|
2008
|
|
|
Lizarragaren lanetan aurkitzen dugun beste atzizki eder bat Euskal Herriko ekialdean
|
ibili
eta ibiltzen den kal> dugu, Azkueren arabera (Morfología, I, 245) gaztelaniaz por> itzul daitekeena: Aldikal>, por turnos?
|
|
|
Beste behin ere, Axular-ek argumentuak ekartzen ditu mundutik espiritura, eta zentsuak eta maileguak irudi lanabes egokiak ditu, besteak beste, bekatu larriak uxatzeko; alferkeria, luzamendutan
|
ibiltzea
eta mundu honetako legearen eta Jainkoaren legearen arteko desberdintasunak, azken horrek ez baitu epemugarik eta barkamenik, izatez, betikoa baita.
|
|
|
Prentsa herritarra, aurreko hogeita hamar urtetan halakorik gabe
|
ibili
eta lan
|
|
|
Otsoa taldean
|
dabil
eta azaletik begiratu diotenek esaten dute elkar jaten dutela; hortik gizon gaiztoaren, herri gaiztoaren irudia. Gizona otsoaren pare esaten denean otsoari iraina egiten zaio, ezen lauzangoko otsoa zorionez ezpaita gizonaren pare, ezpaita gai, bizangokoak bezala, sasi holokaustoz arraza baten, herri baten erhaiteko.
|
|
|
Era berean, gure haurtzaroan irakasten ziguten mariposas> > eta mariposas> nocturnas> bereizketa hura, oraingoan ingelesaren eraginez (butter > flies>/ > moths) mariposas> eta polillas> bilakatu da, inoiz euskaraz mimetikoki tximeletak> eta sitsak> gisa itzuliak. Bestetik, intsektu odonatuen bi talde nagusien kideak izendatzeko orduan, inguruko erdaretan beren caballito> del> diablo>/ > libélula> eta demoiselle>/ > libellule> bikoteekin oso bereizketa aproposa lortu dute, lehenak airean saltoka bezala hegaz
|
dabiltzan
eta pausatzean hegoak bertikalean uzten dituzten sorgin orratz meheagoak (Isopteroak, Agrionidoen familiakoak) adierazteko, eta bigarrenak intsektu handiagoak eta pausatzean hegoak horizontalki uzten dituzten burruntziak (Anisopteroak, Libelulidoen familiakoak) aipatzeko utzirik. Euskaraz, neke handirik gabe,
|
|
|
Hain zuzen, 1876an, Azkue artean hamabi urteko mutikoa zela, bere osaba kapitain batek kabotaiako bidaia batean berarekin eraman zuen Cartagena, Lisboa eta Liverpool-eraino. Lehen ikasketak egiteko artean, Bilbo, Gasteiz eta Salamanca-ra joateaz gain, aurrerago, artean, bere euskalgintza eta musika prestaketetan Europan bost urtez
|
ibili
eta bizi izan zen: Paris, Londres, Tours, Brusela, Kolonia, Berlin, Munich...
|
|
|
Hau da, Azkueren ikuspegian, Akademia, haren baitan lan egingo zuten kidez urri
|
zebilen
eta zeudenen artean arazo larrien irudia aurreikus zitekeen: tentsio politikoak, kontsentsurako malgutasun pertsonal falta, euskaraz aritzeko ezintasunak, eta akademiko eruditu baina inaktiboak.
|
|
2010
|
|
|
Tarte bitarteko formulazioak ugari dira aitzitik. Mende laurdeneko
|
ibiliari
eta hauteskunde emaitzei erreparatzen bazaie, tarte bitarteko formulek erakarmen indar handia izan dute eta, orain ere, hala luketela pentsa liteke. Isilago egoteak ez du esan nahi, honetan ere, argudioz ahulago edo argudiorik gabe egotea.
