|
2015
|
|
|
Egun lan horretan ari direnei galde egin diegu, zer dela-eta hasi ziren lantegi honetan eta euren esperientziaren inguruan. Gorka Azkarate dugu
|
horietako
bat. Zumarraga Urretxuko bertso eskolan 2003ko Martxoan Bertsoa zikloaren lehenengo edizioa antolatu zutenean hasi zen “modu serioan” materiala biltzen.
|
|
2017
|
|
|
Badira tranpa egiten duten hitzak, esanahiz kargatzearen kargatzez jada ez dutenak jatorrian esan nahi zutena esaten. “Mundu” da
|
horietako
bat. Globalizazioaren aro honetan, kontinenteak gero eta hurbilago dauden garaiotan, gero eta antzekoagoak dira herrialde ezberdinetatik iristen zaizkigun kultur joerak:
|
|
|
Bere iritziz, AEBetako auzo txiroetan lan esplotazio handia zegoenean Blues estiloa sortu zen moduan, “hip hopa, erbesteratutako afroamerikarren ondorengoek sortu dute auzo txiroetan, lan faltaren desesperazio giroan”. Yodaren ikuspegtik, gizarteko ezinegonak artearen bidez adierazten dira, eta tresna
|
horietako
bat da rapa: “Horregatik uste dut hemen ere bilakaera interesgarria izango duela, antzeko zikloa ari delako errepikatzen eta esateko asko dagoelako”.
|
|
|
Gertakari gogor bezain gogoangarri batzuk ere aipatzen dira liburuan. Hona
|
horietako
bat: 1936ko irailekoa da.
|
|
2018
|
|
|
Epe hori 2018an bete dugu, helburu gehienak beteta eta Bertsozale Elkartearen proiektua ikaragarri zabalduta, bai egitasmoz eta baita ekipoz ere. Orduan ez geneuzkan tresna asko dauzkagu gaur egun.
|
Horietako
bat, adibidez, Mintzola Ahozko Lantegia da, besteak beste, bertsolaritzaren ikerkuntza bultzatzea helburu duen erakundea. Mintzolaren bitartez gauzatu dugu, adibidez, hizpide dugun Bertsolaritzaren Azterketa Soziologikoa.
|
|
|
Igandeaz gain baziren, hala ere, bertsotan egiteko egun seinalatuak: “Santakta” deiturikoa izaten zen
|
horietako
bat, duela berriki arte bizirik jarraitu duen ohitura. Urtezahar arratsean eta Errege bezperan gazte kuadrilla bildu eta, soinujole eta bertsolari batekin, auzoz auzo ibili ohi ziren diru eske, kantuan eta bertsotan, baserritarrak alaituz.
|
|
|
Eta zenbaitetan hori hala den susmoa izan badut ere, badira uneak, esan dezagun ”eremu liberatuak “, zeinetan teoria hori hankaz gora geratzen den, bertsogintza da
|
horietako
bat.
|
|
2019
|
|
|
Gaurko hausnarketak ate asko zabaldu dizkigu eta
|
horietako
batek Bizkaiko eskualde batera hurbildu nau. Han, bertsolaritza ia galduta egon ondoren, euskaltzale eta bertsozale talde batek berpizten asmatu du, etengabeko lan eta ekinari esker.
|
|
|
Juan Jose Sarasola Lexo, Irurzun baserrian jaioak eta Donostiako izan zenak, beste bertsopaper askoren artean, Europako gerraren bertsuak moldiztegiratu zituen bederen hiru aldiz.
|
Horietako
bat Amarako Arroka kalean zegoen La Económica inprimategian, zeina hasten zaigun modu tragiko erromantiko honetan:
|
|
|
Nokako adibide gutxi identifikatu ditugu ia 22.000 aditzeko bilduma honetan, eta adibide bakan
|
horietako
bat den Jexux Mari Irazuren 2009ko bertso bat ekarri dugu hona. Iñaki Zelaiarekin jarri zuten bertsotan, eta gaia honakoa:
|
|
2020
|
|
|
Izan genuen garai bat urtean behin Antzuolan futbol partida bat jokatzen genuena, eta, ondoren, afaria egiten genuen soziedade batean. Behin, Andonik hanka hautsi zuen partida
|
horietako
bat jokatzen ari ginela. Argazkiak ere badira Andoni hanka igeltsutan duela.
|
|
|
Purua errez gentozen biok. 0,8an zegoen muga eta nik horixe eman nuen, 0,8, eta hortik gora zela positibo esaten nien ertzainei eta, eztabaidan ari ginela, ertzain
|
horietako
batek ea sinpatiagatik pasatzen uztea nahi nuen galdetu zidan eta ezetz erantzun nion, ez zuela niri sinpatiarik zertan edukirik ere.
