|
2007
|
|
|
euskaraz emakumezkoek gizonezkoek baino gehiago hitz egitearena, alegia. Hizkuntza erabilera ezberdin horiek behin eta berriz agertzen direla ikusita,
|
horien azpian
dagoen funtsa sendoaren susmoa berresten da. Nolakoa, baina?
|
|
|
Bertzalde, 2 taulan udalerri
|
horiei
dagokien zenbait datu demolinguistiko ere atxiki zaie: 2001eko erroldaren arabera euskaraz ongi solasten direnak 2 urtetik goitiko populazio osoa hartuta (Euskaraz ongi), 25 urtetik beheitikoak hartuta (urtekoak) eta 15 urtetik beheitikoak bereizita (urtekoak).
|
|
2008
|
|
|
3 Aurkezten diren lanak oinarri zientifiko sendoak izan dituzte, eta luzaera mugarik ez badago ere, derrigorrezkoa izango da 30000 karaktere (hutsunerik gabe) dituen laburpen bat bidaltzea, jatorrizko lana muga
|
horietatik kanpo
badago.
|
|
|
Hizkuntzaren belaunaldi arteko transmisio prozesutzat zentzu hertsian ulertu ohi dena aztertzeari ekingo diogu orain. Kontzeptu horrek zuzenean lotzen du gurasoen hizkuntza gaitasuna seme alaben lehen hizkuntzarekin, eta hartara, aldagai bi
|
horien artean
dagoen erlazio estua erakusten du (3 irudia eta 4 taula).
|
|
|
203/ 2001 Foru Dekretuak, uztailaren 30ekoak, agertzen du Nafarroako Foru Komunitateko administrazioaren eta haren erakunde autonomoen plantillako zein lanpostu diren euskara jakin beharrekoak (Hezkuntza eta Kultura Departamentuko irakasleenak kanpo direla) eta zer jakite maila behar duten, eta zehazten du zein lanpostutan hartu behar den euskara jakitea beste batzuen arteko merezimendutzat. Foru dekretu horretan hiru jakite maila zehazten dira, eta jakite maila
|
horiei
dagozkien baliokidetzak ezarri: 1 jakite maila (mintzamenean 4 maila eta idazmenean 3 maila). Baliokidea:
|
|
2009
|
|
|
Finean, honetan ere jokatu nahi dugu enpresak beste alorretan jokatzen duen modu bertsuan: intereseko ildoak identifikatu,
|
horietan
dagoen jakinduria gureganatu eta berrikuntzarako tresnak sortu. Besteetan bezala:
|
|
2010
|
|
|
Erdaraz ikasi duten ekonomialari euskaldunez gain, urteko 30 lizentziatu izan badira euskal adarrean, ia 500 lagun dira hori soilik UPV EHUn. Azken
|
horien artean
nago neroni. Bost urteko unibertsitate ibilbidearen lehen hiru urteak osoki euskaraz egin nituen Sarrikoko fakultatean (berez, ekonomia diot baina enpresa zientzien alorraz beste horrenbeste esan liteke, noski).
|
|
|
Aldarrikapentestu horrek ezartzen ditu ekintza plan baterako" oinarri lerroak" deitutako lehentasunak. Lehentasun
|
horien artean
daude hizkuntzei dagozkienak, adibidez:
|
|
|
Mendialdeko bertze eskualde batzuetan (aezkoan, ultzaman, atetzen, odietan, arakilen eta burundako zenbait herritan, bertzeak bertze) euskararen familia bidezko transmisioaren etena gizartean orokorragoa izan zen eta bortitzagoa hizkuntza ordezkapen prozesua. horietan gaur egun zaharrek eta haur gazteek baizik ez ohi dakite euskara. adinekoek bertako euskara eta haur gazteek eskolan ikasitakoa. Familia bidezko transmisioa eten zen garaiaren arabera gehiago edo gutxiago dira bi adin talde euskaldun
|
horien artean
dauden belaunaldi erdaldunak eta, ondorioz, belaunaldi euskaldunen arteko lotura errazagoa edo zailagoa izan daiteke. galerak galera, bertako euskaldun adinekoak egoteak belaunaldi gazteen hizkuntzaren hautematerako garrantzia du. eskualde horietan euskararen berreskurapena, funtsean, euskarazko eskolatzeak ahalbidetu du, euskarak duen estatus ofizialak lagundurik. haur gazte gehienak euskaldunak... gazteen euskalduntzearen sorburuan gurasoen nahikaria egon ohi da beti:
|
|
|
2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri: aguraingo eta aiarako koadrilak. bi koadrila horietan, biztanle euskaldunak galduz joan ziren azken bi mendeetan. horrenbestez, eskualde
|
horietan
bazegoen —neurri handi batean— substratu soziolinguistiko hori, edo nire definizioaren arabera, hizkuntza gutxitu batek hizkuntza hori berezkotzat duen herriarekiko —eta, hedaduraz, herri hori hartzen duen lurraldearekiko— duen eragina, eta hein handi batean hizkuntza horrek berreskuratzeko eta normalizatzeko duen aukera baldintzatzen duena6.
