|
2005
|
|
|
Hala ere botikaren mesede horiek hamarkada bat baino luzaroagoan kontsumitu ondoren nabaritzen dira bereziki: zenbat eta handiagoak izan erabilitako aspirina edo AIEEen dosiak, orduan eta txikiagoa da minbizi mota
|
hori
garatzeko arriskua. Horrela, astean 14 pastilla azido azetilsaliziliko hartzen dituzten emakumeak eta horrela 10 urtetan zehar dira minbizia jasateko arriskurik gutxien dutenak, botika hori erabiltzen ez duten emakumeek baino %53 gutxiago, hain zuzen ere.
|
|
2007
|
|
|
Philippe Froguelek, Londresko Imperial Collegekoak, azterlanaren zuzendarietako batek, azaldu du: «Gure aurkikuntzak esan nahi du proba genetiko on bat egin dezakegula pertsona bakoitzak diabetes mota
|
hori
garatzeko arriskua aurreikusteko. Esaten badiogu, askoz motibatuago egongo dira dieta aldatu eta gaixotasuna saihesteko.
|
|
|
Ildo horretatik, Generalitateko Lan Kontseilariak, Mar Sernak, Consell Executiuren ondorengo prentsaurrekoan esan zuen jarduteko protokolo bat prestatuko dela lantokietan lipoatrofia agertzen den kasuetan, eta horren inguruan hartu beharreko neurriak gizarte eta ekonomia eragileen artean zabalduko direla. Hezegailuak eta lur hartuneak Consellerak azpimarratu zuen “frogatzen ari dela” zenbait neurri aplikatzearen bidez, hala nola hezegailuen eta lur hartuneen instalazioa, gaixotasun
|
hori
garatzeko arriskua murriztu edo ken daitekeela, eta horren ondorioak itzulgarriak direla.
|
|
2008
|
|
|
Nerbio sistema autonomoak nahi gabeko ekintzak arautzen ditu, hala nola bihotzaren funtzionamendua, eta funtsezkoa da estresaren erantzun endokrinoan. «Jarraipeneko 12 urteetan, lan estres kronikoa gaixotasun koronarioarekin lotuta dagoela ikusiko dugu, eta elkarte hori indartsuagoa dela 50 urtetik beherako gizonen eta emakumeen artean, eta gaixotasun
|
hori
garatzeko arriskua estresik ez zutela adierazi zutenena baino %68 handiagoa izan zela», azaldu du Tarani Chandola ikerketa honetako zuzendariak, ‘European Heart Journal’ aldizkarian argitaratu denak. 50 eta 60 urte bitartean, erretiro adina hurbildu ahala, efektua gutxitu egiten da, eta adituak dira, langileek estres gutxiago izaten dutelako edo jarraipen aldian erretiroa hartu dutelako.
|
|
2010
|
|
|
Europako 10 herrialdetako ikertzaileek egindako azterlan baten arabera, biriketako minbizian, kantitateaz gain, kontsumo aniztasuna da nagusi, arriskua %23raino murriztu baitezake. “Dieta askotarikoak murriztu egiten du minbizi
|
hori
garatzeko arriskua, batez ere erretzaileengan”, adierazi zuen María José Sánchez Pérezek, Osasun Publikoko Andaluziako Eskolan Granadako Minbiziaren Erregistroko zuzendarikide eta autoreak. Azterlan horren emaitzen arabera, “Cancer Epidemiology, Biomarkers and Prevention” aldizkarian argitaratu dira, eta, azterketa horren arabera, barazki eta fruta azpimultzo bat baino gehiago kontsumitzeak, lau azpimultzo baino gutxiago kontsumitzeak, %23 murrizten du arrisku hori.
|
|
2011
|
|
|
Horietako bat higienea da; izan ere, herrialde garatuetan haurrek kontaktu gutxiago dute agente infekziosoekin, eta, beraz, gaixotasun autoimmuneak sustatzen dira. Era berean, SENeko kideak azaldu du egiaztatu dela eguzki gutxien duten herrialdeetan kasuen kopurua handitu egiten dela, eta gaixotasun hori hereditarioa ez dela frogatu den arren, “gaixotasun
|
hori
garatzeko arriskua areagotzen duten aldaketa genetiko batzuk daude”. Orejak dioenez, “arrazoi ezezagunengatik” ohikoagoa da emakumeetan, gizonezko bakoitzeko bi kasu baitaude.
