|
2023
|
|
|
Ez
|
da
erronka makala 100 urte betetzera iristea eta Martina Tolosa Goikoetxeak duela gutxi lortu zuen. Azkaraten jaioarren, Lekunberrin gustura igaro du bere bizitzako zatirikhandiena.
|
|
|
1923ko irailaren 29an Azkarateko Etxeberria baserrian jaio
|
zen
Martina.12 anai arreba ziren, bera bigarrena eta alaben artean zaharrena.
|
|
|
1923ko irailaren 29an Azkarateko Etxeberria baserrian jaio zen Martina.12 anai arreba
|
ziren
, bera bigarrena eta alaben artean zaharrena.
|
|
|
Bere haurtzaroan Atalluko eskolara joaten
|
ziren
Azkaratekoak. Zapata pare bakarra izango zuen orduan Martinak eta ongi zaintzeko, hanka hutsik jaisten zen oinez Atalluraino.
|
|
|
Bere haurtzaroan Atalluko eskolara joaten ziren Azkaratekoak. Zapata pare bakarra
|
izango
zuen orduan Martinak eta ongi zaintzeko, hanka hutsik jaisten zen oinez Atalluraino. Bertara iristean janzten zituen zapatak.
|
|
|
Bere haurtzaroan Atalluko eskolara joaten ziren Azkaratekoak. Zapata pare bakarra izango zuen orduan Martinak eta ongi zaintzeko, hanka hutsik jaisten
|
zen
oinez Atalluraino. Bertara iristean janzten zituen zapatak.
|
|
|
Bertara iristean janzten zituen zapatak. Dena
|
den
, etxean egin beharreko lanak tarteko, egun batzuetan ezin izaten zen eskolara joan.
|
|
|
Bertara iristean janzten zituen zapatak. Dena den, etxean egin beharreko lanak tarteko, egun batzuetan ezin
|
izaten
zen eskolara joan.
|
|
|
Bertara iristean janzten zituen zapatak. Dena den, etxean egin beharreko lanak tarteko, egun batzuetan ezin izaten
|
zen
eskolara joan.
|
|
|
13 urte ingururekin estraperlora joan ohi
|
zen
bere aitarekin, eta 18 urte ingururekin etorri zen Lekunberrira neskame, erdaraz hitzik jakin gabe eta lana gogor egitea tokatu zitzaion. Bertan ezagutu zuen bere senarra izango zen Lekunberriko Ildefonso Mariñelarena.
|
|
|
13 urte ingururekin estraperlora joan ohi zen bere aitarekin, eta 18 urte ingururekin etorri
|
zen
Lekunberrira neskame, erdaraz hitzik jakin gabe eta lana gogor egitea tokatu zitzaion. Bertan ezagutu zuen bere senarra izango zen Lekunberriko Ildefonso Mariñelarena.
|
|
|
13 urte ingururekin estraperlora joan ohi zen bere aitarekin, eta 18 urte ingururekin etorri zen Lekunberrira neskame, erdaraz hitzik jakin gabe eta lana gogor egitea tokatu
|
zitzaion
. Bertan ezagutu zuen bere senarra izango zen Lekunberriko Ildefonso Mariñelarena.
|
|
|
13 urte ingururekin estraperlora joan ohi zen bere aitarekin, eta 18 urte ingururekin etorri zen Lekunberrira neskame, erdaraz hitzik jakin gabe eta lana gogor egitea tokatu zitzaion. Bertan ezagutu zuen bere senarra
|
izango
zen Lekunberriko Ildefonso Mariñelarena. Ildefonsok berak baino 13 urte gehiago zituen eta gaur egungo industrialdetik gertu zegoen Aizpurua enpresarentzat egiten zuen lan meategian.
|
|
|
13 urte ingururekin estraperlora joan ohi zen bere aitarekin, eta 18 urte ingururekin etorri zen Lekunberrira neskame, erdaraz hitzik jakin gabe eta lana gogor egitea tokatu zitzaion. Bertan ezagutu zuen bere senarra izango
|
zen
Lekunberriko Ildefonso Mariñelarena. Ildefonsok berak baino 13 urte gehiago zituen eta gaur egungo industrialdetik gertu zegoen Aizpurua enpresarentzat egiten zuen lan meategian.
|
|
|
1948an ezkondu eta Plazaolako trenean Zarautzera joan
|
ziren
eztei bidaian. Itsasoan hainbeste ur ikustean Martinak ezin zuen hori guztia gazia zegoela sinetsi, bertaratu eta probatu zuen arte.
