|
2000
|
|
|
Hizkuntzen azoka hau lehen mailakoa omen da bere arloan. Beren
|
hizkuntza
eta kultura sustatu nahi duten herriek erakusleiho aparta dute Expolangues en. Aurten, Australia izango da nabarmenduko den herrialdea.
|
|
|
Estatua Hizkuntza Nazioa hirukotea da. Estatua izan zen nazioaren eragilea; eta, horretarako, gehiengoaren edotalde dominatzailearen
|
hizkuntza
eta kultura erabili zituen, beste guztiei inposatzeko eta kontrolatutako eremua homogeneizatzeko. Nazio Estatuaren eraikuntzaren muina, besteen izaeraren existentziaren ukapena?
|
|
|
Kultura mailan, garapen eredu horren aurrerakadak kultura ezberdinen amaiera adierazten du (amerikar kulturaren onarpena oinarritzat hartuz) eta halaber, gizaki kontsumidore/ produktorea sortuz, zeina zori indibidualaren bila dagoen, non, hobeto bizi? ahal izango den, solidaritate, komunitate edo izate sozialik gabe, inperialismo indartsuenaren menpean, honek daramatzan kategoriak,
|
hizkuntza
eta kultura onartuz.
|
|
2001
|
|
|
Euskaltzalea izan gabe ere euskararen normalizazioa eskatu behar diogu. Alemanian, adibidez, inmigranteen
|
hizkuntza
eta kultura hartzen dira kontuan liburutegi zerbitzuak antolatzerakoan. Eta hemen gure hizkuntza propioaz ari gara.
|
|
|
Elkarteak Euskal Herri osoko 202.000 inguru ikasleren gurasoak biltzen ditu (81.000 Bizkaian, 45.000 Gipuzkoan, 23.000 Araban, 50.000 Nafarroan eta 3.000 Ipar Euskal Herrian) eta helburu nagusi batzuekin sortu da. Hain zuzen, herrialde bakoitzeko ezberdintasunak kontutan hartuz berezko hezkuntza sistema, euskal
|
hizkuntza
eta kultura defendituko dituzten hezkuntza ekimenen alde lan egitea, Euskal Herri osoan euskararen ofizialtasuna defendatzea, eskola euskalduna, dohainekoa, bateratzailea, aurrerakoia, berritzailea, autonomoa eta demokratikoa bultzatzea, seme alaben heziketarekin zerikusia duten gaietan erabakitzeko ahalmena izatea edota eskola ingurune sozialean uztartzea helburu nagusi hauetako batzuk dira....
|
|
|
Izan ere, zailtasunak zailtasun, badugu beste biei nolabaiteko hesia jartzea; hots, badugu hautatzea, zein
|
hizkuntza
eta kultura eredu ekarri geure ikasgelara, eta geure jarduna muga horien barruan burutu. Baina nola heldu, aldi berean ikas prozesuaren sorburu eta jomuga, objektu eta baliabide, ardatz eta gurpil, euskarrieta eragile den autonomiaren zertasun konplexu honi?
|
|
|
Horrela, aztertuko den gaiaren egoera honelakoa dela kontsidera daiteke: 1) ukipenezko 2H menpeko tipokoa izango da, 2) helburu orokorra, hizkuntz politika ofizialarenarabera behintzat, elebitasuna eta elebiduntasuna, gehi eta kulturbiduntasuna lortzea da, hau da, taldeen arteko estrategia integratzailea erabiliz, ukipenezko
|
hizkuntzen
eta kulturen arteko integrazioa egitea; hori horrela daEuskal Autonomi Erkidegoan, helduen euskalduntze prozesua gehien ematen denlurraldean, ez ordea Nafarroako eta Iparraldeko lurraldeetan; 3) 16 urtetik gorakopopulazioarekikoa da; 4) prozedura formala, irakatsi ikasi prozesuen bitartez, garatuko den jabekuntza prozesuan sartzen da. Kontestualizazio hori beharrezkoada, eta horrek gidatuko du ondoko azpikapituluetako literaturak eskaintzen dituenteorien eta ereduen arteko aukerak zeintzuk izan daitezkeen ikustea.
|
|
|
Euskal Herrira erdaldun etorkinak heltzean gure herriak ez zeuzkan ofizial bere
|
hizkuntza
eta kultura, ez eta heldu berriei horiek irakasteko baliabide administratiborik ere. Beraz, integrazioa, ohiko zentzuan bederen, ez zen gertatu.
|
|
|
Bi bide erabili izan dira euskaldunon
|
hizkuntza
eta kultura kriminalizatu eta zigortzeko: bide judiziala, batezere Baltasar Garzon epaileak bideratua, euskal kulturan diharduten hainbat sustrai ETAren jarduerarekin lotzeko; eta bide politikoa, nabarmena batez ere Nafarroan, baina baita Araban eta Ipar Euskal Herrian ere.
|
|
2002
|
|
|
Lehendabizi, eskola liburuak. Gure artean azken urteotan ikastolaren alde eginikako borroka ezaguturik, ez dugu denbora gehiago galdu behar herri baten
|
hizkuntza
eta kultura aurrera eramateko, eskola dela biderik aproposenetako bat azpimarkatu nahiz. Eskola, ikastola, erakunde errespetagarria da (baina ez dezagula ahaztu, errespetua eskatu ez baino irabazi egin behar dela, luzaro iraun dezan nahi badugu).
|
|
|
Lurralde tradizional horretan daude Meka, Medina eta Jerusalem, erlijio musulmanaren leku sakratu nagusiak. Arabiarrek, Mahomaren predikua baino lehenago ere, berezko
|
hizkuntza
eta kultura zuen talde etnikoa osatzen zuten. Islamaren hedapenak ahalbidetu zuen beren hizkuntza bestelako jatorriko herri batzuek ere har zezaten, batik bat Afrika Iparraldean.