|
|
|
Ereduen aukera molde diferenteak diseinatzeko irizpide posibleen sailkapen saioak, bereziki, ezin ukatuzko eragina izan zuen gure artean. Badakigu gero, eguneroko
|
ibiliak
eta bertako gizarte moldearen hainbat ezaugarrik aski bide jakinera eraman dituela hasierako kontsiderazio jeneral haiek. Dokumentazio tekniko administratiborik ez da falta, ordea, diodan horren bermagarri.
|
|
|
%10 hobekuntza mailan (B2)
|
dabiltza
eta %16k« hizkuntzak maite dituzte», berdin herrikoetan eta etorkinetan. Antzeko proportzioak beraz.
|
|
2012
|
|
|
–umezurtzak? eta aldi berean herriarenak direnak, herriak ahoz aho
|
ibili
eta bere egin dituelako.
|
|
|
Hausnarketak egiteko gai dena. Mitxelenak ez du maite eskutik heldu eta harantz eta honantz berak nahi duen erara
|
ibili
eta erabiliko duen irakurlerik. Irakurle heldua nahi du.
|
|
|
2) Metodologiazko oinarriak zehaztu ondoren, atzera begiratu dugu enuntziatu parentetikoen azterketan bestek egindako bideetan barna
|
ibili
eta elkarrengandik hain gertu dauden parentetiko, intziso eta intzidental adigaien muga lausoak, ahal den heinean bederen, argitzeko.
|
|
2013
|
|
|
Zeren bi buru baitzituzten, eta ez bakar bat gure etsaienak bezala. Hortako debaldetan
|
ibili
eta bermatu gare hainiz ilabethez.758
|
|
2016
|
|
|
Zer erokeria!... Atzo arratsean, ardi galduen ondotik, egun osoa
|
ibili
eta, lehertua, kanporat itzuli naizelarik, ardirik gabe, ha, arrunt burua nahasi zaut... Fin gaixto egiterat deliberatua nintzen...
|
|
|
Gaur egun antzerkiaren aitzinean bestelako begirada bat dago, nahiz eta euskal antzerkiarentzat kritika askotan mugatua gelditu. Bestalde, kritika idazten dutenak ez ziren askotan profesionalak izaten, beraz antzerkiaren mundua ezagutzen bazuten, amateur mundukoa ezagutzen zuten, eta euskarazkoa izaten zen garaian Ipar Euskal Herrian, hau baitzen
|
ibiltzen
eta prentsa euskaldunean aipatzen.
|
|
|
Ez dira baitezpada kurri
|
dabiltzanak
eta diru meta pochi bat dutenak hautuzko gizonak oraiko mendean gure euskal herrietan nahi ala ez, gogoz, bihotzez, barnez, gizonak gazteak bereziki, desterratua delarik irrisku badu aphaltzea eta ttipitzea.
|
|
|
Itsasuar antzerki taldea izana zen antzerkiak ematen eta jakiten dugu pausa bat hartu zutela, ulertuz gorabehera zeudela herrietan eta antzerki taldeak ez zirela beti ederki
|
ibiltzen
eta geldiuneak ere bazeudela. Kasu honetan berriz abiatu ziren eta herriz herri ibiltzeko ere.
|
|
|
... Ni hasi nintzen egiten antzerkiak nahastekotz harrak eta emeak. Lehena eskandala izugarria izan zen eta obispoa abisatu zuten zer egin zen, eta orduan atrebentzia bainuen esan nion nik ez nuela denborarik zozokerietan
|
ibiltzeko
eta gauzak ziren bezala eta toki guzietan bezala nahi nituela euskaraz egin ere, eta pakea ukan nuen, baina luzaz apaiz asko kontra ukan nituen.271
|
|
|
Itzulpena aipatzen digu, alegia Gipuzkoan Barbierren hizkuntza ez zelakoan ulertuko. Gipuzkoa eta Lapurdiren arteko komunikazioa
|
zebilen
eta Barbierren lana gustukoa zuketen Gipuzkoan ere emateko gogoa piztu bazen.
