|
2002
|
|
|
VIII. BAIETSI DUGU hori horrela dela eta hainbat eta hainbat euskal hiritarrek eskubide
|
horren
egikaritza bermatzeko eskaria sinatu dutela.
|
|
2005
|
|
|
Garbi adierazibeharra dago edozein eztabaida juridikotatik kanpo geratzen dela gehiengo batenborondatepean funtsezko eskubide baten zanpaketa uzteko aukera. Bestela esanda, ez da posible oinarrizko bizikidetzarako onartutako eskubideetako bat gehiengobatek zalantzan jartzea, nahiz eta eskubide
|
horren
egikaritza pertsona bakar bateksoilik eskatu eta gainerako hiritarrak aurka azaldu. Berdintasun eskubidea gurekultura juridiko bereko herrialdeetako konstituzioetan eta nazioarteko deklarazioetan jasota azaltzen da, hala nola Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalean.
|
|
2007
|
|
|
1 Guztiek dute askatasunez sindikatu kide egiteko eskubidea. Legeak eskubide
|
horren
egikaritza mugatu edo salbuetsi ahal izango die Indar nahiz Erakunde Armatuei edo diziplina militarraren mendeko gainerako kidegoei, eta eskubide horren egikaritzak funtzionario publikoen kasuan dituen berezitasunak arautuko ditu. Sindikatu askatasunak bere barruan hartzen ditu sindikatuak sortzeko eskubidea eta aukeratutako horretan afiliatzekoa, bai eta sindikatuek konfederazioak eratzeko, eta nazioarteko sindikatu erakundeak sortu edo horietan afiliatzeko eskubidea ere.
|
|
|
1 Guztiek dute askatasunez sindikatu kide egiteko eskubidea. Legeak eskubide horren egikaritza mugatu edo salbuetsi ahal izango die Indar nahiz Erakunde Armatuei edo diziplina militarraren mendeko gainerako kidegoei, eta eskubide
|
horren
egikaritzak funtzionario publikoen kasuan dituen berezitasunak arautuko ditu. Sindikatu askatasunak bere barruan hartzen ditu sindikatuak sortzeko eskubidea eta aukeratutako horretan afiliatzekoa, bai eta sindikatuek konfederazioak eratzeko, eta nazioarteko sindikatu erakundeak sortu edo horietan afiliatzeko eskubidea ere.
|
|
|
2 Langileen greba eskubidea aitortzen da haien interesak defendatzeko. Legeak, eskubide
|
horren
egikaritza arautzen duenean, bermeak ezarriko ditu, gizartearen premiazko zerbitzuei eusten zaiela ziurtatzeko.
|
|
|
2 Langileek eta enpresaburuek gatazka kolektiboko neurriak hartzeko eskubidea dute, eta eskubide hori aitortzen da. Legeak, eskubide
|
horren
egikaritza arautzen duenean, beharrezkoak diren mugak jasotzeaz gain, bermeak ezarriko ditu, gizartean premiazko diren zerbitzuen jardunbidea ziurtatzeko.
|
|
|
Enpresa askatasuna aitortzen da merkatu ekonomiaren esparruan. Botere publikoek bermatu eta babesten dituzte askatasun
|
horren
egikaritza eta ekoizgarritasunaren defentsa, betiere ekonomia orokorraren eskakizunak, eta, hala denean, plangintzaren eskakizunak kontuan hartuta.
|
|
|
2 Gobernu agintariak bilerak eta kale agerraldiak babestuko ditu, eskubide
|
horren
egikaritza zilegia eragotzi, oztopatu edo kaltetu nahi dutenen aurka.
|
|
|
Bilera baketsu eta armarik gabekoak egiteko eskubidea aitortzen da. Eskubide
|
horren
egikaritzak ez du aurretiazko baimenik.
