduzko agur bat izan zen, ez hotza eta ez beroa.
|
|
|
Banuen, bai, zereginik, handik ordu erdira aldez aurretik finkatua bainuen egoiliarren egoitzako lagun batekin xakean aritzeko hitzordua? baina
|
lagunak
ere ulertu beharra zuen zoriak urrezko aukera baten aurrean jarri eta aukera hura baliatu behar nuela, saguen mundutik lehoienera egiteko puntuan nengoen, pentsa?!?, eta hala, gonbita esker onez onartzen nuela, bertan gelditzea erabaki nuen.
|
|
|
Nire
|
lagunek
ere aditu zuten. Entzun genuen:
|
|
|
Su etena indarrean zela hiru hilabete ziren, Bidasoaren bi aldeetan egindako polizi operazioan hamabi lagun atxilotu zituztenean, ETArentzako iraultza zerga jasotzeko egituran parte hartzea leporatuta. Ekainaren 20an izan zen sarekada, eta hurrengo egun eta asteetan beste lau
|
lagun
ere atxilotu zituzten. Sarekadak berez izan zuen oihartzuna, baina atxilotuen artean Julen Madariaga Aralarreko kide ezaguna eta Pablo Muñoz Noticias egunkari taldeko zuzendaria egoteak eta, batez ere, Gorka Agirre EAJko EBBko kideak inputatu gisa deklaratu behar izateak, are oihartzun handiagoa eman zioten Fernando Grande Marlaska epaileak gidatutako operazioari.
|
|
|
Nik ere, zer nahi duzu esatea? Bizirik balego hobe, nire
|
laguna
ere bazen, baina dena patuaren kontua izan da, Matilde. Zure labankadak izterrera joan izan balira, bizirik izango zen.
|
|
|
Rosina, irakaslea izateaz gain ama eta
|
laguna
ere bazen zirkuko umeentzat, ordu gehiago igarotzen baitzuten harekin gurasoekin baino. Egunero entrenamendu eta prestaketetan joaten zitzaien denbora nagusiei, lehengo ariketak hobetu eta berriak asmatzen.
|
|
|
suhartasun hura, deliberamendu hura, gauzak zirt zart egitera eramaten zuena. Begoñaren gurasoek begi onez ikusten zuten fabrika bat sortu berri zuen gazte bipil hura, eta bere
|
lagunak
ere bat zetozen, begi ederrak zituela eta bizitzan aurrera egiteko itxura guztia.
|
|
|
Ez ziren mugidako kideak, denborarekin ikasi baitzuen norbere osasunarentzat eta besteentzat ere hobe zela askatasun pertsonaleko eremu batzuk gordetzea, egun osoan gai eta jende beraren inguruan ibili barik. Motorrak gustatzen zitzaizkien
|
lagunak
ere ezagutu zituen, eta haiekin biltzen zen noizbehinka, beren zaletasunaz hitz egiteko eta.
|
|
|
Ikasketetan kontzentraturik omen zegoen, eta ez omen zuen astirik bestelako kontuetarako, horra inork galdetuz gero esango ziona. Atera, ateratzen zen, pisukideekin tarteka, gelako
|
lagunekin
ere bai aldian behin. Trago batzuk jo eta lotara.
|
|
|
Bada, egun batean, eztabaida bat izan zuten, ez dakit zeren inguruan; ongi gogoratzen naizena zera da —biok zeuden egongelan, nor bere chaise longue an eserita—, Lorenzo euskaraz mintzatu zitzaiola, halako batean, Adolfori... baita barre egin ere, auskalo zergatik: berak esan zuenak grazia egin ziolako edo don Adolfo in albis utzi zuelako; hain zaratatsu egin zuen barre, bestalde, non bere
|
lagunak
ere —bizpahiru edo hiruzpalau gizon— barrez hasi baitziren.
|
|
|
" Partida ikusi nahi baduzu, Damaso, gera zaitez, ez baitut uste Danielek eragozpenik jarriko dizunik...". Banuen, bai, zereginik, handik ordu erdira aldez aurretik finkatua bainuen egoiliarren egoitzako lagun batekin xakean aritzeko hitzordua... baina
|
lagunak
ere ulertu beharra zuen zoriak urrezko aukera baten aurrean jarri eta aukera hura baliatu behar nuela —saguen mundutik lehoienera egiteko puntuan nengoen, pentsa...! —, eta hala, gonbita esker onez onartzen nuela, bertan gelditzea erabaki nuen.
|
|
|
Meza eman ondoren izan zen, zuk santutegi zaharreko atariko arkupean zain zenituenak —zure lagun fraideak ez ezik, dozena eta erdi bat
|
lagun
ere bildu ginen zure ingurura, tartean izeba Ernestina... baita gure lehengusu Natalio ere, gurpil aulki batean ibiltzera kondenatua zegoèn Teofilo Mariaren ordezkari gisa— agurtuta gero. Mementoa ere ederki aukeratu zenuen —aita eta Bibi ere ez ziren etorri:
|
|
|
horrek du, horrek, meritua!, gurpil aulki batean, eta hara...! Gizonezkoak gehiago ziren arren, baziren, halaber, emakume batzuk ere, gazteak eta ez hain gazteak; haietako bat hogei bat urteko neska bat zen, alaba bakarra, ama alarguna zuena —komandante bat izan zuen senar, gerra hasieran hildakoa—, baita
|
lagun
ere une hartan. Bistaz ezagutzen genituen, halako moldez, non, agurtu ere, agurtu baikenituen ikusi genituenean, nahiz eta gurea konplimenduzko agur bat izan zen, ez hotza eta ez beroa.
