|
2006
|
|
|
Zuk esan duzu, Josune, ezagutzen dituzun gazteek diskriminazioa antzematen dutela. Bada, lehen aipatu dudan hitzaldiko neska gazte
|
hark
zera esaten zuen: " Unibertsitatean esan dezaket ekologista naizela eta inork ez nau begiratuko arraro.
|
|
2008
|
|
|
bai, egia zen zaindu izan zuèn guztietan, ezin hobeto tratatu zuela, borondatetsu bezain mendeko, baina egia zen, halaber, Regina markesa anderearen alde lerratu zela unerik erabakigarrienetan. Nataliak, jakina, ezin ahatz zezakeen hura, eta horregatik, beharbada, horregatik, seguru?, edo begirada akusatzaileak zuzentzen zizkion, edo ez zion, besterik gabe, begiratu ere egiten, akusazioa akusazioago bihurtzeko modu bat ere izan zitekeèn jarreran, ez begiratze
|
harekin
zera esaten ariko balitzaio bezala: –Hara, Regina:
|
|
|
zutitu egin zen, baita, zutitzearekin batera, Nataliari begiratu galdu bat zuzendu ere?; orduan, ordea, Nataliaren begiradarekin topatu zen? hitzik behar ez zuèn begirada funditzailearekin. Nataliari harila erori ote zitzaion, edo berak bota ote zuen nahita, neskamea umiliatzeko asmotan??,
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: –Nik lehen behar zintudan, orain ez!?.
|
|
|
ez zuten besterik egiaztatuko. Egia zen, bai, Rufinok behin baino gehiagotan so egin izan ziola alabari gainetik, so
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: mutil jaio bahintz, hobeto nengoken?
|
|
|
Eta, halere, Rufinok aurkitu zuen, bai, bere ihesbidea, etxean zuèn liburu bakarretakoaren esaldi batean. Espainiaren Historiari buruzko liburu bat zen?: . No sólo fue Viriato, sino todo un pueblo, con cientos de héroes anónimos que con su sangre sellaron la gesta del gran jefe militar que consiguió mantener a raya a los romanos?; hura irakurtzen zuen bakoitzean, ezin ekidin izaten baitzuen halako atsegin bat, aurpegieran igartzen zitzaiona, keinu
|
harekin
zera esan nahi balu bezala: –Horra hor esplikazioa!
|
|
|
Eta Regina, makurtzen hasia zena –ukitu ere, ukitu zuen harila eskuin eskuaz– zutitu egin zen, baita, zutitzearekin batera, Nataliari begiratu galdu bat zuzendu ere...; orduan, ordea, Nataliaren begiradarekin topatu zen... hitzik behar ez zuèn begirada funditzailearekin –Nataliari harila erori ote zitzaion, edo berak bota ote zuen nahita, neskamea umiliatzeko asmotan? –,
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: " Nik lehen behar zintudan, orain ez!".
|
|
|
balizko eta mirarizko grabagailu batek, aitarekin unez une eta pausoz pauso ibilitakoak –hark esandako guztia jasotakoak, beraz–, edo aingeru guardakoak berak ere –aingeru guardakorik balitz, jakina– ez zuten besterik egiaztatuko. Egia zen, bai, Rufinok behin baino gehiagotan so egin izan ziola alabari gainetik, so
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: mutil jaio bahintz, hobeto nengoken... eta egia zen, halaber, aitak betidanik izan zuela halako handinahi bat –herriko txiroetakoa ere ez zen arren, jauntxoetakoa izatea zuen amets–, asmatzen zituèn egoerekin asetzen saiatzen zena:
|
|
|
Eta, halere, Rufinok aurkitu zuen, bai, bere ihesbidea, etxean zuèn liburu bakarretakoaren esaldi batean –Espainiaren Historiari buruzko liburu bat zen–: " No sólo fue Viriato, sino todo un pueblo, con cientos de héroes anónimos que con su sangre sellaron la gesta del gran jefe militar que consiguió mantener a raya a los romanos"; hura irakurtzen zuen bakoitzean, ezin ekidin izaten baitzuen halako atsegin bat, aurpegieran igartzen zitzaiona, keinu
|
harekin
zera esan nahi balu bezala: " Horra hor esplikazioa!