|
|
|
Ondore horietarako, langile gisa hartuko dira lan loturaren mende daudenak zein administrazio publikoen zerbitzura administrazio edo estatutu izaerako loturaren mende daudenak (azken kasu horretan, azken horiek sindikatu kide egiteko duten eskubidearen berezitasunak hartu behar dira kontuan, EKren 28.1 eta 103.3 artikuluetan ezarrita daudenak). Aitzitik, Konstituzioak eskubide
|
horren
egikaritza debekatu egin die epaile, magistratu eta fiskalei, jardunean ari diren bitartean (EKren 127.1 art./ SALOren 1.4 art.); eta legeak eskubide horren egikaritza mugatu edo salbuetsi ahal izango die Indar nahiz Erakunde Armatuei edo diziplina militarraren mendeko gainerako kidegoei (EKren 28.1 art.); izatez, eskubide horren egikaritzatik salbuetsita geratu dira SALOren 1.3 art. dela bide.... Diziplina militarraren mende ez dauden Estatuko Segurtasun Indar eta Kidegoetako kideei dagokienez, horiei kideek modu esklusiboan eratutako sindikatuetan afiliatzeko eskubidea aitortzen zaie (SALOren 1.5 art./ APFLOren 18 art. eta h.). Bestalde, beste polizia kidego batzuetan, edozein sindikatutan afiliatzeko eskubidea guztiz askea da (adibidez, Ertzaintzaren kasuan, Euskal Herriko Poliziari buruzko Eusko Legebiltzarreko uztailaren 17ko 4/ 1992 Legearen 98 art. eta hurrengoetan ezarritakoa dela bide).
|
|
|
Ondore horietarako, langile gisa hartuko dira lan loturaren mende daudenak zein administrazio publikoen zerbitzura administrazio edo estatutu izaerako loturaren mende daudenak (azken kasu horretan, azken horiek sindikatu kide egiteko duten eskubidearen berezitasunak hartu behar dira kontuan, EKren 28.1 eta 103.3 artikuluetan ezarrita daudenak). Aitzitik, Konstituzioak eskubide horren egikaritza debekatu egin die epaile, magistratu eta fiskalei, jardunean ari diren bitartean (EKren 127.1 art./ SALOren 1.4 art.); eta legeak eskubide
|
horren
egikaritza mugatu edo salbuetsi ahal izango die Indar nahiz Erakunde Armatuei edo diziplina militarraren mendeko gainerako kidegoei (EKren 28.1 art.); izatez, eskubide horren egikaritzatik salbuetsita geratu dira SALOren 1.3 art. dela bide. Diziplina militarraren mende ez dauden Estatuko Segurtasun Indar eta Kidegoetako kideei dagokienez, horiei kideek modu esklusiboan eratutako sindikatuetan afiliatzeko eskubidea aitortzen zaie (SALOren 1.5 art./ APFLOren 18 art. eta h.). Bestalde, beste polizia kidego batzuetan, edozein sindikatutan afiliatzeko eskubidea guztiz askea da (adibidez, Ertzaintzaren kasuan, Euskal Herriko Poliziari buruzko Eusko Legebiltzarreko uztailaren 17ko 4/ 1992 Legearen 98 art. eta hurrengoetan ezarritakoa dela bide).
|
|
|
Ondore horietarako, langile gisa hartuko dira lan loturaren mende daudenak zein administrazio publikoen zerbitzura administrazio edo estatutu izaerako loturaren mende daudenak (azken kasu horretan, azken horiek sindikatu kide egiteko duten eskubidearen berezitasunak hartu behar dira kontuan, EKren 28.1 eta 103.3 artikuluetan ezarrita daudenak). Aitzitik, Konstituzioak eskubide horren egikaritza debekatu egin die epaile, magistratu eta fiskalei, jardunean ari diren bitartean (EKren 127.1 art./ SALOren 1.4 art.); eta legeak eskubide horren egikaritza mugatu edo salbuetsi ahal izango die Indar nahiz Erakunde Armatuei edo diziplina militarraren mendeko gainerako kidegoei (EKren 28.1 art.); izatez, eskubide
|
horren
egikaritzatik salbuetsita geratu dira SALOren 1.3 art. dela bide. Diziplina militarraren mende ez dauden Estatuko Segurtasun Indar eta Kidegoetako kideei dagokienez, horiei kideek modu esklusiboan eratutako sindikatuetan afiliatzeko eskubidea aitortzen zaie (SALOren 1.5 art./ APFLOren 18 art. eta h.). Bestalde, beste polizia kidego batzuetan, edozein sindikatutan afiliatzeko eskubidea guztiz askea da (adibidez, Ertzaintzaren kasuan, Euskal Herriko Poliziari buruzko Eusko Legebiltzarreko uztailaren 17ko 4/ 1992 Legearen 98 art. eta hurrengoetan ezarritakoa dela bide).