|
|
2003
|
|
|
Aurtengoan Korrikak gogora ekarri nahi izan duen ideia honakoa da: Euskal Herriak bere
|
hizkuntza
eta kultura berreskuratzeko egindako lana ez dela gaurkoa. Izan ere, 60ko hamarkadaren bukaeran eta 70eko hamarkadaren hasieran berpizkunde ikaragarria gertatu baitzen arlo guztietan:
|
|
|
Jose Migel Barandiaran ere lagun handia zuen. Nafarroako Unibertsitatean, honek utzi zuenean euskal antropologiako katedra, Oskillasori eskaini zioten, ez arlo bera, baina bai haren ordezkoak egiten zituen euskal
|
hizkuntza
eta kultura katedra. Baina
|
|
|
Nola ez aipa, bestalde, XVIII. mendeko aita Larramendi gipuzkoarraren idazkiak eta asmoak, Bohemiako txekiarren
|
hizkuntza
eta kultura berpiztu zituzten Jesusen konpainiako haren lagunen lanekin konpara genitzakeenak?
|
|
|
Sozialismoaren aldera jotzen baldin badugu, berriz, Marx eta Engelsen idazkietara, ohartzen gara zein errazki gutiesten dituzten maisu horiek ere nazio balioak eta, bereziki,, laster galduko? omen diren
|
hizkuntza
eta kultura gutituak.
|
|
|
euskal kultur reibindikapen bideratze egoki baten testigantza bizia dela pentsatuz laguntza osoa eskeintzen diote UEU ri Euskal Herriko
|
hizkuntza
eta kultura, irakaskintza eta ikerkuntzen maila guztietara jasoko duen instituzionalizatze eta normaltzearen ahalegin aberkidean.
|
|
|
|
Hizkuntza
eta kultura, etorkinentzako osasun laguntzaren oztopo nagusiak
|
|
2004
|
|
|
Arabiarrak ere hor daude, eta afrikarrak ere bai. Nola kudeatuko ditugu
|
hizkuntza
eta kultura berri horiek. Etorkinena erronka bat da guretzat ere".
|
|
|
Nafarroako Unibertsitateko Euskal
|
Hizkuntza
eta Kultura Katedrak 40 urteurrena betetzen du aurten eta Abarrots eukara taldearekin batera Euskal Literatura eta kazetaritza XX. mendearen hasieran mintegia antolatu du okasiorako. Azaroaren 5etik abenduaren 17a bitartean, besteak beste, Lourdes Otaegik, Koldo Zuazok, Xabier Altzibarrek eta Jon Kortazarrek eskainiko dituzte hitzaldiak.
|
|
|
Bestetik, lan aukerak ugaltzeko, herrialdeen artean herritarren ezagutza zein lekualdatzeak ahalbidetzeko, eta abar, bestelako hizkuntzak »ez ingelesa soil soilik» eskuratzeko beharra zabalduz doa, gizartearen aldetik presioa areagotzen ari da, beraz, halako hizkuntzak ganoraz eskuratu ahal izateko euskarari »horren beharrezko ikusten ez denari» lekua kendu balitzaio, zein izango da gizarteak egiatan erakutsiko duen jarrera? Azkenik, etorkinen etorrera berria bizitzen ari garela kontuan, eta horiek euskararekiko erakutsiko duten jarrera euskara indarberritzeko garrantzi handikoa dela kontuan, haien
|
hizkuntza
eta kultura mantenduz, zein izango da haien integrazioa ahalbidetzeko sistema eragingarria. Nagusia den hizkuntza »gaztelera» ahalik lasterren eskuratzeko asmoz, gero eta baztertuago dagoen A ereduan murgiltzea?
|
|
|
Guztiarekin ere, honezkero, auzi honek merezi du ohartxo argigarri bat: baldin eta euskaldunok
|
hizkuntza
eta kultura politika totalitario bat egiteko biderik aukeratuko bagenu ere, politika arbuiagarri hori gure etxean egingo genuke, ez besterenean, espainolek eta frantsesek egin duten moduan. Beraz, dena esaten hasita, esan genuke, Arregiren ideologiak demokraziaren izenean legitimatzen duen hizkuntza politika erdaldunek besteren etxean egindakoa dela, orain guk hori bera egiteko zilegitasunik ez badugu ere geurean.
|
|
|
Koka dezagun, ahal badugu bederen,
|
hizkuntza
eta kultura aniztasunaren arazoa egungo munduan. Globalizazioaren eraginpean egituratzen ari den mundua hizkuntzaz eta kulturaz askotarikoa omen da, giza harremanen sareak ugaldu egin direlako informazio teknologien garapenari esker.
|
|
|
Nazio estatuaren politika totalitarioa ageri da horretan guztian garbiro, baina orain, lehen Estatu esparruko politika zena, mundu zabalera hedatua. Nazio askotarikoak diren Estatu totalitario horien
|
hizkuntza
eta kultura politikaren jarraipen hutsa baita, azken buruan, egun globalizazioaren mozorropean ezagutarazi zaigun zurrunbilo irenslea.
|
|
|
Anti etnozentrismo honen zilborra bere kulturaren eta zibilizazioaren ontasunez jantzita, arrain txikiak bere burua haren bazkatik libratzeko ezkutalekuen estrategiak proposatzen dizkiolarik, etnozentrismoa izango dugu hitz salataria. Bizi nahi eta ezin biziaren aitzinean, madarikazioak jotako hitza aditu du
|
hizkuntza
eta kultura menderatuaren ordezkariak. Horrela, hipokrisiaren neurri guztiak hautsita, itsaso zabalean arrain handiak txikia desegin arteko atsedenik hartzen ez duela jakinda, herri kultura apalen inguruan hesiak jarri beharra dago hauek desagertuko ez badira.
|
|
|
Etnozidioaren bilakaeran ordezkatzen diren gizarte eta nazio osagaiak ez dira soil soilik
|
hizkuntza
eta kultura. Horrekin batera, eta horren oinarrian, mendeko herri nazioaren baliabide ideologikoak ere ordezkatzen dira, bestelakotze prozesu bortitz horren ondotik delako komunitate hori bere kabuz pentsatzeko gaitasunik gabe gelditu baita.
