|
2002
|
|
|
Egilearen irizpide horri jarraitu diot neuk ere moldatze lanetan hasi naizenean, eta eskua aske sentitu dut lumari eragiterakoan. Hemen datorrena, beraz, gehiago da Hawthorne iparramerikarrak idatzitakoaren moldaketa
|
haren
idazkiaren itzulpena baino.
|
|
2004
|
|
|
Uste dut, kritikoki bada ere, Sabino Arana eta
|
haren ondokoen
idazkiak (berrogei eleberri) gazteek ezagutu behar lituzkela, desagertzera doan gizarte baten ispilu direlako. Zorionez berriz jatorrizko hizkuntzan ematen zaizkigu, klasikoetan agertu ez zirenak, honela gazteek jakingo dute kaletar erdaldundu intelektual batzuk edo sindikalistak bazter utzita zer zen, euskaldunen Euskal Herri gehiena kontserbadore zelarik, pentsamoldea eta oraindikan gehien bat baserritar zen gizarte baten egoera.
|
|
|
idaztea, emakumeentzat, zeregin ia klandestinoa da, bizio pribatua, norberaren inguruan zalaparta handirik atera gabe burutu beharrekoa. Etxean jakin dakiten arren, ez jakitea rena egiten dute(" tratatzen naute idazle ez banintz bezala", zioen berak), ez dute
|
haren
idazkirik irakurtzen, ez dute kritikarik segitzen, ez dira liburuen aurkezpenetara joaten eta, etxeko dinamika gehiegi distortsionatzen ez duen neurrian, kontsentitu egiten da. Agian ez dago aurkako diskurtsorik, ez dago debeku espliziturik, baina" kristalezko sabaia" modu fisikoan nozitzen du emakume idazleak, eta argi du, une oro, mugak non dituen.
|
|
2005
|
|
|
Esate baterako, prentsa askatasunari buruz esan zuenairaku rtzen badiozu, konturatuko zara gaur egunerako ere balio dutela hark esandakoek. Asko ikasten da
|
haren
idazkiak irakurriz.
|
|
2007
|
|
|
Herder-en inportantzia hizkuntzaren filosofian eta, viceversa, hizkuntzaren inportantzia Herder-en filosofian, azpimarratu beharrik gabekoak dira. . El tema del lenguaje es constante en Herder, idazten du P. Ribas ek
|
haren
idazkien gaztelaniazko antologiari Sarreran?. No hay apenas una obra suya en la que no aparezca.
|
|
|
Ortega-k, bere gogoeta hizkuntza filosofikoetan ere, etorkizun berrien fundatzaile gisa agertu gura du.
|
Haren
idazkietan usuak dira erreferentziak hizkuntzari eta hizkuntzaren izaerari. Baina gogoeta sistematiko eta koherenteena, jarraituena, El hombre y la gente liburu postumo argitaratuan kausitzen da, Soziologia berri baten1408 fundazioaren kontestuan egina.
|
|
|
Ik. Gaier, U., Herders Sprachphilosophie und Erkenntniskritik, Stuttgart Bad Cannstatt 1988, Herder-en aitzindarien eta hizkuntz filosofiaren azterketa
|
haren
idazkietako bakoitzaren arabera kronologikoki.
|
|
2008
|
|
|
Barandiaran ez zen Valentzian izan, eta
|
haren
idazkia Xabier Mendigurenek irakurri zuen, Xavier Queipo galiziarra eta Biel Mesquida katalanarekin batera antolatutako mahai inguruan. Sarrionandiaren liburu horretan, baina ez horretan bakarrik, sentiberatasun erretolikotik ihes egiteko ahalegina dago Barandiaranen esanetan, horrek poesia kaltetzen duelakoan.
|
|
2009
|
|
|
Hainbestekoa da
|
haren
idazkiei darien baikortasuna, Didier van Cauwelaert" gauzak gaizki badoaz, okerrago joan daitezke" dioen esaerari kontra egiteko jaioa dela baitirudi.
|
|
|
Orduantxe gerra napoleondarrak hasi dira, Arantzazuko fraide ohia Iparraldean iheslari 1810ean zendu da. Baina hil eta gero ere, Cádizko Konstituzioak abolitua egon den eta Errestaurazioak birrezarri duen Inkisizioak 1817an errekondenatu egin ditu
|
haren
idazkiak. Tellechea Idigorasek badu artikulu bat. Diego de Lazcano y la Inquisición.