|
|
|
bai, egia zen zaindu izan zuèn guztietan, ezin hobeto tratatu zuela, borondatetsu bezain mendeko, baina egia zen, halaber, Regina markesa anderearen alde lerratu zela unerik erabakigarrienetan. Nataliak, jakina, ezin ahatz zezakeen hura, eta horregatik, beharbada –horregatik, seguru–, edo begirada akusatzaileak zuzentzen zizkion, edo ez zion, besterik gabe, begiratu ere egiten, akusazioa akusazioago bihurtzeko modu bat ere izan zitekeèn jarreran, ez begiratze
|
harekin
zera esaten ariko balitzaio bezala: " Hara, Regina:
|
|
2009
|
|
|
hain benetan, non ohi ez bezala zabaldu baitzituen begiak Nazariok? baita Reginak ere, koinatu ahizpek keinu
|
harekin
zera esan nahi baliote bezala: –Zer haizek jo zaitu, Ernes??.
|
|
|
Semeen izenen ahoskatze bakoitzari Nazarioren buru mugimendu nahastezin bat jarraitu zitzaion, bere etsipen ezintasunen keinua, mespretxuzkoa ere bazena, Damaso, Domingo eta Gabinorekiko?,
|
harekin
zera esaten ari balitzaio bezala: –Gure etxean dagoena dago, eta zuk, Teofilo Maria, ez huts egin, mesedez!?; nola poztu zen Teofilo Maria, eta nola puztu zituen birikak, arestian beheratua izan zena orain goratua baitzen, arestian apaldua orain laudatua, aitak bera baitzuen. Teofilo Maria?
|
|
|
artean ere kuttun; bera. Teofilo Maria?, anai arrebetan aukeratua! Eta nola begiratu zien hiru anaiei banan banan, begiratu harro ezin adierazgarriago batekin,
|
harekin
zera esaten ari balitzaie bezala: –Hurrengo jolasetan utziko dizuet, beharbada, jeneral izaten, baina hemen, gure artean, badakizue zein den benetako jenerala, baita zuek jeneral zaretenean ere, ezta??
|
|
|
eta, hala eta guztiz ere, hainbeste gauza zeuzkan Reginak buruan, non ezin erabaki izan baitzuen, harik eta, aspaldi ikasitako erreflexu baldintzatu batez, Ernestinari so egin zion arte, laguntza bila: so zorrotz bat zen, inkisitiboa, berehalako iritzia eskatzen ziona, zeinari Ernestinak keinu ezaxola batekin ihardetsi baitzion,
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: –Hala esan badu, hala izango da, emakumea??; Ernestinarengandik jasotako informazioarekin zerbait esatera zihoan Regina, baina barre zaratatsu batek eten zuen haren interbentzioa une hartan:
|
|
|
Bere ahizpa hunkitu nahian zebilen Regina, antza, baina Ernestinak ez zuen hitzik ez keinurik egin; edo, bai, beste keinu hautemanezin bat egin zuen, ezpain inguruko dardara hura, segundo hamarren batekoa, oinazearen ertzeko mugimendu bat ere bazena?, ahizparekiko desadostasuna erakuts zezakeena,
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: –Eguerdiko eguzkiaren argi betea merezi du, ordea, haurrak, Regina, mesedez?!?.
|
|
|
Ama Ur, alegia, Domingok aurrerantzean ura izango baitzuen, itxura batean, aterpe, ura magal eta ura zeruko ate; Domingok hura guztia sentitzen zuen, ausaz, une hartan, beste batzuetan ere antzeko zerbait sentitu zuen modura, ontziaren paretik pasatzen zen bakoitzean? horregatik luzatzen zion, beharbada, ontziari begi keinu konplize bat, keinu
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: –Zure bidea eta nire bidea bi dira, baina auskalo egunen batean ez ote dugun topo egingo??, baita aurki egin ere, ikusi ez ezik, hurbiltzen ari baitzen Domingo pauso azkarrean, hurbiltzen eta hurbiltzen, bertara heldu zen arte, non hiruzpalau langile ikusi baitzituen:
|
|
|
Izeba Ernestina antzezten ari zen –geroko jardunak hala erakutsiko zuen behintzat–, baina hain ongi antzezten ari zen, non bai baitzirudien benetan ari zela: hain benetan, non ohi ez bezala zabaldu baitzituen begiak Nazariok... baita Reginak ere, koinatu ahizpek keinu
|
harekin
zera esan nahi baliote bezala: " Zer haizek jo zaitu, Ernes?".
