|
2002
|
|
|
Niretzat, euskal literaturarentzat bezala, 1988 urtea mugarri izan zen. Badakit mundu guztiak irakurrita zeuzkala ordurako Obabakoak liburuko ipuinak; aitortu beharrean nago, nik, garai hartan, Atxaga idazlea zela jakin arren, ez nuela
|
haren
ipuin bakar bat ere irakurri. Liburuak izan zuen harrerak, kasu honetan bai, erostera eta are irakurtzera bul  tzatu ninduen, eta, zer esango dut:
|
|
2003
|
|
|
Ontziekin jazo zenaren ondorioz, besteak beste. Bada, Císcar
|
haren
ipuina ezin utzi genuen bere hartan. Egon ere, Buruk hari buruz hitz egiteko deitu zidalakoan nengoen.
|
|
2005
|
|
|
Labayru Ikastegiak Berbalauaren kulunkan (2002) izeneko liburu bitan argitaratu ditu Erkiagaren prosa lan guztiak, ezagunagoak ditugun eleberriak izan ezik. Bertan batu dira, lehen aldiz,
|
haren
ipuinak.
|
|
|
Galdetzeko moduagatik sinetsita dago idazle galegoaren aitorlea naizela. Ze Rivasen adiskidea izatea eta
|
haren
ipuinak buruz jakitea normalena baita. Pixka batean itxoiteko erregutu diot, autora sartu orduko atzokoaz jardutea baita legezkoa niretzat.
|
|
|
|
Haren
ipuinaz galdegin diot Xenarori.
|
|
2006
|
|
|
Omenaldi gisakoa da hori: literaturara itzultzean
|
haren
ipuin sorta bildu eta Josefina Rodríguez Aldecoa sinatu nuen.
|
|
2009
|
|
|
Arreba emazte hartuko nukeen, pozik. Baina gizon
|
harentzako
ipuinik ez neukan eta horregatik utzi nuen kazetaritza. Berriz idazten ari banaiz, zuok biok, Martin eta Norak, gauez umeei kontatzen dizkiegun ipuinetan sinisteko gaitasuna eman didazuelako izan da.
|
|
|
Eta nonbaitera zoazenean lehenagotik bertan izateko aukera duzunez, aise ezagutzea iruditu zait ikusi eta batera espaloian aurrera noala Nikolai Vasilievitx Gogolen sudurra, eta kapusaia, eta mustatxak, eta patilak... Bai, pertsonak barik txotxongiloak ikusi ditut nik ere,
|
haren
ipuinetan bezala, Nevski hiribidean. San Petersburgo errusiarra ez bada, are gutxiago delako Nevski sanpetersburgotarra.
|
|
|
–Familia katoliko sutsuan hazi zen O' Connor, inguruan protestantismoa gailentzen ari zela. Ezaugarri horrek idazle berezi bilakatu zuen, eta erlijioa oso agerian dago
|
haren
ipuin guztietan. Istorioetan azaleko esanahi erlijiosoa txertatzen zuen, baina oso zeharka, bestela jendeak ez baitzuen irakurriko?.
|
|
|
–galdetu zioten behin oihartzun dezente izaten ari zen idazle estatubatuar famatu bati. Oso estimatuak ziren
|
haren
ipuinak.
|
|
|
Esan ez baligu ere:
|
haren
ipuinetako hilkutxek beti egiten dute sehasken ispilu lana.
|
|
2010
|
|
|
Bukowskiren, Faulknerren, Hemingwayren lanek ez ote dute sakontasun moral gutxietsi bat? Larry Brownen liburuan ez da idazlearen bohemiotasun edo malditismoaren apologiarik egiten, ez da bizimodu nahasian sakontzen, ez da amaiera on baten bila bidean galtzen den pertsonaiarik; alderantziz, balore tradizionaletan sustengatzen dira
|
haren
ipuinak: familiak eta seme alabekiko maitasun erabatekoa agertzen da, arrakasta izateko nahia azpimarratzen da, ezkon-bizitza elkartasun keinu gisara agertzen da, saiatzearen eta lortzearen, sakrifizioaren eta errekonpentsaren logika azaleratzen da...
|
|
|
Bai, ezezagun
|
hura
ipuin kontalaria zen, eta zeuzkan ipuinen artean Akilesen jainkozkoarena zegoen; ezagun zuen buruz zekiela eta buruz erauzten zituen orain Akilesen oinetara jaurtitzen zituen hexametroak. Erronka joz.
