|
2001
|
|
|
Hirugarren aldia kolonizazioarekin hasten da XIX. mendean. Erromantizismoak eta mende bukaerako literaturak bidaia erromantikoaren kontzeptua sortu dute eta,
|
horrekin
batera, marinel zaharraren irudia.
|
|
2003
|
|
|
gauzak zenbat eta zehatzago planifikatu, orduan eta aukera askoz gehiago dena hankaz gora geratzeko. Eta
|
horrekin
batera, helburua hutsik egin gabe jotzeko trebezia ere aspaldi bereganatu zuen. Pazientzia zen lehenengo legea, ia bakarra, bere arreba Idari artean ezin irakatsi izan bazion ere.
|
|
|
zein zen beraren benetako nortasuna, nor zen eta nor izan gura zuen? Burua astindu zuen,
|
horrekin
batera mamu guztiek desagertu balute legez, baina lortu zuen gauza bakarra, agerian behintzat, zeramatzan txima latz luzeak airean ipintzea izan zen. Gainera, mugimendu horrekin mamurik handiena gelditu zitzaion begi aurrean:
|
|
2005
|
|
|
Hiru arrazoi izan dira horretan tarteko: irratitelebistek gizartean hartu duten indar neurrigabea, horren ondorioz edota
|
horrekin
batera irakurzaletasuna urrituz zihoan bitartean; frantsesezko egunkari aldizkariak ugaritu dira izugarri; euskarak atzera egin du kalean eta etxean; behinola Ameriketara joan zirenen ondorengoek ez dute lehengoen atxikimendurik.
|
|
2008
|
|
|
6 Horrela, 1918an esaterako, Oñatin egindako Eusko Ikaskuntzaren lehendabiziko kongresuan, euskararen irakaskuntzak derrigorrezkoa izan behar zuela erabaki zen, eta
|
horrekin
batera, Diputazioei eskatu zitzaien historiari, arteari eta beste jakintzagai batzuei buruzko baliabide materialak euskaraz sortzea.
|
|
2009
|
|
|
Esne haginak jausten ziren sasoiak, sei eta zazpi urte bitartean, arrazoimen edo arrazoizko adinera heldu zirela esan gura zuen;
|
horrekin
batera gizarteratze olgeten hasiera eta etxeko lan batzuk egin beharra zetorren. Une horretan finkatzen zen
|
|
|
Jatabeko umeek euskara baino ez bazekiten ere, eskolan erdaraz egitera derrigortuta zeuden. Eta
|
horrekin
batera ikasi behar izaten zituzten erregimeneko abesti militarrak.
|
|
|
Metodo
|
horrekin
batera, beste produktu batzuk ageri dira gorputzaren garbiketarekin sano loturik. Txinbo eta Lagarto dira XX. mende hasieratik Jataben erabili izan diren xaboien izenak.
|
|
2015
|
|
|
Euzkadin zeharka baino azaldu ez zen argudiobide bat ireki zuen Muñozek. Euskalduntasuna euskarari loturik eta posizio politiko batetik defendatzen zutela bistakoa da, baina
|
horrekin
batera Muñozek gehitu zuen helburua hain justu kontrakoa behar zuela, hots, euskalduntasuna aproblematizatzea.
|
|
2017
|
|
|
Zer zentzu izan lezake, orduan, izen kidetasun
|
horrekin
batera egia barik egiantza baino ez agintzeak irakurleari. Autobiografian agindutako egia egon badagoenik ere ukatzea, hain zuzen ere.89 Bestela esanda, egia esatea zin eginda ere eta zintzotasun osoz hala egiten saiatuta ere, autobiografoak aditzera emango duenak, ezinbestean, fikziotik ere izango du beti.
|
|
|
Edo, bestela esanda, E. M. Forster-en Emerson Jn.k aldarrikatu bezala, paradisua" oraino berez etortzeke" dagoela uler daiteke sari bat beren jardunbideen okerra[...] ezagutu eta zuzentzeko gai direnentzat. Edonola ere, lehenera itzuli eta haustura konpontzeko aukerak badirau, eta
|
horrekin
batera ametsak ere morala, psikologikoa edo pertsonen artekoa, osotasun ametsak, alegia.34
|
|
|
Dena dela ere, hori guztia alde batera utzita, begi bistakoa dena Carla eratzen duen desira da, ni poetikoa erdiesteko desira, alegia, Gortari komikigileak irrika sutsu eta eutsiezin modura bizi duena. Eta, Derridak dioen bezala, desira hori ez da inondik ere baztergarria, desira hori izateko desira baita, munduan nor izateko desira, alegia, eta
|
horrekin
batera mundua izendatu, ezagutu, bizigarri egiteko desira. Beste kontu bat da desira hori ezinbestez zapuztuta gertatu beharra, eta zapuzte hori ere onartzen ikasi beharra, postmodernismoak defendatu legez.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, Atxagak errefusatu egiten ditu bai modernitatearen egitasmo nagusia errealitatearen gaineko nagusigo kognitibo erabatekoa erdiestea, bai berori oinarritzat hartuz literatura ulertzeko sorturiko modua, poetika modernista, alegia.131 Literaturak eta
|
horrekin
batera subjektu literarioak, hau da, ni poetikoak ez dauka eskaintzerik munduari buruzko interpretazioak baizik, ezagutza transzendentea ezinezkoa izango zaiolarik beti. Errealitateak galarazi egiten du, behin betiko galarazi ere, modernismoaren proiektu utopikoa.132 Ez, ordea, literatura bera.