|
|
|
Nagusitasun hori areagotu egin zen Jean Hiriart Urruti kazetan idazten hastearekin batera (1891 aldean). Euskaltzalea zen Hiriart Urruti (hori argi geratzen da
|
haren
idazkietan; kazetak berak ere, bere mantxetaren aldamenean, Iparragirreren esaldia eraman ohi zuen sorrera urteetan: «Herrialde guzietan toki onak badira/ bainan bihotzak dio:
|
|
|
Ez dira soluzio itxiak; alderantziz, horrenbesteko sormen jariorekin konpontzen dituzte oinarrizko arazoak, ezen beste eskultoreek sintesi hori bera errepikatu edo zabaldu behar izan dutela.
|
Haren
idazkiak argia bezalakoak zirela esan zuen. Baieztatzen zutela garrantzitsuena ez zela artista, pertsona eta artelana baizik.
|
|
|
Inguruan idazten duen norbait badugu, beti pentsatzen dugu gurea den zerbait erabili duela
|
haren
idazkietan. Guk bizitako zerbait.
|
|
|
Baina gauza zehatzik esateko zailtasunik badugu ere,
|
haren
idazkien tonu orokorrak ondorio garbi batera eramaten gaitu: Lazarragaren ideologia, funtsean, XVI eta XVII. mendeetako euskal noblezia txikiaren ideologia berbera da, hots, Espainiako erregearekiko miresmen absolutua eta haren politika inperialista eta ideologia ultrakatolikoa itsuki sostengatzea.
|
|
2010
|
|
|
Egunsentiak laster pausatuko zituen bere atzamar gorriztak Bagdadeko harresietan, baina azoka jendez beterik zegoen artean. Istorio erraileek Heriori aurre egin eta aurrea hartu zion poeta goraipatzen zuten, hiritarrek
|
haren
idazkiak zituzten hizpide, eta txerpolariek poetaren azken hegaldi hilgarria antzezten zuten: albistea, antza, sua gari artean bezala hedatu zen, eta Herio baino lehenago heldu.
|
|
|
Oi, ez ahal zizun beste sinkope bat emango, Damaso!; nik maitatu bezainbeste gorrotatzen baitzenuen zuk Sabino, hura erreakzionario santujale retrógado tzat jota: ergel, kaiku, kirten, tentel eta burugabetzat jotzeaz gain, jakina; aitortu ere, aitortzen baituzu zeurean, uko egin zeniola, memento batetik aurrera, Sabinoren obra irakurtzeari,
|
haren
idazkiak adimenari egindako iraintzat hartuta; baina ezin duzuna ahaztu zera da: Sabino bere garaiko gizona zela, eta badirela garai bereko idazle, intelektual eta politikari espainiarrak?, el regionalismo egoísta y odioso es estéril?
|
|
|
Nik ez nuen kontzientzia politiko nabarmenik, Marxen izena askotan entzuten nuen arren, hamarretik bederatzitan aitonaren ahotan, aitona erregezale sutsua baitzen, Marxen aurka apoak eta sugeak noiznahi jaurtitzen zituena?, ez bainuen
|
haren
idazkirik irakurri. Une hartan, baina, ez nion lehengusuaren aipuari garrantzirik eman, hain nengoen neure pozaren menera.
|
|
|
Oi, ez ahal zizun beste sinkope bat emango, Damaso!; nik maitatu bezainbeste gorrotatzen baitzenuen zuk Sabino, hura erreakzionario santujale retrógado tzat jota: ergel, kaiku, kirten, tentel eta burugabetzat jotzeaz gain, jakina; aitortu ere, aitortzen baituzu zeurean, uko egin zeniola, memento batetik aurrera, Sabinoren obra irakurtzeari,
|
haren
idazkiak adimenari egindako iraintzat hartuta; baina ezin duzuna ahaztu zera da: Sabino bere garaiko gizona zela, eta badirela garai bereko idazle, intelektual eta politikari espainiarrak —" el regionalismo egoísta y odioso es estéril" esaten zuen Menéndez Pelayok, hortik aurrera edozer—, izugarriak esan zituztenak euskaldunen aurka; are gehiago esango dizut:
|
|
|
Nik ez nuen kontzientzia politiko nabarmenik, Marxen izena askotan entzuten nuen arren —hamarretik bederatzitan aitonaren ahotan, aitona erregezale sutsua baitzen, Marxen aurka apoak eta sugeak noiznahi jaurtitzen zituena—, ez bainuen
|
haren
idazkirik irakurri. Une hartan, baina, ez nion lehengusuaren aipuari garrantzirik eman, hain nengoen neure pozaren menera.
|
|
|
Atsotitzaren zentzua ez nuela ulertu eta errieta egingo zidakeen orduan. Nik arrazoi emango niokeen, eta bere egoa aski puztuta zegoela ikusiko nuenean erakutsiko nion egun
|
hartako
idazkia, gela hutsik aurkitu nuen egun horretan patrikan neraman poema erakutsi asmo nion bezala.