|
|
2011
|
|
|
baita unibertsitate alorreko autore adituen ekarpenetan ere. Azken
|
horiei
dagokienez oso deigarria gertatu izan zait, beti, gotzon garate irakasleak 2000 urtean argitara emandako" euskal herria elebidun" artikulua. Izan dira gure artean gai horri atentzio monografiko handiagoa eskaini diotenak, baita gogoeta lan hori alderdi politika jakinen termino hertsietara ekarri dutenak ere. ez dut uste, ordea, artikulu hartako sintesi lan gotorrik eskaini denik inoiz8 honela zioen gotzon garate irakasleak, labur bilduz, 2000 urteko artikulu hartan:
|
|
|
Nire ustez, arazo horretan paratu du zalbidek galde ikurra eta horrexen gainean luzatuko naiz nire iruzkin honetan. hizkuntzak bere lekua (bere berea) behar duela, ados, baina ez dut uste leku hori irudikatu eta eratzeko diglosia kontzeptua ezinbertzekoa zaigunik. euskarak deus baino lehen belaunez belauneko jarraipena behar du ziurtaturik, horrekin ere ados. ...e bateko belaunaldi bakoitzak kide berriak (ahal den gehienak) bere hizkuntzan sozializatzeko dituen bide aukerak ez dira familia bidezko hizkuntza transmisioaren esparrura mugatzen, ez eta Fishmanen (1991) home family neighborhood community multzora ere, erabilera esparru horiek hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipena zurkaizten badute ere. eskola, zerbitzuak, hedabideak, kultura industriak...
|
horietatik kanpo
dagoen hizkuntzak zer aukera du hiztunen adierazpide ohikoa izateari segitzeko, diglosiaren oinarrian dagoen konpartimentazio hierarkikoa eta
|
|
|
arrazoi handia du horretan odriozolak. Baina justu ingurumen modernizatu
|
horietan
dago euskara, oro har, indartsuen eta bizien. gertakari nagusi hori salbuespentzat hartzea ez da egokia. Funtsezko gertakari soziala salbuespen moduan tratatzen duen teoria soziolinguistikoa ez da, mintzajardunaren gizarte moldaera argitzea baldin badugu benetako xede, erakargarri. c) Funtsean, hona nire iritzia, egiaren zati bat du odriozolak berekin. hizkuntza soziologiaren aitzinamenduan saiatu nahi badugu inola ere gutxietsi behar ez dugun egia zati ohargarria. hiztun elkarteen azterbide dinamiko prognostikoetan inola ere alde batera utzi ezin litekeen horietarikoa:
|
|
|
...ultura arteko eredua hartzea erabaki zuten. eredu horrekin, hiztun bakoitzari bere hizkuntzan egiten zaio, posible den heinean, eta katalana ikasteko ahal diren erraztasun guztiak ematen zaizkio. horrela, ikasle etorkinen katalanaren ezagutza indartzeko, Ciuren gobernuen garaian TAe (eskola egokitzapenerako Tailerra) izenekoak sortu ziren, eta lehenengo hiruko gobernuaren garaian harrera gelak eta
|
horiei
dagokien LIC hezkuntza zerbitzua. kataluniako generalitateko ongizate eta Familia Sailak 2002 eta 2005 urteen artean" Llengua, immigració i ensenyamente del català" saileko hamar liburuki argitaratu zituen: hizkuntza eta immigrazioa, arabiera, txinera, soninkera eta mandinkera, berberera, fula eta wolofera, punjabera, errumaniera, ukrainera eta tagaloa.
|
|
2012
|
|
|
130). Beraz, hizkuntzari eutsi eta hizkuntza ordezkatzeko prozesu
|
horietan
dago txertatuta mintzairaren ondorengoenganatzea, hiztunen hautu gisa.
|
|
|
" Language socialization(...) focuses on how children are socialized through the use of language as well as how children are socialized to use language" (Schieffelin & ochs 1986: 184). paradigma horretan hizkuntza sozializazioa prozesu dinamikoa, elkarreragilea, bizitza osoan barnakoa eta inguruneari lotua da. hizkuntza sozializazioaren izaera elkarreragileak transfer edo transmission ideia, hau da ohiko kontzeptu
|
horien baitan
dagoen goitik beheitiko eta norabide bakarreko (gurasoengandik seme alabengana edo helduengandik haurrengana) prozesua izatearen adiera gainditzen du. haur txikiak ez dira balizko transmisio baten jasotzaile pasibo hutsak. umeek ere beren familiako kide helduak sozializatzeko ahalmena dute (ibid.) eta, berez, prozesua norabide bikoa da (bidirectionality in socialization, Garrett & Baquedano L... 346).