|
|
|
Zuhurtasunak ez du esan nahi
|
hizkuntzen
eta kulturen arteko bizikidetzak dituen zailtasunak alde batera uztea. Tentuz jokatzeak kontraesan horiek egokiro kudeatzea esan nahi du, ez amore ematea eta sarriegi egin duguna egitea:
|
|
|
jatorriz munduko herriak elebakarrak edo dira, hizkuntzen arteko ukipena giza historia bera bazain zaharra izanda ere, baina jatorrizko elebakartasun sozial hori errotik iraulia izan da Estatu modernoaren eskutik. Estatu molde horren demokrazia zentzurik ezak herri horien bertako
|
hizkuntza
eta kultura erauzpen bidean ipiniko ditu, hasierako elebakartasun orokortutik elebitasunaren ordezkapen aro batean barrena, hizkuntza arrotzaren elebakartasuna erabat gailendu arte.
|
|
|
–Gure artean badira elebakartasunaren aldekoak, dio Xabier Mendiguren Bereziartuk?, baina nik uste, gehiengoak, ez duela ez errealista ez bideragarri ikusten horrelako planteamendurik gaur egungo Euskal Herrian gauden egoeran. Urruneko etorkizunaz hitz egitea baino beharrezkoago zaigu oraingo eta erdi epeko Euskal Herrian euskarak bere burua nola sendotu eta beste
|
hizkuntza
eta kulturekiko harremanak nola bideratuko dituen pentsatzea. Gaur gaurkoz gure gizartean gehiengoa bi ez ezik hiru bat hizkuntza eta kultura ezagutzera beharturik dago, hezkuntzako lehen urteetatik hasita eta hiru hizkuntza eta kultura horiek (euskara, gaztelania/ frantsesa eta ingelesa) ahalik eta ongien pertsona beraren baitan txertatu eta baliarazteko biderik eraginkorrenak bilatzen saiatu genuke, azken batean Euskal Herriko bizikidetza eta ekonomian, hitz batean, kohesioan inbertsioa egitea baita?. 684
|
|
|
Urruneko etorkizunaz hitz egitea baino beharrezkoago zaigu oraingo eta erdi epeko Euskal Herrian euskarak bere burua nola sendotu eta beste hizkuntza eta kulturekiko harremanak nola bideratuko dituen pentsatzea. Gaur gaurkoz gure gizartean gehiengoa bi ez ezik hiru bat
|
hizkuntza
eta kultura ezagutzera beharturik dago, hezkuntzako lehen urteetatik hasita eta hiru hizkuntza eta kultura horiek (euskara, gaztelania/ frantsesa eta ingelesa) ahalik eta ongien pertsona beraren baitan txertatu eta baliarazteko biderik eraginkorrenak bilatzen saiatu genuke, azken batean Euskal Herriko bizikidetza eta ekonomian, hitz batean, kohesioan inbertsioa egitea baita?. 684...
|
|
|
Elebitasunaren munduak gure mundua bitan banatzen du: alde batetik, gu geu gaude, euskaldunok, herri gisa
|
hizkuntza
eta kultura jakin baten ordezkari; beste aldetik, mendeko gaituzten bi Estatuak, beraien identitate zeinu guztiekin batera. Bitasun honen logika gaiztoari itzuri egiteko, bitasun horren morrontza errazago uxatzeko edo Europa ardatz izango lukeen identitate eremu zabal berriaren itxaropena euskaldun askok eta askok aitortu du jendaurrean.
|
|
|
Euskararekin ere beste horrenbeste, dagoeneko hor nonbait arakatua dugun bezala. Dirudienez, behinola geure arnasa bezain gauza naturalak izan genituen euskal
|
hizkuntza
eta kultura haiek bizitzeko baliogabeak bihurtu zitzaizkigunetik, berriro ere euskal etxearen peskizan abitu ginen euskaldunok euskal sua sendotzeko.
|
|
|
Gezurra dirudi zenbaterainoko azpilana egin duen euskal kontzientzia ahulean etsaiaren ordezkapen orokorrak:
|
hizkuntza
eta kultura ordezkatu dizkigu, izari horietan bestelakotu gaitu, baina ordezkapen objektibo horietaz gain, gure gaitasun subjektiboak eta ideologikoak ere barren barrenetik erauzi dizkigu. Bestela, ezin da ulertu herri oinperatu baten batasun gogorik eza zerk eragiten duen.
|
|
|
Hala izango bagina ere, gure gehiengoak ez dakit zertarako balioko lukeen. Maila orotako ordezkapenak higaturiko herri menderatu baten izaera bera dago kolokan; ondorengo pizkunde saioen estrategietan gehiengo soziologikoaren tamainak ez dakit zenbateraino balio duen,
|
hizkuntza
eta kultura jakin bat zeukan herriaren sena eta izaera arras bestelakotua baitago dagoeneko. Baina, tira, era batera edo bestera, onar dezagun Lopez Adanen iritzia:
|
|
|
Kulturaren kontua aipatu izana, Mikel Zalbideri zor diogu.
|
Hizkuntza
eta kultura, kultura eta hizkuntza: horra hizkuntzaren hezurdurak behar omen duen giharra.
|
|
|
hizkuntza oro, mintzabide huts izateaz gainera, kultura baten zati, kultura horren adierazpide eta are ikur ere badela sinesten dut nik, eta badakit sinesmen horretan ez naizela bakarra.
|
Hizkuntza
eta kultura lokarri sendoz estekaturik daudela uste dugunontzat, berriz, nekez hiztun talde batek bizi iraupenezko garapenik eskura dezake bere herri izatearen nondik norakoaz jabetu eta hori guztia gainerako dimentsio geo historiko eta sozio-kulturaletan itxurazko modu batean txertatu gabe?. 319
|
|
|
Dirudienez,, horrenbeste euskal industria? sortu izanak euskaltzale batzuen kontzientziak aztoratu egin ditu, eta?
|
hizkuntza
eta kultura industriarik, gabeko normaltze bideetan barrena abitu behar genuen.
|
|
|
Euskaldunok eta euskarak ez ote dugu merezi gainerakoak hazi eta hazi ari diren industria hori guretzako? Honezkero ez du bada inork pentsatuko
|
hizkuntza
eta kultura kontuok balio espiritual ederren erreinukoak direnik?
|
|
|
Inoiz edo behin agertzen dira auzi honen inguruko gogoeta saioak gure artean. Geurezko dugun euskal dimentsioa ezagutzeko jakin minak eragindakoak izaten dira
|
hizkuntzen
eta kulturen arteko lotura auziok. Inor bada, jakin min horren jabe Laura Mintegi dugu aspalditik, boladaka boladaka plazaratzen baitizkigu bere iritzi eta usteak.
