|
2000
|
|
|
piesta: festa; (piestaegunaetajaiegunaongibereiztenditu;, piesta, hitzak, plazakonahizermintaondokojolasa, dantzaetaikuskizunakhartzenditu; erromedijaeguna, tanbolineguna... hitzekantzekoesanahiadute; baduteñabardura txikibat, bigarrenadibidetikateragenezakeenez);. Plazaco piestiadarabilleenac
|
dira
esandan edadecuac. Euscal errijetaco... (47).
|
|
|
II, 139).//. Dendan zorra, compiterijanzorra, zapataricuanzorra, lecuguztietan zorra, areecpeguetacomoduriceztabeti modabarrijataezjagocanjantzija soinian? (Icas II,// 140). jantzia, soinekoa; (ondorendatorrenlehenadibideanhori esannahidueladirudi; bigarrenean, ordea, ezdagoargi; kanpokoitxura, ikusdaitekeena, gaztelaniazko, porteexterior?
|
izandaiteke
): –Bada, gauza jaquina da gurasotaumeascorenartecobaquechaarrac, asarriac, bidauacta, euracesan oidaveen legueez, impernucuenvitzitziaechiandirialapiestamadaricatubacgaiti.
|
|
|
II, 139).//. Dendan zorra, compiterijanzorra, zapataricuanzorra, lecuguztietan zorra, areecpeguetacomoduriceztabeti modabarrijataezjagocanjantzija soinian? (Icas II,// 140). jantzia, soinekoa; (ondorendatorrenlehenadibideanhori esannahidueladirudi; bigarrenean, ordea, ezdagoargi; kanpokoitxura, ikusdaitekeena, gaztelaniazko, porteexterior, izandaiteke): ?
|
Bada
, gauza jaquina da gurasotaumeascorenartecobaquechaarrac, asarriac, bidauacta, euracesan oidaveen legueez, impernucuenvitzitziaechiandirialapiestamadaricatubacgaiti. Gurasuacumiainaidaveenpiesteetantanaidaveenlagunaquingau taegunibil ten isteenezdeutseelaco.Tagura leuqueensoinaeguitenezdeutseelaco? (Euscal
|
|
|
II, 139).//. Dendan zorra, compiterijanzorra, zapataricuanzorra, lecuguztietan zorra, areecpeguetacomoduriceztabeti modabarrijataezjagocanjantzija soinian? (Icas II,// 140). jantzia, soinekoa; (ondorendatorrenlehenadibideanhori esannahidueladirudi; bigarrenean, ordea, ezdagoargi; kanpokoitxura, ikusdaitekeena, gaztelaniazko, porteexterior, izandaiteke): . Bada, gauza jaquina
|
da
gurasotaumeascorenartecobaquechaarrac, asarriac, bidauacta, euracesan oidaveen legueez, impernucuenvitzitziaechiandirialapiestamadaricatubacgaiti. Gurasuacumiainaidaveenpiesteetantanaidaveenlagunaquingau taegunibil ten isteenezdeutseelaco.Tagura leuqueensoinaeguitenezdeutseelaco? (Euscal
|
|
|
tambolinegun: txistuetadanbolinazerromeriaegitendeneguna;. Cale barruco dantzarijacez
|
dira
segurubagogueratuteneureen tambolinegunetan, bestiacbaino. Euscal errijetaco... (73).
|
|
|
II, I).// eskatutakoari, eskubideariezezkoaeman; erlijio, sinesteetaabarbaztertu, halakoariukoegin;?
|
Bada
, SanGeronimorenesaniangentiltasunataeregija edo JaungoicuataEvangelijuaucatutialuxurijacecarriditu mundura? (Icas II,
|
|
|
urca: urkamendia, urkabea;. Amagaistuatadeunguia
|
izanarren
ta urquia ondomereciduarren, seinasabeliandaucanartian, vitzitzia parcatutenjaco? (Icas I, 251).
|
|
|
Bereirakatsietan, garaihartakosermolari aireahartuz, bekozkozdiharduela dirudi... Halakoetanohizenez, irakatsigarratzak, trumoi burrundaranehoak, infernuaren zemaipean oretuakdakarzkigu askotan.Ordukosermolarienezaugarria
|
zen
, antza.Joerahoribere bereazuen; BizkaikoElizarengurasoetarikobatgenuen, erlijiokomaisu... Herriamaite maitezuen, baitaherrikohizkuntzaere.Euskalgizarteaosoerlijiososomatzenzuen, kristau fedeansendosustraitua; bainaohituraba
|
|
|
tzuetanjentilenaztarnakereantzematenzituen.Horregatik, ohituraezainakgaldu nahirik, ErromakoKristau ikasbideaetamoralkatolikoaaldarrikatzeariekinzion buruetabihotz.Sermolaribikainazenaldetikdohainezinhobeakzituenhorretarako.Hordugu,
|
bada
, FraiBartolomeberakustezuenegitekoabetetzekoapostolu garrezetahizkuntzarenbaliabidezongihornitua...
|
|
|
Hitzaldiakbehardituenezaugarrienarteanzuzentasuna, argitasunaetaapainduraagertzendira.Gureidazleakezinhobekibetetzenditu.Lehenengobiezaugarrietanjartzendubatezereberearreta, dirudienez.Hizkuntzarenaldetikzuzena
|
da
; gehienetanidatzizkomailajantziarieustenbadioere, herri euskararenetaeuskaramintzatuarenbaliabideakmaisukidarabiltza, ondorendatozeniruzkintxikietanikusdaitekeenez.Hauda, herri hizkerarenisuriberezkoarenetabideaurratuz zihoaneuskaraidatziarenkonbentzioenarteanorekazaintzenjakinzuenadugu gurekarmeldarra.Garaihartakoetaaurrekoidazlegorenakbainozuzenagoeta herriarengandikhurbilagoikustenduguFraiBart... Apainduraezdirudiberariazbilatuadenik, berezkofreskotasunak, gatzak, koloreak, indarrakematendionabaizik.