|
|
|
Bestela jarrita, ez da sekula modurik izango tradizio literarioa erabat gainditzeko. Zentzuzko jarrera bakarra, beraz, erabateko gainditze horren ildoko ahalegin oro baztertu beharreko burugabekeriatzat hartzea izango da,
|
horrekin
batera plagioa literaturaren ahalbide berezkotzat ez ezik, nahitaezkotzat ere onartuz.135 Originaltasuna hilda dago, erromantikoek itxuratu zuten moduan, behintzat.136
|
|
|
Halako batean, kasu, maitasuna borondate kontua ere badela dio Anek, maitasunak noiz bukatu behar duen erabakitzeko, behintzat. ...ia ere, ziur aski, desira zapuztu baten eraginagatik, eta hark Amaia eta Ane bakardade afektibo latzean utzi zituen bezala, halaxe laga zituela Anek ere bere alabak etxetik ihes eginda, amaren akats berberak errepikatuz.164 Azkenik, ohartu da Ane maitasun oro, funtsean, nartzisismoa dela, nork bere baitan daraman hutsune, gabezia berezko eta ekidinezina betetzeko ahalegina, alegia, eta aurkikuntza
|
horrekin
batera ekin dio, behingoan, Estebanen aurrean Amaiaren inguruko misterioa askatzeari. Amaia heroinazale bilakatu zen.
|
|
|
Azken lauzpabost hamarkadetan euskal literatur sistema sendotu eta egonkortu ahala, nobelak poesia ordezkatu du genero nagusi modura. Ordezkatze
|
horrekin
batera, nobelagintzak berak eboluzio nabarmena izan du zenbait alderditan. Azken aldion hainbat analisi plazaratu dira garapen horren nondik norako orokorrak ezaugarritzeko asmoz.
|
|
2019
|
|
|
Baina hori ezohikoa da; izan ere, gaur egun, ekoizpenkateen mende dauden animalia gehienek industria nabeetan esklabo bihurtuta pasatzen dute beren bizitza osoa. Harrigarria den arren,
|
horrekin
batera animalien ongizatearen kontzeptua sortu da eta beste funtzionario talde bat arduratzen da hori kontrolatzeaz, eta burokrazia gehiago sortzeaz. Beraz, hiri batean bizi bazara eta hau irakurtzen ari bazara, begiratu iezaiozu berriz landa inguruneari, industrializatuari, behinik behin, beste begi batzuekin, oraingoan, eta ikusi zer datorkizun gainera.
|
|
2020
|
|
|
Ukaezina da, halaber, gaur egun berrikuntza teknologikoak modu esponentzialean ari direla bilakatzen, eta, hala, ez direla milaka urte, ezta ehunka ere, eraldaketa handiak ikusteko; belaunaldi bakoitzak zeharo" zaharkiturik" uzten du aurrekoa, ikuspegi teknologikotik. Baina konplexutasun material
|
horrekin
batera, bada beste konplexutasun bat, gure baitako munduarekin lotua, haitzuloen garaian bezala eta modu tribalean portatzen jarraitzen baitugu neurri handi batean.