|
|
2021
|
|
|
Etxean behintzat, ondo egon ginen jan barik. Nik ez dakit nondik
|
zebilen
eta zer jaten zuen (Orixe).
|
|
|
42.20.3b Ondoko adibideetan ikusten den bezala, baina juntagailuaren ondoan ageri da batzuetan eta berriz diskurtso markatzailearen laguntasuna duela ere bai besteetan: [...] eskolarako baino gogo handiago izango zuela Nikanorrek nahiz edonork, hantxe mendi bazterrean
|
ibiltzeko
eta egoteko. Etxera... bai, jaten eta lo egiten.
|
|
|
11.10c Goitiko adibideetan aipatu ez dugun ka atzizkiaren beste erabilera bat da aspektu aditzen osagarriak sortzearena. ka amaiera duten jarduera13 izenak egon, ari,
|
ibili
eta hasi aspektu aditzen osagarriak izan daitezke: Miren saltoka hasi da; Miren Joni deika ari zaio/ dabil/ dago.
|
|
|
Aipatu berri ditugun egiturak hartu dira aposizio elkartutzat euskaraz (ikus Hitz Elkarketa/ 3), baina beste hizkuntza batzuetan aposizio murriztailetzat hartu dira bebé probeta, buque escuela, cena tertulia, coche bomba, hombre rana, mujer objeto, mujer soldado, visita relámpago edo oferta estrella. Izen sintagmaren barruan gertatzen den predikazio erlazioa baldin bada aposizioa, bi izen aposizioan ematean morfologiaren eta sintaxiaren mugan
|
gabiltza
eta aposizio erlazioa lexikoan ere gerta daiteke (Suñer 1999). Lexikoan sortuak, izen elkartuak dira bebé probeta eta abar.
|
|
|
batetik, oinarriak adierazten duen eginez (bultzaka, burlaka, doministikuka, eztulka, garrasika, indarka, irrika, jauzika, keinuka, tiroka, zirika, zotinka, zurrungaka); egin aditzarekin aditz lokuzioak osatzen dituzte izen horiek eta ‘jarduera’ adierazten dute askok eta askok (§ 6.2.3a). Egon, ari,
|
ibili
eta hasi aspektu aditzen osagarriak izan daitezke adberbio horiek. Errepikatze, iterazio balioa, behin eta berriz gertatzea nabarmendu dute gramatikariek (de Rijk 2008; Etxepare 2003; Hualde 2003b).
|
|
|
Badira kuantifikatzaile existentzialak ere: Ez dago ezer txarrik (Mitxelena); Beste penarik ez daukat ezer (Basarri); Beretzat ez zegoen beste gizonik inor (Agirre); Bazter guztietara begira
|
nenbilela
eta inor ezagunik ikusteko usterik gutxien neukanean (Agirre).
|
|
|
Hala, Langileak kezkatuta daude esaldiaren aldean Langileek kezkatuta jarraitzen dute esaldiak egoera lehendik datorrela eta bere horretan dirauela ematen du aditzera2 Aditz hauen berezko esanahiaren eta erabilera semikopulatiboaren arteko aldea, berriz, honako esaldi hauek erakusten dute: Trena gero eta azkarrago
|
dabil
eta Jendea gero eta aztoratuagoa dabil; aurrenak aditzaren eduki semantiko betea gordetzen du (‘toki batetik bestera higitu’) eta ibilera fisikoa adierazten du; bigarrenak subjektuaren egoera bat ematen du aditzera. Beraz, hauetan ere predikatu nagusia azpimarratutako elementuak (burumakur, triste, kezkatuta) ematen du, eta atribuzio erlazioa dute dagokien subjektuarekiko.
|
|
|
23.2.1.3.5a Predikatu konplexuen artean sartu izan dira, azkenik, egon eta ibili aditzekin osatzen diren zain egon, eske ibili, bila
|
ibili
eta gisakoak. Jarduera adierazten dute ibili aditzarekin osatzen diren predikatuek.