|
|
|
bata ile gorria, bestea ilehoria, bestea gaztaina kolorekoa eta denak erdaldunak. Bertso saioa bukatu genuenean, anaia
|
horietako
batek esplikatu zigun anaia zaharrena hasi zela pinua Soriara garraiatzen eta, bueltan, trailerra hutsik ekarri beharrean, anaia bakoitzari andre bana ekartzen hasi zitzaiela. Barre batzuk egin genituen.
|
|
|
Ez naiz seguru gogoratzen zenbat senide ziren, baina hamasei bat edo baziren. Anaia
|
horietako
batek kontatu zuenez, bere komunio txikiko argazkian anaia arreba guztiak bildu omen ziren, bat izan ezik, jaietako arroparik gabe gelditu zelako.
|
|
|
Gabirian, bestalde, Euskara ikasgaia geneukan eta hilean behin idatzi bat egiten genuen. Idatzi
|
horietako
batekin, Noiz amatxo, ipuinarekin, Agora saria irabazi nuen Donostian, eta Orixek argitaratu egin zuen Euzko Gogoan. Idazteko harra orduan sartu zitzaidan.
|
|
|
Dena nik egiten nuen, eta ez nekien nola egiten zen. Gogoan daukat programa
|
horietako
batean, ideia originala, zuzendari, aurkezle, errealizadore, denetan Joxerra Garzia jarri nuela kredituetan. Amatiñok deitu zidan “Hi, hori horrela jartzea itsusia duk”, esanez, eta “Itsusiagoa izango duk hori horrela izatea, ez? ”, erantzun nion.
|
|
|
Azkenik, zuzenean emititzen genuen afari hori. Afari
|
horietako
bat Anoetan antolatu genuen Peñarekin. Mañukortarekin, Larruskain inguruan, beste bat…
|
|
|
Hala ere, berrogei urte geroago, iragarpen txar
|
horietako
bat bera ere ez da bete: gizarte tradizionalaren gainbeheratik, paradoxikoki, tradizioa bera berraurkitu zen, gaur egun oraindik indarrean dauden identitatearen birgaitze prozesu konplexuen eta imajinario kolektiboaren berreraikuntzaren ondorioz.
|
|
|
Erromantizismoaren fetitxeetako bat bidaia zen, kultura exotikoak, primitiboak, alferrikako artifiziorik gabeak ezagutzeko aukera ematen baitzuen. Bidaia aldizkariak asko ugaritu ziren eta
|
horietako
batean agertu zen lehen aldiz bertsolaritza prentsan: 1823an Parisko Journal des Voyages aldizkarian, Crévecoeurrek sinaturiko Souvenirsartikuluan.
|
|
|
Baina badira salbuespenak.
|
Horietako
bat gertutik bizi izan nuen. Loiola’ 91 batzordeak bertsopaper lehiaketa bat deitu zuen, San Ignazio jaio zeneko bosgarren mendeurrena zela eta.
|
|
2021
|
|
|
[PERLAK] Perla solteak: Pello Errotaren ondoan agertzen den bertsolari ezezagun
|
horietako
bat
|
|
|
Idealizazioan erori gabe, beste asko gaude sinetsi nahian denborak sorpresa onak gordetzen dizkigula oraindik bizitzaren une nagituenetan ere, nahiz eta azala zimurtuta eta ilea urdinduta bizi. Sorpresa
|
horietariko
bat litzateke, agian, Adin adin egitasmoa, 2016 urtetik Lankuk adinekoen egoitzetan aurrera daraman ekimena, “bertsoa ardatz, adineko pertsonen gaitasuna sustatzeko”.
|
|
|
Konpetentzia arlo horiek identifikatzeko, bertsolariaren prestakuntzan beharrezkoak diren premia jakinetatik abiatu naiz, eta bereziki
|
horietako
bati jarri diot arreta. Zergatik?
|
|
2022
|
|
|
Errima pilaketak bertsolaria alanbrean jartzen du, funanbulista lana eginez, bestelako neurrietan baino nabarmenago. Gainera, bertsolarien aldetik ezagutu izan dugun “matxinada” txiki
|
horietako
baten protagonista izan zen bederatzi puntuko bertsoa.
|
|
|
Irunen 1902an eratu ziren Lore Jokoetan Seis preludios vascos aurkeztu zituen.
|
Horietarik
bat, laugarrena, Diálogo de los bersolaris. Eta ohar teknikoetan, Allegretto animato, Menos, A tempo.
|
|
|
Norgehiagoka
|
horietako
baten berri ematen du ondoren Zavalak, Jose Manterolaren eskutik. Hau, norgehiagoken antolatzaile ez ezik, horien kronista ere izan zen eta.
|
|
|
Kakotx artean jarri dut “soldadu”,
|
horietako
bat Jaungoiko Txiki baitzen. Ceutako preso asko Melillara eraman zituzten, mairuen aurka borrokatzera.