|
|
|
¿ Celan? Etorri cirian,
|
bada
, gentileetati cristinaubeetara.Taguero gurasuetati umeetara.Gauzajaquina da, gentilacedoceinizateartuteneveenaJaungoicotzat.
|
|
|
¿ Celan? Etorri cirian, bada, gentileetati cristinaubeetara.Taguero gurasuetati umeetara.Gauzajaquina
|
da
, gentilacedoceinizateartuteneveenaJaungoicotzat.
|
|
|
¿ Ceimbat zoraquerijanegargarriicusi ezditugugueucegunoneetanPrancija tristiantaalvo erreinubetan. Oraindino pranzesodolezcoerrecactapozubaccasic lurrunadarijueladagozorreetan. ¿ Cegaitinegargarrioneec? ¡ Ah! Gauzajaquina
|
da
. ¡ Taujalajaquin ezbaguendu! OrracoVoltaire, Espinosa... tabestePrancijaco
|
|
|
Bekatu buruenizaeraetajardueraadierazteko, hainbatbaliabidedarabil: irudiak, konparazioak, adjektiboak.Alegoriazkokontaketada.Bekatu buruenarteko gerra, autore espiritualekbehin baino gehiagotanerabilizutena
|
da
, baina Bartolomerenkontaketaberdingabeadelaesangenezake. Testu ataltxikibatjartzendugubehekolerroetan, adibidegisa; bainairuzkinhonetan, besterikezean, kontaketarenhariaeuskarabatuanidatzirikjartzeaongidatorrelaustedugu:
|
|
|
...zeriola; bestebatzuek, pozoiakutsatzenzuela.Bainaesameshaueieregehienekez zienjaramonikegiten; etaherriguztietanzabalduzen, zazpiagintarietatikLuxuria zelaalaiena, biguinena, ugariena, etaguztiennahiabetetzekoazkarrena.Horrela, erreinuguztiakjoanzirenelkarrenlehianLuxuriarieskuanmunegiteraetaharen esanaegitera.Orduangainerakoagintarieihiltzeaedoihesegiteabesterikezzitzaiengelditzen.Iheseginzuten,
|
bada
, bainabakoitzarizegozkionegintzakburutuz.
|
|
|
Audaembusterija.Audamiin verenotsuba.Audaadisquidegaltzemadari catuba.Ezerbereezjuacola, baztarretacoguzurtasaltsaguztiacbatuta, areec bacocharibereerara, taguztiai minemongodeutseenmodura, contetia
|
da
, adis quidetasunta baqueonguztiacgaldutia.(...)
|
|
|
asarreizantanaialeguereizan, nainasaija izantanaicintzuaizan, naialperra
|
izan
, naiburuguinaizan, n damoducuadala, ¿ bateguincinianceurelagunagaz?, badaagazvicibiarcodozu, batoriedobestiorillartian (Icas III, 372).
|
|
|
Garaihartan, berezikihandikienetxeetan, ezkontzakgoitikeratzea, ezkongaiak elkarrengogokoizanezarren, besteinteresbatzuengatik, hartarabehartzea... salatzenditu.Aditz izenezbaliatzendaegoeraagertzeko.Azpimarratzekoadahorageri denbaliabideerretorikoa; hots, hariahartuetaideiakbiribilduzdoala, oraindikzenbaitxehetasungehitzeko
|
izanik
, dinottarteanezarriz, berriroheltzendio hariari. Heau bste askotanereeginohidu.Hizlariarenbaliabideezagunadaesannahiduenguztiaesatekoeta,, esaldizailaketakorapilatsuegiaksaihesteko:
|
|
|
Ezdaasco, Jesusecberacvirginabereesposaczaintutecotaosoricgordetaco, legueguztiacurratutia tamundubaritaimpernubariburla eguitia. Catiacetendira, caltzaidubacbigundudira, subacoztudira, otsuacmansotudira, aguinta rijacgoitudira, borregubaccansaudira, orijotaverunurtugorijaciruntzprescotudira, talabaixiuac bainu epeldutudira, virginengorputzgarbi osuacausiezin
|
da
, zatituezinda, penauezinda, galduezinda.EzdaascoJesusmaitiacvirgina
|
|
|
Zuzarazequenquerijaztacodicijazvijotza liortuta daucazuna.
|
Bada
, zuezobia, lapurra bainoIcas II, (235).
|
|
|
Lerrobateansartzen denesaldilaburhautoleskerazuzenetagozoagatikhautatudugubatezere; joskeraonagatik.Hauereharenestiloarenezaugarrietarikobat
|
da
, garaihartakoklasikoenartean, gozoenbegiannahizbelarriansartzendenagure karmeldarrabaita, ezpairikgabe:
|
|
|
Tratuutsabere, lagundubagaric, sobredaliorralapurrari naicua eraguiteco. Lagundubiarjaco,
|
bada
, tratubari, lapurretansegurutaluzaro eguiteco. ¿ Baina celan. Verbetacomodubagaz.Tratubacgueitutiataverbetaeder echuraonecopalt suacbereordubanesatenjaquitia, tratalarijac lapurretansegurutaluzaroerrijetaneguitecocampoandija (Icas II, 128).
