|
2002
|
|
|
Berotasunetan beheko ezpana dardarako jarten jakon arren, sarri bai sarri irribarre gozoa erakusten ekian.
|
Haren
idazlanak lekuko.
|
|
|
Liburuaren alde bat deskribatuko zukeen izenburu horrek, orrialde kopuruari dagokionean zatirik handiena, idazle bakoitzari buruzko azalpenaren ondoren bere lanen euskarazko itzulpenak bildu baititugu. Idazlea ezagutzeko ezinbestekoa da
|
haren
idazlanak irakurtzea, eta bakoitzaren lan sorta bat hautatu dugu ikasleak edo irakurleak euskaraz irakur dezan.
|
|
2003
|
|
|
Aurkezpen egunean itsasoari begira Monikak kontatu zidanez, ordea, Kundera aspaldi samar ahaztua zuen eta Max Frischekin maitemindurik zebilen azken aldian. Egunean hiruzpalau ordu ematen omen zituen
|
haren
idazlanak aztertzen eta interneten aurkitutako hari buruzko aipamen eta entseguak pilaturik omen zituen etxean. Idazle suitzarrarekin lortu zuen identifikazioari esker, hark bezala idatzi omen zezakeen honetaz edo hartaz.
|
|
2004
|
|
|
Sabinoren lanetan azterketa tematiko zehatz bat egiteko dagoela uste dut eta onuragarria izango litzateke alderdi askotatik.
|
Haren
idazlan ezagunetatik azterketa xume bat eginda, hara hor, beste arlo batzuetako erkundetzeaz jaso tako adibide zenbait:
|
|
2008
|
|
|
Gaur,
|
haren
idazlanak eta bilatzen hasita, ZUTABEren lehen zenbaHorrela izan genuen Erramun Baxoken berri. Iparraldekoa omen zen.
|
|
|
Haatik, Mitxelenaren ondotik hizkuntzaren alderako alderdi hau, eskaintza hitzean ikus daitekeen bezala Echeparerentzat berarentzat hain garrantzizkoa zena, gutietsi bezala izan da, funtsean bazter kontu bat izan balitz bezala. Horrela, gai hau bazte rrean emanik eta obraren gainerako koplak gogoan izanik, euskal literaturaren gibelamenduaren sinbolo bihurtu da Echepare,
|
haren
idazlana Erdi Aroko literaturaren garaiz kanpoko fruitu berantiarra balitz bezala. Hala dio, adibi dez, Sarasolak (1971 [1976, 37 or.]):
|
|
2010
|
|
|
Kultur eragile suharra, Etxamendi ohoratua izanen da 2010eko Sarako Idazleen Biltzarran, Bazko astelehenez. Maiatz argitaletxea
|
haren
idazlanen bilduma zabaltzen hasia da.
|
|
|
Kantugile izateaz gain, elelabur, eleberri, ipuin eta olerki idazlea da. Maiatz argitaletxeak
|
haren
idazlanen bilduma argitzen hasia da. Eskaini digun elkarrizketan, kontatzen digu Nafarroa Beherearen egoera 1960 hamarkadan eta bere ibilbidea.Xehetasun gehiago (soinua, argazkia, loturak...):
|
|
2011
|
|
|
|
Haren
Idazlan guztiak ateratzen niharduala eta alkarrizketan genbiltzala zalantza batzuen aurrean erabakiak hartu bear ziran... Haren testuetako bizkaierazko esaera batzuk era ezberdinetan agertzen ziran gauza bera azaltzeko, eta aukeratu beharra egoan; asko kostatzen jakon aukeratzea:
|
|
|
Sarrionandiaren liburu bat iruzkintzeak zailtasun eta erraztasun bereziak ditu, biak aldi berean. ...egilea idazle biziki konplexua delako, alor oso desberdinetara zabaltzen den obra nasai baten egilea eta, besteak beste, honez gero ikerketa eta eztabaida akademiko ugarietan aztertua izan delako (azkena, 2011ko azaroaren 4an, haren itzulpengintzari buruz Aiora Jakak irakurritako doktorego tesia); horrek guztiak, dudarik gabe, aditzera ematen du hura iruzkintzeko ahaleginak aurrez egilearekiko eta
|
haren
idazlanekiko ezagutza akademiko zabalak eskatzen dituela eta, horrekin estuki lotuta, beldur eszeniko nabarmen bat. Baina, bestalde, Sarriri buruz hitz egitea bereziki erraza dirudi edozein euskaldunentzat, izan ere, nork ez daki guztia Sarriri buruz?