|
|
|
Lekunberriko Pastanea baserrian bizi
|
izan
ziren eta Ildefonsoren gurasoak zaintzen lan handia egin zuen Martinak. Horretaz gain, 7 seme alaba izan zituzten, 3 seme eta 4 alaba.
|
|
|
Lekunberriko Pastanea baserrian bizi izan
|
ziren
eta Ildefonsoren gurasoak zaintzen lan handia egin zuen Martinak. Horretaz gain, 7 seme alaba izan zituzten, 3 seme eta 4 alaba.
|
|
|
Lekunberriko Pastanea baserrian bizi izan ziren eta Ildefonsoren gurasoak zaintzen lan handia egin zuen Martinak. Horretaz gain, 7 seme alaba
|
izan
zituzten, 3 seme eta 4 alaba. Martinak eta Ildefonsok euskaraz hitz egin arren, frankismo garaia izanik, eskolan gazteleraz aritu behar izaten zuten umeek eta esanak zorrotz bete ezean, egurrezko erregela eta bestelakoekin zigor gogorrak jartzen zizkieten.
|
|
|
Horretaz gain, 7 seme alaba izan zituzten, 3 seme eta 4 alaba. Martinak eta Ildefonsok euskaraz hitz egin arren, frankismo garaia
|
izanik
, eskolan gazteleraz aritu behar izaten zuten umeek eta esanak zorrotz bete ezean, egurrezko erregela eta bestelakoekin zigor gogorrak jartzen zizkieten.
|
|
|
Horretaz gain, 7 seme alaba izan zituzten, 3 seme eta 4 alaba. Martinak eta Ildefonsok euskaraz hitz egin arren, frankismo garaia izanik, eskolan gazteleraz aritu behar
|
izaten
zuten umeek eta esanak zorrotz bete ezean, egurrezko erregela eta bestelakoekin zigor gogorrak jartzen zizkieten.
|
|
|
Bizi gogorra
|
izan
zuen Martinak. Etxean ez zuten urik eta arropa garbitzera errekara edo labaderora joaten zen.
|
|
|
Bizi gogorra izan zuen Martinak. Etxean ez zuten urik eta arropa garbitzera errekara edo labaderora joaten
|
zen
. Luis Urriagaren harategiko lanak ere egiten zituen.
|
|
|
Luis Urriagaren harategiko lanak ere egiten zituen. Etxean egin zitzakeen lanak aurreratzen zizkion bereziki harakinari eta besteak beste tripakiak garbitzen, gaueko hirurakarte aritzen
|
zen
etxeko sukaldean behin baino gehiagotan. Trukeandirua beharrean, haragia ematen zion harakinak eta horri esker etxeanez zitzaien sekula janaririk falta izan.1970ean bizi aldaketa etorri zitzaien.
|
|
|
Etxean egin zitzakeen lanak aurreratzen zizkion bereziki harakinari eta besteak beste tripakiak garbitzen, gaueko hirurakarte aritzen zen etxeko sukaldean behin baino gehiagotan. Trukeandirua beharrean, haragia ematen zion harakinak eta horri esker etxeanez
|
zitzaien
sekula janaririk falta izan.1970ean bizi aldaketa etorri zitzaien. Beheko su ondoan zegoen katuaribrasaren bat erantsi eta ganbarako lastoetara joan ostean, Pastaneabaserria erre zitzaien.
|
|
|
Etxean egin zitzakeen lanak aurreratzen zizkion bereziki harakinari eta besteak beste tripakiak garbitzen, gaueko hirurakarte aritzen zen etxeko sukaldean behin baino gehiagotan. Trukeandirua beharrean, haragia ematen zion harakinak eta horri esker etxeanez zitzaien sekula janaririk falta izan.1970ean bizi aldaketa etorri
|
zitzaien
. Beheko su ondoan zegoen katuaribrasaren bat erantsi eta ganbarako lastoetara joan ostean, Pastaneabaserria erre zitzaien.
|
|
|
Trukeandirua beharrean, haragia ematen zion harakinak eta horri esker etxeanez zitzaien sekula janaririk falta izan.1970ean bizi aldaketa etorri zitzaien. Beheko su ondoan zegoen katuaribrasaren bat erantsi eta ganbarako lastoetara joan ostean, Pastaneabaserria erre
|
zitzaien
. Igande gau horren ostean, jateko tenedorerik ere gabe, esku hutsik gelditu zen familia.
|
|
|
Beheko su ondoan zegoen katuaribrasaren bat erantsi eta ganbarako lastoetara joan ostean, Pastaneabaserria erre zitzaien. Igande gau horren ostean, jateko tenedorerik ere gabe, esku hutsik gelditu
|
zen
familia. Gaur egungo udaletxe ondoan, irakasleentzako etxebizitzak zeuden eta bertako bi pisu utzi zizkioten familiari, etxe berria egin artean han bizitzeko.