|
|
|
35.2.6e Goiz adberbioa garai edo epe jakin baten lehen uneak adierazteko erabiltzen da maiz, egunaren lehen uneak seinalatzeko batez ere (Goiz jaiki da; Txintxo
|
ibili
eta goiz etxeratu!). Berandu adberbioa duen gau beranduan osagarriak, berriz, egunaren azken orduak adierazten ditu (Gau beranduan etxeratzen zen, Ibinagabeitia).
|
|
|
Baina adi egon (Josune adi egoten da klasean; gobernua adi dago, zer gertatuko), oker egon (oker daude arazoa erraz konponduko dela diotenak) edo zain egon (erantzunaren zain daude langileak) gertuago daude predikazio egituren ezaugarrietatik. Gauza bera gertatzen da oinarritzat beste aditz batzuk hartuz inoiz predikatu konplexutzat hartu izan diren zenbait egiturarekin ere (adi ibili, argi ibili, bila ibili, eske ibili, eske etorri, oker
|
ibili
eta abar): adjektiboa edo adberbioa subjektuaz predikatzen den ezaugarritzat har daiteke.
|
|
|
Honako hauek, adibidez: " Berandu da inoren etxera bisitan joateko eta, hortaz, badirudi ez nukeela joan behar, baina larri
|
nabil
eta joan egingo naiz, hala ere". Edo:
|
|
|
Berehala zerurat joan, ala[...] arimaren galtzeko arriskuan bizi? (Laphitz); Zein zaldi da on edo hobeago, geldirik eta alferrik bere plazerera dagoena, ala
|
ibiltzen
eta manaiatzen dena? (Axular); Beriala igarriko dautzu zein markakua dan, Buick ala Chevrolet ala Citroen ala Amilkar ala...
|
|
|
16.4.1c Aposizioan, izen sintagmaren postposizio marka bera duela, eta arruntean izen sintagmaren ondotik: Gure Jainkoak ditu bai segur laguntzen/ hartzen dituzten sailen denen bururatzen (Xalbador); Hiri hura dena
|
ibili
eta inguratu ondoren (Loramendi); Sail honi denari azken hitz bat eman behar (Xalbador); Anitzek dute beren gorputza/ zauri odolez dena estali (M. Etxamendi); Beretu zuen kasik dena Espainia (Hiribarren). Erakusle baten aposizioan:
|
|
|
30.3.1b Bestalde, nekez esan daiteke berria zabaldu, susmoa izan, erabakia hartu, elea
|
ibili
eta horrelako predikatu egituren osagarriak objektuaren gunea betetzen dutela: Txirrita hil zela zabaldu zuten berria; Susmoa daukat zure bila dabiltzala; Erabakia hartu dute aurten Parisera joango direla; Elea zebilean oraingo honetan eskuindarrek irabaziko zutela.
|
|
|
28.9.2k Aposizio egiturako hitz elkartuak aztertzean ikusi bezala (§ 7.2.8.6), bi izen aposizioan ematean morfologiaren eta sintaxiaren mugan
|
gabiltza
eta aposizio erlazioa lexikoan ere gerta daiteke. Horixe nabarmendu dute Odriozolak eta Perez Gazteluk ere:
|
|
|
– Aditz partizipioa A, aditz partizipioa B,+ P. Nagusia: Goizean joan, arratsaldean joan, lanean aurkituko duzu; Goiz izan, berandu izan, nik lanean jarraituko dut; Egunak etorri, egunak joan, ez da bere onera etortzen Pantxika;
|
Ibili
eta ibili, ez zuen herririk ikusten.
|
|
|
Mendeko perpausak dira, nolanahi ere, hurrenez hurren kontzesiozko perpausetan eta kausazkoetan aztertu ditugun baina eta eta enklitikoa dutenak: Arropa asko jantzi dut, bero dago baina; Aurten ez naiz oporretara kanpora joango, diruz larri
|
nabil
eta.
|