|
2023
|
|
|
Modu horretara, aitorpena edo autolikidazioa epez kanpo aurkeztu bada, edota epez kanpo ere aurkeztutako beste aitorpen edo autolikidazioa osatzen edo ongitzen badu, errekerimendurik jaso gabe baina ordainketarik ere egin gabe, orduan tributu betebeharpekoa bere zigor erantzukizunetik aska daiteke, zorra kobratzeko betearazpen aldia hasi bada ere. Delituen kasuan, aldiz, erregularizazioa egoteko,
|
horrekin
batera nahitaez tributu zor osoa ordaindu behar da (hori da, behintzat, 305.4.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 115 artikuluaren arabera, eta Bizkaiko TFAOren 117 artikuluaren ariora, tributu aitorpena agiria da; agiri hori dela bide, betebeharpekoak Tributu administrazioari adierazi edo aitortzen dio tributuak aplikatzeko garrantzia duen edozein egitate burutu duela. Esangura zabalean, autolikidazioa ere aitorpen mota bat da, horren bidez Administrazioari zerga egitatea gauzatu duenaren berri ematen baitio zergadunak, nahiz eta,
|
horrekin
batera, zorra ala itzultzeko edo konpentsatzeko kopurua zehazteko behar diren kalifikazioa eta zenbaketa egin.
|
|
|
70 Ez da ulertuko autolikidazioa ordainketarik gabe aurkeztu dela baldin eta zorra geroratzea, zatikatzea ala konpentsatzea eskatu bada eta, ondorioz, betearazpen aldia hasi ez bada. administrazio likidazioa emango da, eta
|
horrekin
batera betearazpen aldiko errekarguak eta interesak ere aplika daitezke, autolikidazioaren zenbatekoaren gainean. Errekargu biak, bada, bateragarriak dira.
|
|
|
Besterentzea enkante bidez gauzatu ohi da orokorrean, sistema
|
horrek
batera dauden interes publikoei eta pribatuei gehieneko begirunea dielako. Gainera enkantea sistema ordeztailea da arauak ezer ez dion kasuetan, hots, besterentzea enkante bidez egin behar dela ulertu litzateke.
|
|
|
Herrialde ekarri izan dute PAYE (pay as you earn) izeneko teknika hori. Eginkizun
|
horrekin
batera, atxikipenen bitartez Administrazioak beharrezko informazioa lortzen du, zergadunen errentak kontrolatu ahal izateko.
|
|
|
Tributuen foru sisteman tributu batzuen arauketa Lurralde Historikoen esku dago;
|
horrekin
batera, eta Foru Aldundiek beste tributu batzuk ordainarazi arren, tributu horien foru arautegia lurralde erkidean indarrean dagoenaren berdina izan behar da, autu zehatz batzuetarako izan ezik.
|
|
|
(b) Bigarrenez, kontratu
|
horrekin
batera, beste langile batekin egingo da errelebu kontratua.
|
|
|
Prozedura: prozedura hasiko da enpresaburuak lan agintaritza eskudunari zuzendutako eskabidearen bidez; enpresaburuak eskabide
|
horrekin
batera aurkeztuko ditu beharrezkotzat jotzen dituen frogabideak. Aldi berean, enpresaburuak eskabide hori aurkeztu izana komunikatuko die langileen lege ordezkariei.
|
|
|
★ Hirugarrenez, aldi baterako laneko enpresa erregistro berezi batean inskribatu da, hots," Aldi Baterako Laneko Enpresen Erregistro" deritzon erregistroan (ikusi 14/ 1994 Legearen 4 artikulua, eta
|
horrekin
batera 417/ 2015 Errege Dekretuaren 12 artikuluak).
|
|
|
Kontratu horiek egin daitezke iraupen mugagabearekin edo iraupen jakinerako, langileak lagatzeko kontratuak duen iraupenaren arabera. ...o kontratuak ahalbidetzeko, betiere, langileak lagatzeko kontratu horiek erabat zehaztuta badaude lan kontratua sinatzeko unean eta bat egiten badute LELTBren 15 artikuluko ekoizpen inguruabarrengatiko lan kontratuak egiteko arrazoiekin; langilea lagatzen den bakoitzean, hori berori jaso da lan kontratuan, aurreko paragrafoetan aipatu betekizun berberekin (ikusi 14/ 1994 Legearen 10 artikulua, eta
|
horrekin
batera 417/ 2015 Errege Dekretuaren 16 artikulua).