|
|
|
Hizkuntzarenerabilerabizi bizia, ongiesateareneredua, bizkaierarenbaliabidejatorrakezinhobekijasotzendituena, batezerepartitibohorietannabaridena: nocjaso andiric, cegaz poztuandiric, ez cergalduandirik... augaiti
|
da
Joskeraonagatik azpimarragarria(...) hurrenkerahori.Ondorenezarriduguntestuatalean erebizkaieraren baliabide politakaurkituditugu; goikohorienantzekoak, bainapartitiborikgabeedoelipsiaeginez: nogazezdaucalaco:
|
|
|
Esaldilaburhauetan, harenjoskerazuzena; esanahiarenarabera, hitzentoleskeragozoadirakontuanhartzekoak.Galdegaiazeuskalgramatiketanesatendena bete beteanegiaztatzendahemen.Onaizenodoada,. Jaungoico, izenarenondoaniaberez berezjarriohiduena.Hurrengoesaldianhitz jokoaegitenduzana, dana, izangodaez adizkiekin.Hirugarrenahonen jarraipena
|
da
; partikuladunesaldikoordinatudistributiboekinosatua.Hitz ordenaegokiahemenere;, baltzuten, dator; zezkerretaraaldatuohidagurearteanhorrelakoetan, hots,, balztuten?:
|
|
|
Harridurazko esaldi dotoreak; bigarrena konparaziozko perpausa
|
da
. Bizkaieraz ohikoakdira molde honetako esaldiak:
|
|
|
Esamoldeak, kontuanhartzekohitzak, perpauskorrelatiboak: ceimbat... ain bat..., joskeraona.Gauregunzenbat eta... erabiliohidaperpausburuan.Baina Bartolomeknekezerabiltzenduetaarian hori,
|
da
, gurehariketa esapidean edo izanezik; urraago, burutsu hemen, ezdaaditzondoa, izenondoabaizik. Lehenadibide honetan, adihitzarenadierari! hauda, bururaegitendutenardoetaedari biziezesatendu...:
|
|
|
cua? ¿ Celanartutenda? ¿ Ceimbat artutenda. Boticacuaartutenda, biardanian. Gaixodanian.Aimbagaricosasunajadijchiezin
|
danian
. ¿ Tacelan? ¡ Ah! Gacha ondoexaminauta, medicubai itanduta, ac aguindutendavenmodubantaordu beetanartutenda boticacua. ¿ Taceimbat. Ez gueijagotaez guichiago, gachac escatutendavenbesteedoescatutendavelaustedan bestetamedicuabacaguindutendavenbestebaino (Icas I, 115).
|
|
|
|
Bada
, eracuslaascocdinuenleguez, eguijabada seigarrenaguindusantuba
|
|
|
...uadacarrena ri. Tratalariascocez.Verbaederraquinleengauciasaldu eutsanac, esangodeutsa orain: laboriaprecijoatanartuten davela; tagura badau, atanichi daguijala, ta ezpaberedirubaecarridaguijola. ¿ Cereguingodau, cegazdirubaeguinez dau can zorduntristiac. Largalaborezatibatzorrarenalderaco, emacumeordi batec imilaunbatsaldu davenprecijuan, tratalaripaltsuac ataraecarridavelaco.Ta ez daguijalagura
|
izan
Jaungoicuac, alacotratalarijaccompesinoianesatia: Pagazaillecharraberebazala, tapuscabatgorachuagosaldu eutsala; lalaboria corridutenevanprecijuacontueguineutsala.Aualde guztietatiostutiada.
|
|
|
Galderazkoetaharridurazkoesaldiak, predikariarenbaliabideerretorikoezagunak, Bartolomekguztizhartuakdituenak.Baldintzazkoperpausaz osatzendu erantzuna.Azpimarragarriaascocolitzaatequeaditz forma; gure, aski/ nahikoizangolitzateke, formarenbaliokidea; bainaFraiBartolomek, horrelakoetan, nekezsartukodu?
|
izan
–...:
|
|
|
Segurutitaesqueronianostutendaveenac,
|
dira
lapurjaquitunac, obetoirau ten daveenactaez chiquijenac.Oneec, inori seguruostutecoqueizgarritzatequiten deutseetratubari. Batacandijaguari, bestiacchiquijaguaritaaldaquijanac bereduinari.Alanicustendira erriricchicarrenacberetratalarizbetetaIcas II,(
|
|
|
Ustezcocaltiac, menturazco caltiac, cereguingonevanezdaquidanecocal tiac,
|
ezdira
, ezcaltejaquinac, ez ciartubac, ez zucenac (Icas II, 114).
|
|
|
Baldintzazko adizkia ageri
|
zaigu
, perpaus kontzesiboaren egitekoa betez. Interesgarriak, hizkuntzaridagokionez, gueucgueurez... formabihurkariak.
|
|
|
|
dira
, adibidez, A.AntonioUnzueta, EuskalHerrikoKarmeldarrenartxibozainaren argitaratugabekolanlaburbatetaoharrak; gukhaietazbaliatzekoabaguneaizan duguetaeskeronaagertzendioguberepaperakutzidizkigulako3.
|
|
|
Sagarminaga baserria Etxebarrikoazen eta Bartolomebizi
|
izan
zen Sakoneta baserria
|
|
|
Sagarminaga baserria Etxebarrikoazen eta Bartolomebizi izan
|
zen
Sakoneta baserria
|
|
|
Badakigu jakin, gaztelaniazko paperetan Echevarriaedo SanAndrésde Echevarria dena, euskaraz, gureganainoheldudirenkantazaharetaahozkotradizioan, MarkinEtxebarri edota, Euskaltzaindiarenarabera, (Markin) Etxebarri
|
dela
; halaere, gauregun udaleandarabiltenizenofizialaEtxebarridaetagukerehalaerabilikoduguliburuhonetan.
