|
2022
|
|
|
Eta bertanbeheratu aditz eratorri gisa indartzen bada, ‘kantzelatu’ esanahiaz, di namiko eta aktibo bihurtzen ari gara egoerazko ikuspegi hori. Euskaraz tu, aditzak garatzeko errendimendu betean dagoen atzizkia dugu, i eta n zaharrak(
|
ikusI
, edaN) ez dauden bezala.
|
|
|
Goren aginte karguko emazteki baten senarraren titulutzat, ez dut egoki
|
ikusten
gizon lagun tipoko hitzik, gazteentzat mutil lagun edo neska lagun sortu diren bidetik.
|
|
|
Hitz zahar hori egoki biziberriturik
|
ikusi
dut, irakurri dudanean, elurra gatzatu delakoa.
|
|
|
Egunak epelago, eta egunsentiak inoiz baino ederrago. Hala
|
ikusten
ditugu sare sozialetan eskegitzen dituzten argazki ugarietan. Egunsentia esateko era bat baino gehiago izango da, ezta?
|
|
|
Baina izen desberdinak egotzi izan zaizkio egunsentiari han hor hemen, beste hizkuntzetan ere gertatzen den antzera. Hala ere, izen bakoitzaren atzean egunsentia sentitzeko,
|
ikus
teko edo jasotzeko, hainbat era daude, eta esanahia ere pitin bat berezia izan daiteke.
|
|
|
Gure hiztegietan, ANTIdelakoarentzat kontra eta aurka hitzak
|
ikusi
ditut. " Istiluen kontrako polizia"," Istiluen aurkako polizia" eta era horretakoak.
|
|
|
" Soilik BAI da baietz". Ez diot adierazgarritasun garbirik
|
ikusten
soilik adberbio horrekin, eta gutxiago mezu nagusiaren aurretik dela. Hau bazter utzita, besteei helduko diet.
|
|
|
—Gazteen artean behin eta berriz entzuten den aditza: " Flipatu egiten dut"," Ez flipa!"..., hau edo hori entzunda edo
|
ikusita
. Onartzekoa dela, uste duzu, flipatu euskaraz?
|
|
|
" FLIPATU, FLIPA, FLIPATZEN du ad. (nor osagarririk gabe). Heg. Beh. ‘Zerbaitekin txunditurik edo miretsirik geratu’ Flipatu egin dut behiak
|
ikustean
bazter tropikal honetan. Ikusiko duzu, flipatu egingo duzue nire soinekoarekin!".
|
|
|
Heg. Beh. ‘Zerbaitekin txunditurik edo miretsirik geratu’ Flipatu egin dut behiak ikustean bazter tropikal honetan.
|
Ikusiko
duzu, flipatu egingo duzue nire soinekoarekin!".
|
|
|
Faktoriako geziak [2021 urteko testu bilduma] 140 men dean ere:
|
dakusat
(dakust), dantzu, dazaugu bezalako adizkiak, eta askoz ge hiago lehenagoko mendeetan. Hala, Lazarraga poeta arabarrak XVI. mendean, behin, behintzat, darabilen nirteanean, ‘irten nintzen’ adierarekin.
|
|
|
Faktoriako geziak [2021 urteko testu bilduma] 140 men dean ere: dakusat(
|
dakust
), dantzu, dazaugu bezalako adizkiak, eta askoz ge hiago lehenagoko mendeetan. Hala, Lazarraga poeta arabarrak XVI. mendean, behin, behintzat, darabilen nirteanean, ‘irten nintzen’ adierarekin.
|
|
|
—Zer etorkizun
|
ikusten
diozu euskaraz flipatu bezalako hitz bati?
|
|
|
—Hitz bi horiek, gaztelaniaz ez ezik, euskaraz ere gero eta gehiago entzuten di ra, Euskaltzaindiaren Hiztegian oraindino sarrerarik eduki ez arren. Baina gober nantza ondo agerian
|
dakusagu
, definizio eta adibide eta guzti. Eta, bidea egin ondoren, helduko zaio, bai, txanda.
|
|
|
Baita lasaitu edo trankildu esateko ere: " Zu berriro aurrean
|
ikustean
arnasa hartu dut; gauza txarren bat pasatu ote zaizun beldurretan nengoen".
|
|
|
"" Cuando veo un gato ne gro, toco madera, por si acaso": Katu baltza
|
ikusi
ezkero, aitearen egiten dot, ba daezpadan be".
|
|
|
Begi onez
|
ikusten
dut txertakuntza hori gaur egungo euskaran; adie razkor tasun aldetik plus bat eransten dio, eta freskotasun puntu bat eman gure eus kara jaikiari.
|
|
|
Esan daiteke: " Datozen gertaerak
|
ikusteko
gaude oraindik".
|
|
|
Bada, hala ere, beste modurik, desafekzio kontzeptuak ingurune horretan duen esanahia euskaraz zehatz emateko. Hitz bi hautatu ditut lehenik, beste gehiagoren artean aukerako
|
ikusten
ditudanak.