|
|
|
Oro har, LAZLTBk enpresaburuaren administrazio izaerako arau hauste oso astuntzat jo du" langileen ordezkarien eta sindikatu eskuordeen informazio, entzuteeta kontsulta eskubideak urratzea" (7.7 artikulua), bai eta, langileen lege ordezkaririk egon ezean, ukitutako langileak informatzeko eginbeharra ez betetzea ere (7.11 artikulua, eta
|
horrekin
batera LELTBren 44.7 artikulua).
|
|
|
Jarduera nagusi
|
horrekin
batera, eragiketako ondasunak banatzea itun daiteke.
|
|
|
Hain zuzen, gerora, askatasun horri" informatika askatasuna" deitu zaio". Bestela esanda, abiapuntu gisa oinarrizko eskubide zehatz bat aitortzen da, hots, datu babeserako edo informatika askatasunerako eskubidea, eta,
|
horrekin
batera, badira bestelako eskubide batzuk, berme instrumentalaren eginkizuna dutenak.
|
|
|
★ Bigarrenez," finantza bermea" eratu behar da, administrazio baimena eman duen lan agintaritzan. Bada, berme hori izan daiteke (ikusi 14/ 1994 Legearen 3 artikulua, eta
|
horrekin
batera 417/ 2015 Errege Dekretuaren 8 artikuluak):
|
|
|
Langileen ordezkaritza batzordeari kontsultaldia hasteko komunikazioa bidaltzen zaion une berean, enpresaburuak lan agintaritza eskudunari aurkeztu behar dio lanaldia murrizteko edo lan kontratua eteteko neurriak aplikatzeko eskabidea, 608/ 2023 Errege Dekretuaren 7 artikuluak ezarritako moduan. Eskabide
|
horrekin
batera, enpresaburuak aurkeztuko ditu 608/ 2023 Errege Dekretuaren 7 artikuluak zehaztutako agiriak.
|
|
|
Jarraian, zioen azalpen berak nazio interesa udal interesa baino garrantzitsuagoa izango zela aipatzen zuen eta antolamendu juridikoan sarturik toki administrazioek autonomia gehiago edo gutxiago izango zutela. Hau horrela eta Garcia ARANDAren esanetan, legea ondo osatuta dago eta oso ondo egituratuta ere52 Lehenengoz, testu juridiko frankista batean, autonomiaren aipamena egiten zen eta
|
horrekin
batera deszentralizazioaren beharraz hitz egiten zen. Azkenik, adierazi behar dugu Garcia Fernandez jaunari jarraituta:
|
|
|
27/ 2013 Legearen aurreko TAOLaren 7 artikuluak udal eskumenak banatu egiten zituen berezkoak eta delegatuen artean, baina, horiez gain, berezkoak ez ziren bestelako eskumenak jorratzeko eta garatzeko aukera zabaldu egiten zuen. Horregatik, 25 artikuluan zehazten ziren Estatuak eta autonomia erkidegoek udalei eman behar zizkieten gaien zerrenda, zerrenda irekia zen;
|
horrekin
batera, artikulu horren lehenengo paragrafoan klausula orokor bat ezartzen zen udalen alde euren interesekoak ziren gai guztiak jorratzeko aukera zabalduz. Horrekin bat zetorren gaitasun orokorreko klausula indartzen zuen 28 artikuluak.
|
|
|
Konstituzioak toki erakundeei berezkoak dituzten interesak garatzeko eskumena ematen die eta,
|
horrekin
batera, toki autonomia aldarrikatzen du. Baina autonomiak lurralde egituran mugaturik dauden ahalak ahalbideratzen ditu.
|
|
|
Esangura horretan eta lurralde historikoen finantza zaintzaren gaia garatzean oso garrantzitsuak izan dira Euskadiko Arbitraje Batzordeak emandako erabaki ezberdinak. Horiek EAEko toki erakundeen araubidearen gaia jorratu izan dute eta
|
horrekin
batera finantza zaintza ere. Euskadiko Arbitraje Batzordeak iritzi aldaketak izan ditu gaiaren inguruan.
|
|
|
Eztabaida horren guztiaren muinean toki erakundeen aurrekontu araubidea zehazteko eskumenaren eztabaida zegoen. Gaur egun, ETELren 115.3 artikuluak zehazten du eskumena lurralde historikoei dagokiela eta,
|
horrekin
batera, finantza zaintzako ahalmenak arautzeko eta egikaritzeko eskumena.