|
|
|
Gaur egungo udaletxe ondoan, irakasleentzako etxebizitzak zeuden eta bertako bi pisu utzi zizkioten familiari, etxe berria egin artean han bizitzeko. 1972an pasa
|
ziren
Iturritak kaleko euren pisu berrian bizitzera. Baserri batetik baratze eta garajedun pisu batera bizitzera joatea, aldaketa handia izan zen Martinarentzat.
|
|
|
1972an pasa ziren Iturritak kaleko euren pisu berrian bizitzera. Baserri batetik baratze eta garajedun pisu batera bizitzera joatea, aldaketa handia
|
izan
zen Martinarentzat.
|
|
|
1972an pasa ziren Iturritak kaleko euren pisu berrian bizitzera. Baserri batetik baratze eta garajedun pisu batera bizitzera joatea, aldaketa handia izan
|
zen
Martinarentzat.
|
|
|
Gaur egun, 12 bilobaren amona
|
da
eta 17 birbiloba ere badauzka (18 aurki). Bere 4 anai arreba bizi dira oraindik eta haiekin telefonoz hitz egitean, hika aritzen da.
|
|
|
Gaur egun, 12 bilobaren amona da eta 17 birbiloba ere badauzka (18 aurki). Bere 4 anai arreba bizi
|
dira
oraindik eta haiekin telefonoz hitz egitean, hika aritzen da. Bere zaletasunetarako ez du tarte handirik izan Martinak, baina baratzean aritzeaz gain, pilota partiduak ikustea gustuko izan du.
|
|
|
Gaur egun, 12 bilobaren amona da eta 17 birbiloba ere badauzka (18 aurki). Bere 4 anai arreba bizi dira oraindik eta haiekin telefonoz hitz egitean, hika aritzen
|
da
. Bere zaletasunetarako ez du tarte handirik izan Martinak, baina baratzean aritzeaz gain, pilota partiduak ikustea gustuko izan du.
|
|
|
Bere 4 anai arreba bizi dira oraindik eta haiekin telefonoz hitz egitean, hika aritzen da. Bere zaletasunetarako ez du tarte handirik
|
izan
Martinak, baina baratzean aritzeaz gain, pilota partiduak ikustea gustuko izan du. Behinjubilatuta, Lekunberriko jubilatuetan ere asko gozatu zuen karta jokoetanbesteak beste.
|
|
|
Bere 4 anai arreba bizi dira oraindik eta haiekin telefonoz hitz egitean, hika aritzen da. Bere zaletasunetarako ez du tarte handirik izan Martinak, baina baratzean aritzeaz gain, pilota partiduak ikustea gustuko
|
izan
du. Behinjubilatuta, Lekunberriko jubilatuetan ere asko gozatu zuen karta jokoetanbesteak beste.
|
|
|
Behinjubilatuta, Lekunberriko jubilatuetan ere asko gozatu zuen karta jokoetanbesteak beste. 1991n alargun gelditu eta dolua gainditzean, jubilatuetakolagunekin txango ezberdinak egiten ere hasi
|
zen
eta Benidormera zenbaitbidaia egina da besteak beste.
|
|
|
Behinjubilatuta, Lekunberriko jubilatuetan ere asko gozatu zuen karta jokoetanbesteak beste. 1991n alargun gelditu eta dolua gainditzean, jubilatuetakolagunekin txango ezberdinak egiten ere hasi zen eta Benidormera zenbaitbidaia egina
|
da
besteak beste.
|
|
|
Seme alaben artean txandaka zaintzen dute amaeta asteburuetarako berriz langile bat dute kontratatua. Urtebetetze egunean, Pilar alabak amari 100 urtera iritsi
|
zela
aipatu eta “bai, ni iritsi naiz! ” erantzun zion.
|
|
|
Seme alaben artean txandaka zaintzen dute amaeta asteburuetarako berriz langile bat dute kontratatua. Urtebetetze egunean, Pilar alabak amari 100 urtera iritsi zela aipatu eta “bai, ni iritsi
|
naiz
! ” erantzun zion.
|
|
|
Erakusketa martxoaren 17tik apirilaren 23ra
|
izango
da ikusgai Larraungo udaletxearen egoitzan, Gabarin. Asteburuetan eta jaiegunetan 11:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara bisitatu da, ordutegi horretatik kanpo taldeentzako bisita gidatuentzat erreserbatuko baita.