|
|
|
Eskolako munduak etxeko eta herri giroko hizkuntzarekin eta kulturarekin zerikusirik ez zuten kasuetan goritutako drama: nolabait esateko,
|
hizkuntza
eta kultura arrotz baten eskuak zizelkatutako eskola umeen sufrikarioa. Infernua bizitzaren atarian jasan behar izan dute milioika umek munduan, baina, jakina, aurrerapenaren zerua ere eskolan zegoen, bizitzan nor izateko.
|
|
|
Euskal nazioaren hizkuntzak berritzeko ahalmenak ahituak zituen guneetan jaiotako euskal herritarra erdal giroan hazi eta hezi izan da nahitaez.
|
Hizkuntza
eta kultura giro horrek zizelkatu du bere nortasun antropologikoaren irudia. Zizelak eta irudiak ahotan hartuak ditugunez, eskultore baten hizkuntza bizipenak aipatuz has gaitezke nahi baldin bada.
|
|
|
Pertsona irizpidetik abiatzen bagara, pertsona bera hartuko genuke, bere bakardadean, aniztasunaren sortzaile, ondare eta subjektutzat. Aldiz, lurraldetasuna balitz abiaburu, komunitatea joko genuke
|
hizkuntza
eta kultura aniztasunaren sortzaile, ondare eta subjektutzat. Ezertara baino lehen, beraz, munduak oraindik zorionez bere baitan duen pluraltasuna zeri zor dion jakin genuke lehen lehenik.
|
|
|
Hori eta horrenbestez,
|
hizkuntza
eta kultura pluraltasunaren aldeko politika demokratiko orok taldetasunaren irizpidean funtsatu luke bere ekinbidea. Horrela bakarrik bermatzen baita, egiazki, nork bere nortasun bereziaren arabera bizi ahal izateko eskubidea.
|
|
|
Azken beltzean, Estatuaren ezpaleko ez diren etnia hizkuntzak tokiz kanpo baitaude espazio politiko horien antolamenduan. Bigarren mailako kontuak dira, beraz, hizkuntza politika horien ezaugarri xehatuak aletzen ibiltzea; otsoak ez du otsokirik jaten, egur bereko ezpala delako, baina taldean ez du onartuko bere
|
hizkuntza
eta kulturakoa ez denik.
|
|
|
Informazioaren gizartean eskueran omen daukagun informazioak, dirudienez, ez digu egiazko informaziorik igortzen mendeko diren herri identitateen gainean. Baina, hala eta guztiz ere, hori guztia ez al zukeen jakin behar
|
hizkuntza
eta kultura minorizatu batean horren lan txukuna egiten ari den euskaltzale batek?
|
|
|
Eskubide berdintasunaren izenean egindako obra izango da. Hori bai, gertatuak gertatu, ez dio axola jatorrizko herritarren gainetik ezarriak dauden
|
hizkuntza
eta kultura gailentzea, hori aurrerapenaren eta jakintzaren izenean egina izango delako. Azkenik, larrutua izan den herri identitatearen gainean, denak bertan bizi direnez eta denak bertako garapen eta ondasunaren egile izan direnez, nongotasunaren itzalean etnozidioaren ondorioak legitimatu egiten dira gehienen oniritziarekin.
|
|
|
Zuribidetzat, integrazioaren argudioa erabili izan du, komenientziaren esanetara, logika hegemonikoaren parametroetan pentsatzen duenak: alegia, gizarte bakar batean bizi bagara, ez ditzagun
|
hizkuntzen
eta kulturen araberako plangintza egitasmoak egin.
|
|
|
SABINO ARANA:
|
HIZKUNTZA
ETA KULTURA
|
|
|
" Ziurtzat eman diteke hizkuntza baten barne moldea, eta hizkuntza hori erabiltzen duten hiztunen multzo pentsakera, instituzioak, eta teknikazko bere zibilizazioa, alkarri loturik daudela" (Perrot, La Linguistique, 127). Iritzi berbera ematen du Lévi Strauss’ek ere
|
Hizkuntza
eta Kultura alderatzean, hura hunen sostengua dala esatean (ikus Anthropologie Structurale, 78).
|
|
|
Adierazitako legea egongo ez balitz ere nekez uler daiteke zinema arloan horren kultur politika eskasa. Gure
|
hizkuntza
eta kultura txikiak bezain gutxituak diren neurrian, ezin dira merkatu legeen arabera bakarrik utzi eta Ameriketako Estatu Batuek markatzen duten liberalismoarekin gobernatu. Aitzitik, arlo honetan dihardutenen art eko sinergiak bilatu behar dira, publikoak diren erakundeen inpunitatea kontrolatu eta bertako ekoizpenak bultzatu.
|
|
|
" Euskal kulturak oren latzak bizi ditu" zioen 1956ko artikulu batean(" Euskal kultura baten behar gorria", He rria, 1956), 22 urte baino ez zituela; kultura krisi larrian zen, ez soilik kanpoko kultur boteretsuak indarrez nagusitzen ari zirelako, baizik eta euskaldunek beraiek ere" deus guti egiten zutelako" bereari eusteko. Salaketa gogorrak egin zituen beren
|
hizkuntza
eta kultura berpiztu, indartu eta hedatzeko benetako indarra egiten ez zutenen aurka. Azken batean euskal elite baten falta zegoela pentsatzen zuen; euskara eta Euskal Herriaren jatorrizko ikuspentsamoldea zaintzeaz eta irakasteaz arduratuko liratekeen intelektual eta jende ikasiez osatutako elite berri baten beharra aldarrikatzen zuen.
|
|
2005
|
|
|
Vasconia, lurralde kontzep tua, berriz, hasi zen erabiltzen, horrek definitzen baitzuen euskaldun guztien batasun esparrua, ohizko besteak, dela Nafarroa, dela Bizkaia, gaindituz. Berak ukatu egingo ditu mito tradizionalak, kantabrismoa, bereziki, eta beste elementu objektiboetan oinarrituko da,
|
hizkuntza
eta kultura amankomunean.Vasconia Euskal Herri kontzeptu euskaldunaren itzulpen zehatz eta ego kia baino ez da erromantze hizkuntzetan eta objektiboki egokien definitzen duena gure lurraldea. Euskara ederki menperatzen zuen A. Oihenartek.Zergatik latinez idatzia?
