|
2000
|
|
|
batetik, filosofiak bere jardueran zientziari begiratu behar ziola baieztatuz, hau da, lan serioan, zehatzean, zorrotzean, etab. Bestalde, filosofiaren zeregina zientziaren kontzeptu eta kategoriak argitzea zela esanez. Machek berak nahiko lukeen bezala lortu ez bazuen ere, hurrengo filosofoek ildo
|
horretatik
jarraitu zuten. Lehendabiziko urratsa, dena den, filosofiaren beraren kontzeptuak argitzea litzateke.
|
|
2001
|
|
|
Zigotoan zetzan gizaginkode burutzera heldu den eboluzioa da benetako arazo sakona, gizaki burutzera heldu den eboluzioa baino askoz zuzenago aurkezten duena aztergaia; gizabanakoaren sorrera ulertezina denez bere gizaginkode zehatza burutua izan gabe. Bide
|
horri
jarraituz zera onartuko genuke guk ere: hasieran kosmoseko lege fisiko kimiko guztien lege bilduma zegoela suposatzen den bezala, baita ere kode guztien eta, batez ere, gizaginkodearen eraketaren kode orokorra bazela, eta osatu egin dela kodeen kode hori, gizakiaren kode burutzeraino helduz.
|
|
2003
|
|
|
Baina Popperren aburuz, printzipio horrek zientzia enpirikoa bera ulertzeko eta ezaugarritzeko ahaleginei uko egitera eramaten gaitu, egiaztagarritasuna indukziozko metodoan funtsatzen baita. Hau da, printzipio
|
horri
jarraituz, abiapuntua esperientzian egiaztatutako enuntziatuek osatuko lukete, eta, horiei esker eta indukzioz, ondoren enuntziatu orokorretara ailegatuko ginateke. Hauetako batzuk legeak lirateke.
|
|
|
Ildo
|
horretatik
jarraituz, zientzialariaren jarduerak, Popperren iritziz, kritikoa izan behar du, egunean dauden teoriak ezeztatzen ahalegindu behar duelako. Horrela ulertuta, beraz, zientzi aurrerapena aldez aurreko ezagutzaren hobekuntza eta barnerakuntza legez ikus dezakegu, ezagutza ‘zaharra’ ezagutza berrian txertatuz, hau teoria eta aieru berriak eratzean baitatza.
|
|
2004
|
|
|
Bera izan zen ideien munduaren eta mundu materialaren arteko bereizketa ezarri zuen lehena, eta honek markatu du gerora begira arrazoimenari buruzko hausnarketa mendeetan zehar. Descartesek ildo
|
horri
jarraitu zion, baina urrundu egingo zen berarengandik aspektu garrantzitsu batean. Platonek razionaltasuna ideien mundu horretara murrizten zuen, mundu sentigarria, materiala, bere ukazio modura ulertuz, eta Descartes mundu material hori ere bertan txertatzen ahaleginduko da.
|
|
2007
|
|
|
Giza eskubideak, finean, ez dira gizaki abstraktu edota isolatu batenak, baizik eta giza pertsonarenak —errealitate historiko eta soziala duen pertsonarenak—; eta, horrexegatik, horien baitan kokatu eta ulertu behar dira ere aipatutako eskubide kulturalak. Ideia
|
horri
jarraituz zera dio Tusonek: " Inork ezin izango du inoiz benetako arrazoi nahikoa eduki bere parekoak zapaltzeko, ez eta gizakien obra den guztia —bereziki euren kulturak eta hizkuntzak— zapaltzeko" 192 Ez da harritzekoa, beraz, askok —Durantik bezala—" inperialismo kulturala geldiarazteko eta hizkuntza historiko naturalak babesteko" 193 deia luzatzearen beharra ikustea.
|
|
|
Esan dezagun, aurrera eginez, hezkuntzaz arduratzen den pedagogia egiaz dela zientzia berezi bat22, hain zuzen, bere sakoneko izaera" teleologikoa" delako edo, Fullatek azpimarratzen duen bezala," zerbaitetarako hezten delako" 23 Pedagogiaren berezko helburua, bestela esanda, ez da objektu erreal baten ezagutza huts bat lortzea —beharrezkoa eta unibertsala—, baizik eta giza errealitate anitz eta dinamiko batean esku hartzea —beti ere ideia baten gidaritzapean— Horregatik kokatzen du Humboldtek hezkuntzaren antropologia —ideiekin loturiko" arrazoimena" (Vernunft) eta enpiriarekin loturiko" adimena" (Verstand) bereizi ondoren— arrazoimen praktikoaren eremuko" zientzia teleologikoen" artean24 Hezkuntzak, bai teorian bai praktikan, gizakiaren errealitatea zehatz mehatz ezagutzetik abiatu behar du, nola ez, baina hezkuntza bere jardueraren zentzuak —bere ekintzekin lortu nahi duen helburuak— ezaugarritzen du bereziki. Jada iradoki bezala," gizakiaren bizitza ez da bakarrik biologikoa, baizik eta baita biografikoa, alegia, ex sistencia, proiektua", eta
|
horregatik
jarraitzen du Fullatek esanez," etorkizunak ematen dio zentzua gizakiari" 25 Gizaki horrek, modu kontzienteago edo inkontzienteago batean, norabide bat ematen dio —eta eman behar dio— bere humanizazio prozesuari, eta, hain justu horregatik, hezkuntzak ez du nahikoa zientzia enpirikoek eskaintzen diotenarekin. Garaa Hoz ek, hau dela eta, zera dio:
|
|
2008
|
|
|
Platonen filosofia da, dudarik gabe, Aristotelesek gehien eta sakonen ikertzen duena, baita bere pentsamendu propioaren garapenean eraginik handiena duena ere. Eragin
|
horri
jarraituz, Platoni eta platonismoari I 6 eta 9 atalak, eta XIII eta XIV liburuak dedikatzen dizkie.