|
|
|
Erakusketa martxoaren 17tik apirilaren 23ra izango
|
da
ikusgai Larraungo udaletxearen egoitzan, Gabarin. Asteburuetan eta jaiegunetan 11:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara bisitatu da, ordutegi horretatik kanpo taldeentzako bisita gidatuentzat erreserbatuko baita.
|
|
|
Erakusketa martxoaren 17tik apirilaren 23ra izango da ikusgai Larraungo udaletxearen egoitzan, Gabarin. Asteburuetan eta jaiegunetan 11:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara bisitatu
|
da
, ordutegi horretatik kanpo taldeentzako bisita gidatuentzat erreserbatuko baita.
|
|
|
Erakusketa martxoaren 17tik apirilaren 23ra izango da ikusgai Larraungo udaletxearen egoitzan, Gabarin. Asteburuetan eta jaiegunetan 11:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara bisitatu da, ordutegi horretatik kanpo taldeentzako bisita gidatuentzat erreserbatuko
|
baita
.
|
|
|
1988an, Satorrak espeleologo taldeak Baraibarretik gertu dagoen Amutxateko leizearen AM3 zuloa aurkitu zuen. Arturo Hermoso de Mendoza espeleologo berak kontatu du nolako esperientzia
|
izan
zen hura: zulo horretatik ateratzen zen haize lasterrak iragartzen zien barruan bazela espazio ireki handi bat, ganbera moduko bat eta, horrenbestez, “deskubritzeko mundu bat”.
|
|
|
1988an, Satorrak espeleologo taldeak Baraibarretik gertu dagoen Amutxateko leizearen AM3 zuloa aurkitu zuen. Arturo Hermoso de Mendoza espeleologo berak kontatu du nolako esperientzia izan
|
zen
hura: zulo horretatik ateratzen zen haize lasterrak iragartzen zien barruan bazela espazio ireki handi bat, ganbera moduko bat eta, horrenbestez, “deskubritzeko mundu bat”.
|
|
|
Arturo Hermoso de Mendoza espeleologo berak kontatu du nolako esperientzia izan zen hura: zulo horretatik ateratzen
|
zen
haize lasterrak iragartzen zien barruan bazela espazio ireki handi bat, ganbera moduko bat eta, horrenbestez, “deskubritzeko mundu bat”. Sei urte eman zituzten zirrikitua zabaltzen.
|
|
|
Arturo Hermoso de Mendoza espeleologo berak kontatu du nolako esperientzia izan zen hura: zulo horretatik ateratzen zen haize lasterrak iragartzen zien barruan
|
bazela
espazio ireki handi bat, ganbera moduko bat eta, horrenbestez, “deskubritzeko mundu bat”. Sei urte eman zituzten zirrikitua zabaltzen.
|
|
|
1995ean, bide estu estua ireki zutela, lortu zuten, azkenean, duela 50.000 urte hartzek baliatu zuten aretora heltzea. Oso bide meharra
|
zen
, “tarteka aire guztia bota behar zen” kabitu ahal izateko, gogoratu du espeleologoak. Ez omen dago hitzik “denboraren kapsula” hori aurkitzeak eragin ziena azaltzeko, baina nolabaiteko kezka ere sentitu zuela adierazi du Hermoso de Mendozak:
|
|
|
1995ean, bide estu estua ireki zutela, lortu zuten, azkenean, duela 50.000 urte hartzek baliatu zuten aretora heltzea. Oso bide meharra zen, “tarteka aire guztia bota behar zen” kabitu ahal
|
izateko
, gogoratu du espeleologoak. Ez omen dago hitzik “denboraren kapsula” hori aurkitzeak eragin ziena azaltzeko, baina nolabaiteko kezka ere sentitu zuela adierazi du Hermoso de Mendozak:
|
|
|
Hurrengo urratsa aditu bat engaiatzea
|
zen
. Jesus Altuna Etxabe antropologo eta paleontologo gipuzkoarrarekin hitz egin zuten eta horrek leize hartza ikertzen zebilen “zoro” batekin jarri zituen harremanetan.
|
|
|
Trinok hiru baldintza jarri zizkion Satorrak taldeari: ez zezatela ezer uki, “denboraren kapsula” hura bere horretan ikertu nahi baitzuen; sarrera zabal zezatela, Trino bera kabitzen ez
|
zelako
eta piezak ateratzeko ezinbestekoa izango zutelako, eta finantzaketa lor zezatela. Lehenengoa erraza zen betetzen, bigarrenak lan handia eman zuen, eta hirugarrena Nafarroako Gobernuak jarri zuen.