|
|
|
Esker oneko agurra izan zen, Ormazabalen bizitza pertsonal zein literario emankorragatik eta
|
haren
ipuinen bidez naturara gerturatzeagatik, apaizak azpimarratu zuenez. Harridurazkoa eta galderaz betea, mundu hau uzteko hartutako erabakiagatik; gizakiaren handitasunak eta edertasunak liluratzen zuen, baina baita txikitasunak ere; inurri bat bezain txikia izateak galdera asko sortzen zizkion.
|
|
2011
|
|
|
Horregatik, ideia hobeago baten faltan, Herio gelan sartu orduko istorioa kontatu diot. Herioren alderik gozoena pizten lagunduko didala pentsatu dut, Haitin sentitu omen zuen errukia gogoraraziko diola eta nitaz ere errukituko dela, baina garbi dago Haitin kontatzen zuten
|
hura
ipuina baino ez zela.
|
|
2012
|
|
|
Bedialaunetaren aburuz," Lehen Hezkuntzako 1 eta 2 maila artean ondo funtzionatzen du proiektuak. Ikasleak zenbat eta nagusiago, zailago da proiektuko Argitxo pertsonaiarekin eta
|
haren
ipuinekin bat egitea, eta bestelako bideak asmatu behar izaten ditugu orduan, dela inauteri inguruan egiten dugun kanpaina, dela teknologia berriak erabiliz. Hortik emaitza hobeak lortzen ditugu".
|
|
|
Aldiz, pertsona berari buruz hitz egiten ari bagara, pertsona beraren halako segida moduko bati buruz ari bagara, Juliok sortutako ahots propioa indartua ikusiko da nire obran, berak hasitako bidea garatu dudala ikusi ahal izango baitute orduan kritikariek. Nire ipuin liburuak ez dira Julio Cortazarrenen imitazio hutsak,
|
haren
ipuinen ibilbidearen hurrengo urratsak baizik. Esferarekin identifikatzen zituen maiz bere ipuinak; esferaren biribiltasuna erabiltzen zuen argentinarrak, ipuina nola ulertzen zuen adierazteko.
|
|
2013
|
|
|
Harkaitz Canorekin gertatutakoa aipatzen du frogatzat. «Renoko Unibertsitateak kaleratu zuen
|
haren
ipuin bat, eta kritika egin zioten The New York Times en. Aipatzen zutenez, narrazio horietariko batzuk ez ziren benetan euskal, eta har zitezkeen». Bakarkako lana Burbuila literario moduko bat egon ote den.
|
|
2014
|
|
|
Bai, aitak ipuinak euskaraz kontatzen zizkigun. Gaitasun handia zuen,
|
haren
ipuinak naturaltasunez hartzen genituen. Gaur egun harrituta gogoratzen dut, irakurtzeko erraztasun izugarria zeukan.
|
|
|
Eta hala izan zen: irakurri zutenek guztiz laudatu zuten egile ordura arte ezezagun
|
haren
ipuina. Denek, bere gurasoek izan ezik:
|
|
2015
|
|
|
Testutxo labur batean aste horietako literaturarekin lotutako berri sonatuenetako bat hartzen zuen hizpide Jokin Ansorenak. 1981eko ekainaren 9an, Jon Castañares Bilboko EAJko alkateak hiri
|
hartako
ipuin lehiaketako saridunak argitaratzen zituen liburuaren aleak86 errausteko agindu zuen, saritutako ipuin batean hitz blasfemoak eta irainak agertzen zirela arrazoituta. Ipuina orduan hemeretzi urteko gaztea zen Jesús Fernández de Retanak idatzi zuen, eta Epitafio del desalmado Alcestes Pelayo zuen izenburu.
|
|
|
Berehala, ordea, berriro ere neure buruaren amarruetan erortzen ari nintzela konturatu nintzen. Ze zigarro eta ze birjina, ez zen
|
hura
ipuinak asmatzen hasteko unea, la ostia. Dirutza balioko zuten koadro batzuk osteko asmotan genbiltzan, eta legez kanpo zegoen erakunde armatu bat tarteko zebilen hartan guztian gainera.
|
|
|
Boris Karloffek protagonizatutako Frankenstein (1931), kasu. Baina honetan, eleberriaren zati oso ttipi bat hautatu eta
|
hura
ipuin gisara kontatzea da egin den hautua: James Whale ren filmak ordubete eskas irauten du eta munstroari ematen dio nagusitasun osoa, Shelleyren liburuan zientzialaria den bitartean protagonista.