|
|
|
—Biosfera erreserba naturala, parke naturala... gure errepide hegaletan era ofizialean idatzita
|
ikusten
ditugun hitz kateak dira, naturaren osasunari lotutako euskal hitzak.
|
|
|
—Osagai bi
|
ikusten
dizkiot hitz horri: zausk hots hitza eta kada atzizkia.
|
|
|
Euskaltzaindiaren Hiztegiak ere sarrera eman dio hitzari: "
|
Ikusi
zuenak eta en tzun zuenak zauskada handia egin zioten Txanton gizon ahul erkinaren biho tzari". La bayru Hiztegiak ere esanahi beretsuaz dakar, zirrara eta bihotzon do koa zen tzuki detzat ematen dituela, eta gaztelaniaz ‘vuelco, conmoción’ itzulpenarekin.
|
|
|
—Aditz partizipioari agatik eransten diogunean, eginagatik, esanagatik, emanaga tik,
|
ikusiagatik
..., gaur egun batez ere balio kontseziboa adierazten dugu, hau da, egin arren, esan arren, eman arren, ikusi arren marken bidez adierazten du gun berbera. " Sugea hilagatik, sugakumeak bizi", dio atsotitz zahar batek; gaz telaniaz:
|
|
|
—Aditz partizipioari agatik eransten diogunean, eginagatik, esanagatik, emanaga tik, ikusiagatik..., gaur egun batez ere balio kontseziboa adierazten dugu, hau da, egin arren, esan arren, eman arren,
|
ikusi arren
marken bidez adierazten du gun berbera. " Sugea hilagatik, sugakumeak bizi", dio atsotitz zahar batek; gaz telaniaz:
|
|
|
Nik berez egokiago
|
ikusten
dut sexu izenarekin, edota matxismo izenarekin jokatzea hitz elkartua eraikitzeko, bigarren osagaitzat indarkeria dela. Eta hala eraiki sexu indarkeria edo, gizasemeei zuzendua denean, matxismo indarkeria.
|
|
|
Bigarren osagaitzat bortizkeria ere hitz aiutua genuke. Hizkuntzaren ikuspegi soiletik
|
ikusita
.
|
|
|
Sarri entzuten da adinean sartutakoen ahotik, gazteak udan hondartzan eguzkitan eta: haragi guztiak erakusten
|
ikusi
direla. Edo batek, gorputzeko haragi guztiak minberatuta dituela.
|
|
|
Neurez, gehiago joko nuke lagun izenaz baliatzera, eta oin horri tira eginez, lagunarte hautatzera. Edo nahi izanez gero, lagunartekotasun luzeagoa, baina ez dut azken honen beharrik
|
ikusten
.
|
|
|
Hainbeste ekitaldi bertan behera utzi edo geratu direla, eta gutxi batzuei baino ez zaiela eutsi bere hartan edo bere horretan. kada atzizkiak neurri atzizki bezala duen indarra ere gogora etorri zaigu,
|
ikusirik
zenbat jende hurbildu den larrialdi egoera honen lehen egunotan supermerkatu eta hipermerkatuetara, poltsak edo zaku txikiak har tuta, etxerako osteran poltsakadak eta zakukadak bi eskuetan dakartzatela, salte gietako apalategietan direnak eta ez direnak husturik uzten dituztela, dendatik ir tete rakoan gurditxokada generoa banan banan ordaindu ondoren.
|
|
|
Gurasoen azpi belaunaldikoen izenak, goitik
|
ikusita
seme alabak dira.
|
|
|
apunte papera. Hala, hizlari batek jendaurrean hitz egin behar duenean, jendeak ez
|
ikusteko
moduan zirriborro gisa darabilena.
|
|
|
Badira beste era batzuk, begi argiagoz
|
ikusiko
nituzkeenak. Hara batzuk:
|
|
|
Errefrau zahar baten oihartzuna: " Ahuntzak garia
|
ikusi
, baina ez hesia" (Refranes y Sentencias, 359).
|
|
|
" Euskaldun fededun" esaera guztiz ezaguna dugu gure artean. Esan ohi da, euskara, euskal hizkuntza, halako osasun hesia izan dela lehengo be launal dietan, gaztelania edo frantsesa bezalako hizkuntza nagusiak arris ku tzat
|
ikus
ten zirelako, batez ere liburuen bidez, ideologia ezkertiarrak hesitzeko.
|
|
|
EITBren Zuzendari Orokorra naizen aldetik, begi onez
|
ikusi
dut eta bat egin dut zinez ahalegin honekin.
|
|
|
—Bada esaera zahar bat, Euskaltzaindiaren Hiztegiak zentzu fisikoan jasorik dak arrena, eta lehentxoago ere aipatu izan dudana: " Ahuntzak garia
|
ikusi
, baina
|