|
|
|
Kosmek, dirudienez, hraremanak
|
izan
zituen Teresa Urriolabeitiarekin18
|
|
|
San Migelenak abitua hartzendu (eta honen gurasoak Kosmeeta MariaInes
|
direla
,
|
|
|
en ostatu etxean bizi
|
izan
zen. 1814ko azaroaren 30az gero, Jose Lazkaoko
|
|
|
en ostatu etxean bizi izan
|
zen
. 1814ko azaroaren 30az gero, Jose Lazkaoko
|
|
|
5ª or.: (Kontuan hartzekoa
|
da
dato hau: Ordenan izen bereko beste bat dago, Jose San Migelena, Korellakoa eta Lazkaon 1831ko irailaren 23an hil zena).
|
|
|
(Kontuan hartzekoa da dato hau: Ordenan izen bereko beste bat dago, Jose San Migelena, Korellakoa eta Lazkaon 1831ko irailaren 23an hil
|
zena
).
|
|
|
Ondorengohiruurteetan() nobizioen maisu36 kargua
|
izanzuen
. HurrengoanLazkaoko37 komentukoaetabertakosermolariaizatenjarraitukodu.
|
|
|
Bartolomegaixorik
|
zenean
, honenanaia Joseksinatzenditu, diruzain orde gisa, hark egindako botika gastuak. EtaBartolomehil ondoren, diruzain gisa,
|
|
|
Esklaustraziogaraian, 1844an, IruñekoElizbarrutikoapaizdiozesiargisaageri
|
zaigu
, Olaberriako41 SanJoanBataiatzailearenparrokiakobehin behinekobikario
|
|
|
...ontzetakoan, bataioetakoan, etab... Bataioetako liburuanberberakjarrizuenoharhau:. EnoncedeNovede1840entrédeVicario interino enestaparroquiadeSanJuanBautista deOlaverriayoelinfraescritoreligiosoCarmelitaDesczo exclaustradoconestenombretengoDon Fr.JoséMiguel Madariaga? 42.Iruñeko Elizbarrutikoparrokietan edo eliz benefizioetan zeuden klaustrotik kanporatutako erlijiosoen zerrenda baten ere ageri
|
da
Jose San Migelena, Madariaga, 77urtekoa, Olaberriako43 bikariokarguarekin.
|
|
|
JoseSanMigelena1852koapirilaren10eanhilzen, goizekozazpietan, behinbehinekobikario44
|
zela
.
|
|
|
Datulaburhauetatik, JoserenizaeraetaharenanaiaBartolomerenaantz antzekoakzirelaateratzendugu: ekintzaetakarguberdinakdituzte biek; dirudienez, antzekogaitasunakzituzten: ...oz; biekizanzituzten prioreetanobizioenmaisukarguak; frantsestearen ondoren, bieksaiatuziren komentuazberrirojabetzenetabaitalortuere (BartolomekMarkinakokomentua berreskuratzendu, eta JosekLazkaokoa). Batarenetabestearenospeedosona ezberdina, BartolomeofiziozidazleizanzelaetaJoseez; horretandatza, batezere, aldea.Predikarigisazuenetorria etaegokitasunaeuskalidazlegisaereizango zukeelapentsatzekoa
|
da.Horiegiaztatzekoabaguneona
izan genezakeenAitaJose SanMigelenarensermoiugarietarikobatzukgordeizanbalira.
|
|
|
Lazkaokonobiziatuansartu zen1800go46abenduaren10ean; 18urte, bosthilabeteetazortziegunzituen; etahurrengourtekoabenduaren17aneginzuenprofesa, PedroSanJoserena47 izenaharturik.Garaihonetanbehintzatharengurasoak,. Markinakobizilagunak?
|
zirenak
, Iturretanbiziziren.
|
|
|
...eban, bosgarrena, JoanAndresetaazkenengoa, Antselmo, karmeldareginziren, hiruosabenbidearijarraituz.Josek Lazkaoko nobiziatuanhartuzuenabitua1816kouztailaren13an, JoseSan Antoniorena50izenaz (1817ko51 uztailaren14anprofesaeginez). Bestebiekere Lazkaon eginzutenabitu hartzea; JoanAndresek, 1819ko52 irailaren28anJoan Andres SanEliasenaizenaz (Gobernuakbeharturik, kanporatuaizanondoren, berriroitzuli
|
zen
, 1823ko53azaroaren23anprofesaeginez), etaAntselmok1826ko54 irailaren14an, AntselmoSanKristobalenaizenaz (profesa1827ko55 irailaren14an eginez). Filofofiaetateologiakoikasketenondorenetaapaiztuondoren, bakoitza berekomentuan biziizanzenetalasteresklaustrazioluzeajasanbeharizanzuten: Espainiakogobernuakomentuezjabetuzeneta fraideakkanporatuakizanziren...
|
|
|
Jose San Antoniorena sermolaria
|
izan
zen; hala agertzen zaigu 1833an Lazkaokokomentuan, nobizioenmaisukarguazuenBartolomebereosabarekin batera, etabatzarretakoburu56 zenJoseSanMigelenarekinbatera.KlaustrotikkanporaegonzirengaraianosoelkarturikbiziizanzirenJose SanMigelenaetahonen ilobetarikobi: JoseSanAntoniorenaetaAntselmoSanKristobalena.