|
|
|
Bilakaera horrek emango digu printzipio horren esanahirik sakonena eta toki autonomiaren printzipioari markatu egingo dizkio ezaugarririk garrantzitsuenak. Toki autonomiaren bilakaera historikoa ikusi ondoren ulergarriagoa izango da 1978ko Konstituzioarentzat autonomiak duen esangura eta,
|
horrekin
batera, Estatuak udal jardueraren gainean ezarritako zaintza sistema.
|
|
|
Espainiako antolamendu juridikoaren azterketa egin eta gero, kontrola eta autonomia bateragarriak dira. Adierazi dugun bezala autonomia printzipioa, eta
|
horrekin
batera toki autonomia ere, lurralde deszentralizazioaren emaitza da. KAren 4/ 1981 Epaitik aurrera190, argi dugu autonomia eta subiranotasuna ez direla gauza bera eta hortik argi ondorioztatu daiteke erakunde deszentralizatuaren eta erakunde deszentralizatzailearen artean ez dagoela apurketarik, bigarrenak lehenengoari" baimentzen" diolako.
|
|
|
lehenengoa, toki erakundeen antolaketari zuzendua; eta bigarrena, toki ogasunei zuzendua. Estatutuaren zioen azalpenean udala lege eraikuntza bat bezala ulertu beharrean Estatuaren aurretiazko egitura natural bat bezala agertzen zen eta
|
horrekin
batera desamortizazio prozedura eten egin zen.
|
|
|
5 5 artikuluak SPALren 140 artikuluarekin bat etorriz interpretatu da eta CAMPOS ACUÑAk244 leialtasun printzipioa oinarri bezala aipatzen du Administrazioen arteko harremanak ezartzean, baina
|
horrekin
batera beste batzuk ere aipatzen ditu:
|
|
|
Aurreko kapituluetako tauletan adierazi den bezala, finantza zaintzako kontrol organoek egin beharreko jarduera esparrua adierazi da eta
|
horrekin
batera erabili behar diren kontrolerako tresna ezberdinak. Ildo horretatik, honako hauek dira finantza zaintzako organo eskudunek egikaritu ahal dituzten kontrol tresna ezberdinak:
|
|
|
Norabide horretan lurralde historikoek aurrekontu jardueraren gaineko araubidea jorratu zuten, errekurritu zen eta araubide berria egin zen. Hori horrela, aurrekontu araubide
|
horrekin
batera, lurralde historikoek finantza zaintzako ahalmenak egikaritu zituzten. Beraz, toki erakundeen erreferentea beti lurralde historikoa izan da eta logikoa zuen:
|
|
|
EKk, beraz, toki erakundeentzako diru sarrera sistemaren gaineko arauen nondik norakoa zehaztu zuen. Horrez gain, toki erakundea Administrazio publikoaren gaineko arauketan sartu zen eta
|
horrekin
batera toki ogasuna ere. Baina, behin baino gehiagotan adierazi dudanez, EKren osteko autonomia erkidegoak eratzeko prozedura toki erakundeen egituraketa alde batera utzi zuen eta 1985ko TAOLra arte ez zuen arauketa zuzenik egin.
|
|
|
Gogora dezagun ETELk toki erakundeen gaineko finantza zaintzako eskumenak zehazten dituela eta horien funtzio eta ahalmenak indartzen dituela (toki autonomiaren printzipioaren nagusitasuna egon arren): " Legeak eskumenak argitu nahi ditu, eta,
|
horrekin
batera, segurtasun juridikoa eskaintzeaz gain, udalerriaren zeregin instituzionala indartu nahi du, bai eta finantzaketa egokia ere, toki erakundeen finantza jasangarritasuna ziurtatzeko, herritarrei zerbitzuak behar bezala emango zaizkiela bermatzeko. Ildo horretan, legearen alderdi garrantzitsuekin batera, hala nola, erakundeen araubideari, eskumenei eta abarri dagozkienak, azpimarratu behar da, halaber, —Europar Batasuneko araudiaren arabera, eta aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren printzipioari buruzko konstituzio— eta legegintza erreformen ondoren, arkitektura instituzionalarekin eta ekonomia eta finantza arkitekturarekin lotutako alderdiek garrantzi handia hartu dutela toki erregimenaren garapenean, eta horrek are beharrezkoagoa egiten du euskal udalerriek lehen ere egin behar zuten exijentzia hori" 646 Esangura horretan oso garrantzitsua bihurtzen zaigu ETELren 115 artikuluak 3 atalean dioena, azken finean aurrekontu, zorpetze eta kontabilitate araubideek lurralde historikoek zehaztuko dituzte eta araubide horien barnean kokatu behar da aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko politikak eta arauak.