|
|
2021
|
|
|
Nik irakurriko dut baina gero irakurri nik idatzi nahi dudana". Arestian ere, sorkuntza proposatzen zen zaletasunera iristeko tresna gisa, eta,
|
horrekin
batera, literaturaz gaindiko beste diziplina batzuek gazteen artean izan dezaketen munta aprobetxatzea proposatzen du NE1 ek. Eta, Euskal Herrian garai honetan musikagintza dela zalantzarik ez du:
|
|
|
Euskara eta euskal kultura literaturaren kasuan, konpromisoak handiagoa behar duela uste du parte hartzaile horrek bezala LIR1 ek eta IE6 k ere, euren iritziz, desideologizazio prozesu handian sartuta dagoelako euskal hezkuntza orokorrean. Beste hainbat faktore eta arrazoiren artean, hori ere hizkuntza hautuak baldintzatzen ari dela diote, eta,
|
horrekin
batera, euskal literaturaren ordez erdaretakoetara jotzea. IE9 k dioenaren arabera, mundu globalizatu honetan euskarak, euskal kulturak eta euskal tradizioak bere tokia izan behar du, baina gaur egunera ekarrita, eta gazteak horretaz ere jabetu behar direla uste du.
|
|
|
Balorazio horrekin bat dator MIR1 Testuliburuek beste antolaketa bat zutela esplikatzen du MIR1 ek, eta alderdi linguistikoa eta literarioa banatuta ematen ziren, gehienetan lehenengoaren mesedetan. Era berean, material horren kalitatea zalantzan jartzen du, eta horren arrazoien eta materialak berak izandako garapenaren berri ematen du, eta
|
horrekin
batera, horrek literatura irakasteko modu bat zekarrela, irakas jarduna baldintzatzen baitzuen:
|
|
|
Eta, esan bezala, komunikazioari eta,
|
horrekin
batera, alfabetizazioari ematen die garrantzi berezia PTL markoak, hain justu ere. Izan ere, izenak berak dioen moduan, ikaskuntzarako alfabetizazio anitzen45 irakaskuntzari heldu nahi baitiote (Meyer eta besteak, 2015; Meyer eta Coyle, 2017; Meyer eta besteak, 2018).
|
|
|
Hala ere, horrek ez du esan nahi autoreak ere ez du horrela planteatzen literaturaren funtzionaltasuna zein irakurtzeko plazera baleko argudioak ez direnik, baina transmititzeko moduetan eta diskurtsoan, baita arrazoitzean ere, arreta jarri behar da. Didaktismotik ihes egitea proposatzen du Petitek (op.), eta,
|
horrekin
batera, transmisiorako hainbat gako kontuan hartu liratekeela: (1) Irakurtzen ez dutelako gazteak errudun egiten dituzten diskurtsoak bazterrera uztea; (2) irakurketaren izatea eta euskarriak aniztu direla, eta denak hartu behar direla irakur jardunaren baitan, nahiz eta irakurketa ekintza guztiak ez diren berdintzat hartu behar, ez izatez, ez helburuz; (3) ikerketatik eta datu enpirikoetatik abiatu behar dira irakurzaletasuna sustatzeko31 ekimenak, uste okerretako bideak zabaldu daitezkeelako, adibidez, tresna digitalen erabilerak literatur kontsumoan automatikoki inpaktu negatiboa duela; (4)" familia klima" ren beharra kultur kontsumoari dagokionez, eta gurasoen eredugarritasun diskurtsibotik praktikora igartzea; (5) horri lotuta, transmisioa apropiazio pertsonal gisa jotzea, eta ez belaunaldi batetik besterako jarreren erreprodukzio berdin moduan; (6) irakurketa, literatura eta kultura behar existentzial edo bizieskakizun legez bizitzea, eta literatur esperientzia hortik abiatzea.
|
|
|
Hau da, literaturaren irakaskuntza ondokora mugatu da: " nazio ondaretzat jotzen den autore eta obren multzoari buruzko ezagutzen transmisiora, eta,
|
horrekin
batera, testuak aztertzeko eta iruzkinak egiteko metodo jakin batzuetan trebatzera" (Zayas, 2011: 3). Horixe bera da, hain justu ere, Regueirok (2014) zaharkitutzat jotzen duen literaturaren irakaskuntza eredua:
|
|
|
Eta literatura horren ondotik etorriko da, eraikitzeko borondate horretatik. Horren ondotik baino,
|
horrekin
batera. Momentu zail horietan literatura egiteak laguntzen du oinarri horiek sendotzen, baina momentu horretan sortzen den literaturak ze oihartzun du?".
|
|
|
Eta
|
horrekin
batera, pentsamendu konplexurako gaitasun kognitiboak: hots, irakurritakoa ulertzea eta interpretatzea, ulertutakoa azaltzea eta komunikatzea, arrazoitzea eta sortzea.
|
|
|
Oharrak bukatuta, poema musikatuta entzungo dugu. Hau da ene ondasun guzia (Txalaparta eta Esan Ozenki, 1999) libururako Dantzut taldea musikatutako bertsioa jarriko diegu, eta,
|
horrekin
batera, letrak ikusgai izan dezaten bermatuko dugu: edo, letra proiektatuz, edo, fotokopietan banatuz.