|
|
|
ikastolan.
|
Haren
ipuinak eraldatu,
|
|
2016
|
|
|
2 Bestalde, jakinda ere, lehenago aipatu dudan bezala, nobelak hobeto saltzen direla, oro har, baita euskaraz ere, egia da gure egoera linguistiko diglosikoak sorpresarako abaguneak eskaintzen dituela eta, inguruko literaturetan gertatzen denaren kontra, noizean behin best seller bilaka daitekeela, nolabaiteko xirmi xarmaz, ipuin liburu bat. Ez naiz ari, jakina, Obabakoak bezalako obra bati buruz, zeinaren eleberri itxura,
|
haren
ipuin bilduma izaera abilki kamuflatu zuena, ezin baita alde batera utzi?, baizik eta Jon Arretxe (Ostegunak, Ostiralak?), Jasone Osoro (Tentazioak, Korapiloak) edo Karmele Jaiorenak (Hamabost zauri, Zu bezain ahul, Ez naiz ni) bezalako kasuei buruz, besteak beste, edizio kopuru ikusgarriak kaleratu dituztenak, euskal eleberri askorenak, gehienenak, baino handiagoak.
|
|
|
Gianni Rodari idazle italiarraren Jolas egiteko ipuinak RAI irratian emititzen hasi zireneko urteurrena betetzen dela eta, antzeko ekimen bat egin nahi duzue ikastolan.
|
Haren
ipuinak eraldatu, eta adierazkortasunez irakurriko dituzue, jolas orduan edo bazkari garaian megafoniatik eskaintzeko.
|
|
2017
|
|
|
Joaquín Gallegos Lara izeneko idazleari zegokiona.
|
Haren
ipuin orrietako egoerek, pertsonaiek, bizipenek eta abereek beraiek ere bazuten, nire aburuz, halako indar berezi bat. Jakin mina eragin zidan.
|
|
|
Arrietan (Mungialdea) eta Larrabetzun (Txorierri). Gogaittute najak aren ipuiñek entzuten, gogaituta nagok
|
haren
ipuinak entzuten? –
|
|
2019
|
|
|
Ez dio urari beldurrik Aizek, trebea da igeri egiten, eta arrainak harrapatzen ere iaioa, baina gauza bat da muga eta korronte ezagunak dauzkan ibaia, eta oso bestelako bat amaierarik gabeko itsasoa.
|
Hari buruz
ipuinak eta kondairak baino ez dakizkite haien herrian, eta amaiera tragikoa daukate guztiek. Ibaiaren asmoei igar dakieke, uholdeak noiz eta non gertatuko diren iragartzen ere trebeak dira ibiltarien herrian baina, entzun dutenez, itsasoa zuria eta traidorea da, asmoak ezkutatzen abila.
|
|
|
Soro Barturen bera obsesionatu da orain, berriro topatu nahi du Pedro Iturria, laurogei urte betetzeko gaudenean, berrogeita hamar urte ikusi gabe egon eta gero. Horregatik eskatu dit niri laguntza, horregatik ari gara orain Pedro Iturriaren bila eta
|
haren
ipuinak irakurtzen. Ipuin gutxi publikatu ditu Iturriak, egunkarietan, aldizkarietan, eta guztiak ari gara biltzen eta irakurtzen.
|
|
|
Horrela dago Pedro Iturria, Joseba? Horrela daude
|
haren
ipuinak. Nik nuke esan, ez naiz horretara dedikatu, letretara, Soziologiara, Historiara; ingeniaria izan naiz ni, diru asko egin dut, Gregoriok bezala, Margarita Maguregiren semeak bezala.
|
|
|
Obsesio batzuk ere badauzka orain, zaharretan: Pedro Iturriari begira bizi da, esate baterako,
|
haren
ipuinei begira, baina baita Esparterori begira ere, Maroto, Muñagorri, Carlos Séptimori, Nicasio Landa, Zumalakarregi, Lutxanako batailari, Bilboko setioari, horri guztiari begira bizi da, horretaz irakurtzen du, karlistaldiak dira bere beste obsesio bat orain.
|
|
2020
|
|
|
Agian Turguenievek lagundu dezake pixka bat.