|
|
|
Urtetan izan ditugun estrategia berezituek ez dute laguntzen konpartitzen ditugun helburu horiek lortzen. Ezberdintasun
|
horiek
egon dira administrazio eta gizarte mugimenduaren artean, baina baita gizarte mugimenduko kideen artean ere. Ez da izango, ez dugu guztia adostuko, baina has gaitezen helburuen gaineko adostasunak eraikitzen eta ondoren, estrategiak ezberdinak
|
|
|
Bizi esperientzietan oinarritutakoak, aldiz, eraginkorragoak dira eta, gainera, haien ondorioek gehiago irauten dute hartzaile pertsuadituaren baitan (León, 1992). Azken antzekotasun sakonago
|
horien artean
daude aktitude antzekotasuna eta gizarte talde bereko izatea. Aktitude antzekotasunaren baitan ulertzen dira iritzi, balio eta sinesteen antzekotasunak ere.
|
|
|
(...) Sinpatia bat, ez dakit den hizkuntzarekiko, kulturala, ez dakit, zer edo zer espeziala dauka". Iñaki Mart� nez de Lunaren esanetan," nik uste dut konplizitatea hitz egokia dela, ze partekatzen da sentimendu bat, pertsona
|
horien artean
badagoela beste zerbait edonorekin ez daukazuna. Eta gainera beste zer edo zer daukana aldarrikapen puntu bat, borroka puntu bat, eskakizun puntu bat, komunitate zapaldua eta borrokatzailea edo izan nahiaren parte bat izatea edo...", nahiz eta hor, bere ustez," askotan ideologia ez da agertzen eh".
|
|
|
Bizi esperientzietan oinarritutakoak, aldiz, eraginkorragoak dira eta, gainera, haien ondorioek gehiago irauten dute hartzaile pertsuadituaren baitan (León, 1992). Azken antzekotasun sakonago
|
horien artean
daude aktitude antzekotasuna eta gizarte talde bereko izatea. Aktitude antzekotasunaren baitan ulertzen dira iritzi, balio eta sinesteen antzekotasunak ere.
|
|
|
Herri
|
horietan
badaude hainbat elkarte eta talde. Elkarte gastronomikoak, kultura taldeak (kasu batzuetan), dantza taldea, mendi elkarteak, etab.
|
|
|
Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen hizkuntza belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntzaplangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat" xelebre") rik gabe diharduten ingurumenetan,
|
horietan
dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena.
|
|
|
Mundu ikuskera osoan eta, askotan, eguneroko berbetan, eguneroko hizkeran. Beretzat ordura arte arrotzak ziren jende moduekin tratatu behar izaten du aurrerantzean, baEuskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen hizkuntza belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntzaplangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat" xelebre") rik gabe diharduten ingurumenetan,
|
horietan
dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena.
|
|
2013
|
|
|
framing (Aldarrikatzailea, Uzkurra, Berria), agenda setting, priming, primary frameworks, newsframe analysis, frame processing...?
|
Horien ondoan
daude beste teknizismo ere ingelesez mantendu direnak: social sanction, social reward...?
|
|
|
|
Horien gain
dago ere edukiak prestatu zein horien gaurkotzea; baita irakasgaien edukiez trebatzeko ikasleek burutu behar dituzten ariketen diseinua eta ikasleen ekarpenak zuzentzea ere.
|
|
|
• EAEko ikasleen hizkuntza erabilerako datu orokorrak ezagututa, ezaugarri jakinak dituzten ikasleen errealitate zehatzak ikertzea merezi duela azpimarratu du ikerlari eta aditu askok.
|
Horien artean
daude, esate baterako, Jasone Cenoz ikerlaria eta bere lankideak. Honako ezaugarriok dituzten ikasleen errealitatea zehatzago ezagutzea komeni da, beraien ustez:
|
|
|
Eta kontuan hartu behar ditugu hizkuntza baliabide
|
horien artean
dauden hizkuntza desberdinekin batera hizkuntzaren aldaerak ere. Alegia, local variety edo regiolect bezala ezagutzen diren eta gure kasuan euskalkiak diren horiek ere hiztunaren hizkuntza errepertorioa aberasten duten baliabideak dira.
|
|
2014
|
|
|
Norbanakoek beren talde linguistikoko kide izatearen zer balorazio egiten duten ulertzeko, gizarte identitatearen teoria bizindar etnolinguistikoaren teoriarekin ahokatu daiteke. Giles, Bourhis eta Taylor (1977) izan ziren bigarren teoria hori azaltzen lehenak, eta, haien ustez, hizkuntza baten kemena eta bizindarra hainbat faktore sozioestrukturalen araberakoak dira,
|
faktore
horien mende egon baitaiteke hiztunentzat haien hizkuntzak duen garrantzia. Faktore horiek hiru dira:
|
|
|
Aurrez aipaturiko helburuak erdiesteko, Atxutxiamaikak hainbat estrategia ditu finkaturik.
|
Horien artean
daude egitasmoak, zeinak alde batetik, iraunkorrak diren, hau da, urtetik urtera mantentzen diren, eta bestetik ostera, elkarren artean jarraikortasun bat mantentzen duten. Hau da, 0 urtera bitarteko haurrentzako eskaintza egiten den arren, adinaren araberako ekintzak antolatzen dira eta bestalde, hartzaile hauek, oro har, saileko beste proiektu batzuetan parte hartzen jarraitzen dute gerora, esate baterako, Gaztelekuan.