|
|
|
Jose San Antoniorena sermolaria izan
|
zen
; hala agertzen zaigu 1833an Lazkaokokomentuan, nobizioenmaisukarguazuenBartolomebereosabarekin batera, etabatzarretakoburu56 zenJoseSanMigelenarekinbatera.KlaustrotikkanporaegonzirengaraianosoelkarturikbiziizanzirenJose SanMigelenaetahonen ilobetarikobi: JoseSanAntoniorenaetaAntselmoSanKristobalena.
|
|
|
Jose San Antoniorena sermolaria izan zen; hala agertzen
|
zaigu
1833an Lazkaokokomentuan, nobizioenmaisukarguazuenBartolomebereosabarekin batera, etabatzarretakoburu56 zenJoseSanMigelenarekinbatera.KlaustrotikkanporaegonzirengaraianosoelkarturikbiziizanzirenJose SanMigelenaetahonen ilobetarikobi: JoseSanAntoniorenaetaAntselmoSanKristobalena.
|
|
|
Beasainen ageri
|
zaigu
, hango behin behineko benefiziodun; Lazkaonhil zen,
|
|
|
Beasainen ageri zaigu, hango behin behineko benefiziodun; Lazkaonhil
|
zen
,
|
|
|
LazkaokoSanMigelparrokiakohilenliburuetandatorrenez.1855eko61 irailaren3a
|
zen
; 63urtezituen.
|
|
|
egokitu
|
zitzaion
, eta 1848an, oraindik Alesbesen aurkitzen dugu, baina gero
|
|
|
1850eanZabaldika ko62 erretorekarguaz ageri
|
zaigu
eta1854anLarrasoaña ko63
|
|
|
Lehenagoesandugunez, Bartolomerengurasoaketxebatbainogehiagotan biziizanziren.Ziurrenik, Bartolomeamarenaldetikoaitona amonenetxeanjaio
|
zatekeen
, gauregundesagertuadenetaEtxebarrikoazenSagarminagabaserrian; Etxebarrikobizilagunenzerrendabatean, 1770ekomartxoaren15ekodataduenekoan, hots, Bartolomejaioetaurtebetebainopixka batgehiagora egindakoan, honakohaudator:. SantiagodeGarateinquilinodeSagarminaga? 68.Etaamaren aldekoharenaitona amonakhildaitezenean, 1791neta1793anhurrenezhurren, Sagarminagakohilobian69 emangozaielurra.
|
|
|
Sei neba arrebetarik bi Etxebarrinjaio
|
ziren
, eta gainerakoak Xemeinen
|
|
|
Ziuraski MarkinakoKarmengokomunitateugarian
|
izango
zuenkarmeldar bizitzarenberri.Hankarmeldarrek egiten zutenbizieraren lekuko izango zen. Haein bizitzanikusiahalizangozuenfraidehaiek, Erregelakdioenez,. Jesukristorenmendeeurenburuakjarriz, etabihotzgarbiaetabarnezintzoazutelaharenzerbitzarileializanez?,. Jaunaren legeahausnartzenetaotoitzeanerne?
|
|
|
Ziuraski MarkinakoKarmengokomunitateugarian izango zuenkarmeldar bizitzarenberri.Hankarmeldarrek egiten zutenbizieraren lekuko
|
izango
zen. Haein bizitzanikusiahalizangozuenfraidehaiek, Erregelakdioenez,. Jesukristorenmendeeurenburuakjarriz, etabihotzgarbiaetabarnezintzoazutelaharenzerbitzarileializanez?,. Jaunaren legeahausnartzenetaotoitzeanerne?
|
|
|
Ziuraski MarkinakoKarmengokomunitateugarian izango zuenkarmeldar bizitzarenberri.Hankarmeldarrek egiten zutenbizieraren lekuko izango
|
zen
. Haein bizitzanikusiahalizangozuenfraidehaiek, Erregelakdioenez,. Jesukristorenmendeeurenburuakjarriz, etabihotzgarbiaetabarnezintzoazutelaharenzerbitzarileializanez?,. Jaunaren legeahausnartzenetaotoitzeanerne?
|
|
|
Korellakokomentuakhistorialuzeadu.EuskalHerrikokarmeldargizonezkoen bigarren fundazioa
|
da
. Lehenengoa Iruñekoa izan zen (1587) eta gero Korellakoa1595ean, honenlaugarrenmendeurrenaoraindelaurtegutxiospatu zelarik86.Komentuhonetan izandenbizierariedoharkizanduenegitekoaridagokienez, garaibatzuetan nobiziatuaizandelagogoratubehardugu; esaterako, KarmeldarrenProbintziakonobiziatuaizanzen1733 urteetan.FraiBartolome, hainzuzenere, lehenengoaldikoazkenurteanizanzen nobizioKorellan.EtaA.ManuelSanJoakinenaizanzuennobizioenmaisu.
|
|
|
Korellakokomentuakhistorialuzeadu.EuskalHerrikokarmeldargizonezkoen bigarren fundazioa da. Lehenengoa Iruñekoa
|
izan
zen (1587) eta gero Korellakoa1595ean, honenlaugarrenmendeurrenaoraindelaurtegutxiospatu zelarik86.Komentuhonetan izandenbizierariedoharkizanduenegitekoaridagokienez, garaibatzuetan nobiziatuaizandelagogoratubehardugu; esaterako, KarmeldarrenProbintziakonobiziatuaizanzen1733 urteetan.FraiBartolome, hainzuzenere, lehenengoaldikoazkenurteanizanzen nobizioKorellan.EtaA.ManuelSanJoakinenaizanzuennobi...
