|
2000
|
|
|
Aingeru Epaltzak, esate baterako, Sarrionandiak" Itzalarekin solasean" ipuinean dakarren izen zerrendak jasotzen ditu: " Sapho, Li Po, Jonathan Swift, Cesare Pavese, T.S. Eliot eta liburuan zehar, narrazio bakoitzeko sarrera aipuetan bereziki, agertzen direnekin batean ziklo arturikoa, Herman Melville, gure ahozko tradizioa (Atarrabio, kantutegi zaharra) egilearen erreferentzien konstelazioa gure begi aitzinera dakar, eta
|
horrekin
batean, idazle handiek beren ondokoetan uzten dituen eraginez harantzago, literatura literaturgai izan daitekeela erakutsi ere. Liburu hau plazaratu zenez geroztik gure artean hainbertzetan aipatu den zorioneko metaliteraturaren deskubrimendua dugu.
|
|
|
Poema horien garraztasuna eta gordintasuna hainbesterainokoa da, ezen obraren literaturtasuna bera jarri izan baita auzitan. Liburuaren aintzin solasean Ruper Ordorikak gogoratu egiten du" ez zaigu (la) komeni ahaztea egileak beti edukitzen duela obra helburutzat, sartu bide diren bitarteko guztiak onerako dituela baldin eta xede
|
horrekin
bat egiten badute." (6 or.) Aitzpea Azkorbebeitiak aipatzen du zenbait kritikok poema horien lirikotasuna, literaturtasuna eta indarra azpimarratzen dutela. Sarrionandiaren epe honetako kartzelako poemei, liburu honetakoei eta Marinel Zaharrak en zeudenei," poesia militante" edo" konprometitua" bezalako etiketak jarri izana Azkorbebeitiak arbuiatzen du, aurreiritzietan oinarritzen direlako bere ustez, gaiaren erabilerak obraren asmoa bera ez baitu ukatzen.
|
|
|
Idazkera jantzi eta zail samar
|
hori
bat dator egilearen estiloarekin ere: oso gutxi dira nobelako gertakariak, batere ez elkarrizketak, barne gogoeta eta analisi xehe, zehatz ia obsesibo bat da testua, irakurleak lehenengo orrietan aspertuta alde batera uzten ez badu azkenerako ahalmen hipnotiko bat ere izan dezakeena.
|
|
|
Antton Lukuren Botoiletan bilduma aintzat hartuz honela mintzatu zen Edorta Jimenez: " Liburu bietan deigarri egin zaidan elementu bat, hain zuzen ere, naturaren agerkera eta
|
horri
batak eta besteak ematen dioten tratamenduak, biek baitakite inguruneko xehetasunak narrazioaren osagarri egoki egiten." (Jakin 106)
|
|
|
Hala ere, Canok elkarrizketa batean aipatu zuen bezala bi eleberri hauen arteko ezberdintasunak ere ugariak dira: batez ere, eleberri bakoitzean sorturiko giro eta mundu txiki
|
hori
batetik bestera zeharo aldatu egiten delako. Hona hemen Canoren hitzak:
|
|
2001
|
|
|
Robbe Grillet: "(...) la función del arte no es nunca ilustrar una verdad(...), sino traer al mundo preguntas (y también quizás, en su día respuestas) que no se conocen a sí mismas.") 3 orain artean idatziriko hiru lanetan hiru esperimentazio egin dituela esan daiteke, bilakaera narratibo
|
horretan
bata bestearen ondorio zuzen bihurtzen diren hiru saio, hain zuzen. Forma narratiboarekiko ardura hau XX. mendeko nobelagintzak izan duen
|
|
2002
|
|
|
Idea bakhoitza bat dela sinhistarazten derautzun zioa hauxe denz ikhus ezazu, nik hunela uste baitut: gauza handi zeiherrak zure gogoetara dituzunean, erabatean haintzat hartzen baldin ba dituzu, ariurri guztiekikoa nabaritzen duzu, ustez, hekietan; ariurri
|
hori
bata da; eta hortik izaria bat dela burutzen duzu.
|
|
|
Par. Bainan bata
|
hori
bat izaitea beharreko dugu, eta ez anhitz.