|
|
|
Azalpide horren azpian, prozesu osoari zentzua ematen, literaturaren umotze bat legoke, edo egilearen nagusitze bat, txikitik handira, gaztarotik helduarora. Ondorioz,
|
haren
idazlan nagusiak, eboluzio luze baten kariaz, bi hauek lirateke: Lagun izoztua eta Moroak gara artean?, bi gailur, elkarren artean osagarri.
|
|
2012
|
|
|
Montevideoko Euskal Erria aldizkarian argitara eman zituen bertso eta olerki anitz, Euskal Herria eta euskal nortasuna goretsi zituelarik. Euskararen alde horrelako lan oparoa egin izanagatik, guztiz ezezaguna geratu zen Euskal Herrian, edo behintzat Piarres Xarriton euskaltzainak 1992 urtean
|
haren
idazlanak oro liburu batean bildu eta argitara eman zituen arte. Rene Oihenartek egingo du Jose Mendiagarena, eta haren emazte Margarita Gandiolaren karguan, Xantiana Etxebest ibiliko da.
|
|
|
Abadiaren bizitzari eta idazlanari buruzko aurkezpen zabal bat egin du, haren testuingurua eta nondik norakoak azalduta. Altonagak berak dioen bezala, Abadiaren biografia idazteke dago oraindik, baina hari buruzko datu asko dira ezagunak, bai haren garaikideek idatzitakoari esker, bai eta
|
haren
idazlanetan jasotakoari esker ere.
|
|
|
Zeren Miranderen moduak eta pentsamenduak alde batera utzita,
|
haren
idazlana hartzen baldin badugu kontuan bakarrik, gure literaturari egin dion mesedea ez dugu behar bezala inoiz naikoa laudatuko. Erromantiko denbora bigun batetik sozial literatura gogorregi batera iragaten ginen tenorean, dotoretasunezko aire bat, ongi esanezko lezio bat, idaz-molde eder eta delikatu bat aportatu zuen Mirandek.
|
|
2013
|
|
|
–Ez da asko Eusebio Maria Dolores de Azkuez dakiguna?. Hala diote
|
haren
idazlanen bilduma kritikoa argitaratu zuten Asier Astigarragak eta Josu Bijuescak (Euskarazko vertsoak, Labayru, 1990). Hortaz gain, kexu agertzen dira zenbaitetan aitortzen zaion meritu bakarra delako Resurreccion Maria Azkue euskaltzale handiaren aita izatearena.
|
|
|
Bancroftek Lasuenen idazkera goraipatzen du: "
|
Haren
idazlanek[...] irakurlea egilearen alde jartzen dute, haren estiloak konparazioz duen laburtasunagatik". Agian horrexegatik, alde jarri zen Fages gobernadorea ere.
|
|
2014
|
|
|
gobernuak bakarrik nahi du, ez herriak1175 Porrotaren aurrean, hala ere, kemen guztiekin aberria defendatzera pasa da, aurrena armaz, Paris setiatuan(, les armes manquent; j, ai eu des peines infinies pour obtenir un fusil?), gero lumaz. Gerraren inguruko
|
haren
idazlanean hiru atal bereiz liteke: 1) historiaren meditazioarena, h. d., nola etorri den Frantzia egungo katastrofera (guztiz Renanen antzera, Iraultzaren eta demokraziaren kritika berdinarekin).
|
|
|
Aurrera baino lehen, esan dezagun bidenabar Gabriel Aresti kultura elkartea idazlearen beraren senideek eta zenbat Gara elkarteak osatzen dugula, irabazi asmorik gabeko elkartea dela eta bere eginkizun behinenen artean honako hauek ditu ela: batetik, idazlearen ondare idatzia sailkatzea eta antolatzea; bestetik,
|
haren
idazlanak osorik nahiz zatika berrargitaratzea; eta, oro har, haren emaitzak iraganetik etorkizunera eramateko ba lio dezaketen lanak egitea. ildo beretik, elkartearen estatutuek beren beregi aipatzen dute guztiz irekia dagoela helburu horiekin bat norbanako, elkarte eta erakundeekin elkarlanean aritzeko, betiere Gabriel Arestiren euskalduntasuna eta bere
|
|
2015
|
|
|
Hori dela-eta, laster, Luteroren erreformak indarra hartzen hasi ahala, katoliko askok salatu zuten Erasmo zela gaitzaren benetako erruduna, Lutero bezainbeste edo askoz ere gehiago, apika, Erasmok errundako arrautza Luterok txitatu baitzuen, proberbiala bihurtu zen esaeraren arabera. Horregatik, Erasmo hil eta berehala, Eliza Katolikoa
|
haren
idazlanak zentsuratzen eta debekatzen hasi zen; neurri eta maila desberdinetan gertatu zen hori, lurraldearen eta garaiaren arabera, baina Espainian, jakina, debekua osoa eta erabatekoa izan zen laster, eta luzaz iraun zuen. Kultura espainola, Hego Euskal Herriko katolikoen (hots, guztien) iturri nagusia mendez mende.