|
|
|
iberiera eta euskararen arteko jatorrizko batasuna35, euskara aldi berean hizkuntza iberikoa dela36, eta aldi berean biak indoeuroparrak direla:
|
hizkuntza
eta kultura aldetik37.
|
|
|
Ikastola». Finean, Ikastolarenproiektuak, euskal
|
hizkuntza
eta kultura indartzen eta laguntzen zuenproiektuak, onarpen sozial handia izan zuen eta sortu ziren une beretik, euskalherri guztietan zabaltzen hasi ziren.
|
|
|
Hitz batez, gauza guztiak bilakaeran daude: lurraldearen kontzeptua,
|
hizkuntza
eta kultura adierazpenak eta bereziki nortasunaren sentimendua. Hain segur, horraze rgatik laginaren gehiengo handiak ez duen globalizazioaren beldurrik.
|
|
2006
|
|
|
Dena den label guztiak ez dira guztion gustokoak, esaterako euskarak eta euskal kulturak ez dute labelik, horren dira sakratuak eta handiak non adjektiborik ez duten merezi ere. Beste
|
hizkuntza
eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara. Horregatik gure alor honetan kultur ekarpenak ez du axola nork sortua edo nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela hartu ohi da.
|
|
|
Beraz, Bourdieu ren iritziz honakoa onartu behar da: " hizkuntza komunitate batean, inork ezin ditzake erabat
|
hizkuntza
eta kultura legeak ezjakin, batik bat gaitasun zilegia dutenekin harremanetan sartzen diren aldi bakoitzean. Izan ere, egoera ofizialetan kokatuak direnean, menderatuek beraien hizkuntza ekoizpenei ezfagoretuak zaizkien prezioen osaketa legeak gorputz eta pratiko ezagupenetan adierazten dituzte.
|
|
|
2006 urterako eskaintzan 15.000 irakastordu aurreikusten dira, gutxi gorabehera 3.700 ikaslerentzat, eta 12 gai hauetan banatuko dira: arte ederrak eta kultura ondarea; zientzia juridikoak; komunikazioa; nazioarteko lankidetza eta harremanak; ekonomia eta finantzak; informatika eta teknologia berriak; irakasleen prestakuntza;
|
hizkuntza
eta kultura; ingurumena eta teknologia; antolaketa, kudeaketa eta giza baliabideak; politika publikoak; eta, azkenik, osasuna eta biomedikuntza. Ikastaro bakoitzak 10 irakastordu iraunen du (25 ordu astean) eta 20 ikasletik 40ra bitarte onartuko ditu, kasuan kasu.
|
|
|
Nazio izaerari uko egin barik, katalanek urrats berri bat egin zuten. Beraien herria nazioartean aitortua ez bada ere,
|
hizkuntza
eta kultura aitortze bidean jarri zuten. Interneten mapek baino garrantzi handiagoa omen daukate hizkuntzek, beraz horri erreparatu zioten 2001etik aurrera.
|
|
|
1989ko txostenaren ondoren, txosten gisa benetan egindako bakarra, egoera ezkorra islatzen da nagusiki, eta, era berean, Europako Batzordeak ikuspegiz aldatzen du, immigrazioaren gaitik kulturartekotasunaren gaira. Europako Batzordeko herrialdeak ezer gutxi inplikatzen dira Jatorrizko
|
Hizkuntza
eta Kultura gaiarekin, eta legedi nazional bereziak sortzeko ahaleginik ez da egiten, gehienetan zenbait esperientzia pilotu egitera mugatuz, 80ko hamarkadan argia ikusten dutela.
|
|
|
Harrera
|
hizkuntza
eta kultura
|
|
|
Jatorrizko
|
hizkuntza
eta kultura
|
|
|
Asimilazioa. Eskola frakasoari aurre egiteko eta eskola errendimendua hobetzeko asmoz, gutxiengo taldeak bere
|
hizkuntza
eta kultura sustraiak baztertzearen alde egiten du eskolak. Kasu honetan, talde nagusiaren abantailak horrela eskuratuko dituelakoan, aukerarik onena gehiengo hizkuntza eta kulturarekin bat egitea dirudi.
|
|
|
Kasu honetan, gutxiengo taldeak gehiengo kulturatik urrun bizi dira, beren kulturan murgilduta eta lekune bereziak hartuz. Horren adibide izango litzateke Jatorrizko
|
Hizkuntza
eta Kultura klaseak antolatzea ikasle etorkinentzat soilik, ordu eta leku berezietan, eskolatik kanpo.
|
|
|
Jatorrizko
|
Hizkuntza
eta Kultura (JHK)
|
|
|
Zenbait arazo Jatorrizko
|
Hizkuntza
eta Kulturen inguruan
|
|
|
Etorkinen seme alabak euskara ikas dezaten ahalegin handiak egiten ari da Hezkuntza Saila eta gizarteko beste hainbat erakunde ere, baina etorkinen
|
hizkuntza
eta kultura mantentzeko ere laguntza eskaini beharrean gaude. Hasiera batean, ikasle etorkinek euskara ikasteko indarketa saioak jarri ditugu martxan, baina beraien hizkuntza mantentzen laguntzen badiegu motibazio handiagoz saiatuko dira bertakoak ikasten.
|
|
|
Bestalde,
|
hizkuntza
eta kultura programa hori, zenbait aditurentzat, Marokoko Gobernuak etorkinen gainean kontrola eta jarraipen zuzenagoa egiteko erabiltzen omen du.
|
|
|
Zein hizkuntza landu behar den zehatz jakin arte, edo benetako kulturarteko eta integraziorako programa izan arte, edo erabilpen politiko edo erlijiosoa ondo argitu arte, gure ustez, Mijaresen ustez bezala (Mijares, L: 2006," Las lenguas inmigrantes en la escuela"," Hezkuntza etorkinekin" IV Mintegian emandako hitzaldia, Donostia),
|
Hizkuntza
eta Kultura Marokoarren Programa hau bertan behera utzi genuke, hausnarketa sakon bat egin arte.