|
|
|
Portutik gorantz egiten duten kale paralelo
|
horietako
batean dago Galarrena Kultur Elkartea, eta berau da Poto bertso eskolaren elkargunea. Bertso eskola 70eko hamarkada bukaeran sortu zuten, baina urte luzez geldirik egon ostean, 2014an berriro hasi zen martxan.
|
|
|
|
Horietako
bat Iparraldeko Haizeak egitasmoaren barruan egiten den bertso saioa da. Aittitta Txiki elkarteak antolatzen duen ekimena da hori, eta iparraldeko jendearekin harremana estutzea da helburu nagusia.
|
|
|
Kutsu moralizante agerikoz, emakume gazteen akatsak zerrendatu zituen sei bertsotan.
|
Horietako
bat da ondorengoa:
|
|
|
Baina aipatu ditudan horietaz gain, Zuberoan badira bestelako kontuak bigarren edo hirugarren maila batean gorderik gelditzen zaizkigunak.
|
Horietako
bat, txikitoak.
|
|
|
Eta sariemaile bezain saritu izan ziren baita elkartean dauden azpitaldeak ere.
|
Horietako
bat da talde komunikatzailea, zeinak, talde antolatzailearekin elkarlanean, saioetako eraikin hori ondo eusten lagundu baitu. Txapelketa aurreko hilabeteetan gauza asko eztabaidatu behar izan dituzte (baita Txapelketa martxan zegoelarik ere) eta multimedia edukiak sortu dituzte.
|
|
|
Bertsoak ez bezala, beroriek sostengatzen dituzten melodiak ez dira inprobisatuak. Kantoreek belarriz ikasten dituzte doinu tradizionalak, eta
|
horietako
bat erabiltzen dute kanturako, ukitu pertsonal batekin. Horrela, melodiak eboluzionatuz doaz pixkanaka.
|
|
2023
|
|
|
Lehena, Balendin Enbeita bisitatzera. Eta Uztapide bisitatu genueneko argazki historikoa ere irteera
|
horietako
batean egina duk, Juan Garziak egin zian.
|
|
|
Barrenak harrotzen dituen ofizio
|
horietako
bat izan zen, eta arteari zerbait eskatu badakioke, hori eskatu nahiko nioke nik, mugitu gaitzan, immolatzeraino.
|
|
|
Sargoria izan zen uztailaren 31, hilabete goibel batek eskatutako amaiera distiratsua. Santutegia festaz festa ikasi duten horiek ongi dakite San Inazio eguna berezia izaten dela Euskal Herriko txoko askotan, eta
|
horietako
bat da Hernani. Santa Barbara gotorlekupean elkartu ohi da jendea, irakurraldi bakarrean ikasten den egitarauaz gozatzeko.
|
|
|
Hainbat kartzela pasatu ondoren, Britainia Handira erbesteratu zuten eta, aitortu gabeko seme bat Frantzian utzita, Florentziako konpainia baten ikuskizunean parte hartuz atera zuen bizimodua bertan. Manuel de Mazarredo, Esparterorekin bi aldiz Gerrako Ministro liberal izandakoa, Guardia Zibilaren burua eta euskal probintzietako Gobernadorea, txunditurik gelditu zen emanaldi
|
horietako
batekin, eta Euskal Herrira itzultzeko baimena eman zion. Honela, 1851n itzuli ahal izan zen, baina, 1852an, Manuel de Mazarredok berak berriro erbesteratu zuen Euskal Herritik, berriro ere bere abestiekin eragiten zuen nahasmendua zela eta.
|
|
|
Esku hartzeko txandak ezartzen dira, ebaluazio irizpideak lantzen dira, organum literarioa finkatzen da, antzezpen antolamendua agertuz. Egun, bertsolaritzaren sorrera instituzionalaz galdegitea, antzezpen era
|
horiek
bat bateko olerkigintza hartatik ‘literatura genero’ bat egiteko nolatan eratu diren begi ematea da” (1998: 601).
|
|
|
Orain arteko plazarik gustukoena
|
horietako
batekin egin du: “Ondarroako (Bizkaia) gaztetxean Aitor Tatiegirekin egindako bertso bazkari bat dut akorduan.
|
|
|
1965ean argitaratu zuen Itxaropenak Juan San Martinen Eztenkadak liburua, Eibar edo inguruko pasadizo xelebreak biltzen dituena, urte batzuk lehenago Plaentxiko gertakari xelebreekin osatu zuen Zirikadaken bidetik. Eztenkada
|
horietako
bat Juan Inazio Odriozola Aizarna bertsolariari eskainia da, eta arreta eman digun lehen kontu bat badago bertan: bere denboran “astronomoa” deitzen ziotela dio San Martinen testuaren hasieran.
|