|
|
|
Honezkero hogeita bi urte joan dira
|
haren
idazlanik famatuena (Utopia, 1516) euskaraz argitaratu zenetik, Piarres Xarritton itzultzaile zela, Klasikoak bilduman. Zehatz mehatz esanda, bilduma horretako bigarrena izan zen, eta gaur egun eskuragarri dago internet bidez EHUko Euskara Institutuaren atarian.
|
|
|
San Frantziskoren kasuan ez bezala, ez dago Martin Azpilkuetaren aipurik edo gertakari gogoangarririk hura euskararekin harreman zuzenean jartzen duenik. Baina oraintxe heldu gara hasieratik iritsi nahi genuen puntura, zeren gaineratzea falta baitzait nik neuk euskarari buruzkoa izan daitekeen aipu bat aurkitu dudala
|
haren
idazlanetan. Eta, hartara, Doktore Nafarraren euskalduntasunaren baieztapena oinarritzeko froga zuzen baten aurrean geundeke.
|
|
|
Familiako idazlea edo familiako beste idazlea, ezin jakin nola esango zuen, ez baitakit zenbateraino hartzen zuen aintzat bere idazle ofizioa ere. Nik artean ez nuen ezagutzen
|
haren
idazlanik, ezta ezagutzeko gogorik ere: gazteak zaharraren aurrean izaten duen ezaxola horrekin begiratzen nion; hala ere, dela errukiz, dela une batetik aurrera zaharrekiko errespetu handiagoa izaten hasi nintzelako, joango nintzela erabaki nuen halako batean, eta joan nintzen.
|
|
|
Terrorismoaren kondairan, Dinamitari Bakartiak goia jo zuen, izar bakartia zen, izar iheskor baina argia.
|
Haren
idazlanek oihartzuna dute oraindik nire buruan:
|
|
|
Gutunak ere, gainerako idazkiak bezala, berandukoak dira. Badakigu
|
haren
idazlanetatik lehenengoa Bizitza Liburua dela, 1565ean idatzia, Autoreak 50 urte bete ondoren. Data hori baino lehen, hiru idazki txiki besterik ez zizkigun utzi, Arimako Kontakizunen lehenengo hirurak, 45 urte zituenetik 50 bete bitartean idatziak.
|
|
|
Alde askotatik begira diezaiokegu Teresari. Baina hemen
|
haren
idazlanen ikuspegi orokorra agertzen diogu irakurleari; eta baita euskarazko itzulpenaren zenbait xehetasun ere; aurreko euskaldunek egin dituzten ekarpenak ahaztu gabe.
|
|
|
Gutunak ere, gainerako idazkiak bezala, berandukoak dira. Badakigu
|
haren
idazlanetatik lehenengoa Bizitza Liburua dela, 1565ean idatzia, Autoreak 50 urte bete ondoren. Data hori baino lehen, hiru idazki txiki besterik ez zizkigun utzi, Arimako Kontakizunen lehenengo hirurak, 45 urte zituenetik 50 bete bitartean idatziak.
|
|
|
Luzaz erregearen ingurukoetarik izana. Gero pollikiño baztertua haatik
|
haren
idazlan batzu erregeak ez bere gostukoak kausiturik...
|
|
2016
|
|
|
Santa Teresaren jaiotzaren 5 mendeurrenaren harian sortu zen gugan
|
haren
idazlan guztiak euskaraz jartzeko asmoa. Beraz, Bizitza Liburua helburu zabalago baten barruan kokatu behar da.
|
|
2018
|
|
|
Fitzhughek uste zuen gizonak mendeko jaiotzen direla, eta familia dela ordena politikoaren eredua (esklaboak barne eta ugazaba buru).
|
Haren
idazlanak txundigarriak dira, kontra egin baitzien soldatapeko lanari, askatasun zibilari, berdintasunari eta kontsentimenduari (hots, kontratuari). Esan zuen Locke, hitzontzi hantuste bat?