|
|
|
Par. Orduan, bata
|
hori
bat eta anhitz da aldabatetan, oso eta zathiak, mugatua eta mugagabea.
|
|
|
Ezta nik ere.
|
Horretan
bat gentozen.
|
|
|
Lupinarik ez urrabururik ez bazan, berdel,, arraingorri eta karraspioak hartzen zituen. Etxerako lain eta gehiago be bai, horrela potina apurka apurka ordaintzeko,
|
horren
baten. Eta tximinoiak, txibiak,...
|
|
|
Par. Eta higiduratik egonera, eta egonetik higidurara aldatzean, aldaketa bikhoitz
|
hori
batetan ba ahal othe?
|
|
|
Bata ez baldin ba da, eztena haur ezpa da, eta halako gauza hura bertze ba da, hortaz tutik ere mintzatzeko biderik ezpaitukegu. Bainan, ezten
|
hori
bata ba da, hauxe da eta ez bertze ezer, eta orduan behar beharreko izanen da bata hori huntaz kutsatua izaitea eta bertze beredin gauzez.
|
|
2003
|
|
|
4 Data
|
horretan
bat dator Arana Martija ere. bat egiten du, eta gasolino baten lekua egiten diote, eta gauez lortzen dute itsasoratzea Cervera gudu itsasontziari burla eginez, eta orduko beste politika arduradun batzuekin batera, Donibane Lohitzunera heltzea lortuko du. Ondoko hileak, 1937ko bigarren partea gutxi gorabehera, Ifarralde horretan igaro ei zituen, Donibanen eta Biarritzen, ahal zuen moduan bizitzen.
|
|
|
igazko urtean, 58 eleiztar hil dira parrokia honetan; eurotatik 46 k lehenengo abizen biak euskaldunak zituezan, 9 k, erdaldunak biak; beste laurak, bata euskalduna, bestea erdalduna. Ba, 58 lagunon artean, gaur" euskal" izen deitzen deutsegun
|
horretarikorik
bat(!) baino ez dot aurkitu: Gurutz.
|
|
|
bere bizitzako aldirik gozatsuenetarikoa bere esanean. Ardura ibilbide
|
horretan
bat egingo dau Gurpide, Cirarda, Añoveros, Uriarte eta Larrea gotzainakaz. Eta Begoñako parrokia bere atzenengo ardurea izango zala ta egoanean, Bilboko gotzain laguntzaile izendatu eben.
|
|
2005
|
|
|
Deitu egin eutsana nor zan ala deigileak esan eutsanaren esangura zein zan, bietatik zeini ekin, ez ekian zeri ekin lehenengo eta behin. Bati tira egiteak bestea argitzea lekarkelakoan, pentsamentu
|
horregaz
batetik zein bestetik hastea bardin izango jakon.
|
|
2007
|
|
|
Uritik aterpetxera doan bidea aldatuz doa: autobidea lehenengo, gero asfaltautako bidea, eta azkenik asfaltau bakoa; eta
|
horregaz
batera, lehenengo etxe handiak, hainbat pisutakoak, gero etxetxuak ortuagaz, eta azkenean akaburengo geltokian: Paudimar.
|
|
|
Israeleko bikote bat, neska bat eta neu. Bueltako biajea hasi da niretzat, Morro de Sao Paulo itxi, gero Salvador itxi dot eta
|
horregaz
batera Brasil, Hego Amerika eta egiten nabilen biaje zoragarria. Ezin izan deutset eutsi malkoai arpegian irristatzen, ezin.
|
|
|
Neure buruari esaten deutsat: hona etorri dira behar egiten, baina
|
horregaz
batera ikasiko dogu zeozer eurakandik nik biajean ikasi dodan moduan. Eraginak noranzko bi daukaz.
|
|
|
Esan deusku gogor egin jakola. Umea bakarrik hazi behar izatea, eta,
|
horregaz
batera, bestelako bizimodu bat gura izatea, bidea latzago egin jako. Sasoi gogorrak izan dira berarentzat.
