|
2004
|
|
|
Bagenekien Europako bazter anitzetan mesfidantzaz begiratzen zigutela, baita gezur handiak erraten zituztela guri buruz. Baina argi genuen irudi makur
|
hura
juduen nazioarteko propagandak zabaldutakoa zela. Eta urteak pasa ahala, Alemaniaren benetako irudia ikusteko aukera izan genuen, Oskar, Hitlerren iraultzaren emaitzak egunero geure begiez ikusteko aukera.
|
|
2009
|
|
|
–Garai ilun eta latz
|
hartan
juduen biziraupen jenioa agerian geratu zen. Erbestean, jopu bihurturik, Babiloniako ibaien ertzeetan, juduek biziraupen estrategiarik eraginkorrena asmatu zuten.
|
|
|
–Badakit nora jo nahi duzun; euskaldunon eta garai
|
hartako
juduen egoera antzekoa dela, euskaldunok garai hartako juduak bezala erbestean eta hil zorian gaudela. Baina ezberdintasun handiena ahazten duzu, euskaldunok ez dugula inolako berezko erlijiorik, jainko batekin ez dugula inoiz inolako aliantzarik egin.
|
|
|
–Badakit nora jo nahi duzun; euskaldunon eta garai hartako juduen egoera antzekoa dela, euskaldunok garai
|
hartako
juduak bezala erbestean eta hil zorian gaudela. Baina ezberdintasun handiena ahazten duzu, euskaldunok ez dugula inolako berezko erlijiorik, jainko batekin ez dugula inoiz inolako aliantzarik egin.
|
|
2014
|
|
|
nor da zinez alemana, eta zer da judu izatea; zein kondiziotan kontsidera litezke juduak alemanak1475 Ihardespenak denetarikoak daude. Adibidez, H. Cohen filosofoak (Ortega Gasseten maisua izango da Marburgon) interbentzio luze bat dauka, eta
|
harentzat
juduak eta alemanak nazio bat bihurtzen dituena erlijioa da?; filosofo neokantiarrak erlijioarekin zer ulertzen duen da jakingarriena! Polemika interesgarri guztitik gu bi autoreren interbentzioetara mugatuko gara, beti Renanen gure gaiari begira:
|
|
2015
|
|
|
Gainontzeko ezkaratzak, dendak, harategiak. Kale
|
hartan
juduak bizi ziren. Horregatik itxi zion gizonak atea beregana korrika batean hurreratzen ikusi zuenean.
|
|
2016
|
|
|
Haren arabera, cum laude ezin zitekeen eman izugarrizko eskandalua harrotu gabe. Baina nola!, oihukatzen zuen, andereño
|
hura
judua zen, ez zuten baztertu, eta gainera cum laude emateaz hitz egiten ari ziren! Bai eta zera ere!
|
|
|
Hori da XIX. mende amaiera arte Palestinarako emigrazioa ez bultzatu izanaren arrazoia. Horren ordez, garai
|
hartako
juduen emigrazio gune nagusiak Espainia, Mediterraneoko hiriak, Italia, Europa Erdialdea, zein Hego mendebaldeko Asia ziren. Kristautasunak ere juduen erbestearen ideia zabaldu zuen, jainkoaren zigorra zela aldarrikatuz.
|
|
2017
|
|
|
Garai
|
hartan
juduek ez zuten arkitekto izateko eskubiderik, eta sinagogak ez ziren inguruko elizak baino gorago izan behar. Kanpotik sinagoga dela adierazten duen ikur bakarra sartzearen gainaldean den Daviden izarra da.
|
|
2023
|
|
|
Egungo palestinarren arbasoak ziren kanaandarrek munduko lehenengotariko hiritzat jotzen den Jeriko eraiki zuten duela hamar mila urte. Bibliak kontatzen duenez, aipatutako hiribilduak zazpi mila urteko antzinatasuna zuelarik, garai
|
hartako
juduek, Josue buru, Jordan ibaia zeharkatu ostean eta zazpi apaiz aurrean zituztela, hango harresiak zazpi aldiz inguratu zituzten tronpetak joz harresiak, berez, erori arte. Orduan, bertako gizaki nahiz animalia denak akabatu egin zituzten.
|
|
|
Luterok ez zuen beti jarrera bera eduki juduenganako. Gaztea zenean ez zen hain gogorra izan
|
haren
juduekiko jarrera; juduak kristautzen saiatu zen. 1523an Jesukristo judu jaio zen liburua argitaratu zuen eta juduek pentsatzen zuten Lutero beren laguna zela; kristauei esaten zien juduak hobeto tratatzeko eta gaitzetsi egiten zituen haiek gaizki tratatzen zituztenak.
|