|
|
|
Arturo Campion Jaimebon (Iruñea, 1854 Donostia, 1937) idazle guztiz oparoa izan zen. Mintzoa argitaletxeak
|
haren
idazlan guztiak argitara emateko hamabost liburuki edo tomo mardul behar izan zituen, bakoitza 450 orrialdekoa. Gainera, bilduma horretan ez dago Gramática bascongada de los cuatro dialectos literarios de la lengua euskara lana, zortziehun orrialde dituena.
|
|
2019
|
|
|
Hil ondoren, herri harpidetza abiatu zen Milafrangako jaioterrian, Ph. Veyrinek diseinatutako mausoleo bat egiteko, eta P. Lafittek
|
haren
idazlanen hautaketa hasi zuen. Hura hil ondoren, orobat, C. Mathieu Akizeko apezpikua izendatu zuten EIL SIEBeko buru (IAEV 1950b; 1952a; 1952b; Herria;; Lafitte 1952b:
|
|
|
Faktore horien artean, garrantzia hartzen dute, lehenik, egilearen beraren nortasunak eta aurreko idazlanek, idazlearen profil publikoak, alegia, bai eta argitaratzen den uneko errealitate soziopolitikoan egileak eta idazlanak hartzen duen zentzu eta kokapenak. Beraz, gure aztergaiaren egilearen eta
|
haren
idazlanen ibilbideak eta produkzio literarioak izandako harrera edo irakurketaren unean duen estimazioa deskribatuko dugu bigarrenik, hots, sistema literario garaikidean editoreek, kritiko eta kazetariek nahiz akademiak bere idazlanez egiten duen balorazioa; eta hirugarrenik, idazleak nahiz idazlanak literatura barruko zein genero nahiz korronte literariotan kokatzen den eta zein berrikuntza daka...
|
|
|
2008) irakasleek idatziriko euskal narratibaren historiek, leku kanonikoa aitortzen diote Ramon Saizarbitoriari euskal eleberrigintzaren garapenaren ildo nagusietan. Gisa berean, Mikel Hernandez Abaituak (2008) eta Izaro Arroitak (2015)
|
haren
idazlanei buruz eginiko doktorego tesietan ere berretsi dute egile donostiarraren idazlanek pizten duten arreta eta miresmena, hala maila akademiko eta intelektualetan, nola irakurlego orokorrarengan.
|
|
|
|
Haren
idazlana, beraz, puntu horretatik abiatuz jorratu litzateke bai ala bai, hizkuntzaren ezaugarri formaletan sakondu nahi izanez gero, behintzat. Alabaina, ez dugu hemen bidaia hori era sistematikoan burutzeko asmorik, alde batetik lan honen xederako interes gehiegirik ez lukeelako eta, bestetik, alferlana litzatekeelako, aipatu irizpide ortodoxoen arabera espero zitezkeen ezaugarriak ez baitira uste bezain maiz eta garbi ageri haren obran, eta bai, aldiz, berezko hizkerari ez bide dagozkionak franko.
|
|
2020
|
|
|
Idazleak ere bere egilea behar baitu. Luigi Pirandellok egin zuen bezala, idazlea pertsonaia bihurtu, objektibazio prozesuan sartu hori buruz idatzi ahal izateko zeren eta, ekinbide horretan agertu ohi da
|
haren
idazlanen atzean oharkabean pasa dena (testuak nahiz testuinguruak) baita direnak eta ez direnak argitara azaldu.
|
|
2021
|
|
|
Bainan, ez zuen bakarrik ikuspegi kritikoa landu.
|
Haren
idazlana programatikoa zen, denbora berean. Hain zuzen diagnostiko zehatzarekin batean historiografia mailako ikerketa egitarau bat proposatu zuen.
|
|
|
Ez da, aurrekoak bezala, fikziozko lan gutxi gorabehera koherente bat; bilduma horrek gehiago du nolabaiteko edizio kritikotik, era nahiko filologikoan antolatzen baititu J.R.R. Tolkienen zirriborro, ohar eta testu ugari, bere ibilbide (eta, beraz, bizialdi) osoari dagozkionak. Nolabait esateko, haren jardun literario osoaren kronika iruzkindu bat da, txukun antolatua eta kontatua
|
haren
idazlanen bertsio, zuzenketa eta oharretan barrena, hamabi liburukitan.
|
|
|
Idazleak berak esan zuen Aszesia, saiakera poetiko labur bezain sakoneko bat, Oihu bat zela, eta
|
haren gainerako
idazlan guztiak Oihu haren iruzkin bat baino ez zela. Oihu lazgarria da, barren barrenetik erditzen dena existentziaren oinaze puruaz.