|
|
2009
|
|
|
80ko hamarkadan sortu zen Labayru Ikastegiaren babespean" Mikel Zarate" Iker Mintegia ere. Inkesta bidez hainbat biltze lan egin ziren aldi
|
horretan
batez ere Bizkaiko herri euskaldunetan: herri ipuinak, baladak, herri kantak, eske koplak, bertsoak, errefrauak eta osterantzeko gaiak biltzen zirela.
|
|
2011
|
|
|
Euskaraz irakur daitezkeen obren katalogo bat osatzea da, antza denez, xede polisistemaren aipamena egiten duten kritikarien helburua.
|
Hori
bat dator, erabat, lehenago ere aipatu dugun normalizazio egoerarekin; hizkuntza ez eze, itzulpenen agerikotasuna ere normalizatu gura den heinean, eta Literatur Itzulpena Hedabideetan programaren zioak zein diren ikusita. Era berean, horixe da kritikari orok eskura duen informazioa, hortaz, erraz balia dezake.
|
|
|
Guk, gure ikerketaren ondorioak azken
|
horrekin
bat datozen ikusi dugu.
|
|
|
Argitaratu kritiken eta kritikak argitaratzen daramaten urteen erlazioa aterata12, urtean kritika gehien ematen dituena Berria egunkaria (urtean 14 kritika, bataz beste) dela ikus daiteke, eizie.org atzetik duelarik (urtean 10,6 kritika eman ditu bataz beste tartean). Zerrendan hurrengoak Gara eta Diario Vasco egunkariak ditugu (7,5 eta 7,4 kritika urtean, hurrenez hurren);
|
horien ostekoek
bataz beste 6,3 kritikatik beherako emaitzak dituzte.
|
|
|
Kamino eta bideak, urteak joan ahala, asko hobetu dira, eta
|
horregaz
batera garraioa eta komunikabideak. Urrun lotu dira harako sasoiak, auto frantses batek Mungiatik Gernikarako bidea egin behar ebala aurretixek jakin, batak besteari abisua emon eta Morgako jentea beheko kamino barrira bajatu izan zanekoak, automobila zer zan ikustea rren.
|
|
|
Kortako abererik esanguratsuenak, daña dala, behiak izaten izan dira. Etxean idirik ez egoanean, eurakaz egiten ziran soloatontze beharrak, eta
|
horregaz
batera, behiak izan dira etxerako behar zan eta geroago kanpora be saltzen hasi zan esnea emoten izan dabenak. Behi guztiak, daña dala, ez ziran bardinak:
|
|
|
bedarra eta pentsua. Pentsuetan famaduena sojeagaz eginikoa izaten zan, baina
|
horregaz
batera etxean konpuestoak be preparetan ziran: artouruna, zahia eta bestelakoak egosita.
|
|
2013
|
|
|
Mozorroa izendatzeko, mozorro hitza bera ez da erabili izan.
|
Horren lekuan
batez ere marro erabiltzen da marrao eta marrau aldaerak ere bai. Beste hitz erroren batekin lotuta ere ageri da batzuetan:
|
|
2015
|
|
|
Egun batzuk han igaro ostean ohartzen da narratzailea leku hartara joandakoak erleen bazka gisa erabiltzen direla. Bistan denez, Potteko lerro nahiko makabro
|
horrekin
bat egiten duen testua da.
|
|
|
Etxepare Institutuak euskal kulturari buruz apailaturiko eskuliburuen artean bada bat euskal literaturari buruzkoa, Estibalitz Ezkerrak idatzia, eta erdaraz idazten duten idazleak ere aintzat hartzen dira espazio urriagoan, hori bai. Proposamen
|
horrekin
bat egiten zuen, halaber, Joseba Gabilondo kritikariak 2006an argitaratutako Nazioaren hondarrak liburuan.
|
|
|
Horren aldean, tradizioaren ikuspegi irekiagoa proposatzen zuen, non inguruko kulturako obrak ere gure ondaretzat jotzen zituen. Planteamendu
|
hori
bat zetorren oso aurreko zenbakiko Itzulpena eta traizioaren praktika testuan esandakoarekin. Euskal izpirituaren eta espainiar izpirituaren dikotomia zurrunaren kontra agertzen zen funtsean, eta ondorioz, obrak dikotomia hartatik ebaluatzearen aurka.
