|
2003
|
|
|
Baina naturak gizaki guztiei ez die adin berean ematen negozioak eraman ahal izateko zentzutasun hori, batzuei lehenago eta beste batzuei beranduago ematen baitie; hori dela eta, nahierarako legea erabaki behar izan da, guztiontzako erregela moduan erabiltzeko. Printzipio horiei ekinez, kode batzuetan, gurasoei askatasuna eman zaie, seme alabak tutoretzapean noiz arte izan behar diren zehazteko; beste batzuetan, adin zehatza finkatu da, adin nagusitasuna lortzeko, eta adin
|
horretara
heldu arte, ulertzen da pertsona adingabea dela.
|
|
|
Ikuspuntu
|
horri
helduta, bigarren legeak gizakiei elkar maitatzeko agintzen die. Lege horren espirituari men eginez, kontua ez da gainontzekoenganako maitasun joera hori izatea, horiek ezaugarri eder eta duinak erakutsi dituztelako.
|
|
|
Horrez gain, hemen oinarri sendoago eta indartsuago bat aitortu beharra dago. Oinarri
|
horri
helduta, Jainkoak bere probidentzia erakusten du gizakien gain, eta unean unean eta tokian tokian ordena iraunkorra ikus daiteke, haren ahalguztiduntasun eta jakituriari esker. (Legeen Tratatua, IX, 6)
|
|
|
Gure bihotzari dagokionez, guztiok dakigu mundu osoak ere ez lukeela beteko. Modu berean, egundo ere ez dira poz
|
horretara
heldu munduan bertan barruratu eta berori gehien eduki izan dutenak. Begien bistakoa da hori, inork ez ditu horretaz jabetzeko argumentuak behar.
|
|
|
Horrez gain, hemen oinarri sendoago eta indartsuago bat aitortu beharra dago. Oinarri
|
horri
helduta, Jainkoak bere probidentzia erakusten du gizakien gain, eta unean unean eta tokian tokian ordena iraunkorra ikus daiteke, haren ahalguztiduntasun eta jakituriari esker.
|
|
|
‘Iturri irakurgaien’ antologiek garrantzirik gabeko zeregina dute zientzi hezkuntzan. Ikasleari ez zaio bere esparruaren historiako klasikoen irakurketa sustatzen —obra horietan bere testuan eztabaidatutako auziak jorratzeko beste modu batzuk aurki litzake, baina baita bere etorkizuneko lanbideak baztertu eta aspalditik ordeztu dituen kontzeptu eta ebazpen estandarrak ere—.3 Inoiz Whitehead-ek zientzien hain berezko ezaugarri
|
horri
heldu zion honakoa idatzi zuenean: " Bere fundatzaileak ahaztea zalantzan jartzen duen zientzia galduta dago".
|
|
|
Zu harritu egiten zara doktrina pitagorikoaren hain jarraitzaile gutxi dagoelako, baina ni harritzen nauena da orain arte hura bere egin eta jarraitu duen nor edo nor egon izana. Ezin izango dut inoiz nahikoa miretsi doktrina
|
horri
heldu diotenen eta egiazkotzat onartu dutenen zorroztasun bikaina; adimenaren indar soilaren bidez halako bortxaketa egin baitiote beren zentzumenei, sentipen esperientziak argi eta garbi aurkezten zienaren aurkakoaz arrazoimenak hitz egin ziezaiela nahiago izanez. Izan ere, dagoeneko aztertu ditugun lurraren errotazioaren aurkako argudioak oso onargarriak dira, ikusi dugunez; eta ptolemaiko eta aristotelikoek eta beren ikasleek erabatekotzat onartu izana, benetan, argudio irmoa da beren eraginkortasunaren alde.
|
|
2004
|
|
|
Baina ez da beharleku makala izan honaino iristea! Ni
|
horretara
heltzeko sekulako zamak kendu behar izan ziren gainetik, hala Jainkozkoak eta zerukoak nola lurrekoak eta gizatiarrak. Poliki poliki egindako bidea izan zen, Neu izatearen kontzientzia erabat iziotu arte, Nitaz jabetu arte, Ni neure buruaren jabe izan arte, ustez behintzat.
