|
2019
|
|
|
konjugazio trinkoa duten NOR motako aditzak bospasei soilik izateaz gain, 2 pertsonetan adizki berberak izatea, bai indikatiboan, bai inperatiboan: hator eta zatoz, etorri aditzarekin; hago eta zaude, egon aditzarekin; hoa eta zoaz, joan aditzarekin; habil eta zabiltza,
|
ibili
aditzarekin... Hori ikusi eta gure buruari galdetu diogu:
|
|
2021
|
|
|
eguna zabaldu, mutil kaiku horiei burura etorri. Aditzaren aurkezpeneko kapituluan aditz predikatu konplexuen artean jasotzen dira egon eta
|
ibili
aditzekin eratzen direnak (§ 23.2.1.3.5).
|
|
|
23.2.1.3.5a Predikatu konplexuen artean sartu izan dira, azkenik, egon eta
|
ibili
aditzekin osatzen diren zain egon, eske ibili, bila ibili eta gisakoak. Jarduera adierazten dute ibili aditzarekin osatzen diren predikatuek.
|
|
|
23.2.1.3.5a Predikatu konplexuen artean sartu izan dira, azkenik, egon eta ibili aditzekin osatzen diren zain egon, eske ibili, bila ibili eta gisakoak. Jarduera adierazten dute
|
ibili
aditzarekin osatzen diren predikatuek. Egoera, berriz, egon aditza daramatenak.
|
|
|
Non zer aldatu zalantzan bazaude, galdetu ta mendi zaiak esango dizu (Munita); Non zer harrapa zebilen jende asko, kanpora ihes egindakoen etxeetara sartzen ziren (Sarrionandia). Azken adibide honetan ere,
|
ibili
aditzak perpaus osagarria goberna ezin dezakeenez, saiatu edo horrelako predikaturen bat dagoela isilpean pentsatu behar dugu.
|
|
|
Hor, ulertzen da Joseba neska batekin dabilela, eta Patxik neska harekin ezkondu nahi lukeela. Perpaus erlatibatuan, izen sintagma erlatibatuari dagokiona soziatiboa da, eta hori ez da
|
ibili
aditzak berez dakarren osagarri hurbil horietarik. Perpausa, halere, ez da ulertzeko zaila, postposizio bera baitakar (kasu paraleloak dira, beste hitzetan) perpaus erlatibatua sarturik dagoen izen sintagmak ere (soziatiboa:
|
|
|
Gertaera aditzen artean,
|
ibili
aditza da adiera semikopulatiboarekin sarriena erabiltzen dena, eta predikatu nagusiaren kategoriari dagokionez aukera gehiena ematen dituena: Gaixo/ urduri dabil Manex; Naroa artzain ibili zen Idahon; Seme alabekin ezinean gabiltza; Nekaturik/ etsita ibili naiz; Nora joan ez dakiela dabil Maria.
|
|
|
Langileak haserre agertu dira soldata murrizketen aurrean; Ikasleak proiektu horrekin interesaturik azaldu dira; Edozertan laguntzeko prest azaldu naiz, baina ez didate kasurik egin. Hauen nahiko parekoak dira ‘langileak haserre egotea’, ‘ikasleak proiektuarekin interesaturik egotea’ edo ‘edozertan laguntzeko prest egotea’, baina azaldu eta agertu aditzak erabiltzean, une bateko jarduera modura azaltzen ditugu, ekintza kutsu handiagoz;
|
ibili
aditzarekin, aldiz, izenki predikatuak adierazten duen ezaugarria une jakin bateko jarduera baino areago, denboran luzatzen ari den egoera modura aurkezten da.
|
|
|
Txirrita hil zela zabaldu zuten berria; Susmoa daukat zure bila dabiltzala; Erabakia hartu dute aurten Parisera joango direla; Elea zebilean oraingo honetan eskuindarrek irabaziko zutela. Adibide horietako batzuetan betea dago objektuaren gunea (berria, susmoa eta erabakia dira objektuak lehen hiru adibideetan);
|
ibili
aditzak, berriz, ez du objektuaren gunerik, eta elea DSak betetzen du subjektuaren gunea. Dena dela, ez da zaila ikusten predikatu egitura horiek sakonean iragarri, susmatu, erabaki eta esan bezalako aditzen pareko direla eta, hortaz, osagarriak sakoneko aditz horien objektu direla nolabait.
|
|
|
111 daude, 123 nenbilen, 124 zebilen, 122 dabiltza, 120 dabil eta 125 daukat.
|
Ibili
aditzaren lau aldagai: nenbilen, zebilen, dabiltza eta dabil; egon aditzaren bat, daude; eta beste bat eduki aditzarena, daukat (ikus 5 irudia).
|
|
|
aditz trinkoz bakarrik osatutako taldea dela. Beraietatik bat izan ezik denak intrantsitiboak eta gehienak
|
ibili
aditzaren adizkiak dira.
|