|
|
|
|
Hizkuntza
eta Kultura
|
|
|
• Jatorrizko
|
Hizkuntza
eta Kultura (JHK) eskolatik kanpo antolatu, etorkinen elkartearen ardurapean.
|
|
|
Beti pentsatu ohi dugu eskolak zeregin bikaina, oinarrizkoa duela etorkinen normalkuntza prozesuan. Eskolak ikaslearen jatorrizko hizkuntza eta kulturarekiko maitasuna indartzeko gunea izan behar duela, harrera egiten dion gizartearen
|
hizkuntza
eta kultura preziatzeko eta bereganatzeko lehen elkargunea izan behar duen bezalaxe.
|
|
2007
|
|
|
Norvegia, Suedia, Finlandia eta Errusiak beren lurraldea lautan zatitu ondoren izan zen hori. Samiek
|
hizkuntza
eta kultura bizirik mantentzea lortu bazuten ere, egindako kalteak agerikoak dira. Egun, mantso mantso, beren kultura berreraikitzen ari dira etorkizuna ziurtatzeko.
|
|
|
Euskarari prestigioa eman behar zaio; euskararen beharra gizarteratu egin behar da.
|
Hizkuntza
eta kultura aniztasuna balio nagusitzat harturik, euskararen aldeko sentiberatze ekintzak antolatu behar dira. Hau guztia bideratzeko ez da nahikoa egun bateko kanpainak antolatzea, Euskarak sustapen kanpaina iraunkorrak garatu behar ditu.
|
|
|
" Gure gizarteak ingurune euskaldunean bizitzeko eskubidea du, kultur askotako munduan izanikan ere; euskaraz ikasteko eskubidea ikasle guztientzat; euskaraz mintzatzeko eskubidea, ez bakarrik etxean, bai eta ere lanean eta zerbitzu publikoetan; euskal kultura komunikabide zabaletan sartzeko eskubidea. Berriz ere eskatzen dugu legezko ofizialtasuna euskararentzat eta gure kulturarentzat. hurrengo urtean Deiadar manifestaldi erraldoia antolatu zen, eskolak, elkarteak eta hautetsiak bilduz,
|
hizkuntza
eta kultura eskubideak aldarrikatzeko eta negoziaketak aitzinarazteko botere publikoarekin: Seaskaren onarpena, sare elebiduna, irakasleen formakuntza diplomatua, euskal irratiak, euskal kulturgintzaren antolaketa. ondorioz 1990ean euskal kultur erakundea eta euskal kultura sostengatzen duen udalarteko sindikatua sortu ziren, kulturgintzaren normalizazioa segurtatzeko.
|
|
|
Hau da, hizkuntzak eta kulturak aberatsagoak dira eurak zabaltzen diren neurrian; nahasteak ez du zertan txarra izan. Arazoa, betiere, gertatzen da hizkuntza jakin batek eta kultura jakin batek hartu baino ez diotenean egiten beste bati, orduan" gain jartzapena" ageri da, eta
|
hizkuntza
eta kultura hartzaileek indarra galtzen dute, eta, buruenik, hil egiten dira. Horixe da hainbat hizkuntzari eta kulturari jazo zaiena.
|
|
|
Ikasleak heztea, Espainiako
|
hizkuntza
eta kultura aniztasuna errespeta dezaten.
|
|
|
Horietako bakoitzak bere izaeraren arabera bizitzeko modua izangoomen luke, herritarren eskubide zibilak eta politikoak babestuko balira. Giza eskubideen trikimailuan erori gara,
|
hizkuntza
eta kultura eskubideak praktikan gizaeskubideen altzoan ez daudenean. Zergatik gertatzen ote zaigu hori, ordea?
|
|
|
Ea ideologia abertzalearen adarrak ohartzen diren behingoz gaihonetan nagusi den egungo nora eza gainditzeko.
|
Hizkuntza
eta kultura arrotzarenbidez Euskal Herria eraiki nahi duen abertzaleak hobe luke politika hitzarenfetitxismoaz hausnartzen hastea.
|
|
|
Ezinezkoa bi zentzutan: ezinezkoa, bere
|
hizkuntza
eta kultura ez direlako gai egungo gizarte molde modernoaren oinarri etaadierazpide izateko; eta, ezinezkoa, delako ondare nortasun horren arabera bizitzea iraganera eta giza baldintzen norakoan gibelera egitea izango litzatekeelako.
|
|
|
Hitzaren atzizkiak argi asko zehazten digun moduan, EuskalHerrikoa izateak ez duelako ezinbestez euskalduna denik esan nahi. Geografianazionalaren izaera fisikoak ez du ezertan determinatzen kulturaren nortasunnazionala, espazio fisiko hori
|
hizkuntza
eta kultura nazional arrotzen mende bizidenean. Eta halaxe bizi gara gu, euskaldunok, nahiz eta euskaldun gehienen nazioalienazioak geure kultura nazionalaren ezinbesteko baldintza eta euskarri nagusia, euskara, alegia hautemateko gaitasuna murriztu digun.
|
|
|
Horrenbestez esan dezagun, bukatzeko, aniztasunaren aldeko aldarrikapen pedagogikoa ezin daitekeela neutrala izan euskal kasuan; alderantziz, euskal
|
hizkuntza
eta kultura positiboki diskriminatu behar dira, ze, finean, ezberdin dagoena berdin tratatu nahi izatea iruzurra da.
|
|
|
Nolanahi ere sinetsita gaude honetaz: gure hezkuntzak, euskal
|
hizkuntza
eta kultura bultzatuz, sakonean, ez du soilik" bake linguistiko kulturala" sustatzen baizik eta baita" bake sozio-politikoaren" aldeko ekarpena ere egiten.
|
|
|
Premisa moduko horrek, finean, sustrai eta ondorio sakonak ditu, ze, aipatutako aniztasunak erlatibitate linguistiko kulturalaren beraren arazoa planteatzen duen bezala165,
|
hizkuntzekin
eta kulturekin loturiko aniztasun eta erlatibitate pedagogikoaren arazoa ere planteatzen du. Hain zuzen horren haritik uler daiteke, ere, zergatik Fermosok —ikusi bezala—" hezkuntzaren aniztasuna eta erlatibitatea" defendatzen duen166 Horrek guztiak, gainera, hizkuntzaren pedagogian maiz erabiltzen den —eta estreinakoz Chomskyk proposatu zuen—" konpetentzia" kontzeptua berrikustera garamatza, ze, horrenbestez, elementu gramatikalak ezin daitezke testuinguru sozio-kulturaletik isolatu167 Moreno Fernandez, hori dela-eta, hiru" konpetentzia" ezberdinez dihardu:
|
|
2008
|
|
|
\ Euskal gizartera heldu berriak izan eta eskolatzen direnen ama
|
hizkuntza
eta kultura errespetatuko zaizkienaren eskubidea aitortzea eta bermatzea.