|
|
|
(Pallarés Dominguez, 2021: 92) eskatzen eta, halaber, eskaintzeko aukera ematen baitu (Zabala eta Arnau, 2007). Paradoxa da teoriak horrelako planteamendu batera jo duen bitartean, praktikan edukietan zentratutako curriculumak indarrean segitzen duela, eta,
|
horrekin
batera, edukien transmisioan oinarritutako praxi didaktikoak ere bai (Ferrer, 2021). Alde batetik, curriculumek eurek konpetentziak hartzen dituzte jardun didaktikorako ardatz gisa, baina bestetik, berriz, praktikan ia heldu ezinak diren gainerako osagaiak proposatzen ditu konpetentzien lorpenerako tresna gisa, nagusiki, edukiak.
|
|
|
Horrek hiru ondorio garrantzitsu ditu: (1) Edukien transmisioa oinarri duen irakaskuntza betikotzea, eta,
|
horrekin
batera ebaluazioa; (2) ikasle konpetentea bilatzen duen ikasle profila bazterrera uztea eta konpetentzien hiru oinarrietatik bi de facto
|
|
|
Badaukagu konplexua zentzu horretan, guk geuk unibertsitatean ere bai, eta zailtasunak ditugu gehiago eskatzeko. Pentsatu ordez ikaslearen hobe beharrez dela, ondare jakin bat ematen zaiola eta ondare hori kalitatez emanez gero tresna ikaragarria, kultur terminotan altxorra, emango zaiola pentsatu beharrean, hizkuntza gaitasuna ez dugu garatuko, eta
|
horrekin
batera irakurketa. Derrigortasun legalaz gain derrigortasun filosofikoa ere badago.
|
|
|
Izan ere, Goikoetxeak (in Azurmendi, 2017: 62) zehazten duenez, euskaldun izatea ez da eratortzen gauza bat egin edo edukitzetik soilik, hau da, ez euskalduna ez du euskarak soilik definitzen," identitate kultural, sozial eta politikoa delako", eta" praktika eta diskurtso kontrajarrien ondorioz sortzen diren ohitura (material eta sinboliko) gatazkatsuetatik" eraikitzen da. Edonola ere, gure iritzirako, hor hizkuntzak, eta
|
horrekin
batera, euskararekiko kontzientziak, jarrerak eta motibazioak erdigunea hartu luke, dela euskal kulturaren subjektu izateko, dela euskal kulturari buruzko diskurtso horretan parte hartzaile izateko, hizkuntzak dituen gainerako funtzio kognitibo diskurtsiboez jabetzeaz gain, noski. Zentzu horretan, argi dago hizkuntzak identitatearekiko duen tokiari buruzko eztabaida identitateak hizkuntzarekiko duenari subordinatuta ulertzen dugula Iztueta Azurmendik (op.) bezala guk ere," hizkuntza menperatzailearen kasuan ez bezala, hizkuntza gutxituaren kasuan identitatearen eta hizkuntzaren arteko harremana iraupenerako ezinbesteko baldintza" baita (op.: 160).
|
|
|
Hau da," pentsamendu kontzientearen eraikuntza gizarte gertakariei eta obra kulturalari estuki atxikita" eraikitzen dela, eta, beraz, sozializazio prozesuak eta norbanakoen formazioa edo eraikuntza giza garapenaren bi alderdi osagarri dira (op.: 23). Hori aintzat hartuta, euskal kulturak eta euskal literaturak euskarazko elkarrekintza esanguratsu eta eraginkorren bitartez pentsamendua garatzen lagundu behar diote nerabeari, eta
|
horrekin
batera, bere identitatea eraikitzen, baina baita kulturaeta hezkuntza komunitate baten parte dela ere. Horrek ID oinarri duten Ikaskuntza Komunitateak (IK) 83 osatzera eraman behar ditu irakaslea nahiz ikasleak (Ferrada eta Flecha, 2008; Álvarez Álvarez, González eta Larrinaga, 2013) eta, zeregin horretan, elkar ulertzea eraikitzeko prozesua nola antolatzen den eta prozesua arrakastaz burutzeko erabiliko diren estrategiak ezagutzea eskatzen dio irakasleari (Bilbatua, 2010).
|
|
2022
|
|
|
Garraiobide berriek, zalantzarik gabe, zabaldu egin zuten pertsonen ekintza eremua eta,
|
horrekin
batera, haien bizi esperientziak. Garai berriak zerumuga berriak ireki eta denetariko konponbideak, erremedioak eta asmakizunak ekarri zituen, iristear zegoena nolabait iragartzen zutenak.
|