|
|
2013
|
|
|
Hori jasotzen du The Lancet Oncology zientzia aldizkarian argitaratu den Europako azterlan berri eta zabal batek. Aldizkari horren arabera, epe luzera atmosferaren poluzioaren eraginpean egoteak ere eragin dezake biriketako adenokartzinoma. Artikulu hau azaltzen da zergatik sartu litzatekeen airearen poluzioa biriketako minbiziaren beste kausa bat bezala, eta nola murriztu gaixotasun onkologiko
|
hori
garatzeko arriskua.
|
|
2017
|
|
|
patata frijituak, ogia, gailetak edo kafea. Produktu horiek frijitzea bezalako prozesuen eraginpean daudenean, substantzia
|
hori
garatzeko arriskua areagotu egiten da, eta hori ez da gertatzen beste teknika batzuekin, adibidez, irakinaldiarekin. Zenbat eta luzeagoa izan egoste aldia eta zenbat eta handiagoa izan tenperatura, orduan eta kutsatzeko arrisku handiagoa dago.
|
|
2019
|
|
|
Baina gehiago dago. Diabetea, hipertiroidismoa, Cushing en gaixotasuna edo epilepsia bezalako gaitzak dituzten animaliek gaitz
|
hori
garatzeko arriskua areagotzen dutela dirudi. Adituen arabera, pankreatitisa lesio baten edo sabeleko kolpe handi baten ondorioz ere ager daiteke.
|
|
2021
|
|
|
Baina kovi buruzko azterketa guztiek ez dute onarpen bera komunitate zientifikoaren artean. Zenbait ikertzailek zalantzan jartzen dute, oraindik ere, odol taldea eta gizabanako bakoitzaren Rh taldea gaixotasun
|
hori
garatzeko arrisku handiagoarekin lotzen dituen teoria, eta hori, tesi horiek ezeztatzen dituzten lanak argitaratzen jarraitzen duten arren. Jarraian azalduko dugu.
|
|
2022
|
|
|
diabetea izateko arrisku faktorea “2 motako diabetesa duten pertsonen% 80k gehiegizko pisua edo obesitatea ere badu”, dio endokrinoak. Gehiegizko pisua da gaixotasun
|
hori
garatzeko arrisku faktore nagusietako bat; izan ere, gantz ehunaren hazkundeak intsulina eskaera handiagoa eragiten du glukosa zeluletara garraiatzeko, eta, azkenean, gehiegizko esfortzua eragiten du pankrean, eta hori ahuldu eta intsulina ekoizpena murrizten da. Imagen:
|
|
2023
|
|
|
Imagen: ROMAN ODINTSOV 2015erako, LEAP (Learning Early about Peanut Allergy) izeneko saiakuntza batek ondorioztatu zuen alergia izateko arrisku handia zuten haurrengan kakahuetea goiz sartzeak (bizitzako lehen urtean) alergia
|
hori
garatzeko arriskua murrizten zuela. Eta, 2022ko abenduan, ikertzaile talde berak (Gideon Lack eta kolaboratzaileak) egindako azterketa baten arabera, biztanle guztiek 6 hilabetera eta ekzemak dituzten haurtxoek 4 hilabetera sartzen bazuten, fruitu lehorrekiko alergia %77 murriztea lortzen zen; aldiz, lehenengo urtera arte atzeratzen bazen, alergikoen murrizketa %33koa zen soilik.
|
|
|
Gehienetan, arrisku faktore horiek guztiz gutxietsi egiten dira arrisku pertsonala baloratzeko orduan. Hain zuzen, Minbiziaren Behatokiak egindako “Koloneko minbizia bahetzeko programaren aurrean, 50 eta 69 urte bitarteko pertsonen jarrerei, ezagutzari eta portaerari buruzko azterlanean” galdetutakoen herenak bakarrik uste du
|
hori
garatzeko arrisku pertsonal handia edo oso handia duela. Frogatuta dago minbizia izateko arriskua %18 murriztu daitekeela elikadura osasungarria, ariketa fisikoa egunero egitea eta pisu osasungarria izatea, Minbiziaren Aurkako Europako Kodearen arabera.
|