|
|
|
Zergatik eredu hori? Gure
|
hizkuntza
eta kultura asimilazio prozesu baten ondorioz minorizazio egoeran daudenez, horiek mantentzeko eta indartzeko berreskurapen kulturalaren eredua hartu dezakegulako abiapuntutzat. Baina etorkizuna eraikitzeko, kultur integrazio inklusiboaren bidea jarraitzea proposatzen dugu; hau da, batasuna eta aniztasuna bateratzen dituen bidea.
|
|
|
Azken konklusio moduan esaten da" globalizazio ekonomikoaren garaian, ezinezkoa izango d [el] a hizkuntza komunitateak arriskuan ez egotea, beren bizindarra edozein dela ere...
|
Hizkuntza
eta kultura erabat salbu egotea lortzea ilusio bat d [el] a egun, historian zehar beti izan den moduan"; argiago oraindik, ia ezinezkoa dela, mirarizkoa ez bada, gutxiengo komunitate egoeratik irtetea. Horrela bada, 1977ko hasieratik gaur arteko berrikuspenak kontuan hartuz, bizindar erlatiboaren teoriak honako ideietara eramaten gaitu:
|
|
|
1) 1 Fatoreak %38, 3 bariantza erakusten du. Hau da faktorerik garrantzitsuena, eta espainiarra eta espainiarra+ euskalduna ezaugarriak batera jasotzen ditu; 2) 2 Faktoreak, %27, 9 bariantza du, eta euskaldunaren adierazle da; 3) 3 Faktoreak %9, 7 bariantza du, bestelako moten adierazle da; esate baterako, europarra+ erkidego autonomikoa mota, eta euskalduna eta espainiarrarekin identifikazioa (bi
|
hizkuntza
eta kulturekin). Horrela, orain arteko emaitzekin erkatuz, egoera orokorra sinplifikatzen da, honako bi mota nagusitan laburbilduz:
|
|
|
IELaren eraikuntzan, identitate etniko globalaren ondoan —euskalduna, espainiarra, euskaldunaespainiarra,... —
|
hizkuntza
eta kultura dimentsioak ere esanguratsuak izango dira. honako hipotesiak proposatuko ditugu: 1) osagarrien arabera, H:
|
|
|
1) osagarrien arabera, H: IELaren eraikuntzan, identitate etniko globalaren ondoan —euskalduna, espainiarra, euskalduna espainiarra,... —
|
hizkuntza
eta kultura dimentsioak ere —euskalduna eta espainiarra— esanguratsuak izango dira; gure inguruan bestelako zenbait dimentsio ere garrantzizkoak izan daitezke, lurraldetasuna eta politikoa, esate baterako; 2) mailaren arabera, H: IELa taldearteko mailan kokatuko da, eta aipatutako osagarriak kategoria moduan jokatuko dute, inguruan talde etnolinguiskoak sortuz; 3) moten arabera, H:
|
|
|
Gu ere ados gaude Fishmanekin, hau da, guk ere uste dugu familiartean H1erabiltzea eta auzokideekin eta komunitate taldeko beste kide batzuekin harremanak H1 hizkuntzan izatea maiz kultura autonomiaren eta talde bizindarraren oinarria dela. Osagai horri" hurbiltasun sozial" izena eman diogu, oinarrizko sozializazioa gutxiengodun taldearen hizkuntzan (H1) egiten dela adierazten duelako, eta oinarrizko sozializazioa behar beharrezkoa da
|
hizkuntza
eta kultura belaunaldi batetik bestera transmititzeko, bai eta hizkuntza taldearen identitatea garatzeko ere. Horrez gain, hurbiltasun sozialaren loturak taldeko kideak lurraldean era egokian kontzentratuta egotearen garrantzia azpimarratzen du.
|
|
|
Kultura autonomia handiagoa lortzeko, garrantzitsua da hizkuntzaren erabilerari eustea" solidaritate" esparruetan, baina baita taldeak bere
|
hizkuntza
eta kultura" estatusa" duten esparruetan aurkitzea eta haietara zabaltzea ere (Bourhis, 1979). Talde bizindarraren esparruarekin bat etorriz (Giles eta beste batzuk, 1977), hizkuntza gutxiengo batek lortzen duen babes instituzionalaren mailak lagun dezake hizkuntza baten erabilera areagotzen esparru pribatuan (etxean, lagunartean) eta esparru publikoan (hezkuntza, osasun zerbitzu, komunikabide, lan mundu eta gobernu administrazioan).
|
|
|
Hala ere, ideologia horrek onartzen du hizkuntza gutxiengoek eskubidea dutela, beren baliabide pribatuak erabiliz, talde moduan antolatzeko, gutxiengo gisa dituzten bereizgarritasun linguistiko eta kulturalei eutsi ahal izateko eta haiek garatzeko. Ideologia horrek
|
hizkuntza
eta kultura menderatzaileak ekonomikoki eta instituzionalki garatzea bultzatzen du, eta hizkuntza gutxiengoei, berriz, estatuarengandik babes instituzional hori eskuratu ahal izatea eragozten die. Asimilazio ideologiaren nahia da hizkuntza gutxiengoek alde batera uztea bereizten dituen hizkuntza eta estatuaren funts historikoa osatzen duen gehiengo menderatzailearen hizkuntza eta kultura bereganatzea.