|
|
|
Zorpetze publikoa toki erakundeen ogasuneta finantza jardueran barneratzen da eta toki ogasunen arauketa lurralde historikoei aitortu zaie. Hori horrela, lurralde historikoek toki ogasunei buruzko foru arauak onetsi izan zituzten eta
|
horrekin
batera zorpetzea arautu egin zen.
|
|
|
Betearazpenaren inguruko betebeharrak ere egiten du TOLTBk eta TAOLk ezartzen duten osoko bilkuraren kontrolerako neurriekin. Horien artean kontu hartzailetzak osoko bilkurari gutxienez hiru hilerik behin aurrekontu betearazpenaren inguruko informazioa emateko betebeharra ezartzen du eta, informazio
|
horrekin
batera ere, aurrekontu egonkortasunari dagokiona sartu ahal izango litzateke.
|
|
|
Ekonomia Itun berriak zalantza asko piztu zituen eta EAEren barruan ere Euskadiko Arbitraje Batzordeak zer esan handia izan zuen (2/ 2003, 1/ 2008 eta 3/ 2012 Erabakiak, besteak beste). Eztabaidaren egoera horretan gogoratu behar da 2008an krisi ekonomiko larria etorri zela eta
|
horrekin
batera aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko politikak areagotu zirela. 2011an EKren 135 artikulua aldatu zen eta 2012an AEFJLO onetsi zen.
|
|
|
Ekonomia Itunaren 48.5 artikuluaren arabera EAEko erakunde eskudunek Estatuak dituen finantza zaintzako ahalmen berdinak egikarituko dituzte, hau da, EAEko erakunde eskudunek EAEko toki erakundeen gain Estatuak egikaritzen dituen finantza zaintzako ahalmenak egikarituko dituzte. LHLren 2 xedapen gehigarria
|
horrekin
batera interpretatzen badugu, badirudi Foru Aldundiek finantza zaintzako funtzioak egikarituko dituztela eta horiek legeek aitortzen dituen finantza zaintzako ahalmenenak izango dituzte. Ildo horretatik, gaur egun ahalmen horiek dira Estatuak lurralde erkideko toki erakundeen gain egikaritzen dituen finantza zaintzako ahalmen berdinak.
|
|
|
EAEren eta lurralde historikoen arteko eskumen banaketa. Ideia
|
horrekin
batera, konplexutasunean sakontzen kontuan izan behar dugu, RAZQUIN LIZARRAGAk ondo azaltzen duen moduan, lurralde historikoek izaera bikoitza dutela eta horrek bere eskumenen konfigurazioan eragina daukala: " foru lurralde eta toki erakunde gisa duen ezaugarri bikoitzetik, bereizgarri diren bi oharrak bereiztea zaila den egoera batean, sinbiosi moduko batean ulergarriagoa da, non badirudi orain argitasun handiagoz distiratzen duela bere ezaugarri nagusietako batek, hots, foru lurraldeak" 601 Izaera bikoitza kontuan izanik, EKren 1 xedapen gehigarrian eta EAEko Autonomia Estatutuan lurralde historikoak duen konfigurazioa kontuan harturik, KAk apirilaren 26ko 76/ 1988 Epaian forutasuna erakunde bermearen teoriaren mende geratuko da eta gainditu ezin daitekeen nukleoa izango du.
|
|
|
Ez gara banan banan eskumen banaketan sartuko, finantza jardueraren arloan toki erakundeen ahalmenak zehaztean sakonduko dugun arren. Baina esan dezakegu lau eskumen modalitate daudela (eskumen esklusiboak, erakunde erkideek emandako arauak garatzeko eta betearazteko eskumenak; erakunde erkideen legeria bere lurraldean betearaztekoak, eta Estatuaren oinarrizko legeria arauz garatzekoak eta betearaztekoak), eskumen bakoitzaren izaeraren arabera ahalmen desberdinak dituztenak, eta,
|
horrekin
batera, lurralde historikoei eskumenak bide desberdinetatik esleitu ahal bazaizkie, horrek indarrean dagoen araubide juridikoa konplexutasun handiko sistema bihurtzen badu ere. Ekonomia Itunaren Legea
|
|
|
Barneko kontrolak kontu hartze funtzioaren artean eta kontrol finantzarioaren artean bereizten du. Lehenengoak legezkotasun kontrola egingo du; eta bigarrenak urteko ekitaldi ekonomikoko jarduera ekonomiko finantzarioa aztertuko du eta
|
horrekin
batera eraginkortasunaren ikuskaritza egingo da245.