|
|
|
zalantzarik ez, Andréi Platónovek() errusiar idazle handiak merezia du, ongi merezia ere. Bada, Platónoven irakurleok maitasun mota berezi bat, aski ezezaguna eta ezohikoa, hautematen dugu
|
haren
idazlanetan. Hori ulertzeko, Platónovek errusiar iraultzan eta gerra garaietan idatzi zuela gogoan hartu behar da.
|
|
|
Hori ulertzeko, Platónovek errusiar iraultzan eta gerra garaietan idatzi zuela gogoan hartu behar da. Bada,
|
haren
idazlanetan gosea da oinarria, hariaz haratago entzuten den azpidoinu ozen baten modura. Gose hori ez da, gainera, nolanahikoa, baizik eta populazio oso batena, hezur eta azalean erroak egin eta kroniko bilakatu dena; gose gorria, gosete amaigabea, alegia.
|
|
|
Schopenhauer filosofo alemaniarraren iritziz, musika zuzen zuzen mintzatzen zaio entzuleari munduaren muinaz; hots, kon  tzeptuen beharrik gabe. Hil ondoren argitaratutako
|
haren
idazlanean honakoa irakur daiteke: Beste arte guztiak ez dira gai, musika den bezala, gizakiengan eragin zuzen eta sakona izateko; beste arteek ezin dute, musikak egiten duen legez, munduaren zerizanaren ezagutza sakon eta bitartekorik gabea ahalbidetu.29
|
|
2022
|
|
|
Eta zer gaitasuna ez zuen aldizkari ezberdinetan idazteko! Balio luke
|
haren
idazlanen biltzea, laborantzaren bilakaeraz, historiaz eta politikaz interesatzen direnen eskuartean uzteko.
|
|
|
Ikuspegi honek, garai
|
hartan
idazlan beraren kopiek agertu ohi zituzten desberdintasun ugariak azaltzeaz gain, Erdi Aroko poesiaren ezaugarri orokorrenetako bat ere bada, ezinbestean, erabilera balioa izateak, bizitza ez artistikoaren ordena batean betetzen duen funtzioa nagusitzen baita.
|
|
|
Erraldoi bat guregana oinez, txaloen indarra eta kemena. Hamabost urterekin, eskolaz aldatu berri, inork ezagutzen ez ninduen lizeo
|
hartan
idazlan bat irakurrarazi zidaten lehen egunetan, eta nor nintzen apenas zekiten ikaskideek txalo egin zuten. Zergatik naizen idazle galdetzen didatenean, ezagutzen ez ninduten ikaskideek hamabost urterekin jotako txaloari esker dela esaten dut batzuetan.
|
|
|
Arantxa Urretabizkaia heldu zen arte, inor gutxi zegoen. Pantxika Erramuzpe ere agertu zen San Martinen poesia bilduman, baina ez nuen
|
haren
idazlanen berririk izan gehiago. Zeruko Argia n idazten genuenean, gainera, Rikardo Arregirekin eta, ezkerretik jotzen genuen.
|
|
|
" Itzultzailea inolako dudarik gabe gure ELISSALDE da". Jabier Kaltzakortak, esan gabe doa, ondo baino hobeto ezagutzen du gure itzultzaile azkaindarra, makina bat ordu emandakoa baita
|
haren
idazlanen berrargitarapenetan.
|
|
|
Apurka apurka, geroago argitu zaizkit haren nortasuna eta haren balioa. Geroago jakin dut, esaterako, ez dela literalki ulertu behar nihau, behin ikusirik nago, hau da, nihau ez dela Etxepare bera, baizik eta
|
haren
idazlaneko protagonistetariko bat. Geroago ohartu naiz biarnes bat lau zangotako astaña bati lothua dioenean, testuko lehen adieran astaña ez litzatekeela berez asto eme bat, baizik eta neska bat hitz horren adiera erdeinuzkoan, eta horrexegatik dauka Etxeparek zehaztu beharra" lau zangotakoa" zela.
|
|
2023
|
|
|
ANDEREÑOAK: Adibidez, badago Imre Kertész izeneko Literatur Nobel Sariduna" Holokaustoa" gogoratzeko
|
hari buruzko
idazlanak besterik landu izan ez dituena. Memoriarekin batera hizkuntza ere ebatsi ziotelakoan" Mintzaira erbesteratua" argitaratu zuenean, bere
|
|
|
Luterorekin gutun bidezko harremana izaten hasi zen, Aita Santuak hura eskomikatzeko bulda sinatu zuenean. Luteroren defendatzaile sutsua izan zen eta
|
haren
idazlan osoen argitalpena bultzatu zuen. Espirako II. Dietan bere aita ordezkatu zuen (1529).
|