|
|
2015
|
|
|
Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen hizkuntza belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntza plangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat" xelebre") rik gabe diharduten ingurumenetan,
|
horietan
dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena.
|
|
|
• Halaber, udalerri berean bizi eta lan egiten duten herritarren proportzioa nabarmen gutxitu da.
|
Horien artean
daude bertako herritarrak zein kanpotik etorritakoak. Oro har, beraz, bertako sareak kide naturalak galdu ditu eta sare berriak gorpuztean bertakoen presentzia gutxitu egin da (eta eragina ere bai).
|
|
|
Hiztun komunitate naturalek ez dute berariaz erabaki euskaldun izatea edo izaten jarraitzea. Bere baitan euskaraz bizi eta euskararen presentzia normalizatzeko elementu aktiboak izateak (pertsonak, organizazioak, instituzioak, zerbitzu teknikoak...) ez du esan nahi
|
horiengan
dagoenik gainerako herritarren hizkuntza praxia eta are gutxiago hizkuntza praxi horren bilakaera.
|
|
|
Aipatutako giza faktore
|
horietan
dago gakoa, hain zuzen ere, nazioartean aitortu delako gizakiaren ekintza dela lurraldeari ondare balioa eman diezaiokeen bi osagaietako bat, natur konfigurazio bereizgarriekin batera. Paisaia politikak, hortaz," tokian tokiko kulturen eraketa" bultzatu luke, Paisaiaren Europako Hitzarmenak —Europako Kontseiluko herrialde kideek 2000an Florentzian adostutakoa— dioen bezala, kultur ondarea funtsezko osagaia delako" gizakien ongizatea eta europar identitatea bermatzeko" [1].
|
|
2016
|
|
|
Eleaniztasuna aipatzean, euskara eta lekuan lekuko erdara ofiziala (gaztelania edo frantsesa) ez ezik, ingelesa ere dugu buruan batez ere. Baina,
|
horiez gain
badago aintzat hartu beharreko hizkuntza gehiago ere: gugana bizitzera etorri berri direnek ekarritakoak.
|
|
|
Eleaniztasuna aipatzean, euskara eta lekuan lekuko erdara ofiziala ez ezik, ingelesa ere dugu buruan batez ere. Baina,
|
horiez gain
badago aintzat hartu beharreko hizkuntza gehiago ere: gugana bizitzera etorri berri direnek ekarritakoak.
|
|
|
b) kategoria bakoitzean zer sartuko dugu, eta zer ez? Galdera
|
horiei
dagokienean definizio operatibo boskoitza aukeratu ohi da zenbaitetan. Hala egin ohi da, adibidez, inkesta soziolinguistikoetan.
|
|
|
Osasun oneko hizkuntzetan normal dena normal da arnasguneetan ere, eguneroko mintzajardun arruntari dagokionez. Berariazko interbentzio berezirik gabe belaunez belaun bizirik eta indartsu iraun duten ingurumen
|
horietan
dago euskara, orain ere, bizien. Hor du euskarak, orain ere, osasunik hoberena.
|
|
|
Osasun oneko hizkuntzetan normal dena normal da arnasguneetan ere, eguneroko mintzajardun arruntari dagokionez171: berariazko interbentzio berezirik gabe belaunez belaun bizirik eta indartsu iraun duten ingurumen
|
horietan
dago euskara, orain ere, bizien. Hor du euskarak, orain ere, osasunik hoberena.
|
|
|
Ikasteak ezer gutxitarako balio du, ikasten ari garena" hemen eta orain" ikasgelaz kanpoko harreman bizian txertatzen ez bada luze zabal. Belaunez belauneko jarraipenaren sostengu nagusi diren jardunguneak, eta jardungune
|
horiei
dagokienez euskara nagusi izango den esparru fisiko territorialak, ezinbesteko aurrebaldintza ditugu bizirik ateratzeko. Horixe izan du euskarak iraupen oinarri nagusi, menderik mende; hori gabe ez da bizirik aterako gero ere.
|
|
|
Urola Kosta, Durangaldea, Goierri, Debagoiena, Tolosaldea eta hurrengoak. Eskualde hauetan jokatzen eta bermatzen da euskararen etorkizun hurbila5
|
Horietan
daude arnasgune erabakiorrak.
|
|
|
Eskualde hauetan jokatzen eta bermatzen da euskararen etorkizun hurbila.
|
Horietan
daude arnasgune erabakiorrak.
|
|
2017
|
|
|
10). hizkuntza politikan aintzat hartzen hasi dira sare horiek formalki azken urteotan, nahiz eta horiek garatzeko dagoen funts erabilgarria erabat urria den. Irlanderako 20 urteko estrategia dokumentuan ezarri da gobernuak" hizkuntza komunitate edota sare berriak garatuko dituela Gaeltacht eremutik kanpo. komunitate eta sare berri
|
horiek
egongo dira, batez ere, herritarrek eta estatuak irlandera babesteko funtsezko masa kritikoa lortu duten komunitateetan" (irlandako gobernua, 2010: 23).