|
|
|
esan nahi baita, ontzia ikusten zuenean, lurreko ama ikusten zuela, bai, baina Ama Lur bihurtua: Ama Ur, alegia, Domingok aurrerantzean ura izango baitzuen, itxura batean, aterpe, ura magal eta ura zeruko ate; Domingok hura guztia sentitzen zuen, ausaz, une hartan, beste batzuetan ere antzeko zerbait sentitu zuen modura, ontziaren paretik pasatzen zen bakoitzean... horregatik luzatzen zion, beharbada, ontziari begi keinu konplize bat, keinu
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: " Zure bidea eta nire bidea bi dira, baina auskalo egunen batean ez ote dugun topo egingo...", baita aurki egin ere, ikusi ez ezik, hurbiltzen ari baitzen Domingo pauso azkarrean, hurbiltzen eta hurbiltzen, bertara heldu zen arte, non hiruzpalau langile ikusi baitzituen:
|
|
|
hortxe begien egiak eta hortxe egien begiak!", baina hura zen justu besteek berarengandik espero ez zutena, guztien gainean zegoèn etxekoandreak halako inpartzialtasun bat eta halako objektibitate bat zor baitzizkien guztiei, faboritismorik gabe, hura bezalako auzi batean; azkenean, segundo batean erabaki behar zuena lauzpabost segundotan luzatu zen, jakina... eta, hala eta guztiz ere, hainbeste gauza zeuzkan Reginak buruan, non ezin erabaki izan baitzuen, harik eta, aspaldi ikasitako erreflexu baldintzatu batez, Ernestinari so egin zion arte, laguntza bila: so zorrotz bat zen, inkisitiboa, berehalako iritzia eskatzen ziona, zeinari Ernestinak keinu ezaxola batekin ihardetsi baitzion,
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: " Hala esan badu, hala izango da, emakumea..."; Ernestinarengandik jasotako informazioarekin zerbait esatera zihoan Regina, baina barre zaratatsu batek eten zuen haren interbentzioa une hartan:
|
|
|
Bere ahizpa hunkitu nahian zebilen Regina, antza, baina Ernestinak ez zuen hitzik ez keinurik egin; edo, bai, beste keinu hautemanezin bat egin zuen –ezpain inguruko dardara hura, segundo hamarren batekoa, oinazearen ertzeko mugimendu bat ere bazena–, ahizparekiko desadostasuna erakuts zezakeena,
|
harekin
zera esan nahi balio bezala: " Eguerdiko eguzkiaren argi betea merezi du, ordea, haurrak, Regina, mesedez...!".
|
|
|
Semeen izenen ahoskatze bakoitzari Nazarioren buru mugimendu nahastezin bat jarraitu zitzaion –bere etsipen ezintasunen keinua, mespretxuzkoa ere bazena, Damaso, Domingo eta Gabinorekiko–,
|
harekin
zera esaten ari balitzaio bezala: " Gure etxean dagoena dago, eta zuk, Teofilo Maria, ez huts egin, mesedez!"; nola poztu zen Teofilo Maria, eta nola puztu zituen birikak, arestian beheratua izan zena orain goratua baitzen, arestian apaldua orain laudatua, aitak bera baitzuen –Teofilo Maria– artean ere kuttun; bera –Teofilo Maria–, anai arrebetan aukeratua!