|
|
|
Hori ahalbideratzeko asmoarekin, legegileak lehenengo eta behin finantza nahikotasuna aitortzen du: " euskal erakundeek, Ekonomia Itunaren esparruan, bermatuko dute udalen eta gainerako toki erakundeen finantzazioa nahiko izango dela" eta horretarako lege edo arau batek toki erakundeei eskumenak ematen dizkienean,
|
horrekin
batera baliabide nahiko emateko asmoarekin finantzazio sistema aldatu da. ATELA Uriartek 4.1 artikuluaren garrantzia nabarmentzen du:
|
|
|
• Gipuzkoa: Toki ogasunei buruzko uztailaren 5eko 11/ 1989 Foru Araua eta
|
horrekin
batera doan Toki tributu sistemaren aldaketarako martxoaren 19ko 4/ 2003 Foru Araua. Toki zergei buruzko foru arau ezberdinak (Ondasun higiezinen gaineko zergari buruzko 12/ 1989 FA, Jarduera ekonomikoen gaineko zergari buruzko 1/ 1993 FA, Trakzio Mekanikodun Ibilgailuen gaineko zergari buruzko 14/ 1989 FA, Eraikuntza, Instalazio eta Obren gaineko zergari buruzko 15/ 1989 FA, eta Hiri izaera dute...
|
|
|
Aurretik azaldu dudan bezala, toki erakundeen baliabideen iturriek EKren 142 artikuluak eta
|
horrekin
batera ondorioztatzen diren xedapenekin bat egiten dute: tributu propioetan eta Estatuaren eta autonomia erkidegaoren tributuetan parte hartzea.
|
|
|
Ildo horretan, Itunaren Hirugarren Xedapen Gehigarria ekonomiaren eta finantzen arloan foruak berrezartzeko prozesua ixteko xedapen gisa eratzen da" 308 Azkenik, badirudi ETELak konponbidea eman diola arazoari. Legearen 115.3 artikuluan zorpetzeari, aurrekontu jarduerari eta kontabilitateari buruzko araubidea lurralde historikoei aitortzen zaie eta
|
horrekin
batera finantza zaintza ahalmenak ere. Modu horretan, Ekonomia Itunaren arauketa tributu jardueraz gain udalen finantza jarduera osoari dagokiola berresten da.
|
|
|
Objektua zehazturik dagoela, ondasunaren balorazio ekonomikoa ere gauzatu litzateke, edozein kontratuan derrigorrezkoa baita prezioa zehaztea (kontratuaren funtsezko osagaietariko bat da). Eskualdaketaren esleipena zehazteko, prozedura zehazteko edozein kontratu publikok eduki beharreko administrazio baldintza zehatzen plegua ere beharrezkoa da eta dokumentu
|
horrekin
batera idazkariren eta kontu hartzailearen txostena. Azkenengo honek ondasunaren balioa behar ditu helburu hirukoitzarekin: Eskualdaketaren organo eskuduna zehazteko. Eskualdaketaren eragin ekonomikoa fiskalizatzeko. Eskualdaketaren kontrol teknika zein den zehazteko.
|
|
|
Dena den, artikuluak bateragarriak izateaz gain, argi adierazi behar dugu TAEHk zehaztutako finantza nahikotasuna sakonagoa dela eta finantza autonomiarekin lotura estuagoa duela. Finantza nahikotasuna eskubide bat bezala aldarrikatzen da TAEHn, hau da, toki erakundeek duten eskubide bat bezala, eta
|
horrekin
batera baliabideak modu askean erabiltzeko (finantza autonomia) aldarrikapena egiten da, tokiko finantza autonomia zehaztuz. TAEHtik hurrengoa ondoriozta daiteke:
|
|
|
Lege horren lehenengo artikuluan bertan adierazten zenez: Udala osatzen zuten udalerrian legez bizi ziren pertsona guztiek, eta
|
horrekin
batera legean adierazten ziren udaleko kargu guztiak udalerrian hautatzeko eskubidea zutenek aukeratuko zituztela. Bestetik 5 artikuluak udalen zatiketa eta bateratzea auzokideen esku utzi egiten zuen; baina Diputazioek horren inguruko espedientea onartu zuten eta beti beste udalerrien kaltetan ez bazihoan (berriro ere zaintza ezartzen zen... benetan sakon sarturik zegoen" ohitura").
|