|
2009
|
|
|
Bistan da prestigio sozialik gabeko hizkuntza zela euskara, herri aginteek eta elite kultural eta ekonomikoek aintzakotzat hartzen ez zuten hizkuntza, onenean ere etxeko hizkuntza izatera mugatzen zutena, eta, bereziki hainbat legeren bidez eta debeku bortitzen indarrez, hezkuntzatik kanpora espresuki jaurtikitako hizkuntza. Jakina da herritarrek utzi egiten diotela prestigio sozialik gabeko
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititzeari, hiztunek gero eta proportzio altuagoan bizkarra ematen baitiote estimu gutxitan duten hizkuntzari. Ez dago esan beharrik, galeraren leize zuloaren hondorainoko bidea gero eta azkarrago egiten duela halako ezina sufritzen duen hizkuntzak.
|
|
2010
|
|
|
Haurtzaindegiak eta haur eskolak ez dira, ahuldutako
|
hizkuntzaren
belaunez belauneko transmisio lanari dagokionez, etxearen ordain betea. Haurtzaro zabaleko eskolak eta osoa kontuan izanik ikus, adibidez, Pello Jauregik zer dioen:
|
|
2011
|
|
|
Teoriatik tiraka duan. gurea bezalako hiztun elkarteen ahultasunaren seinale eta eragile nagusietako bat, azken azkenean, zera da: hiztun elkarte larriki ahulduak ez direla gai, ama
|
hizkuntzaren
belaunez belauneko jarraipenkatea indarrean mantentzeko. Izugarrizko aldaketak jasan ditu familiak europan, azken mendean. egia da aldaketa horiek azeleratu egin direla azken berrogei urteotan, gure artean inor gutxik aurreikusi zuen neurrian. egia da bikote gehienek lehengoek (antisorgailuak eta bestelako kontrakontzepzio metodoak etorri aurreko familiek) baino ondotxoz haur gutxiago izaten dugula oro har.
|
|
|
egia da hori. Baina orain gutxira arte mintzajardunaren eta ama
|
hizkuntzaren
belaunez belauneko jarraipen gune nagusi izandako etxe auzo lagunarte konplexua ez du, bistan denez, osorik desegin. konplexu horrek (ez internetek eta ez zenbait IkTk) bihurtzen ditu 2011n ere Soriako haurrak8 gaztelaniazko hiztun, wipperführt ekoak deutschsprachige Kinder eta oportoko neska mutilak falantes de portugues. Bizirik dago horietan belaunez belauneko ama hizkuntzaren transmisio bide arrunta, ingelesa jaun eta jabe den ehun kanaletik gorako telebistaaukeren eta internet sare aberatsaren garai supraetniko honetan ere. d ereduko haur askok erdaraz egiten badu hain sarri, hamar bat urtetik aurrera bereziki, hurbileko etxe auzo lagunarte horren faltagatik edo ahuldadeagatik da maizenik, ez erdal telebistaren eta interneten eragin ukaezinagatik9 konpartimentazio hausle edo ahultzaile handia da modernitatea. handien alde eta txikien kontra dator, nagusiki, bere indar proiekzioa. guztia ez dago, ordea, bere esku. b) Diglosiazko gizarte egoera ezin da uztartu hiztun elkarte modernoen etorkizun desiragarriarekin. europako hiztun elkarte gehienek, 1800etik hona, elkarte barruko eta elkarte arteko formulazio diglosikoa ezabatzera (eta horren ordez, ahal delarik, kanpoeta barne diglosiarik gabeko eramoldea indartzera) jo dute oro har.
|
|
|
Beste zenbait esparrutan, ordea, gauzak ez dira horrela: beste esparru horiek funtsezkoak dira, gainera,
|
hizkuntza
belaunez belaun transmitituko bada eta bizirik iraungo badu. Hizkuntza baten normaltasun egoera beste esparru horrek markatzen du, lehenik eta behin.
|
|
2012
|
|
|
Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen
|
hizkuntza
belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntzaplangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat" xelebre") rik gabe diharduten ingurumenetan, horietan dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena.
|
|
|
Lehenik hitz egiten eta gero, eskola eta abar lagun, irakurtzen, idazten eta bertan ahoz aho dabilen hizkuntza horren errejistro eta aldaera jaso, landu, formalizatuagoak erabiltzean. Hori da osasun oneko
|
hizkuntzen
belaunez belauneko jarraipen bide normala, prototipikoa. Hori izan da euskararen mendez mendeko transmisio bide nagusia ere, lehen zatiari (etxeko eta auzoko hizkera bizia eskuratzeko bideari) dagokionez.