|
|
|
Zientziaren batasuna eta ahaltasuna eta naturari buruzko egia iraunkor batera heltzeko ahaltasuna bermatu nahiko ditu horrela Descartesek, azkenean pentsamenduaren eta mundu fisikoaren arteko zubia eraikitzeko, eta berme
|
horretara
heltzeko berez izatea eta ezagutzea bat egingo dituen izakian bilatuko du. Eta hori, esandako moduan, bakarrik Jainkoaren existentzia frogatuz lortuko du.
|
|
|
Sendagileen etxeoneko seme, Rene Descartes gaztetxoak ateak irekiak izango zituen heziketa
|
horretara
heltzeko, eta giro horretan emango zituen hurrengo urteak La Flecheko ikastetxean bere 18ak bete arte. Dena dela, bere egoera berezia izango zen bertan:
|
|
|
Bere ikasketak burututakoan noblezian sartzeko irrikitzen zegoen sendi aberatseko seme honek muzin egingo zion bere ahaideen nahi horri. Helburu
|
horretara
heltzeko legegintzan jardutea zen biderik zuzenena, hiru belaunaldiz gainera, baina ez zen bere asmoan sartzen hortik abiatzea. Bere idazkietan aitortuko zuen arren mundu guztiak bezala berak ere bazuela gogokoa goretsia izatea bere bide propioari lotuko zitzaion grina hori asetzeko, izan ere ohoreari dagokionez ez zitzaion irudituko noblezian sartzea zenik horretara heltzeko berarentzat biderik egokiena.
|
|
|
Helburu horretara heltzeko legegintzan jardutea zen biderik zuzenena, hiru belaunaldiz gainera, baina ez zen bere asmoan sartzen hortik abiatzea. Bere idazkietan aitortuko zuen arren mundu guztiak bezala berak ere bazuela gogokoa goretsia izatea bere bide propioari lotuko zitzaion grina hori asetzeko, izan ere ohoreari dagokionez ez zitzaion irudituko noblezian sartzea zenik
|
horretara
heltzeko berarentzat biderik egokiena.
|
|
2005
|
|
|
43 Bide batez eta beste gauza batzuen artean esan behar dudana ez dago gure borondatetik at. Arrazoi guztiarekin diot platoniko batzuk eta antzinako kristau batzuk Aristotelesengandik aldendu egin direla, nire ustez, hark bertutearen izaeraren beraren inguruan emandako definizioa dela eta; definizio
|
horri
helduta, bertutea pasioen eta ekintzen arteko erdi puntua da. Horrela ulertuta, Aristotelesek bi bertute desberdin bereizi zituen, alegia, eskuzabaltasuna eta gartxutasuna; bi biok bertute bakarra eratzen zutela adieraziz.
|
|
2006
|
|
|
[36] Erlijio printzipioek edozein lan fin kutsatzen dute, batez ere, sineskeriarako bidea zabaltzen dutenean eta edozein sentimendutan sartzen direnean, nahiz eta sentimendu horiek erlijioarekin loturarik ez izan. Poetaren aitzakia ezin da izan esatea bere lurraldeko ohiturek erlijio errituz eta zeremoniaz bizitza blaitu dutela edo guztia uztarri
|
horri
helduta dagoela. Petrarkaren kasuan lotsagarria izan behar du Laura anderea alderatzeak.
|
|
|
Hori posible ote den ez dago batere garbi. Hurrengo atalean, beste ikuspuntu batetik, gai
|
horri
helduko diogu berriro ere.
|
|
2008
|
|
|
Aristotelesek eraikitako kontzeptueta doktrina sistema erraldoia ulertzeko, ezinbestekoa da testuinguru filosofikoak plantearazi zizkion aporiak ezagutzea.
|
Horri
helduko diogu hurrengo atalean. Hala ere, testuinguru aporetikoan sartu aurretik, eten bat egin dugu Platonen doktrina ez idatziei buruz zenbait aipamen egiteko, kontuan hartuta doktrina horiek (I 6 eta 9 eta XIII XIV liburuetan jasoak direnak) Aristotelesek planteaturiko zailtasunetan eta emandako irtenbideetan eragin handia izan omen zutela.
|
|
2009
|
|
|
Ildo etimologiko
|
horri
helduz, Ernazimenduko humanistek, antropologoek eta filosofoek gizakia naturarik gabeko izaki bezala aurkeztu zuten (edo planteamenduari bira bat ematen badiogu, Berpizkundean naturaren kontzeptua eta kontzepzioa aldatu egiten da, gizakiarengan behintzat, eta naturak askatasuna irudikatzeko balio izango du orain). Hau da, lege eta ordena gabekoa.