|
Haren
ipuinak edertasun kezkagarrikoak baitira; denak batera hartuta, batik bat, zergatik irakurri eta itzuli galderari erantzuteko ezagutu ditudan onenetakoak dira. Shakespeare eta Cervantes maite zituen Turguénievek, eta gizateria guztia Hamleten eta Kixoteen artean banatzen zuen.
|
|
|
Literatura eta zinemaren lurraldeak, esaterako. Anthony Burgessekin egingo dugu topo, eta
|
haren
ipuin ilunarekin, are ilunago zen XIX. mende hasierako Londres hartan kokatua; Philip Roth ek, zirkunzisioa aitzakia hartuta," normala" denaz, guretzat jakina!, gogoeta egitera gonbidatuko gaitu; Gran Torino filmeko Clint Eastwood zaharrarekin ere elkartuko gara, Ogasuna guztiok garela (ene bada, hala balitz...) gogoratuko diguna; The Passage filmean agertzen zaigun harrizko euskal artz...
|
|
|
Amarekin hitz aspertuak genituen eskolan ikasten genituenekin bere denboratik ikasgai gehienak aldatu baitziren, baina kontatzen nizkionean
|
harentzat
ipuin miragarriak ziren. Halere, bizitza dela-eta, amak" eskarmentuek eta errealitateak arrazoiari eta ikasiari zepoak jartzen dizkiete", gaineratu zidan.
|
|
|
Eulaliak kontatzen dituen ipuinak eta kondairak ez dira guztiak sorginen edota geure kontuak. Mendien, harrien eta ur istilen gaineko gauzak kontatzen dizkio batzuetan ahots ttikiak, eta kantak kantatzen dizkiote txoriek eta alegiak azaltzen maitagarriek5, eta neskato baten moduan segitzen diot nik, txakurtxo batek bezala, bildots sortu berriak amari segitzen dion bezala, beharrezkoa balitz zaldi baten zangoetara jaurtiko bainuen neure burua,
|
haren
ipuinen artean berriro gertatzeagatik. Barre eragiten baitit niri Eulaliak.
|
|
2022
|
|
|
Hiru idazleen artean, Chopin da lehendik euskarara itzulita zegoen bakarra; Ana Moralesek, Garazi Ugaldek eta Maite Urzaak
|
haren
ipuin batzuk itzuli zituzten sarean, eta Xabier Monasteriok Esnatzea nobela itzuli zuen iaz, Testu Zaharrak bilduman.
|
|
|
Gurean biziki maite dut Xabier Montoia;
|
haren
ipuinetan, bada usu ezusteko bukaera, ikuspegi kritikoa gure herriarekiko, abertzaleekiko, militanteekiko... Iban Zalduaren izpiritu kritiko hori eta zientzia fikzioa ere laket ditut.
|
|
|
«Leku eta garai bateko hizkuntzatik hurbil idazten du, eta horren baliokideak topatzea euskaraz eta 2022an, eta ez 1945ean Gaztelan edo Andaluzian, ba hor badago zailtasun bat». Garai jakin baten lekuko izan baitzen Carnes, eta
|
haren
ipuinak garai horien «zuzeneko testigantza» dira, Razkinek gogora ekarri duenez. Horregatik, «kronika itxura» dute ipuin askok.
|
|
|
Baina hori agian ez da, azken batean, horren esanguratsua, gauza asko esplikatzen dituen arren. Kontua da
|
haren
ipuinek, funtsean, nobelaren izpiritua dutela, hots, miniaturazko nobelak direla, beren konplexutasun eta meandro guztiekin. Ipuinaren erabatekotasuna galtzen da, maiz, Munroren piezetan.
|
|
2023
|
|
|
Nagore Belastegi legazpiarrak (Gipuzkoa) hamahiru ipuinez osaturiko liburua argitaratu berri du. Koldo Landaluze Zumaiako bizilaguna aritu da
|
haren
ipuinei marrazkiak jartzen, eta haren hitzetan," jolas liluragarria" da hitzak eta marrak tartekatzea.
|
|
|
Nola egin duzue lan Belastegik eta biok?
|
Hark
ipuinak pasa dizkizu eta zuk ilustratu, ala...?
|
|
|
Ipuin batzuk aldatzen joan ziren. Nagorek oso ondo definitzen zuen lerroa, eta horrek lagundu zidan haren munduan sartzen eta
|
haren
ipuinek niri esaten zidatena birsortzen edo zirriborratzen.
|