|
|
|
Mundu ikuskera osoan eta, askotan, eguneroko berbetan, eguneroko hizkeran. Beretzat ordura arte arrotzak ziren jende moduekin tratatu behar izaten du aurrerantzean, baEuskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen
|
hizkuntza
belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntzaplangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat" xelebre") rik gabe diharduten ingurumenetan, horietan dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena.
|
|
2015
|
|
|
Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen
|
hizkuntza
belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntza plangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat" xelebre") rik gabe diharduten ingurumenetan, horietan dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena.
|
|
|
Hori da osasun oneko
|
hizkuntzen
belaunez belauneko jarraipen bide normala, prototipikoa. (...)
|
|
2016
|
|
|
Hori da, funtsaren funtsean, Fishman-en physical breathing space edo arnasgunea. Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekua, gurasoen
|
hizkuntza
belaunez belaun eskuratzen den lekua. Osasun oneko hizkuntzetan normal dena normal da arnasguneetan ere, eguneroko mintzajardun arruntari dagokionez.
|
|
|
Inork xaxatu eta eraso gabe" etxeko jaun" sentitzen den eremu geoespaziala170 Hori da, funtsaren funtsean, Fishman-en physical breathing space edo arnasgunea. Euskaldunak euskaldunekin euskalgiro sendoan bizi diren lekua, gurasoen
|
hizkuntza
belaunez belaun eskuratzen den lekua. Osasun oneko hizkuntzetan normal dena normal da arnasguneetan ere, eguneroko mintzajardun arruntari dagokionez171:
|
|
|
Egoera horretan dauden hiztun elkarte edo hiztun talde askotan gauza bat da etxeko transmisioa (gurasoek haurrei, beren lehenengo urteetan, hizkuntza propioa erakustea), eta beste bat hizkuntza horren belaunez belauneko transmisio jarraipena. Gurasoek haurrei (jaio eta lehenengo urteetan) beren hizkuntza propioa erakustea ez da maiz aski izaten, ahuldutako
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititzeko. Ahuldutako hiztun herrien kasuan, batak ez du askotan bestea segurtatzen.
|
|
|
Lehenik hitz egiten eta gero, eskola eta abar lagun, irakurtzen, idazten eta bertan ahoz aho dabilen hizkuntza horren errejistro eta aldaera jaso, landu, formalizatuagoak erabiltzen. Hori da osasun oneko
|
hizkuntzen
belaunez belauneko jarraipen bide normala, prototipikoa. (...) Lehentasuna dute, horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin nahi bada.
|
|
|
Giza arteko mintzajardun arruntari bizirik eusteko eta, horren bidez, ahuldutako hiztun taldeen edo hiztunelkarte osoaren ama
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititu ahal izateko, eraginindar handia (goa) dute jardungune batzuek (etxeak, lagunarteak, auzogiro hurbilak, une batetik aurrera lan esparruak) eta txikia (goa) besteek. territorial globalean edota aldian aldiko errepikakortasunez jokatzeko, beraiek dira eskueran dugun informazio iturri aberatsena; zenbaitetan, iturri baliagarri bakarra. Hori guztia kontuan hartu behar dugu, hortaz, zer aztertzera goazen, eta nola, argitzeko orduan. c) Metodo bakoitzak bere abantailak eta bere eragozpen mugak ditu.
|
|
|
ama hizkuntzaren belaunez belauneko transmisio naturalari dagokionez jardungune guztiak garrantzi bereko edo bertsuko direla uste izatea. Giza arteko mintzajardun arruntari bizirik eusteko eta, horren bidez, ahuldutako hiztun taldeen edo hiztun elkarte osoaren ama
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititu ahal izateko, eragin indar handia (goa) dute jardungune batzuek (etxeak, lagunarteak, auzogiro hurbilak, une batetik aurrera lan esparruak) eta txikia (goa) besteek. Perspektiba kuantitaboa(" zenbat ordu?") da, hasteko, garrantzi hierarkia horren moldatzaile:
|
|
|
Lehenik hitz egiten eta gero, eskola eta abar lagun, irakurtzen, idazten eta bertan ahoz aho dabilen hizkuntza horren errejistro eta aldaera jaso, landu, formalizatuagoak erabiltzen. Hori da osasun oneko
|
hizkuntzen
belaunez belauneko jarraipen bide normala, prototipikoa. (...) Lehentasuna dute, horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin nahi bada.