|
|
|
Korellakokomentuakhistorialuzeadu.EuskalHerrikokarmeldargizonezkoen bigarren fundazioa da. Lehenengoa Iruñekoa izan
|
zen
(1587) eta gero Korellakoa1595ean, honenlaugarrenmendeurrenaoraindelaurtegutxiospatu zelarik86.Komentuhonetan izandenbizierariedoharkizanduenegitekoaridagokienez, garaibatzuetan nobiziatuaizandelagogoratubehardugu; esaterako, KarmeldarrenProbintziakonobiziatuaizanzen1733 urteetan.FraiBartolome, hainzuzenere, lehenengoaldikoazkenurteanizanzen nobizioKorellan.EtaA.ManuelSanJoakinenaizanzuennobizioe...
|
|
|
87 ConstitutionesFratrumDiscalceatorumBeatissimaeVirginisMariaedeMonte Carme loprimitivaeobservantiae.CongregationesHispaniae, aSS.D.N.Papa VI.Confirmataedie XIV.MartiiAnnoM.DCCC.LXXXVI.Pontificatus suiannoduodecimo.Madrid, 1787, 412or. Obrahonengaztelaniazkoitzulpenaurtebetegeroagoagertukozen: Regla primitivayconstitucionesde losreligiososdescalzosdela OrdendeNuestraMadreSantísimaa BienaventuradaVirgen MaríadelMonte Carmelo,
|
dela
Primitva Observancia.Enesta l
|
|
|
ganatuzituen.AmaTeresarenOrdenanmaite maitezentradizioarenaraberahezi ohi
|
ziren
nobizioak; bereziki Instruccióndenovicios90 delakoaren arabera. Instruccióndelakohoni, Ordenako lehenengonagusienetahauenarteanSanJoan Gurutzekoaren onarpenaizateakapartekoentzuteaematenzion.Vademecum bezalakozerbaitzenhorietahorrelaOrdenakonobizioguztienhezieraantz antzekoaizangozen.
|
|
|
1790eankapituluprobintzialaeginzen, etahorrenondorenProbintzialetahonen aholkularienbatzarreanerabakizirenikasketakokurtsoberriak, hauda, ikastetxeak, irakasleak etaabar.Horrelaizanziren,
|
bada
, FraiBartolomerenikasketetako bederatziurteak:
|
|
|
|
zen
. Egileaipagarrienak MigelHirutasunarena, Joan Santuena eta AntonioJainkoaren Amarenaizanziren.LehenargitalpenaAlcaláetaMadrilenagertuzen() lauliburukitan, geroagoosatuzjoanzirelarik. BlasSortzezGarbiarenakmetafisikakoliburukia eginzuen1640an. A.JoanIragarkundekoakLyon enargitaratuzuen1670eanComplutenseaorrazturikRessumpta Complutenseizenburuarekin.Argitalpenhonetatik gehiagoere eginzirenPaduan, Kolonian... Ik.FLORENCIO DELNIÑOJESÚS, Loscomplutenses.Suvida ysu obra.
|
|
|
1778koabuztuaren 5ean (urte horretanbertan apezpiku izendatua
|
izan
zen). Honek ikasketen egoeraz txostenak bdialtzen zizkion, eta horien arabera, Ordenakokulturafilosofikoaetateologikoanahikourriazen108.Nuntzioak A. Manuel SanBizenterenariaginduzionikasketetakoegitasmoberriaburutzeko.
|
|
|
1778koabuztuaren 5ean (urte horretanbertan apezpiku izendatua izan
|
zen
). Honek ikasketen egoeraz txostenak bdialtzen zizkion, eta horien arabera, Ordenakokulturafilosofikoaetateologikoanahikourriazen108.Nuntzioak A. Manuel SanBizenterenariaginduzionikasketetakoegitasmoberriaburutzeko.
|
|
|
hauek
|
izan
ziren: AntonioJainkoaren Amarena, Domingo Santa Teresarena, Antonio Donibanerena, etabereziki JoanIragarkundekoa(). Argitalpenugariizanzituen.
|
|
|
hauek izan
|
ziren
: AntonioJainkoaren Amarena, Domingo Santa Teresarena, Antonio Donibanerena, etabereziki JoanIragarkundekoa(). Argitalpenugariizanzituen.
|
|
|
indarrean
|
izan
zen aurrekoarekin alderatuz, nahiko ezberdina. Instrukziohau, garrantziarenarabera, katedrakmailazmailasailkatuzhastenda: orainTeologia eskolastikoa eta EskrituraSantua dira goren mailakoak (lehenago Moralaeta ZuzenbideKanonikoaEskrituraSantuabainogoragozeuden), hurrengoMoralaeta ZuzenbideKanonikoadatoz, etaazkenez, filosofia111.
|
|
|
indarrean izan
|
zen
aurrekoarekin alderatuz, nahiko ezberdina. Instrukziohau, garrantziarenarabera, katedrakmailazmailasailkatuzhastenda: orainTeologia eskolastikoa eta EskrituraSantua dira goren mailakoak (lehenago Moralaeta ZuzenbideKanonikoaEskrituraSantuabainogoragozeuden), hurrengoMoralaeta ZuzenbideKanonikoadatoz, etaazkenez, filosofia111.
|
|
|
indarrean izan zen aurrekoarekin alderatuz, nahiko ezberdina. Instrukziohau, garrantziarenarabera, katedrakmailazmailasailkatuzhastenda: orainTeologia eskolastikoa eta EskrituraSantua
|
dira
goren mailakoak (lehenago Moralaeta ZuzenbideKanonikoaEskrituraSantuabainogoragozeuden), hurrengoMoralaeta ZuzenbideKanonikoadatoz, etaazkenez, filosofia111.
