|
2006
|
|
|
–Vasconum saltus?
|
hori
baskoien oihana bezala itzultzea hobetsi dugu, aurreko ataletan azaldu bezala,, saltus, hori ez delako seguruenik unitate administratibo bat, termino geografikoa baizik.
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, eskutitz hauen edukinaren oinarria, eta ez Hispania eta baskoien lurrak deskribatzea. Horrela, susmatu dezakegu zein zen garai
|
horretan
baskoiei buruz zuten irudia, baina edonola, ezin dugu Ausonio eta Paulinok diotena aintzat hartu. Era berean, aurretik aipatu bezala, gutun hauek kutsu poetiko handia dute eta ezin dugu idatzirikoa hitzez hitz ulertu.
|
|
2007
|
|
|
Horien ekialdera barduliarrak. Leinu
|
horretakoek
baskoien leinu handiagoarekin muga egiten zuten ekialdean. Arabako lurrean, uste da gaur Trebiñu dagoen lekuan latinez Trifinium zutela mugarria sartaldeko hiru leinuok:
|
|
|
Ebro ibaiaren ondoan hegoaldera dugun Calahorra, erromatarren Calagurris, Pliniok aipatzen duen Calagurris Vasconum bera izan daiteke; baskoien Kalagurri.
|
Horrek
baskoien lurraldea Ebro ibaiaren inguruetaraino hedatzen zela froga lezake.
|
|
2008
|
|
|
Agirseni> izena bere alde tik Ascoliko brontzean agertzen diren Agirnes> eta Agerdo> izenekin lotu behar da, dudarik gabe, baina ia ez da hain segurua izen horiek nahitanahiez iberiar leinukoak direnik. Zerrenda horretan agertzen zen ezaugarri ñimiñoa nahi bada baina zeharo esanguratsua thar> atzizkian adierazten den aspirazioarena da,
|
horrek
baskoien hiz kuntza girora eramaten gaituelako dudarik gabe. Hori zen dena.
|
|
2017
|
|
|
778ko Karlomagnoren Pirinioetako porrotaren lorratzean, Vita Hludovici da agiri bakarra Adalaricen inguruko 789 urteko gertaeren eta baskoien zapalkuntzaren berri aipatzen,, indarkeriaz eta abileziaz, egindakoa. Gilen Gelonekoa Karlomagnoren lehengusua agertzen da oinperatze horren egile; urte horretatik aurrera, Baskoniaren mugetara heldu berri horrek karolingiarren hegoaldeko politika oldarkor eta eraginkorrago bati ekin zion Tolosa Garona erdigune hartuta eta Pirinioetan barrena, mendi lerro
|
horretaraino
baskoiak hamarkadetan obedientziara behartu zituena. 790eko zapalkuntzaren iturri bakarra, baina, xehetasunetan motza eta zuhurra da, agiri karolingiar garaikideak bezala, literatura latinoko brevitasari atxikia.
|
|
2018
|
|
|
hasiera batean, Calagurris, Gracurris eta Cascantum zeltiberiartzat jotzen direla iturri klasikoetan, 13 eta gero, Inperioa aurrera doala, baskoitzat; eta era berean, Jacca edo Segia jaketaniar nahiz suesetaniartzat, eta, gero, baskoitzat.14 Hor hasten dira gure adituen burutazio eta esamesak, baskoien ustezko zabalkuntza horren zentzua eta data argitu aldera. Zenbaiten aburuz, zabaltze prozesu
|
hori
baskoiek beren antzinako larre eta habitat eremuak berreskuratzea baino ez litzateke izango Ebro haranean barrena zeltiberiarrek egin zuten hedapenak beharturik; hots, aurreko aldian bertan behera utzi behar izan zituzten lur edo larreen berreskuraketa edo berrokupazioa, nagusi berriak, alegia Erromak, zeltiberiarren eta baskoien arteko tirabira luzean ahulenaren interesak babestu nahi izan balit... Are, autore honek balioa ematen dio Ptolomeok K. o.
|
|
2021
|
|
|
Haietako bat gurea zuan Iruñetik iparraldeko lurrak menperatu eta mugak zaintzen genitian.
|
Horregatik
baskoi guztiak gidatuz, Karlo Handiaren armadako frankoak garaitu genituenean, gure herritarrek errege izendatu ziaten Eneko. Halere, kasitarrekin genitian ahaidetasun harremanek eta herritarrek sentitzen zuten musulmanen kontrako jarrerak leku txarrean utzi zitean, haren biloba zen Fortun Gartzes.
|
|
2022
|
|
|
Ber urtean sortuko da Iruñeko erresuma, Eneko Arista lehen errege duela, Orreagan agindu ondoren. Aldi
|
horretan
baskoi kristau horiek Ebro ibarreko baskoi musulmanen laguntza bazuten.
|