|
|
|
Bide
|
horretatik
jarraituz, gaur egun Bob Brandon eta John McDowell ek Making It Explicit eta Mind and World liburuak aurkeztu dituzte, hurrenez hurren. Lan horiekin oihartzun zabala izan dute, bai eremu anglosaxoniarrean, bai kontinentean; Hegelekiko zor handia dutela aditzera eman dute.
|
|
|
Ez dakigu Kantek berea idatzi baino lehenago ezagutu ote zuen liburu hori. Bien arteko ezberdintasunak nabariak dira eta gerora eztabaidetan errepikatuko dira; bigarrenak, hain kantiarra den moralitatearen eta naturaren arteko oposaketa, hirugarren antinomiaren mamia, ahultzen du; gero idealismo osoak (Schellingek bereziki) ildo
|
horretatik
jarraituko du. Ikuspuntu" naturalista" hartuko du eta natura modu organiko (ez mekaniko) batean, hau da, natura osotasun bizi edo animalia handi bat bezala ikusiko du.
|
|
2010
|
|
|
Badirugu, izan ere, aldi orotako gidari esanguratsuak. Hasteko, San Tomas, metodo
|
horri
jarraitzen diona legeei buruz diharduenean, eta kontu hau azaltzean haren eredua bete dute haren interpretatzaileek, bereziki, Domingo Sotok eta Florentziako Antoninok. Gauza bera egin zuten Alexander Alesiusek eta Vincentius Belbacensisek.
|
|
|
Bada, horren haritik interesgarria dirudi, jarraian, Coseriu hizkuntzalari ezagunaren ekarpenei erreparatzea, hain zuzen, horrek —Humboldtengandik abiatuz—" hiztun arrunten ohiko hizketa" aztertu eta estrukturalismotik harantz doan" linguistika integrala" garatu nahi baitu34 Bere helburua, esan dezagun lehenik," hitz egitearen linguistikaren oinarriak ezartzea da", horretarako hitz egite horretan bertan" hiru dimentsio" bereizten dituelarik, hala nola," espresiboa, biologikoa eta kulturala" 35 Lehenengo biak" hizkuntzaz kanpoko baliabide espresiboekin" eta" hitz egitearen baldintzapen neurofisiologiko eta psikologikoekin" daude lotuak36, baina —nahiz eta gaitasun linguistikoan eragin— ez dira propioki hizkuntzalaritzaren beraren ikerketa objektu. ...alean zentratzen da, hain zuzen," hizkuntza" bera —gogora dezagun Humboldt—" gizakiaren berezko gaitasun sortzailearen emaitza historikoa" delako37 Testuinguru horretan kokatu behar da, hain zuzen," konpetentzia edo jakite linguistikoa", eta, hortik abiatuz, baita gure autorearen ahalegina" hitz egitearen teoria orokor" bat abian jartzeko38 Helburu
|
horri
jarraituz, bada, Coseriuk, batetik —eta gorago aipatutakoaren haritik—, jarduera kulturala den hitz egite horretan bertan" hiru maila" bereizten ditu, hain zuzen," unibertsala, historikoa eta indibiduala" 39. " Hitz egitea" bera, ezeren aurretik," giza jarduera unibertsal edo orokorra da" —animaliek ez dute zentzu berean hitz egiten— eta nola edo hala" kongruentzia" logiko bati dago lotua40 Baina" hitz egitea, beti, hizkuntz komunitate historiko bati dagokion hizkuntza partikular bat hitz egitea da" eta, horrenbestez," zuzentasun" linguistiko baten menpeko da ere41.
|
|
2012
|
|
|
Filosofiarik gabe ez dago iraultzarik. Marxek berak filosofiak mundua interpretatzeaz gain aldatu ere egin behar duela esan zuen; ildo
|
horri
jarraitu izan diote beti ezkerreko hegeliarrek.
|
|
2016
|
|
|
lurrazalaren gaurko tankera denboraren poderioan joan da emeki emeki zehaztuz, eta faktoreak egungo arruntak berak izan dira lehenago ere (euriak, haizeak, hotz-beroak, ur korronteak, sedimentazioak). Teoria
|
hori
jarraitu eta berretsi du Ch. Lyellek, horren metodoak asko irakatsi baitio Darwini(" autoritate handia", aitortzen du). 5 Mentalitateen eraldakuntza denaz bezainbatean, mundua nondik nora holakotua den galdera sortzeak berak, hori zeharo bestelakatu du:
|
|
|
Batzuen aurrerapena besteen amilzuloa da. Progresoak esterminioa esan gura du.144 Eboluzio (progreso) horretan datza historiaren razionalitatea.145 Hautespen borroka horren ekarpena dira egungo arraza zibilizatuak; hautespen borroka
|
hori
jarraitzen dute oraintxe arraza behereagoak menperatzen, ‘zibilizatzen’ edo esterminatzen dihardutenean: Naturaren legea kunplitzen dizute.146 Zibilizazioa bera arma bat da, 147 eta obligazio bat da orobat (progresoaren obligazioa) arraza behereak esterminatzen jarraitzeko, gaur arraza behereek okupatzen duten eta etze dagoen lurgain zabal osoa landua eta betakortua ikus dadin arte.148
|