|
|
|
...neraginaizanzezaketenak, gainera.Lehenengoan, ikaslebizitzaketaotoitz bizitzakbaterajoanbehardutelaesatenda; Tomassantua114 eredutzatjarriz goraipatzendabienartekoharmoniahori.. Bigarrenpuntuan, hizkuntza ongimenderatzeakduengarrantzia azpimarratzenda.Hizkuntzaetaliteraturaongi ezagutuetaerabiltzeaezinbestekoadelabaiirakaskuntzarakoetabaisermoigintza etaapostolutzarako. Honetazgomendiobatzukegiten
|
dira
, esaterako, aintzat hartzekoondorengotratatuhauek: Corruptarumartium causis, etdetradendisdis ciplinis, JuanLuisVives enak115.Etairakasleeiaholkuematenzaie, ahaliketaemaitzahoberenaklortzeko, ikasleeilagundiezaietenliburuakaukeratzen.
|
|
|
Filosofiakoikastetxean, igandeetan, agerikojardunaldiakademikoakospatzen
|
ziren
–tesiak, edo, ondorioak, zeritzenak, bainakanpokoentzulesekularrikgabe,
|
|
|
Bartolomekizanzituennagusietairakasleeidagokienez, ezduguhainberri zehatzik.BadakiguetxekoedoikastetxekoprioreaA.ManuelSanJoakinenaizan
|
zela
, Korellannobizioenmaisuizanzuena.Logroñoneginzen1790ekokapitulu probintzialeanhautatuzutenpriorekargurako; aurretikseiurteanizanzenmoralekoirakasle, etaSestaoko126LaIslaBasamortukonagusiereizanzen.Gobernurako osoegokiazen, etaburuargikoaizanezgain, bihotzhandikoaerebazen.
|
|
|
netaneskuhartuzuen.HilzirenhorienartekobatA.DomingoSanJoserenaizan
|
zen
, MarkinakopriorezelaErrioxakokomentuhonetanhilbaitzen1792ko134urrian.
|
|
|
Iruñekokarmeldarrenkomentua1587anfundatuaizanzen; historianzehar xedeezberdinetakokomunitateakhartuzituenberebaitan; hauda, urteaskotan komunitatenormalaizanzen; bainabestegaraibatzuetannobizioenetxeaizan
|
zen
, etabaitaikastetxeaere.IruñekokomentuaOrdenakoikastetxenagusiaizan zen bost garaitan(,,,,)?
|
|
|
Iruñekokarmeldarrenkomentua1587anfundatuaizanzen; historianzehar xedeezberdinetakokomunitateakhartuzituenberebaitan; hauda, urteaskotan komunitatenormalaizanzen; bainabestegaraibatzuetannobizioenetxeaizan zen, etabaitaikastetxeaere.IruñekokomentuaOrdenakoikastetxenagusiaizan
|
zen
bost garaitan(,,,,)?
|
|
|
garrantzitsuena aukeradezatelaesatendieirakasleei, etaInstrukzioarenamaieran, ikastekokomenigarrienakdirenartikuluakerezehaztendizkie.665artikuluguztiz (TeologiaMoralaerebarne
|
dela
) 139.Etaikasketetakoaurrekoegitasmoarenmuinaguz
|
|
|
|
dira
: 1) Cantoralevespertinum eta matutinumromanum, hispanicum, etcarmelitanum.
|
|
|
dena Moraleko145 irakasleei berriroeta bereziki gogorarazten
|
zaie
gai honetan; muinaetagaiamenderatzeakegitendituelahandiMoralistak.Bakoitzareneskuhartzeaongizehaztenda; hauda, biirakasleeietaikasleei146 dagokiena.
|
|
|
Ikasketa, ikastetxehauetan, gogorraizanohizen; halaere, otoitzaetaliturgi bizitza, Konstituzioekagintzen zutenez, ez zirenhorregatikalde batera uzten. Honelabanatzenzirenegunekoorduetazereginak: goizekootoitza(?, gorespenak) bostetan, etahorrenondorenOrduenLiturgiakolauordutxikiakerrezatzen
|
ziren
; geromeza, igandeetan kantatua; larunbatetaneremezakantatuaizanohi zen, handikiro, AndreMariarenohoretan.Bazkariahamaikaketaerdietanizanohi zen.Bezperakarratsaldekoordubietan; jaibatzuetan, kantatuak.Barnekootoitza,
|
|
|
Ikasketa, ikastetxehauetan, gogorraizanohizen; halaere, otoitzaetaliturgi bizitza, Konstituzioekagintzen zutenez, ez zirenhorregatikalde batera uzten. Honelabanatzenzirenegunekoorduetazereginak: goizekootoitza(?, gorespenak) bostetan, etahorrenondorenOrduenLiturgiakolauordutxikiakerrezatzen ziren; geromeza, igandeetan kantatua; larunbatetaneremezakantatuaizanohi
|
zen
, handikiro, AndreMariarenohoretan.Bazkariahamaikaketaerdietanizanohi zen.Bezperakarratsaldekoordubietan; jaibatzuetan, kantatuak.Barnekootoitza,
|
|
|
FraiBartolomeikaslezenekogertaerasozio politikoetakulturalesanguratsuen etaharenganeraginaizanzezaketenenartean, ondorengohauekaipagenitzake: huragaztezela, KarlosIII.akelizenetasantuenaurreandantzaegiteadebekatzen du1778.urtean; 1784an agintariekzenbaitneurrihartukodituzteEncyclopedie delakoarenirakurketaetazabalkundeaeragozteko.1879koekainaren11n, Bastilla hartu zuten mende Parisen eta horren ondoren matxinadak gertatu