|
|
2011
|
|
|
Andoni izena erabiltzera ere iritsi nintzen hasiera hartan?, aurki ohartuko nintzen ingelesa askoz baliagarriagoa zitzaidala; ez neukan, gainera, denborarik, ordurako hasia nintzen bulegoan, eta nahikoa berandu etxeratzen nintzen bestela ere, desorduetan gau eskolara joaten hasteko. Maiz galdetzen diot neure buruari
|
lagunek
ere zertarako ikasi ote zuten, haurrak ikastolara bidali eta patxada ederrean jarduten badute gero erdaraz. Itxurakeriak.
|
|
|
Orkestra pieza geldo bat jotzen hasi da, dantza loturako aproposa. Xabierrek esandakoa berretsiz, ospa egiteko asmoa agertu dute haren bi
|
lagunek
ere. Iñakik eta Jean Mariek, apartamentu berean izaki, giltzaren kopia bana hartu dute, giltzatakotik bereiziz.
|
|
|
Halako eran, non bertze lau
|
lagunak
ere ez baitziren batere ongi sentitu, oka egin ez zuten arren?
|
|
|
Eta
|
lagunak
ere iseka egiten hasi zitzaizkizun,, maritxu!, eta, maritxu!?, baina zuk ez zenuen, bertze batzuetan bezala, negar egin, aintzakoagotzat hartzen baitzenuen Sansonen iritzia bertze guztiena baino, neska baten itxurapean ibili behar bazenuen ere?
|
|
|
Kamioi beltzak frenatu gabe jotzen duen txakurra bezala sentitzen naiz, talkaren ondoren alde egiten ikusten dudala, sabel lehertuari eutsi ezinik. Eta lekuko guztiak, ene
|
lagunak
ere bai, poliziak, txaloka hasi dira denak. Ai, Molly, zeu bakarrik gupidatu zara nitaz, han urrun zuk, begiak hetsi dituzu.
|
|
|
Badakit denbora azkar mugitzen dela, zerua zeharkatzen duten laino beltzak baino azkarrago.
|
Lagunek
ere oso present dute hori.
|
|
|
Agian, horregatik ez dut inoiz lagunik izan. Ezta neska
|
lagunik
ere.
|
|
|
Zer aurkitu du Jose Santosengan Mariajo Kortazar alargunaren alabak? Maitsun kontuak ez ditu inork ondo azaltzen, ez horren kanpoko lekuko hotzak, ezta ekaitz epelaren zurrunbiloan irabiatutako
|
lagunak
ere. Zer ikusi du harengan, baina?
|
|
2012
|
|
|
Elizkizunean maitasuna eta jainkoaren hitza goratuko direla badaki; eta pena ematen dio inork egia ez jakiteak. Bere
|
lagunak
ere atsekabetuta irudikatzen ditu, Juan eta biak batera joan direla errepikatuz, parket gaineko egoerari buruz zipitzik ere jakin gabe.
|
|
|
Triste bai, baina etsita ez. Traineruen entrenamendua ikusten duten Benitoren
|
lagunek
ere ez zeukaten kondenazko hitzik arraunlarien aurka.
|
|
|
Hara zein erraza den hiltzea, hori al zen guztia?, pentsatzen duzu.
|
Lagunei
ere esaten nien segurtasunez dagoeneko ez nuela heriotzaren beldurrik. Bere hatsa nire atzean sentitu nuen arte?
|
|
|
Beti gezurretan, beti ezkutaketan. Baita
|
lagunei
ere.
|
|
|
Hara, badirudi zure Betelu horrek plazera eta negozioa nahasi zituela. Txostenak dio neska
|
laguna
ere komandoko kidea zela. Leire Maka...
|
|
|
Baina hainbat datu ez datoz bat. 2001ean Dasilva eta Moureren brigadak Ezkaba komandoa desegin zuenean, Beteluren neska
|
laguna
ere atxilotu zuten. Leire Makirriain zuen izena.
|
|
|
Geltokitik atera eta iparralderantz abiatu nintzen. Ondo ezagutzen nuen Milan, hainbatean bisitatu genituen bai Marcoren familia baita
|
lagunak
ere. Haatik, hiriak mesfidantza sortzen zidan.
|
|
|
Baina normalean ez nituen bankariak tratatzen. Ezta
|
lagunak
ere.
|
|
|
Astean bitan geratzen zen Sylvie Andreasen etxean lotan. Gainera, haren
|
lagunak
ere ezagutu zituen eta, zirudienez, gogoko zuten Andreas.
|
|
|
izeneko ikastaroan. Hain erabilgarria iruditu zitzaizun, ezen trikimailu horiek
|
lagunekin
ere erabiltzen hasi zinen. Ez zinen konturatu protokoloa lagunartean barregarria dela.
|