|
|
|
Trinok hiru baldintza jarri zizkion Satorrak taldeari: ez zezatela ezer uki, “denboraren kapsula” hura bere horretan ikertu nahi baitzuen; sarrera zabal zezatela, Trino bera kabitzen ez zelako eta piezak ateratzeko ezinbestekoa
|
izango
zutelako, eta finantzaketa lor zezatela. Lehenengoa erraza zen betetzen, bigarrenak lan handia eman zuen, eta hirugarrena Nafarroako Gobernuak jarri zuen.
|
|
|
ez zezatela ezer uki, “denboraren kapsula” hura bere horretan ikertu nahi baitzuen; sarrera zabal zezatela, Trino bera kabitzen ez zelako eta piezak ateratzeko ezinbestekoa izango zutelako, eta finantzaketa lor zezatela. Lehenengoa erraza
|
zen
betetzen, bigarrenak lan handia eman zuen, eta hirugarrena Nafarroako Gobernuak jarri zuen.
|
|
|
50.000 urtez, “denboraren kapsula” honek 22.000 pieza inguru gorde ditu. Askotariko animalien aztarnen artean, deigarriena azken kuadrikulan topatu zuten hezurdura
|
izan
zen. “Hartz oso bat ateratzen ari gara! ”, abisatu zuten Trino.
|
|
|
50.000 urtez, “denboraren kapsula” honek 22.000 pieza inguru gorde ditu. Askotariko animalien aztarnen artean, deigarriena azken kuadrikulan topatu zuten hezurdura izan
|
zen
. “Hartz oso bat ateratzen ari gara! ”, abisatu zuten Trino.
|
|
|
Askotariko animalien aztarnen artean, deigarriena azken kuadrikulan topatu zuten hezurdura izan zen. “Hartz oso bat ateratzen ari
|
gara
! ”, abisatu zuten Trino. Ilunpetan, eta aurkikuntzaren ezohikotasunak liluratuta, Mari jarri zioten izena, emea zelakoan.
|
|
|
“Hartz oso bat ateratzen ari gara! ”, abisatu zuten Trino. Ilunpetan, eta aurkikuntzaren ezohikotasunak liluratuta, Mari jarri zioten izena, emea
|
zelakoan
. Handik gutxira, baina, ikusi zuten Mari arra zela.
|
|
|
Ilunpetan, eta aurkikuntzaren ezohikotasunak liluratuta, Mari jarri zioten izena, emea zelakoan. Handik gutxira, baina, ikusi zuten Mari arra
|
zela
. Mariri, besteak beste, eskuineko hanka biak, belaunezurrak, bularrezurrak eta omoplatoak falta zaizkio.
|
|
|
Handik gutxira, baina, ikusi zuten Mari arra zela. Mariri, besteak beste, eskuineko hanka biak, belaunezurrak, bularrezurrak eta omoplatoak falta
|
zaizkio
. Orno batzuek ere hortz markak dituzte.
|
|
|
Orno batzuek ere hortz markak dituzte. Hienen bisita
|
izan
omen zuen erakusgarri.
|
|
|
Trino Torresek azaldu duenez, leize hartzek, negua heldu aurretik, 40 kilo gantz pilatzen dituzte gorputzean hibernatu ahal
|
izateko
. Zenbaitetan, baina, ez dute negu osoa pasatzeko lain jaten edo zaharregiak dira udaberrira heltzeko, eta, elurra desagertzen denean, hienek gorpuak usaindu, sartzen dira eta hezurrak ere jaten dituzte.
|
|
|
Trino Torresek azaldu duenez, leize hartzek, negua heldu aurretik, 40 kilo gantz pilatzen dituzte gorputzean hibernatu ahal izateko. Zenbaitetan, baina, ez dute negu osoa pasatzeko lain jaten edo zaharregiak
|
dira
udaberrira heltzeko, eta, elurra desagertzen denean, hienek gorpuak usaindu, sartzen dira eta hezurrak ere jaten dituzte. Barre artean, Trinoren hitzetan, “Amutxate pleistozenoko janari lasterreko sukurtsal bat izan zen”, nolabait.
|
|
|
Trino Torresek azaldu duenez, leize hartzek, negua heldu aurretik, 40 kilo gantz pilatzen dituzte gorputzean hibernatu ahal izateko. Zenbaitetan, baina, ez dute negu osoa pasatzeko lain jaten edo zaharregiak dira udaberrira heltzeko, eta, elurra desagertzen
|
denean
, hienek gorpuak usaindu, sartzen dira eta hezurrak ere jaten dituzte. Barre artean, Trinoren hitzetan, “Amutxate pleistozenoko janari lasterreko sukurtsal bat izan zen”, nolabait.