|
|
|
Euskal Herri euskalduna sortzeko ez zela nahikoa euskaldun berrien boluntarismoarekin esaten zen, haien lana ezinbestekoa izanik ere epe motzean ezinezkoa zela" planeta euskaldun bat" sortzea. Ideia
|
hori
bat dator Izagirrek aipatutako garaiko zenbait xalokeriarekin, zeinen arabera urte gutxiren buruan lortuko zen euskararen normalizazioa eta gisakoak. Testu hori idatzi eta hogeita hamar urte ondoren are zentzuzkoagoa dirudi Oh!
|
|
|
Kritika
|
horrek
bat egiten du berriz ere literatura konparatuaren ideia funtsezkoekin, tradizioaren ideia ez hertsiki nazional batekin. Hala, kanpoko tradizioaren aldarria egiten du, zehazki mundu zabaleko tradizio literarioarena:
|
|
|
Aldaketa
|
horregaz
batera gauza ederrak be galdu zirean eleizan. Zamudion, maiatzean, Ama Birjinaren Lorak egiten genduzan, Jose Antonio Uriarteren liburutik, XIX. mendearen erdi ostetxokoa.
|
|
2017
|
|
|
Ez nekian zergaitik, baina laster kontau eusten. Nik etxean aurkitu neban maillot
|
hori
batekin korridu neban, eta dirudienez, antzerako maillota eukan txirrindulariren bat ikusi eben erreka ondoko bidezidorren batetik urteten. Ikusten egozanak pentsau eben neu izan nin tzala eta tranpa eginez irabazi nebala.
|
|
2018
|
|
|
Orduan, P. Dutournierrek, sasoi hartan Sarako auzapeza zenak, ekimen batekin bat egin zuen, 1971n Pottokaren Elkarte Nazionala sortzea ekarriko zuenarekin, hain zuzen ere. Lehen talde
|
horrekin
bat egin zuten penintsulako euskaldunek.
|
|
2019
|
|
|
Flora, erretenitu eta sakrifikatu (Olaziregi 2008, 393). Gizonak erabaki hori hartzeko une berean ez du odol beroan exekutatzen; aitzitik, hotz hotzean, heriotza nola burutu pentsatzen egunak ematen ditu;
|
hori
bat dator bere makiavelismoarekin. Behin hil behar duela erabakita, beraien arteko harremana nabarmenki hobetzen da, berak onartzen baitu, hilko zuela jakiteak jenio txarrari eusteko asko laguntzen ziola (225).
|
|
2021
|
|
|
HIR1 ek azaltzen duen legez, bera inolako materialik gabe hasi zen literatura irakasten eta oso modu autodidaktan, garai hartan ez baitzegoen nork bere ekarpenetik egindakotik harago zihoan proposamenik. Balorazio
|
horrekin
bat dator MIR1 Testuliburuek beste antolaketa bat zutela esplikatzen du MIR1 ek, eta alderdi linguistikoa eta literarioa banatuta ematen ziren, gehienetan lehenengoaren mesedetan. Era berean, material horren kalitatea zalantzan jartzen du, eta horren arrazoien eta materialak berak izandako garapenaren berri ematen du, eta horrekin batera, horrek literatura irakasteko modu bat zekarrela, irakas jarduna baldintzatzen baitzuen:
|
|
|
Hori hala izanik, etxe barneko kulturaren transmisioa edota literaturzaletasuna eta ohitura emakumeen esku geratzen dela dio.
|
Hori
batetik, eta bestetik, etxeetan irakurtzen dutenak, hain justu ere, emakumeak direla:
|
|
|
Oso konplexua da. Susmatzen dut inguruko hizkuntza handietan ere gertatzen dela
|
hori
batez ere irakurmenari dagokionez, ez ahozkotasunean; ahozkotasunean hizkuntza hegemonikoek irabazita daukate hori. Ez dago zalantzarik".
|
|
2023
|
|
|
XX. mendearen azkeneko laurenean, bizimodua goitik behera aldatu zan eta
|
horregaz
batera, etxearen erabilerea be bai. Gizonak lantegietan eta tailerretan beharren hasi orduan, aldi baten kanpoko lanagaz batera etxekoa be egiten zan.
|