|
|
|
auto azterketaren kritika. horretarako inkesta Soziolinguistikoak aztertuko ditugu14 inkesta gehienen helburuak hasieratik planteatu zirela esan dezakegu. bigarrenean hauek aipatzen ziren berariaz: (1) hizkuntza gaitasunaren bilakaera; (2) euskararen erabilera etxean, familiatik kanpoko gertuko komunitatean, lanean eta eremu formaletan; (3) biztanleriaren interes eta jarreretan sakontzea; (4) familia bidezko transmisioari buruzko diagnosia egitea eta (5) euskaldun berrien erakarpena eta hizkuntza jokabidea aztertzea. arlo
|
horiei
dagokien informazioa, beraz, hiztunei galdetuz, eta haiek aitortutakoak balekotzat jota, bildu eta analisi estatistikoaren bidez formalizatuz eta kuantifikatuz sortu da. teknikak baditu bere ajeak, nahiko agerian: batetik, erabileraz, gaitasunez edo jarreraz galdetzen denean, egoera horretan aitortzaileek egokitzat dituzten kodeen bidez ematen diote galderari esanahia, haiek ulertzen dutenaren arabera erantzungo dute; eta bestetik, egoera berezia da:
|
|
|
...ren lehenengo atalean jasotzen da gaztelania dela espainiako estatuaren hizkuntza ofiziala, espainiar guztiek dutela gaztelania erabiltzeko eskubidea, eta gaztelania ezagutzeko derrigortasuna. hirugarren artikuluaren bigarren atalean jasotzen da gainerako espainiako hizkuntzak ere ofizialak izango direla dagokien autonomia erkidegoetan eta horien estatutuen arabera. hirugarren artikuluaren bi atal
|
horietan
dago hizkuntza ofizialen arteko hierarkiaren mamia. izan ere, konstituzioak artikulu horretan esplizituki lurralde hierarkia baino ez du ezartzen (hierarkia horizontala, nolabait esateko); hau da, gaztelania dela ofiziala espainiako lurralde osoan, eta beste hizkuntzak ofizialak direla dagokien autonomialurraldeetan bakarrik. berez ez du jasotzen autonomia lurralde horietan gaztelaniaren eta"...
|
|
|
Fakultateko kafetegian, korridoreetan, klaustroan... euskara gero eta gutxiago entzuten ote den susmoa dago eta ikasleen hizkuntza portaeretan hausnartzeko premia sortu da. Jokabide
|
horien azpian
egon daitezkeen hainbat aldagai aztertu nahi dira eta diagnostiko horretatik abiatuta, esku hartze zehatzak diseinatu, euskararen erabilera bermatzeko.
|
|
2018
|
|
|
Helmuga aldiz, datuek azaltzen (edo erakusten) digutenaz gogoeta egitea litzateke. Datu
|
horien azpian
egon daitezkeen errealitateak eta egoerak hartu ditugu gogoetarako lehengai gisa, ikerkuntza feministan ezagunak eta jakinak diren zenbait genero dinamikak, harremanak zein arauak, hizkuntzaren eremuan (gure kasuan euskararen eremuan bereziki) zein itxura hartzen ari diren edo irudikatzeko.
|
|
|
helduen euskalduntzea, aisialdia, teknologia berriak, hedabideak, arnasguneak... Azken
|
horiei
dagokienez, ez zuen ahaztu Nafarroako eremu euskaldunean egin den lan handia, udal eta mankomunitateek erein, landu eta zaindu baitute urtetan gobernuak zeharo utzitako arloa. " Garrantzi berezia eman nahi diogu arnasguneetako egoerari.
|
|
|
Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen hizkuntza belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntza plangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat" xelebre") rik gabe diharduten ingurumenetan,
|
horietan
dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena.
|
|
|
Horrenbestez, ondorioztatzen dugu gai sakon
|
horietan
badagoela zeregina. Hainbat arlotan (etxean, eskolan eta eragileen artean) lana egin beharra nabarmenduko genuke, herri hizkerari balioa emanda, ereduak eskainita, herritarrak ahaldunduta eta abar.