|
|
|
Trino Torresek azaldu duenez, leize hartzek, negua heldu aurretik, 40 kilo gantz pilatzen dituzte gorputzean hibernatu ahal izateko. Zenbaitetan, baina, ez dute negu osoa pasatzeko lain jaten edo zaharregiak dira udaberrira heltzeko, eta, elurra desagertzen denean, hienek gorpuak usaindu, sartzen
|
dira
eta hezurrak ere jaten dituzte. Barre artean, Trinoren hitzetan, “Amutxate pleistozenoko janari lasterreko sukurtsal bat izan zen”, nolabait.
|
|
|
Zenbaitetan, baina, ez dute negu osoa pasatzeko lain jaten edo zaharregiak dira udaberrira heltzeko, eta, elurra desagertzen denean, hienek gorpuak usaindu, sartzen dira eta hezurrak ere jaten dituzte. Barre artean, Trinoren hitzetan, “Amutxate pleistozenoko janari lasterreko sukurtsal bat
|
izan
zen”, nolabait.
|
|
|
Amutxatek ez dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor. Leizea berezi egiten duena “kapsula” izaera hori
|
da
, zeinari esker, besteak beste, jakin daitekeen nola hazten ziren hartzak, nolakoa zen emeen eta arren arteko aldea etapa horietan zehar eta zer presentzia zuten hienek testuinguru horretan. Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste.
|
|
|
Amutxatek ez dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor. Leizea berezi egiten duena “kapsula” izaera hori da, zeinari esker, besteak beste, jakin daitekeen nola hazten
|
ziren
hartzak, nolakoa zen emeen eta arren arteko aldea etapa horietan zehar eta zer presentzia zuten hienek testuinguru horretan. Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste.
|
|
|
Amutxatek ez dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor. Leizea berezi egiten duena “kapsula” izaera hori da, zeinari esker, besteak beste, jakin daitekeen nola hazten ziren hartzak, nolakoa
|
zen
emeen eta arren arteko aldea etapa horietan zehar eta zer presentzia zuten hienek testuinguru horretan. Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste.
|
|
|
Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste. Hori
|
dela
eta, funtsezkoa deritzote izugarri aberatsa den ondare hau guztia behar bezala zaintzeari.
|
|
|
Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste. Hori dela eta, funtsezkoa deritzote izugarri aberatsa
|
den
ondare hau guztia behar bezala zaintzeari.
|
|
|
Horren harira, Hermoso de Mendozak adierazi du zirkulua ez
|
dela
itxi. “Dibulgazioa egin ostean, orain zer?
|
|
|
“Dibulgazioa egin ostean, orain zer? Kobazuloa hor dago, eta jendea hurbiltzen
|
da
, batzuk asmo onez, baina…”, esan du espeleologoak ondarearen babesaren garrantziaz ohartarazteko. Gobernuaren laguntza ez ezik, bertako biztanleena ere du ezinbestekotzat Satorrak taldeko kideak.
|
|
|
Gobernuaren laguntza ez ezik, bertako biztanleena ere du ezinbestekotzat Satorrak taldeko kideak. Ildo berari jarraiki, Trino Torresek gaineratu du Spelaeus bezalako erakusketak beharrezkoak
|
direla
jendeak inguruan daukanaren garrantziaz jabetu dadin. Eta ideia hori bera zuen buruan Trinok, 2021eko ekaineko egun hartan, Mikel Uharterekin hitz egin zuenean.
|
|
|
Gabarin aurkituko duguna ez
|
da
, baina, Amutxatera mugatzen; Mari hartzak Uitziko Mainean topatu ziren oreinaren, mamutaren eta bost errinozero iletsuen konpainia baitu erakusketan. 250 pieza inguru eman zituen, 1996an, Otxola taldeak topatutako aztarnategian Paco Etxeberria forentse eta antropologo ospetsuak zuzendutako indusketak.
|
|
|
Gabarin aurkituko duguna ez da, baina, Amutxatera mugatzen; Mari hartzak Uitziko Mainean topatu
|
ziren
oreinaren, mamutaren eta bost errinozero iletsuen konpainia baitu erakusketan. 250 pieza inguru eman zituen, 1996an, Otxola taldeak topatutako aztarnategian Paco Etxeberria forentse eta antropologo ospetsuak zuzendutako indusketak.
|
|
|
250 pieza inguru eman zituen, 1996an, Otxola taldeak topatutako aztarnategian Paco Etxeberria forentse eta antropologo ospetsuak zuzendutako indusketak. Mainearen datu harrigarrienetakoa bildu
|
ziren
aztarna gehienak fauna hotzari dagozkiola da. Fauna hotza topatzea ez da arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota horrekin lotuta izatea, ordea, bai.