|
|
2011
|
|
|
Esaterako, hauek begiratuko ditut bereziki: hiztegigintza; klasikoen lan batzuetan egindako ikerketak; bere jakinduriaren kutxa handi ezkututik ateratzen zituen gure historiaren puskak eta albiste ezezagun bitxiak; itzulpenei erreparatu nahi diet; azke nik,
|
haren
idazkietan toki ez hain txikia, ziur asko berak nahi baino handiagoa, hartzen duten eztabaida eta kritika garratzak ez ditut aipatuko, mendeurreneko giro gozoan ozpin tantak isurtzeko beldurrez.
|
|
|
Alabaina, Laborarier sailean idazteari uko egin bazion ere, Arnaut Abadiak astekariarekin kolaboratzen segitu zuen, eta lantzean behin
|
haren
idazkiak agertzen ziren, nahikoa koiunturalak izan arren. Kasurako, 1911ko abenduan Piarres Mugaburu() Tokioko apezpiku getariarraren hil ondoko laudorioa argitaratu zuen, ondoz ondoko hiru zenbakitan.
|
|
2012
|
|
|
Esaterako, Santa Teresa Lisieuxkoaren Autobiografia eta Olerkiak poz pozik gogoratzen ditut; gomuta gozoa itzi eustien.
|
Haren gainerako
idazkiak orraztea, zuzentzea eta batasuna emotea pixka bat zailago egin jatan, baina ez horrenbeste. Teresatxoren heriotzaren mendeurreneko urtea eta Eliz Irakasle izendatu ebenekoa berariazko eraz gogoratzen ditut.
|
|
2013
|
|
|
Jendeari interesatu egiten zaizkio infernua ezagutu duten pertsonen kontakizunak eta banekien ondoren, lagunarteko txolartean, haren hitzak baieztatzen, hark esanak komentatzen emango genuela tarte luzea. Baina ez genuen espero inolaz ere
|
haren
idazkiak gure bizitzak inarrosiko zituenik.
|
|
2014
|
|
|
Fustel de Coulangesen kasuan, Renanen antzera, batetik nazioaren kontzeptua (Alsaziaren polemikan erakusten duena) eta bestetik Frantziaren kontzeptua,
|
haren
idazkietan beti presente aurkitzen dena, ikuspegi espantagarriraino ezberdinetatik pentsatuak dira. Nazioari buruz testu ezagunena 1870eko urrian idatzirikoa da, artean gerran,. L. Alsace est elle allemande ou française.
|
|
|
–mes idées sont perpétuellement contraires aux siennes?. Alabaina Du Bosek
|
haren
idazkiak xeheki aztertzea eta puntuz puntu eztabaidatzea merezi izan dio.
|
|
|
Gainera, beldurra zuen bere bizipen mistikoen aurrean; horregatik, nahi zuen bere otoitz era ongi ulertzea; argi egin nahi zuen barne esperientzia haietan. Gaizki ulertua ez izateko ardura horretatik dator haren hizkuntzaren gardentasuna, eta ahalegin horri zor zaio, hein batez, kritikoek azpimarratzen duten
|
haren
idazkien bikaintasuna.
|
|
2015
|
|
|
Erasmok asko idatzi zuen, benetan asko. Honezkero proberbiala bihurtu da esatea
|
haren
idazki guztietatik gaur egungo pertsona ikasi batek atseginez irakurri ohi duen bakarra Eromenaren laudorioa (1511) ospetsua dela, europar pentsamenduari buruzko bilduma guzti guztietan hutsik gabe agertzen dena (pentsa! euskaraz ere badugu, Klasikoak bilduman, 1994an argitaratua Julen Kaltzada itzultzaile) eta edozeinek ezagutzen duena, entzunez baino ez bada ere.
|
|
|
Gainera, beldurra zuen bere bizipen mistikoen aurrean; horregatik, nahi zuen bere otoitz era ongi ulertzea; argi egin nahi zuen barne esperientzia haietan. Gaizki ulertua ez izateko ardura horretatik dator haren hizkuntzaren gardentasuna, eta ahalegin horri zor zaio, hein batez, kritikoek azpimarratzen duten
|
haren
idazkien bikaintasuna.
|
|
|
–Ama Santa Teresa Jesusenaren ondrarako ondo esatia?.
|
Haren
idazkietan, gainera, Bibliako eta Eliz Gurasoen aipamenekin batera, sarri samar agertzen dira Ávilako gure Santarenak. Beti estimu handiz aipatuak, ene ama santa Teresadeitzen dio.
|
|
|
Eragin handia ukan zuen bere denboran eta geroztik ere funtsean.
|
Haren
idazki batzu ainitz mintzairetan plazaraturik daude. 1582 an zendu zen, 67 urtetan, eta handik berrogoi urteren buruko, 1622 an, saindu ekarria izan zen.