|
|
|
Beste herrialde batzuetan lantzen diren komunikazio egoerak, atazak eta trebetasunak erreferentziatzat har daitezke Osakidetzako zentro eta unitateetan maizenik gertatzen diren komunikazio egoerak eta komunikazio oztopoak deskribatzeko, eta profesional euskaldunen prestakuntzarako materialak elaboratzeko. Material
|
horien artean
egon lukete benetako paziente euskaldunekin, simulatutako pazienteekin edota aktoreen laguntzarekin grabatutako bideoak, eta bai komunikazio klinikoan gertatzen diren benetako komunikazio egoeretan erabil daitezkeen euskarazko adierazpideen bildumak ere. •
|
|
2019
|
|
|
arnasguneen estabilizazio eta iraupen oinarri demografikoa kontuan izan behar dute demografia fluxuen eragile handi diren etxegintzak eta lurralde antolamenduak. aski lan zaila da hori, ordea, norbanakoon eta korporazio enpresarialen interesak ere tartean sartzen baitira sarri. zaila da, eta zentzuz jestionatzekoa: baina beharrezkoa. alferrik dira bestela d ereduko eskola eta kultura astea, euskarazko norma subsidiarioak, liburutegiko euskal atala, urtean behingo (edo bizpahiru alditako) bertso saioa eta kantaldia, euskaltegia eta Berriarako udal suskripzioa. eguneroko mintzajardun arruntean, ez lagungarri soil
|
horietan
dago euskal bizi taupada sendoaren ardatza eta muina, gatza eta piperra, bizia eta jarraipena. Jardun hori kraskatzera, apurtzera edo galtzera datozen etxegintza eta lurralde antolamendua kaltegarri dira arnasguneek bizirik irauteko; are kaltegarriago, arnasguneak neurriz eta hedaduraz garatzeko.
|
|
|
Eguneroko bizimoduan erdara nagusi[...] den ingurumenetan (normalean kalegiroan) euskal gotorleku izatera iristen da[...] bereziki, EAEko (eta, zein bere neurrian, Nafarroako eta Iparraldeko) eskola mundua. [...] Baina ez dira arnasgune, eta ezin dira izan. duten harreman sare zabal etengabeak instantzia
|
horietatik kanpora
daude nagusiki; hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipenaren kate luzea (35 urtera artekoa) instantzia horiek baino jardun gune zabal eta basikoagoetan oinarritzen, hezurmamitzen, elikatzen, osatzen eta garatzen da hiztun elkarte osasuntsu orotan. eguneroko bizimoduan erdara nagusi (zenbaitetan jaun eta jabe) den ingurumenetan (normalean kale giroan) euskal gotorleku izatera iristen da instantzi... horrelakoa da, bereziki, eaeko (eta, zein bere neurrian, Nafarroako eta Iparraldeko) eskola mundua. garrantzi ohargarria dute instantzia horiek, dudarik apurrena ez dago horretan, euskara indarberritzeko. ezin baztertuzkoak dira, bakoitza bere alorrean eta bere heinean, euskal hiztun talde askori bizirik eusteko eta beren eguneroko harreman sareak nabarmen indartzeko. arnasgune gehienen eta bestelako ingurumen askoren osagai sendo eta balios dira hortaz, sarri, gotorleku horiek; hala dira, bereziki, eskola esparrua eta beste zenbait ingurumen soziofuntzional.
|
|
|
Euskaldunok euskaraz bizi garen espazio geoterritorialik izan badela erakustea funtsezko eginbeharra da, euskal hiztunelkarteak etorkizunik izango badu. ...berezko bizitasun horrek, bai euskaltzaleon eta bai euskaltzale ez diren (bertako zein kanpoko) askoren artean49 euskaldunok euskaraz bizi garen espazio geoterritorialik izan badela erakustea funtsezko eginbeharra da, euskal hiztun elkarteak etorkizunik izango badu. arnasguneek azaltzen dute argien, euskaraz" normal" bizitzea zer den. hizkuntza normalkuntzaren bila bagabiltza, arnasgune
|
horietan
gaude osasun oneko hiztun elkarteen eguneroko mintzajardun normaletik hurbilen. gain-kostu txikienaz eta kritika bide murritzenaz hor atera dakioke euskalgintzari, bide batez jardunik50 batez ere, etekinik hoberena. d) euskaldun garbien sorgune oparoa da arnasgunea. eguneroko bizi-pozak eta beldur gorrotoak, esperantzak eta atsekabeak, bizigiro informal intimoaren gertaerak, pasadizoak eta gora-b... Funtsezko oinarri izan ohi da hori, hizkuntza formal landuaren garapen lanerako ere. ez da batere harritzekoa, hortaz, euskal profesional asko (beraiek edo beren gurasoak) arnasguneetatik etortzea.