|
|
|
Bilerak egiteko eskubidea EKren 21 artikulura bildu da. Hain zuzen ere, artikulu horretan bilera baketsu eta armarik gabekoak egiteko eskubidea aitortu da, eta eskubide
|
horren
egikaritzak aurretiazko baimenik ez duela behar ezarri da. Oinarrizko eskubide hori Bilera Eskubidea Arautzeko uztailaren 15eko 9/ 1983 Lege Organikoaren bidez garatu da (aurrerantzean BELO).
|
|
|
Eskubidearen titulartasunari dagokionez, bilerak eskubide zibilak oso osoan egikari ditzaketen pertsonek sustatu eta deitu ahal izango dituzte soil soilik. Konstituzioan eskubide
|
horren
egikaritzak aurretiazko baimenik ez duela behar ezarri denez (21.1 art.), Konstituzio Auzitegiak argi eta garbi esan du Konstituzioaren aurkakoa dela atzerritarrei naziokoen araubidea ez den beste bat ezartzea eta horiei bide publikoetan bilerak egiteko aurretiazko baimena eskatzea (uztailaren 7ko 115/ 1987 KAE). Pertsona batzuei dagokienez (militarrak, epaileak eta magistratuak, fiskalak, etab.), eskubide horren egikaritza legeria aplikagarriak murrizten du:
|
|
|
Konstituzioan eskubide horren egikaritzak aurretiazko baimenik ez duela behar ezarri denez (21.1 art.), Konstituzio Auzitegiak argi eta garbi esan du Konstituzioaren aurkakoa dela atzerritarrei naziokoen araubidea ez den beste bat ezartzea eta horiei bide publikoetan bilerak egiteko aurretiazko baimena eskatzea (uztailaren 7ko 115/ 1987 KAE). Pertsona batzuei dagokienez (militarrak, epaileak eta magistratuak, fiskalak, etab.), eskubide
|
horren
egikaritza legeria aplikagarriak murrizten du: adibidez, epaileak eta magistratuak Botere Judizialeko kide gisa ezin dira hurreratu izaera judiziala ez duten egintza edo bilera publikoetara. BJLOren 395 art.?. Antzeko zerbait gertatzen da fiskalekin. FEOren 59 art.?, eta militarrek bilerak egiteko duten eskubideari dagokionez, IAEOren 180 artikuluan ezarritakoari erreparatu behar zaio.
|
|
2008
|
|
|
1 1 Batza orokorrera joateko eskubidea akziodunaren aurretiazko legitimazioaren baldintzapean jar dezakete estatutuek, baina eskubide
|
horren
egikaritza ezin zaie eragotzi akzio izendunen eta kontuko idatzoharretan adierazitako akzioen titularrei, akzio horiek inskribatuta daudenean batza egin baino bost egun lehenago kasuan kasuko erregistroan, ezta eramailearentzako akzioen ukandunei ere, batza egin baino bost egun aurretik gordailutu dituztenean euren akzioak, edo, hala denean, baimendutako erakunde batean egindako gordailuaren ziur... Estatutuek ezer zehazten ez badute horren inguruan, gordailu hori sozietatearen egoitzan egin daiteke.