|
|
|
250 pieza inguru eman zituen, 1996an, Otxola taldeak topatutako aztarnategian Paco Etxeberria forentse eta antropologo ospetsuak zuzendutako indusketak. Mainearen datu harrigarrienetakoa bildu ziren aztarna gehienak fauna hotzari dagozkiola
|
da
. Fauna hotza topatzea ez da arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota horrekin lotuta izatea, ordea, bai.
|
|
|
Mainearen datu harrigarrienetakoa bildu ziren aztarna gehienak fauna hotzari dagozkiola da. Fauna hotza topatzea ez
|
da
arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota horrekin lotuta izatea, ordea, bai. Asier Gómez Olivencia paleontologoak azaldu du litekeena dela dolinak tranpa natural bezala funtzionatu izana, non ugaztun handi horiek erori ziren, handik ateratzeko inolako modurik gabe ez zutela.
|
|
|
Mainearen datu harrigarrienetakoa bildu ziren aztarna gehienak fauna hotzari dagozkiola da. Fauna hotza topatzea ez da arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota horrekin lotuta
|
izatea
, ordea, bai. Asier Gómez Olivencia paleontologoak azaldu du litekeena dela dolinak tranpa natural bezala funtzionatu izana, non ugaztun handi horiek erori ziren, handik ateratzeko inolako modurik gabe ez zutela.
|
|
|
Fauna hotza topatzea ez da arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota horrekin lotuta izatea, ordea, bai. Asier Gómez Olivencia paleontologoak azaldu du litekeena
|
dela
dolinak tranpa natural bezala funtzionatu izana, non ugaztun handi horiek erori ziren, handik ateratzeko inolako modurik gabe ez zutela. Bertan, gosez hiltzen ziren.
|
|
|
Fauna hotza topatzea ez da arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota horrekin lotuta izatea, ordea, bai. Asier Gómez Olivencia paleontologoak azaldu du litekeena dela dolinak tranpa natural bezala funtzionatu izana, non ugaztun handi horiek erori
|
ziren
, handik ateratzeko inolako modurik gabe ez zutela. Bertan, gosez hiltzen ziren.
|
|
|
Asier Gómez Olivencia paleontologoak azaldu du litekeena dela dolinak tranpa natural bezala funtzionatu izana, non ugaztun handi horiek erori ziren, handik ateratzeko inolako modurik gabe ez zutela. Bertan, gosez hiltzen
|
ziren
. Lekuaren helezintasunak Amutxatera hurbiltzen ziren hienak bezalako sarraskijale handien bisitak galarazten zituen eta, horrenbestez, nahiko egoera onean kontserbatu ahal izan dira aztarnak.
|
|
|
Bertan, gosez hiltzen ziren. Lekuaren helezintasunak Amutxatera hurbiltzen
|
ziren
hienak bezalako sarraskijale handien bisitak galarazten zituen eta, horrenbestez, nahiko egoera onean kontserbatu ahal izan dira aztarnak. Duela 45.000 urteko hezurrek garai hartako klimaz hitz egiten digute eta, informazio horri esker, Neandertal gizakiak bizi zituen aldaketa klimatikoen inguruko informazioa deduzitu daiteke.
|
|
|
Bertan, gosez hiltzen ziren. Lekuaren helezintasunak Amutxatera hurbiltzen ziren hienak bezalako sarraskijale handien bisitak galarazten zituen eta, horrenbestez, nahiko egoera onean kontserbatu ahal
|
izan
dira aztarnak. Duela 45.000 urteko hezurrek garai hartako klimaz hitz egiten digute eta, informazio horri esker, Neandertal gizakiak bizi zituen aldaketa klimatikoen inguruko informazioa deduzitu daiteke.
|
|
|
Bertan, gosez hiltzen ziren. Lekuaren helezintasunak Amutxatera hurbiltzen ziren hienak bezalako sarraskijale handien bisitak galarazten zituen eta, horrenbestez, nahiko egoera onean kontserbatu ahal izan
|
dira
aztarnak. Duela 45.000 urteko hezurrek garai hartako klimaz hitz egiten digute eta, informazio horri esker, Neandertal gizakiak bizi zituen aldaketa klimatikoen inguruko informazioa deduzitu daiteke.
|
|
|
Aranzadiko Jexux Tapia arkeologoak aurreratu du, inaugurazioaren biharamunean, leize hartzarekin lotura duen aztarnategi bat topatu dutela, Ondare talderekin elkarlanean. Xehetasunik ez du eman, lekua babestea baita lehentasuna, baina aurkikuntza garrantzitsua
|
izan
daitekeela aurreratu du arkeologoak. Datozen hilabeteetan datu gehiago emateko asmoa dutela jakinarazi du.