|
|
|
Biztanleriaren bilakaerari egiten diogu erreferentzia, besterik gabe. azken urteetan jaso diren datu demografikoak kontutan harturik, etorkizunean arnasguneak arrisku bizian izango direla argi dirudi: jaiotze tasak ez badu ziurtatzen biztanleriaren berriztatzea arnasguneetan, hustu eta desagertu egingo dira. zona
|
horietan
dagoen biztanlerriaren zer nolakoa aldatu egingo da, gutxienez. arnasguneetan egia da hori, eta arnasguneak ez diren guneetan ere bai. Izan ere, eaeko jaiotze tasa oso baxua da. merezi du gai honetan pixka bat luzatzea. eaen emakume bakoitzak 2,8 seme alaba bazuen 1975ean, batez beste, 90ko hamarkadan 0,9ra jaitsi zen batez bestekoa, eta 1,36ra pasa da 2015ean (euStat, 2017:
|
|
|
Bietan erreleborik eza aipatzen dute gako nagusi bezala". teorizazio askok baino zehatzago, gordinago eta ulergarriago azaltzen digu Xabierrek arnasguneek egungo egunean ageri duten bizi nahiaren eta ezinaren borroka gorria. garbi ikusten da horrelakoetan, besteak beste direla, Xabier Bengoetxearen delibero sendoa, jatortasun etnokulturalaren azken agergune kolektibo diren ingurumen hauei etorkizun bizi pizgarria segurtatzen saiatzeko. ondoko gogoeta ardatza du, seguruenik, gidari: " (oraingo egoera honetara) nola iritsi garen interpretatzeko garaian, zerrendatu diren fenomeno guztiez gain,
|
horien azpian
egon daitezkeen arrazoiei buruzko hainbat tesi egon badaude. hau da, euskarak mendeetan bizi izan duen zapalkuntzaren ondorioz dela aipatuko du
|
|
|
Hirugarren mailak eskatzen ditu perpausedo esaldi mailako tresnak, bigarren mailarako zehaztutako tresnetan oinarrituta soilik eraiki daitezkeenak. tresna
|
horien artean
daude perpaus mailako etiketatzaileak (POS tagger ingelesez), izendun entitateen ezagutzaileak (pertsonaedo toki izenak identifikatzeko), hizketa ezagutzaileak eta itzulpen automatikoa. horri dagokionez, http://www.meta net.eu/ whitepapers/ keyresults and cross language comparison gunean agertzen diren tauletan bikain kategorian ingelesa baino ez da agertzen. gure ikerketan google translate ere a...
|
|
|
7 8b arteko hizkuntzak galzorian sailkatzen ditu unescok (mosley C., 2010), eta 9 taldekoak desagertutzat ematen ditu. ...aterial digitala egon arren, bertako hiztunek komunikazio digitalerako erabiltzen ez duten kasuetarako; eta moteltasun digital egoera (digital still), inolako agerpen digitalik ez dagoen kasuetarako, ezta atzerriko (L2) erabiltzaileek sortua ere. garrantzitsua da, zalantzarik gabe, hizkuntzak egoera moteletik ondare egoerara igarotzea, eta, zentzu horretan, ekimen anitz ari dira burutzen hizkuntza
|
horiei
dagozkien datuak eta metadatuak online jartzeko, eta baliabide lexikalak eta oinarrizko testuak atzigarri jartzeko web bidez (ikus Materialak atala). emaitzen atalean ikusiko dugu nola ekimen horiek goraipatzekoak izanda ere, ekarpen txikia egiten dioten galzorian dauden hizkuntzen indartze digitalari. Bere hezurdura gordetzeak edota museotan bere fosilak gordetzeak dodoaren desagerpena moteltzen ez duen moduan, tribuetako adinekoen herri poesiaren errezitazioko ahots fitxategiak online jartzeak ez du hizkuntza jakin horren igoera digitala suspertuko; motel zein ondare egoerako hizkuntzak digitalki hilda daudela esan daiteke, ez baitute hizkuntza komunitatearen komunikazio beharretarako balio.
|
|
|
42) Zalantzarik gabe esan dezakegu, euskararen estandarizaziotik harago, euskara biziberritzeko beste arduretan ere funtsezkoa izan dela euskal komunitatearen bulkada. Mugimendu hori euskararen lurralde guztietara zabaldu da, trinkotasun eta indar ezberdinarekin bada ere. herri mugimenduaren eskutik, EAEko lurraldeak izan dira proaktiboenak euskara biziberritzeari dagokionez, eta
|
horietan
egon dira euskarririk eta erakundeen babesik sendoenak euskara hezkuntza sisteman, hedabideetan eta herri administrazioan txertatzeko. (urla et al., 2018:
|
|
|
Herrimugimenduaren eskutik, EAEko lurraldeak izan dira proaktiboenak euskara biziberritzeari dagokionez, eta
|
horietan
egon dira euskarririk eta erakundeen babesik sendoenak euskara hezkuntza sisteman, hedabideetan eta herriadministrazioan txertatzeko.
|
|
|
Joan gaitezen sakonago, beha diezaiegun irizpide
|
horien azpian
dauden hizkuntza ideologiei. Oro har, gazteek aldeko iritzia dute hikaren inguruan eta balio positiboak esleitzen dizkiote erabiltzen dutenek eta ez dutenek. hasteko, parte hartzaile guztiek argi dute hikaren eta zukaren arteko ezberdintasuna. hika berezia da, eta horren froga dira partaideek aipatutako berezitasunak:
|
|
2021
|
|
|
Euskara ikastearen prozesuari dagokionean, euskara hitz egiten ikastea zaila delako ideia oso hedatua dagoen iritzia da. Halere, informatzaile guztiek adierazten dute nabarmenki errazagoa dela euskaraz hitz egiten ikastea herri txiki euskaldunetan hiriburuan baino,
|
horietan
dagoen euskararen erabilera soziala askoz sendoagoa delako.
|
|
|
Aholku Batzordea); euskarazko terminologia lana; euskararen transmisioa; edota EAEko toponimia lana. tzuek: Eusko Jaurlaritza gonbidatu dute haien lurraldeetara euskararen inguruko esperientzien berri emateko;
|
horien artean
daude Gales, Korsika, Friuli, Val di Fassa eta Finlandiako Folktinget (suediera sustatzen duen entitatea).