|
ziren
... Espainian1791kootsailaren24an, ofizialakezzirenegunkari guztiakdebekatu ziren.Hurrengohilean, AitaSantuakapaizteriarenerakuntzazibilaFrantzianeta apaizeiezarritako konstituzioarizin egiteagaitzetsieginzituen.1793komartxoaren
|
|
|
Komunitateakgizartekoerakundeekinizanzituengorabeherenartean, interesgarria
|
da
1804 urtean Mrkainako Sanitate Batzordearen eta Karmeldarren Komunitatearen arteangertaturikoa.Auzihorikomentukoatarianjarribeharreko guardiariburuzzen.AuzihonetanFraiBartolomekzeregingarrantzitsuaizanzuen. Agirietanikusdaitekeenez, izurriteasortuzen, etaUdalakberehalababes lana
|
|
|
riekin zion: HirikoSanitateBatzordeaeratuzen, buruune hartanalkate
|
zen
|
|
|
23urtekoak, bereosabahiletaberehalaBartolomerenganajoizana, honengandik moralekoeskolak hartzeko, nahikoadierazgarria
|
da
, ordea.Osabakereaintza
|
|
|
Predikari lanakarmeldarrenkomentuetanizanohizenofizioetarikobatzen; karguosogarrantzitsua, izanere.Komentubakoitzean, predikariofizial166 bat
|
izan
ohizengutxienez.Konstituzioekkapitulubateskaintzendiotepredikari ofizioari; etaEbanjelioaaldarrikatzekozereginak, predikariarengan, prestutasunaetajakinduriaeskatzendituelaesanezhastenda; beraz, filosofiakohiruurteeginbehar ziren, teologiaeskolastikokobestehiruetateologiamoral etazuzenbidekanonikoko167 bestehiru.Iganderoarratsaldekootoitzaldianorduerdikohitzaldiaegin beharzuen, kristau doktrinahe...
|
|
|
Predikari lanakarmeldarrenkomentuetanizanohizenofizioetarikobatzen; karguosogarrantzitsua, izanere.Komentubakoitzean, predikariofizial166 bat izan ohizengutxienez.Konstituzioekkapitulubateskaintzendiotepredikari ofizioari; etaEbanjelioaaldarrikatzekozereginak, predikariarengan, prestutasunaetajakinduriaeskatzendituelaesanezhastenda; beraz, filosofiakohiruurteeginbehar
|
ziren
, teologiaeskolastikokobestehiruetateologiamoral etazuzenbidekanonikoko167 bestehiru.Iganderoarratsaldekootoitzaldianorduerdikohitzaldiaegin beharzuen, kristau doktrinaherriarialdarrikatuz.Gainera, bestefestaburu batzuetanerepredikatubeharzuen, esaterako, S.Elias, KarmengoAma, S.Jose, Santa TeresaetaS.JoanGurutzekoaren168 jaietan.Baina, TrentokoKontzilioakagintzen zuenez, ezinzezakeeninorksermoiri...
|
|
|
Egin egineanere, fundazioazgero (1691) 1809raarte, hau
|
da
, 118urtetan zehar, Markinako komentukobibliotekaaberastuzjoanzen.1809an, frantseste garaian, komentukoartxibokoalderikhandienagalduzenbezalaxe, bibliotekak ere hondamennegargarria jasanzuen. Bartolomekberak175 ematendigu galera handihauenberri.KomentukobibliotekaProbintziakoaberatsenetarikoazelaesangodigu:(, eraunadelasmásenriquecidasdelaProvincia?); ezkutukasalbatuahal izanzituenFraiBartolomekElizGurasosantuenliburuaketabestebatzuk.Halaxe dioskuberak:
|
|
|
177 Bartolomekbibliotekaneskuraizanzitzakeenliburuezohargaitezen, harengaraiko etalehenagokosermoi liburuak aipatzendituguhemen, gauregunereMarkinako Karmeldarrenbibliotekan gordetzen
|
direnak
: XVII.mendekoetatik ondorengo autore hauenakdaude:
|
|
|
Bartolomehauetarikobatda.Halaerehemenharengaraikobatzuk, bainahura bainolehenagokoakgogoratukoditugu.Euskaraz osoospetsuazenAgustin Kardaberaz (Hernakikoa,), Jesulaguna; honek sekulako eragina
|
izan
zuenespiritualitatean; EuskalHerriko, batezereGipuzkoako, herri gehienetansermoiakegitenibiliaetasantutasun famagatiktokiaskotatikdeitua.Bestepredikari
|
|
|
FraiBartolomekgerokomendeetan ospea lortubadu, hitzaldikateketikoak idatzietaargitaratuzituelakoizanda.Horrekeuskarareneta, bereziki, bizkaieraren klasikoenarteanjartzekoadinakoizenaemandio.Idazle eginkizunhauharenpredikarikarguarekinestu estuloturikdago, arestianaipatudugunez.Bainaidazle jarduerahau, XVIII.mendearenhasierakogiroan kokatubehar
|
da
, aurrekomendetik datorrenabadaere.Horregatik, laburbilduzedohistoriagogoratuz, zerkeraman zuenFraiBartolomeidazkikateketikoakargitaratzeraaipatukodugu.HoriElizaren nahiazenetaKarmeldarra185harenesaneraetazerbitzurajarrizenbetiere.
|
|
|
|
da
;. Doctrina Christiana? 188 du izenburua. Iruñeko elizbarrutian S. Elso ren
|