|
|
2009
|
|
|
Bigarrenez, eremu mistoa deiturikoari dagokionez —arestian aipatu parlamentu izapidean, talde Popularrak eta UPNk onartzen ez duten eremua NFBHLOri jarraiki— euskarari buruzko Foru Legeak hiritar guztiei aitortzen die" euskara nahiz gaztelania erabiltzeko eskubidea, Nafarroako Administrazio publikoei zuzentzen zaizkienean". Halaber, eskubide
|
horren
egikaritza bermatzeko, aipatu Administrazioek honakoa egin ahal izango dute: a)" urteroko lanpostuen eskaintza publikoan zein lanpostutarako izanen den nahitaezkoa euskaraz jakitea zehaztu; b) gainerako lanpostuetara iristeko deialdietan euskararen ezagupena merezimendutzat baloratu".
|
|
2010
|
|
|
Gaurko gaiari eutsiz, taldearen identitatearen interpretaziorako bitartekoen kontrola izango litzateke botere kulturala. Botere
|
horren
egikaritzan egongo dira jokoan gure mundu ikuskerak eta ikuskera horiek belaunaldiz belaunaldi transmititzeko erabiltzen diren tresnak, hizkuntza barne.
|
|
|
3.Artikulu honetako 2 paragrafoan jasotako eskubide
|
horren
egikaritzak eginbehar eta ardura bereziak eratortzen ditu.Ondorenez, eskubide horren egikaritzak murrizketa batzuk izan ditzake; aitzitik, legeak esanbidez finkatu ditu horiek eta halakoak beharrezkoak izan dira:
|
|
|
3.Artikulu honetako 2 paragrafoan jasotako eskubide horren egikaritzak eginbehar eta ardura bereziak eratortzen ditu.Ondorenez, eskubide
|
horren
egikaritzak murrizketa batzuk izan ditzake; aitzitik, legeak esanbidez finkatu ditu horiek eta halakoak beharrezkoak izan dira:
|
|
|
Bilera baketsuak egiteko eskubidea aitortzen da.Legeak ezarritako murrizketek bakarrik murritz dezakete eskubide
|
horren
egikaritza, murrizketok gizarte demokratiko batean beharrezkoak direnean, segurtasun nazionala, segurtasun publikoa edo ordena publikoa dela eta, edo enparauen osasun nahiz moral publikoak edo eskubide eta askatasunak babesteko.
|
|
|
2.Legeak ezarritako murrizketek bakarrik murritz dezakete eskubide
|
horren
egikaritza, murrizketok gizarte demokratiko batean beharrezkoak direnean, segurtasun nazionala, segurtasun publikoa edo ordena publikoa dela eta, edo enparauen osasun nahiz moral publikoak edo eskubide eta askatasunak babesteko.Artikulu horrek ez du eragotziko lege murrizketak ezartzea eskubide horren egikaritzari, eskubideok egikaritu behar dituztenean indar armatuetako eta poliziako kideek....
|
|
|
2.Legeak ezarritako murrizketek bakarrik murritz dezakete eskubide horren egikaritza, murrizketok gizarte demokratiko batean beharrezkoak direnean, segurtasun nazionala, segurtasun publikoa edo ordena publikoa dela eta, edo enparauen osasun nahiz moral publikoak edo eskubide eta askatasunak babesteko.Artikulu horrek ez du eragotziko lege murrizketak ezartzea eskubide
|
horren
egikaritzari, eskubideok egikaritu behar dituztenean indar armatuetako eta poliziako kideek.