|
|
|
Ideologia horrek hizkuntza eta kultura menderatzaileak ekonomikoki eta instituzionalki garatzea bultzatzen du, eta hizkuntza gutxiengoei, berriz, estatuarengandik babes instituzional hori eskuratu ahal izatea eragozten die. Asimilazio ideologiaren nahia da hizkuntza gutxiengoek alde batera uztea bereizten dituen hizkuntza eta estatuaren funts historikoa osatzen duen gehiengo menderatzailearen
|
hizkuntza
eta kultura bereganatzea. Estatu batzuen itxaropena izaten da asimilazio linguistiko eta kultural hori borondatez eta pixkanaka pixkanaka gertatzea belaunaldien artean; beste estatu batzuek, berriz, inposatu egiten dute asimilazioa lege eta araudi espezifikoen bidez, eta mugatu edo zapaldu egiten dute bereizgarritasun linguistiko eta kulturala publikoki adieraztea.
|
|
|
Estatu batzuen itxaropena izaten da asimilazio linguistiko eta kultural hori borondatez eta pixkanaka pixkanaka gertatzea belaunaldien artean; beste estatu batzuek, berriz, inposatu egiten dute asimilazioa lege eta araudi espezifikoen bidez, eta mugatu edo zapaldu egiten dute bereizgarritasun linguistiko eta kulturala publikoki adieraztea. Normalean, nagusitasun ekonomiko eta politikoa duen gehiengoa izatean da bere
|
hizkuntza
eta kultura inposatzea lortzen duena, eta estatu asimilazionistaren" sorrera mito" gisa jartzen ditu. Ideologia etnizistak hizkuntza gutxiengoak beren hizkuntza eta kultura alde batera uztera animatzen eta bultzatzen ditu, eta ideologia asimilazionistak, berriz, zail jartzen die gutxiengoei gehiengo menderatzailearen barruan legalki eta sozialki onartuta dauden benetako kide bihurtzea, nahiz eta gutxiengo horiek gehiengo menderatzailearen hizkuntza eta kultura asimilatu izan.
|
|
|
Normalean, nagusitasun ekonomiko eta politikoa duen gehiengoa izatean da bere hizkuntza eta kultura inposatzea lortzen duena, eta estatu asimilazionistaren" sorrera mito" gisa jartzen ditu. Ideologia etnizistak hizkuntza gutxiengoak beren
|
hizkuntza
eta kultura alde batera uztera animatzen eta bultzatzen ditu, eta ideologia asimilazionistak, berriz, zail jartzen die gutxiengoei gehiengo menderatzailearen barruan legalki eta sozialki onartuta dauden benetako kide bihurtzea, nahiz eta gutxiengo horiek gehiengo menderatzailearen hizkuntza eta kultura asimilatu izan. Ideologia etnizista normalean definitu egiten du" nor izan daitekeen" eta" nor izan litzatekeen" estatuko hiritar, eta, horretarako, arbasoengandik jasotako ondare linguistikoan oinarritutako etnia alderdietan soilik oinarritzen.
|
|
|
Normalean, nagusitasun ekonomiko eta politikoa duen gehiengoa izatean da bere hizkuntza eta kultura inposatzea lortzen duena, eta estatu asimilazionistaren" sorrera mito" gisa jartzen ditu. Ideologia etnizistak hizkuntza gutxiengoak beren hizkuntza eta kultura alde batera uztera animatzen eta bultzatzen ditu, eta ideologia asimilazionistak, berriz, zail jartzen die gutxiengoei gehiengo menderatzailearen barruan legalki eta sozialki onartuta dauden benetako kide bihurtzea, nahiz eta gutxiengo horiek gehiengo menderatzailearen
|
hizkuntza
eta kultura asimilatu izan. Ideologia etnizista normalean definitu egiten du" nor izan daitekeen" eta" nor izan litzatekeen" estatuko hiritar, eta, horretarako, arbasoengandik jasotako ondare linguistikoan oinarritutako etnia alderdietan soilik oinarritzen.
|
|
|
Hurbiltasun soziala hizkuntza belaunaldi batetik bestera transmititzeko eta identitatea garatzeko oinarria da. " Komunitate bizitza" babesteko balio lezake taldea gizartean isolatuta egongo balitz, baina, gutxiengodun taldea zenbait taldez osaturiko testuinguru batean baldin badago, komunitateko kideek beren
|
hizkuntza
eta kultura gutxiestera joko dute gizarteak onartzen ez baditu (legitimitate ideologikorik ez badute) eta ez dute identitate kolektiborik garatuko beren helburu kolektiboen gainean nolabaiteko kontrol instituzionalik ez badute. Gobernuek eta gizarteko beste buruzagi batzuk jarrera pasiboa hartuko dute gutxiengodun taldearen kultura autonomia sustatzeari dagokionez, taldeak botererik ez duela sentitzen badu edo komunitatearen buruzagitza ahula bada (Fishman, 1991, 2001; Grenoble eta Whaley, 2006).
|
|
|
Hortaz, nahiz eta gutxiengoaren taldea asko mobilizatu talde menderatzaileko erabaki hartzaileak konbentzitzeko eta babes instituzionalean aurrerapenak egiteko. du berri" ko jatorrizko komunitateak. Hala ere, jatorrizko komunitateek, baita erreserba barruan edo lurralde isolatuetan daudenek ere, ez badute babes instituzionalik, presio handiak izaten dituzte ekonomikoki eta demografikoki menderatzaileak diren taldeen
|
hizkuntza
eta kultura asimilatzeko, haien eragin modernizatzailea bizitzen hasten direnean. Estatu Batuen hego mendebaldeko erreserbetan hitz egiten den navajoa (Lee eta McLaughlin, 2001) eta Quebeceko artikoan, muturreko klima duten ingurune isolatuetan, hitz egiten den inuitera (Louis eta Taylor, 2001) ereduaren koadrante horretan sar litezke.
|
|
|
Globalizazio ekonomikoaren garaian, ezinezkoa izango da hizkuntza komunitateak arriskuan ez egotea, beren bizindarra edozein dela ere, baldin eta internetek eskaintzen dituen hizkuntza— eta kultura aberastasunetan parte hartu nahi badute.
|
Hizkuntza
eta kultura erabat salbu egotea lortzea ilusio bat da egun, historian zehar beti izan den moduan. ❚
|
|
|
Edozein dela ere adingabearen jatorria, arraza, sexua, erlijioa,
|
hizkuntza
eta kultura, ezin da inor baztertu, eta berdin ezintasun edo gaixotasunen bat badu eta edozein dela ere haren egoera pertsonala, soziala edo familiakoa.
|