|
|
|
Azken bizpahiru hamarkadotan aurrera egin du euskararen erabilerak, euskal jardunak, eskualde edo herrialde jakineko jardungune berri198 batzuetan. Atzeraka doa, aldiz, jardungune basikoagoetan,
|
hizkuntzaren
belaunez belauneko jarraipen berme direnetan; desagertuz doa erabilera hori, horrezaz gainera, zenbait lekutan. Zergatik goaz aurrera?
|
|
2017
|
|
|
" Giza arteko mintzajardun arruntari bizirik eusteko eta, horren bidez, ahuldutako hiztun taldeen edo hiztun elkarte osoaren ama
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititu ahal izateko, eragin indar handia (goa) dute jardungune batzuek (etxeak, lagunarteak, auzogiro hurbilak, une batetik aurrera lan esparruak) eta txikia (goa) besteek. Perspektiba kuantitatiboa(" zenbat ordu?") da, hasteko, garrantzi hierarkia horren moldatzaile:
|
|
2018
|
|
|
Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen
|
hizkuntza
belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntza plangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat" xelebre") rik gabe diharduten ingurumenetan, horietan dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena.
|
|
2019
|
|
|
Hiztun elkarte batean hiztun batzuek baizik jarraitzen ez badute beren
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititzen, nondik komeni da hiztun elkarte hori berregiten hastea?
|
|
|
• eguneroko mintzajardun arruntean euskarak ageri duen nagusitasun gotor horri eskerrak, bertako biztanleen ama
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititzen da arnasgunean, mintzaldaketa ohargarririk gabe. transmisio horri eskerrak, hizkuntzaren mendez mendeko iraupenkatea ez da arnasgunean eten. arriskuak arrisku, euskarazko nagusitasun moldaerari eten zaion artean belaunez belauneko transmizio katea ez dago galzori bizian. eguneroko mintzajardun arruntak oinarri ezagunak ditu, jardun gune eta harreman sare nagusiei dag... etxea eta auzoa, kalea eta lagunartea, taberna eta denda, eliza eta herriko plaza, aisialdia eta kirolgunea, eskola eta (ahal den heinean) lan esparrua. horietan euskara nagusi baldin bada, arnasgune betean gaude. aldiz, hortik herrenka hastean arnasgune bete izateari uzten zaio, arnasgune erasan bihurtuz. erasate lan hori areagotu egiten bada nabarmen, horren ondorioz sortzen den moldaera berria ez da arnasgune.
|
|
|
Instantzia soziofuntzional horiek gotorleku izatera iristen badira ere zenbaitetan, instantziok ez dira eguneroko mintzajardun arruntaren oinarri zabal eta iraunkor; are gutxiago belaunez belauneko jarraipenaren berme iturri beregain. Instantzia edo gotorleku horiek" arnasgune soziofuntzional" bailiran azaltzea, nahasmendua sortzea da gure ustez. arnasguneek hain berea eta hain noraezekoa duten eguneroko mintzajardun arruntaz, hiztun horien kontzentrazio demografikoaz, hartarako oinarri geoterritorialaz, ingurumen horretako barne sare trinkoez eta, hori guztia dela medio, ama
|
hizkuntzaren
belaunez belaun transmititzeko ahalmen beteaz ahazturik bestelako instantzia soziofuntzional horiei" arnasgune" deitzea kontzeptuaren jatorrizko adiera, orain ere beharbeharrezkoa, desnaturalizatzea da.
|
|
|
1) ahuldutako hizkuntza indarberritu eta" bere onera" ekarri ahal izateko, zer behar da batez ere? 2) hiztun elkarte batean hiztun batzuek baizik jarraitzen ez badute beren
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititzen, nondik komeni da hiztun elkarte hori berregiten hastea, goazen atalez atal.
|
|
|
2) Hiztun elkarte batean hiztun batzuek baizik jarraitzen ez badute beren
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititzen, nondik komeni da hiztun elkarte hori berregiten hastea, eguneroko jardun arruntean beren" betiko mintzoa" alde batera utzi eta erdal hizkuntza nagusira mintzaldatu diren hiztun talde gero eta ugariagoetatik (eta talde horiek bizi diren ingurumenetatik) ekin behar zaio bereziki indarberritze saioari, ala eguneroko jardun arruntean euskaraz diharduen (gero eta urriagoko) hiztun multzo trinkoenetatik?
|
|
|
•
|
hizkuntza
belaunez belaun transmititzea.
|
|
2023
|
|
|
Hori da, funtsaren funtsean, Fishman-en physical breathing space edo arnasgunea. Euskaldunak euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen
|
hizkuntza
belaunez belaun eskuratzen den lekuetan, hizkuntza plangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat xelebre) rik gabe diharduten ingurumenetan, horietan dago euskara bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena».
|