|
|
|
2.Eskubide
|
horren
egikaritza murrizketa batzuen mende izan daiteke, murrizketok soil soilik legeak jasotakoak eta beharrezkoak izan dutela:
|
|
|
3.Artikulu honetako 2 paragrafoan jasotako eskubide
|
horren
egikaritzak betebehar eta ardura bereziak eratortzen ditu.Beraz, eskubide horren egikaritzari zenbait murrizketa egin ahal izango zaizkio, baldin eta halakoak legez ezarri eta beharrezkoak badira, hurrengo helburuetarako:
|
|
|
3.Artikulu honetako 2 paragrafoan jasotako eskubide horren egikaritzak betebehar eta ardura bereziak eratortzen ditu.Beraz, eskubide
|
horren
egikaritzari zenbait murrizketa egin ahal izango zaizkio, baldin eta halakoak legez ezarri eta beharrezkoak badira, hurrengo helburuetarako:
|
|
|
2.Legeak ezarritako murrizketak baino ezin izango zaizkio ezarri eskubide
|
horren
egikaritzari, eta murrizketok gizarte demokratiko batean beharrezkoak direnean, segurtasun nazionala edo ordena publikoa dela eta, edo enparauen eskubide eta askatasunak babesteko.
|
|
|
1.Estatu alderdiek aitortzen dute pertsona desgaituen eskubidea, eurek eta euren familiek bizitza maila egokia izateko, horretara biltzen direla elikadura, jantzi eta etxebizitza egokiak, eta euren bizitza baldintzak etengabe hobetzeko; halaber, neurri egokiak hartuko dituzte, eskubide
|
horren
egikaritza babestu eta sustatzeko desgaitasun arrazoien ondoriozko bereizkeriarik gabe.
|
|
|
2.Estatu alderdiek aitortzen dute pertsona desgaituen eskubidea, gizarte babesa izateko eta eskubide hori baliatzeko desgaitasun arrazoien ondoriozko bereizkeriarik gabe; halaber, neurri egokiak hartuko dituzte, eskubide
|
horren
egikaritza babestu eta sustatzeko, horien artean izango direla:
|
|
2011
|
|
|
a) Bi gurasoen ahalpeko seme alaben zaintza eta zaintza
|
hori
egikaritzako modua zehaztu behar dira, eta, hala denean, seme alabekin bizi ohi den ezkontideaz bestekoak zein araubide bete behar duen seme alabokin harremanak izan eta eurekin egoteko.
|
|
|
Bake epaileen zigor funtzioen azterketari ekin aurretik, ezin dugu ahaztu zigorarloan mugitzen garenean, Estatuaren ius puniendi aren egikaritzaren inguruan gabiltzala. Ahalmen
|
horren
egikaritzan Estatuak bakarrik tipifi ka ditzake zenbait egintza delitu edo falta gisa, eta Estatuak bakarrik zigor ditzake egintza horiek burutzen dituzten herritarrak. Lehenengo lana Botere Legegileak egiten du, Zigor Kodea eta gainerako zigor legeak sortuz.
|
|
2012
|
|
|
Epaile edo auzitegiak, horretarako zioak emanez, dekreta dezake eskubide jakin bat egikaritzeko desgaikuntza neurria, urtebetetik bost artekoa, bai eta lanbide, ogibide, industria edo merkataritzan, eta kargu edo enplegu jakin batean aritzeko desgaikuntza neurria ere, iraupen berdinarekin, baldin eta subjektuak delitu egin badu eskubide
|
horren
egikaritzaz abusatuz edo eskubide horren egikaritzaren inguruan, edota delitua egin badu lanbide, ogibide, industria edo merkataritzan, kargu edo enplegu jakin horretan aritzean edo aritze horren inguruan, eta batera dauden inguruabarrak balioetsita, atera badaiteke subjektuak delitu bera edo horren antzekoak berriro egiteko arriskua dagoela. Hala gertatuko da, subjektuari dagokion zigorra ezin zaionean ezarri, 20 artikuluaren 1, 2 edo 3 zenbakietan ezarritako kasuetatik batean dagoelako.