|
|
|
Datozen hilabeteetan datu gehiago emateko asmoa dutela jakinarazi du. Aztarnategi hori ez ezik, beste bost inguru aztertzea ere aurreikusten dute, baina ez dute lan makala
|
izango
, Tapiak azaldu bezala, berrehun kobatik gora baitaude Larraunen. Ikusteko dago zer altxor gordetzen dituzten.
|
|
|
Mari, leize hartza, etxera itzuli
|
da
|
|
|
Martxoaren 17tik apirilaren 23ra, Gabarin
|
izango
da ikusgai Amutxaten eta Mainean topatu ziren aztarna interesgarrienak biltzen dituen erakusketa: Spelaeus.
|
|
|
Martxoaren 17tik apirilaren 23ra, Gabarin izango da ikusgai Amutxaten eta Mainean topatu
|
ziren
aztarna interesgarrienak biltzen dituen erakusketa: Spelaeus.
|
|
|
Martxoaren 17tik apirilaren 23ra, Gabarin izango
|
da
ikusgai Amutxaten eta Mainean topatu ziren aztarna interesgarrienak biltzen dituen erakusketa: Spelaeus.
|
|
|
“Mikel, honek guztiak bere jatorrizko lekuan
|
izan
behar du”. 2021eko ekaina da; Mikel Uharte, Larraungo alkatea, Iruñeko Planetarioan dago, Spelaeus erakusketaren aurkezpenean, eta Trino Torres paleontologo entzutetsua da hizketan ari zaiona.
|
|
|
“Mikel, honek guztiak bere jatorrizko lekuan izan behar du”. 2021eko ekaina
|
da
; Mikel Uharte, Larraungo alkatea, Iruñeko Planetarioan dago, Spelaeus erakusketaren aurkezpenean, eta Trino Torres paleontologo entzutetsua da hizketan ari zaiona. Ia bi urte geroago, mahai beraren atzean daude biak eserita, Nafarroako Gobernuko Kultura zuzendari nagusia den Ignacio Apezteguíarekin eta Jesús García Gazólaz ondare teknikariarekin batera.
|
|
|
“Mikel, honek guztiak bere jatorrizko lekuan izan behar du”. 2021eko ekaina da; Mikel Uharte, Larraungo alkatea, Iruñeko Planetarioan dago, Spelaeus erakusketaren aurkezpenean, eta Trino Torres paleontologo entzutetsua
|
da
hizketan ari zaiona. Ia bi urte geroago, mahai beraren atzean daude biak eserita, Nafarroako Gobernuko Kultura zuzendari nagusia den Ignacio Apezteguíarekin eta Jesús García Gazólaz ondare teknikariarekin batera.
|
|
|
“Mikel, honek guztiak bere jatorrizko lekuan izan behar du”. 2021eko ekaina da; Mikel Uharte, Larraungo alkatea, Iruñeko Planetarioan dago, Spelaeus erakusketaren aurkezpenean, eta Trino Torres paleontologo entzutetsua da hizketan ari
|
zaiona
. Ia bi urte geroago, mahai beraren atzean daude biak eserita, Nafarroako Gobernuko Kultura zuzendari nagusia den Ignacio Apezteguíarekin eta Jesús García Gazólaz ondare teknikariarekin batera.
|
|
|
2021eko ekaina da; Mikel Uharte, Larraungo alkatea, Iruñeko Planetarioan dago, Spelaeus erakusketaren aurkezpenean, eta Trino Torres paleontologo entzutetsua da hizketan ari zaiona. Ia bi urte geroago, mahai beraren atzean daude biak eserita, Nafarroako Gobernuko Kultura zuzendari nagusia
|
den
Ignacio Apezteguíarekin eta Jesús García Gazólaz ondare teknikariarekin batera. Esker oneko hitzak txandakatzen dira guztion ahotan:
|
|
|
Ia bi urte geroago, mahai beraren atzean daude biak eserita, Nafarroako Gobernuko Kultura zuzendari nagusia den Ignacio Apezteguíarekin eta Jesús García Gazólaz ondare teknikariarekin batera. Esker oneko hitzak txandakatzen
|
dira
guztion ahotan: Larraungo Udalari, egindako ahaleginagatik; Nafarroako Gobernuari, emandako erraztasunengatik; Ondare taldeari eta beste norbanako batzuei, egitasmoari hasieratik eman dioten bultzadagatik eta Satorrak taldeari, egindako lan guztiagatik.
|