|
|
|
" Gure etxean dagoena dago, eta zuk, Teofilo Maria, ez huts egin, mesedez!"; nola poztu zen Teofilo Maria, eta nola puztu zituen birikak, arestian beheratua izan zena orain goratua baitzen, arestian apaldua orain laudatua, aitak bera baitzuen –Teofilo Maria– artean ere kuttun; bera –Teofilo Maria–, anai arrebetan aukeratua! Eta nola begiratu zien hiru anaiei banan banan, begiratu harro ezin adierazgarriago batekin,
|
harekin
zera esaten ari balitzaie bezala: " Hurrengo jolasetan utziko dizuet, beharbada, jeneral izaten, baina hemen, gure artean, badakizue zein den benetako jenerala, baita zuek jeneral zaretenean ere, ezta?"
|
|
2010
|
|
|
harik eta urte eta erdi igarota gero, hartaz hitz erdirik ere egiten ez genuen arren, gaia beti genuen hantxe, gure gainean planeatzen zebilèn intsektu obsesibo bat iduri, edonoren mintzoan noiz lur hartuko??, Susanaren amak gaia berriro mahairatu zuen arte: . Susana, lehengoan doña Ludovigisekin egon nintzen, teniente koronelaren emaztearekin, eta
|
hark
zera esan dit, badagoela Nafarroan petrikilo bat, belarretan aditua, eta beste proba batek ez liguke kalterik egingo, beharbada, ulertzen didazu??. Baina Susana hamaika proba egina zegoen, asper asper eginda utzi zutenak, eta bere baitaren baitatik mintzatu zitzaion amari, begiruneak eztitutako haserrea edo haserreak garraztutako begirunea bitarteko:
|
|
|
baina doña Carmen zen bezalakoa zen, eta ohartu zenean aitak bereari berrekin behar ziola, aurrea hartu eta hantxe moztu zuen: . Ez al diezu kontatu lurrikararena, Regina??; amak burua ezker eskuin mugitu eta besagainak altxatu zituen, keinu
|
harekin
zera esan nahiko balu bezala: –Zertarako, etxekoek barre egingo bazidaten???.
|
|
|
" Ni elizgizona naiz, eta Elizak halakoetan aldarrikatzen duen mezuarekin bat egiten dut, zuhurtasunaren bidetik";" Nik ere bai!" esan zuen aitak jarraian, jaun kalonjearekin bat eginez; hura aitaren txanda zen, beraz... baina doña Carmen zen bezalakoa zen, eta ohartu zenean aitak bereari berrekin behar ziola, aurrea hartu eta hantxe moztu zuen: " Ez al diezu kontatu lurrikararena, Regina?"; amak burua ezker eskuin mugitu eta besagainak altxatu zituen, keinu
|
harekin
zera esan nahiko balu bezala: " Zertarako, etxekoek barre egingo bazidaten...?".
|
|
|
pasatu ziren bi eta hiru hilabete, lau eta bost... pasatu zen urtebetea, eta Susana ez zen haurdun geratzen, eta Teo urduri jartzen hasi zen... harik eta urte eta erdi igarota gero —hartaz hitz erdirik ere egiten ez genuen arren, gaia beti genuen hantxe, gure gainean planeatzen zebilèn intsektu obsesibo bat iduri, edonoren mintzoan noiz lur hartuko... —, Susanaren amak gaia berriro mahairatu zuen arte: " Susana, lehengoan doña Ludovigisekin egon nintzen, teniente koronelaren emaztearekin, eta
|
hark
zera esan dit, badagoela Nafarroan petrikilo bat, belarretan aditua, eta beste proba batek ez liguke kalterik egingo, beharbada, ulertzen didazu...". Baina Susana hamaika proba egina zegoen, asper asper eginda utzi zutenak, eta bere baitaren baitatik mintzatu zitzaion amari, begiruneak eztitutako haserrea edo haserreak garraztutako begirunea bitarteko:
|
|
2014
|
|
|
–Nik gizon santuarekin bi urte: nik han gehiago nahi, baina gizon santuak egun batean niri esan, txori gorria berriro haren amets batean sartu, eta
|
hark
zera esan: iritsi zela nik neure bidea hartzeko ordua.
|
|
2017
|
|
|
Jason Compson», dio. «Ez zinen ba hain txoroa izango
|
hari
zera esateko...»
|