|
|
|
Epaile edo auzitegiak, horretarako zioak emanez, dekreta dezake eskubide jakin bat egikaritzeko desgaikuntza neurria, urtebetetik bost artekoa, bai eta lanbide, ogibide, industria edo merkataritzan, eta kargu edo enplegu jakin batean aritzeko desgaikuntza neurria ere, iraupen berdinarekin, baldin eta subjektuak delitu egin badu eskubide horren egikaritzaz abusatuz edo eskubide
|
horren
egikaritzaren inguruan, edota delitua egin badu lanbide, ogibide, industria edo merkataritzan, kargu edo enplegu jakin horretan aritzean edo aritze horren inguruan, eta batera dauden inguruabarrak balioetsita, atera badaiteke subjektuak delitu bera edo horren antzekoak berriro egiteko arriskua dagoela. Hala gertatuko da, subjektuari dagokion zigorra ezin zaionean ezarri, 20 artikuluaren 1, 2 edo 3 zenbakietan ezarritako kasuetatik batean dagoelako.
|
|
|
Deklarazio honetako 1 artikuluko 3 eta 4 ataletan azaldutako komunitateek, bai eta artikulu bereko 5 atalean azaltzen diren taldeek ere, eskubidea dute egoitza finkatuta duten edo Lekualdatzen diren lurraldeko hedabideetan beren hizkuntzek trataera orekatua izan dezaten. Eskubide
|
horren
egikaritza bateratu egin da lurraldeko beste talde edota komunitateen eskubideen egikaritzarekin.
|
|
|
Gerrako presoek euren gaitasun zibil osoa mantenduko dute, harrapatuak izan zirenean zeukatena bezala.Atxiloketa gauzatu duen potentziak du gaitasun
|
horren
egikaritza mugatu ez bere lurraldean ez horretatik kanpo ere, mugatze hori gatibualdiak eskatzen duen neurrian bakarrik gauza daiteke.
|
|
|
i) Eskubide hau egikaritzeak ezin du oztopatu gutxiengoen kideek kolektibitatearen kultura eta hizkuntza ulertzea eta horien ekintzetan parte hartzea, eta eskubide
|
horren
egikaritzak ezin du nazioaren subiranotasuna arriskuan jarri;
|
|
|
68.2003 urterako, GIB/ HIESaren epidemiaren ekonomia eta gizarte ondorioak ebaluatzea eta sektore askotariko estrategiak moldatzea, zertarako eta: ondorio horiei aurre egiteko, norbanako, familia, erkidego eta nazio mailan; pobrezia erro errotik kentzeko nazio programak moldatu eta
|
horren
egikaritza azkartzeko, GIB/ HIESaren ondorioak arindu daitezen familien diru sarreretan, bizi baldintzetan eta oinarrizko gizarte zerbitzuak eskuratzeko orduan, arreta berezia eskainiz epidemiak larri ukitu dituen pertsonei, familiei eta erkidegoei; GIB/ HIESaren gizarte eta ekonomia ondorioak aztertzeko gizartearen alor guztietan, bereziki, emakume eta adineko pertsonengan, batik bat, zaintza em...
|
|
2016
|
|
|
Herriaren esku dago erabakiaren aroa abiatzea, labur esanda. Era berean, erabakitzeko eskubidearen eskaeraren oinarrian estaturik gabeko nazio baten errebindikazioa egon ohi den arren, eskubide
|
horren
egikaritzan demos berezitu eta erakundetu bateko herritar guztiak dira deituak, dena delakoa izanda haien identitate nazionala.
|
|
2023
|
|
|
Beraz, KAren 4/ 1981 Epaiaren bitartez eta horrekin lotuta dauden bestelako KAren epaiekin (KAren 17/ 1981, 25/ 1981, 32/ 1981, 76/ 1983, 117/ 1984, 27/ 1987 Epaiekin esate baterako), toki autonomia zehaztu gabeko kontzeptu juridikoa den aldetik, interpretatzeko modukoa da, eta horrela egiten dute, autonomia horri toki administrazioaren esparruan izaera administratibo hutsa emanik. Konstituzio Auzitegiak autonomiaren printzipioaren lehenengo mugak ezartzen ditu bere izaera subiranotasunaren kontzeptuaren mendean jarriz, eta
|
horren
egikaritzan barneratuz. Muga horiek geroago zehaztuko diren arren, batasunaren printzipioa eta legezkotasunaren printzipioa direla aurreratu daiteke.
|