|
|
2022
|
|
|
Pazientea erdigunean kokatu ahala, pazienteak, pertsonak, gizartean bizi den izaki den aldetik, hainbat faktore barnean biltzen dituela konturatu gara. Faktore
|
horien artean
dago, zalantzarik gabe, hizkuntza.
|
|
|
Galdetegiaren lehen galderari erreparatuz, galdetegia erantzun dutenen bizilekua edota pertsona
|
horiei
dagokien osasun zentroa honakoa izan da, ehunekoetan: Getaria (%30), Zarautz (%27), Azpeitia (%24), Orio (%7), Azkoitia (%6), Zumaia (%4), Errezil (%1) eta Zestoa (%1).
|
|
|
(36) ez jatorria, baizik eta leku
|
hoietan
dagoen euskararen erabilera... (BE U)
|
|
|
(63) ez jatorria, baizik eta leku
|
hoietan
dagoen euskararen erabilera (BE U)
|
|
|
Bestetik, EEL Ereduaren sustatzaile izan daitezkeen bidelagun berriak batzea eta erakartzea erabakigarritzat jotzen dugu.
|
Horien artean
leudeke adibidez ekonomia sustapenaren alorrean lan egiten duten erakundeak (Spri, Garapen Agentziak), erakunde publikoak (Udalak, Aldundiak) edo eragile sozialak (sindikatuak, unibertsitateak). Azkenik, eremu sozioekonomikoan euskara sustatzeko programa nagusienak, Lanhitz programa besteak beste, zabaltzeko eta hornitzeko tresna bat izan daiteke EEL Eredua.
|
|
|
Talde horretan hainbat elkarte egon daitezke euskararen normalizazioarekin lotutako ekimenak sustatzen dituztenak, hala nola, Korrika, Euskaraldia eta euskalgintza sare guztia. Interes talde
|
horien esku
dago enpresei adieraztea ekimen horien garrantzia eta enpresak horietan parte hartzearen garrantzia.
|
|
|
Baina, heldu gazteen EKE maila tartean umerik ez bada gazteena baino apalagoa baita. Bi egoera
|
horien artean
dago aldearen balizko arrazoia, berriz ere, seme alaben presentzia litzateke.
|
|
|
Baina, heldu gazteek adin talde berekoekin solasean (tartean umerik ez, alegia) joera orokorrak irauten du, heldu gazte horien EKE maila gazteena baino apalagoa baita. Bi egoera
|
horien artean
dago aldearen balizko arrazoia, berriz ere, seme alaben presentzia litzateke.
|
|
2023
|
|
|
Nolanahi ere, ikerketa honetan, fenomeno horren inguruan jasotako informazioak adierazten du izendatze
|
horiek
egon baziren ere, murritzak izan zirela. Etorkin batzuk jakitun ziren hitz horiek erabiltzen zituztela bertako batzuek, baina ez omen diote garrantzirik eman, alegia, ikerketa honetako lekukoek indarra kendu nahi izan diote gaiari.
|
|
|
Kolonbia Hego Amerikako kontinentearen iparraldean dago, eta mundu mailan aintzatetsia den aniztasun ekobiologikoa du kokapen geografiko horrek. Nazio Batuen Ingurumena Zaintzeko Monitorizazio Zentroaren arabera, beste 17 herrialderekin batera, planetako lurralde megadibertsoetako bat da, eta herrialde
|
horietan
dago, hain zuzen, munduko biodibertsitatearen% 70 Ehuneko horretatik,% 10 Kolonbian dago (Portal Colombia.co).
|
|
|
Metodologia osagarri
|
horiei
dagokienez ACINen azterketaren amaierako txostenean aipatzen den bezala,
|
|
|
Azpimarratzekoa da oso, gainera, kontuan hartzeko erabilera desberdinak antzeman direla, haurren adinaren arabera begiratuta. Desberdintasun
|
horien artean
dago ikerketaren emaitza harrigarriena. Izan ere, Zumaiako haurren artean txikienak dira euskaraz gehien egiten dutenak, azken urteetako ikerketa gehienek erakusten duten bezala; baina ezin da esan haur horien euskararen erabilera modu linealean jaisten denik haurrak hazi ahala:
|
|
|
Nolanahi ere, hurbiletik jarraitzeko moduko datu batzuk ere agertu dira, euskararen erabileran atzera pausuak adieraz ditzaketenak.
|
Horien artean
daude ikerketan parte hartu duten LH4ko haurren euskararen erabileran antzeman den erabilera nabarmen baxuagoa, edota aisialdiko zenbait eremutako euskararen erabilera apala. Era berean, arretaz begiratu behar da etxeko erabilera elebiduna eta, haurrek duten euskaraz hitz egiteko gaitasun erlatiboa, aldagai horiek erabakigarriak baitira euren euskararen erabileran bai esparru formalean eskolan, eta, baita, lagun arteko aisialdiko sozializazioan.
|