|
|
2016
|
|
|
Segituan irakurri zuen artikulua, irentsi ere bai, lerro asko eta asko lapitzez azpimarratuz eta orri bazterrak ohar ugariz betez. Funtsean, argi eta garbi aitortu zidan, «Leninen adiskide zahar alproja»
|
haren
idazkia benetako errebelazioa izan zen berarentzat ere.
|
|
|
Urruntxago horrela segitzen du: " Iratzederrek bere Belokeko egoitza jabaletik Jainkoaren sua zeukan bere bihotzean eta
|
haren
idazki guzietan otoitza errepika sendo bat bezala agertzen da. Batez ere bere olerkietan...
|
|
2017
|
|
|
Brushek Minarekin ibilaldi osa egin zuen, Mexikotik bizirik irten eta, 1819an, Estatu Batuetara joan zen. Bizi izandako abentura
|
hura
idazki batean jaso zuen, zeina Robinsonek erabili baitzuen Memoirs of the Mexican Revolution idazteko (1821).
|
|
2018
|
|
|
aita patriarkal baten botere nabarmenak eskuratu nahi ditu. Filmerrek, zenbait pasartetan, labur labur aipatzen du Adami Evaren gaineko eskubide politiko jatorriz jainkozkoa eman zitzaiola, baina hori dena erdi ezkutuan dago
|
haren
idazkietan. Gainera, haren testuei buruz azkenaldian egindako iruzkinetan (iruzkin patriarkaletan), hitz erdirik ere ez da esaten sexu eskubideaz.
|
|
2020
|
|
|
Ez zuen maite, antza, mutiko gaztearen itxurako emakume idazlea, haren literatura baizik. Horregatik,
|
haren
idazkiak irakurtzea gomendatzen zuen: tristura (Bonjour tristesse) famatua, jakina, baita Nolabaiteko irribarrea eta gainerako eleberriak ere.
|
|
|
Okzitaniako Tolosan eta Parisen, Lyonen edota Basilean, orduko intelektualen antzera, hizkuntzak, matematikak, geografia, filosofia, teologia eta medikuntza ikasi zituen.
|
Haren
idazki ezagunenak Dialogarum de Trinitate, Syroporum universa ratio eta Christianismi Restitutio izan ziren. Azken honetan azaldu zuen Andres Vesalio anatomista ospetsuarekin Parisen lanean zegoela aurkituriko odol jarioaren azalpena.
|
|
|
Terrorea taktika iraultzaile onuragarritzat jotzen zuen.
|
Haren
idazkiak, Wikipedian irakurtzen denez," mugimendu iraultzaile guztien biblia bihurtu ziren". Euskaraz ere argitaratu zen haren liburu bat, Lur editorialean, 1971n:
|
|
2021
|
|
|
Nolaz bildua ote? Norbaitek baldin badaki atseginekin har ginezazke haren solasak edo
|
haren
idazkiak. Batzuen ustez, denboran bazitekeen hor bizi ditxolari ezagutu bat edo gisa hortako fama bazuen gizon bat.
|
|
|
1921 urteak sortzen ikusi zituen ondotik euskaltzale suhar bilakatu diren batzuk, besteak beste Mixel Labeguerie, Piarres Charritton, Filipe Oihanburu, hau oraindik bizkor omen bere ehungarren urtean (100 urte beteko ditu ekainaren 26 huntan). Eta beraz JeanPierre Iratchet, euskaltzale suhar izateaz gain, abertzale ere zena, Euskal Herria bere osotasunean maitez,
|
haren
idazkiek argiki erakusten daukutenaz. Kondaira, olerki, bertsu, eleberri eta artikulu ugari agertu zituen.
|
|
2023
|
|
|
Nire paperen artean bila hasi nintzen, ea
|
haren
idazkirik baneukan. Bitartean, datu biografiko batzuk aipatu nituen.
|
|
|
Exquemelinek bertatik bertara bizi izan zituen Maracaiborenak eta Mixel le BasqueV eta Jean David Nau l’Olonnaisek egindakoen lekukoa dugu.
|
Haren
idazkietatik edoski dute gertaera horretaz idatzi duten guztiek, eta, kasurako, Pierre Rectoranek (1946) edo Cesareo Fernandezek (1895) gertaera berberak kontatuta ere, mezu ezberdin bi helarazi dizkigute. Rectoranek batetik piratek egindako sarraskiak eta suteak zuritzen ditu, nola edo hala gertaera horiei garrantzia kentzen baitie, eta bestetik, piraten adorea eta haien arteko elkartasuna azpimarratzen ditu itsaslapurren irudi libertario eta erromantikoarekin bat eginez.
|