|
|
2010
|
|
|
Aurreko kapituluan azaldu nuen bezala, arrazoinamendu hori borondatearen ostekoa da, subiranoaren asmoan. Ikuspegi
|
horri
helduta, subiranoaren adimenean idatzitako lege deitu ahal zaio arrazoinamendu horri, kanpoko lege oro eratortzen duena. Mendekoan ere antzeko arrazoinamendua gertatzen da, hain zuzen ere, subiranoaren legean parte hartzen duen beste lege bat izan daitekeena.
|
|
|
lege hitza, latinezko" legere" esamoldetik dator, eta horregatik, legea idatzia izan behar da, nahitaez. Hitzaren esangura
|
horri
helduta, esan daiteke subiranoari dagokionez, legea adimenaren egintza dela, eta horren bitartez ematen duela kanpoko legea, edota subiranoa berez dela legea emateko eta adierazteko gai.
|
|
|
Gainera, pribilegioa emateko unean, hori zentzuzkoa izan behar da, hau da, guztion ontasunari mesede egin behar dio antzeko pribilegioak emateak, eta, beraz, horretarako antzeko arrazoiak ere gertatu behar dira. Ikusmira
|
horri
helduta, ez dugu ukatzen, beraz, pribilegioek lege izaera dutenik esangura hertsian. Hori ukatu behar zaie, ordea, pertsona zehatz bati buruzkoak bakarrik direnean, eta, haatik, lege izaera aitortu behar zaie, bereziki betikoak direnean, eta horixe da, hain justu ere, hamargarren liburuan jorratuko dugun gaia.
|
|
|
Guk, orain, zuzenbidea (ius) aipatzen dugu modurik orokorrenean, bigarren esanahia, berezkoa duena, erabiliz. Esanahi
|
horri
helduta, zuzenbidea legearen sinonimoa da, lege hori ere modurik orokorrenean ulertuta, horrela aipatzen ari baikara orain.
|
|
|
Guk, orain, zuzenbidea (ius) aipatzen dugu modurik orokorrenean, bigarren esanahia, berezkoa duena, erabiliz. Esanahi
|
horri
helduta, zuzenbidea legearen sinonimoa da, lege hori ere modurik orokorrenean ulertuta, horrela aipatzen ari baikara orain (De legibus, 1 lib., II. kap., 11).
|
|
|
|
Horri
heltzen dio, hain zuzen," konpetentzia komunikatiboaren" kontzeptuak, zeinek egiaz —eta aipatutako Coseriuren" dinamis" delakoaren haritik181— hizkuntz gaitasuna kontsideratzeko modua irekitzen duen eta, horrela, esanahi linguistiko pedagogiko berezia eskuratzen duen. Bada, kontzeptu hori, neurri handi batean, Hymesen" komunikazioaren etnografiak" Chomskyren konpetentzia linguistikoari egindako kritika" irmotik" jaiotzen da182 Honela azaltzen du hori Moreno Fernandezek:
|
|
|
Egia da, bai," gizakia hizkuntza" binomioa ezin dela guztiz deszifratu —gogora dezagun biak daudela etengabeko elkarreraginean eta biak direla fenomeno aldakorrak—, baina horrek ez du esan nahi fenomeno bikoitz horrenganako nolabaiteko hurbilketa posible izango ez denik. Helburu
|
horrekin
heltzen dio Weisgerberrek, hain zuzen, aipatutako" hizkuntzaren giza legeari", eta —gizakiaren beraren baldintzapen linguistiko orokorraz hitz egin eta gero— ageriko bi errealitate aztertzen ditu luze eta zabal: gizabanakoari dagokion" ama hizkuntzaren legea" eta gizataldeari dagokion" hizkuntza komunitatearen legea".
|
|
2021
|
|
|
Pastelaren osagai filosofikoak ere auzitan dauden honetan, matxinada ontologiko
|
horri
heltzen saiatu gara lan honetan. Horretarako, Simone de Beauvoirren norbanako eta burujabetza eredua ardatz gisa hartuta, horren aurretik, bueltan eta ondoren sortutako zenbait eztabaida, ildo, korronte eta auzi landu ditugu.
|