|
2000
|
|
|
ezaugarritzen dituzten faktorepsikosozialak kontuan izan gabe. 3) Hiztunaren kokapenari,
|
hizkuntzaren
eta hizkuntza zirkulatzen duen baldintza sozialen ikuspegi indibidualista eman izan zaio.Gure ustez, maila indibidualean gauzatzeaz aparte, maila historiko, kolektibo etaerrekurtsiboan ulertu behar da hizkuntzaren rola, horrela bakarrik uler baitaitezkehizkuntzak taldekidetzetarako betetzen dituen funtzio sinbolikoak.
|
|
2001
|
|
|
Hasieratik banekien eremu handi eta nahasian sartuko ginela. Izan ere, errealitate osoa (gurera etorriz,
|
hizkuntza
eta hizkuntzen irakaskuntza) ulertzekoera ari da errotik aldatzen. Paradigmaz ari gara aldatzen, paradigma modernotikultramodernora.
|
|
|
Irudikapen sozialarekin hasiz, harremanen nahiz sarearen estrukturaren ezaugarriek gizabanakoen irudikapen soziala baldintzatzen dute. Sozializazio prozesuan zehar, gizabanakoak barneratu eta berea egiten du balio sozialen sistema etabaita
|
hizkuntza
eta hizkuntzei dagozkien arauak ere. Barneratze horrek hizkuntzaren irudikapen sozial propioa eratzen lagunduko dio.
|
|
|
Kontzeptu horretan hiru dimentsio hartzen dira kontuan: 1) Dimentsio demografikoak
|
hizkuntzen
eta hizkuntz taldeen tamainari erreferentzia egiten dio; 2) Estatusaren dimentsioa prestigioari dagokio; 3) Euskarri eta kontrol instituzioalaren dimentsioa hizkuntzen eta taldeen botereari dagokio.
|
|
2007
|
|
|
Ortega-k, bere gogoeta hizkuntza filosofikoetan ere, etorkizun berrien fundatzaile gisa agertu gura du. Haren idazkietan usuak dira erreferentziak
|
hizkuntzari
eta hizkuntzaren izaerari. Baina gogoeta sistematiko eta koherenteena, jarraituena, El hombre y la gente liburu postumo argitaratuan kausitzen da, Soziologia berri baten1408 fundazioaren kontestuan egina.
|
|
|
Erradikalagoa da. Paradoxikoki, hizkuntz erlatibismo/ determinismoak,
|
hizkuntzaz
eta hizkuntzak determinatu/ erlatibaturiko pentsamenduaz gain, hirugarren egonleku bat hizkuntzak determinatubakoa suposatzen du isilpean: kanpotik behaketariarena, hots, analisi kritikoarena, filosofoarena (beraz, hizkuntzaren determinismoa logikoki ezin da edonorentzat gaintezina suposatu).
|
|
|
Azpimarratzenago dena da Alderdi Komunistaren jarrera guztiz positiboa nazio arazoetan1185, eta bereziki komunisten interesa, teoriko nahiz praktikoa,
|
hizkuntzari buruz
eta hizkuntza gutxituen alde. Marx, Engels, Lenin, Stalin-en ekarpen omenak hizkuntza eta pentsamenduaren arloan goraipatzen dira. Alderdiko erretorika orduan ohikoa? 1186, eta:
|
|
|
Kant-ek eraiki duen ezagutzako aparailu logiko transzendentala, bere kategoria edo adimenaren kontzeptu hutsekin eta hautemaketaren apriorizko formekin, hizkuntza bakoa da goitik behera, hau da, hizkuntza suposatuz baino pentsaezinak diren, Kant-ek hor ezartzen dituen kontzeptu eta izenek batere zerikusirik ez dute hizkuntza errealarekin; pentsamenduari hizkuntzarik gabe funtzionarazi gura zaio. Esperientzia irakasten doakion neurrian, adigaiak
|
hizkuntzan
eta hizkuntzatik eta hizkuntzarekin bakarrik uler daitezkeela, hizkuntzatik at adigaiek inon ez dutela lekurik, eta egiazko hizkuntzan, mintzatuan, kontzeptuei herri bakoitzaren barne hautemapen eta sentsazioen, fantasiaren, sentimenduen kerua itsatsi zaiela, Humboldt-ek ez du izango bere konklusioak atera beste erremediorik.
|
|
|
Kant-ek eraiki duen ezagutzako aparailu logiko transzendentala, bere kategoria edo adimenaren kontzeptu hutsekin eta hautemaketaren apriorizko formekin, hizkuntza bakoa da goitik behera, hau da, hizkuntza suposatuz baino pentsaezinak diren, Kant-ek hor ezartzen dituen kontzeptu eta izenek batere zerikusirik ez dute hizkuntza errealarekin; pentsamenduari hizkuntzarik gabe funtzionarazi gura zaio. Esperientzia irakasten doakion neurrian, adigaiak hizkuntzan eta
|
hizkuntzatik
eta hizkuntzarekin bakarrik uler daitezkeela, hizkuntzatik at adigaiek inon ez dutela lekurik, eta egiazko hizkuntzan, mintzatuan, kontzeptuei herri bakoitzaren barne hautemapen eta sentsazioen, fantasiaren, sentimenduen kerua itsatsi zaiela, Humboldt-ek ez du izango bere konklusioak atera beste erremediorik.
|
|
2011
|
|
|
Lewisek (2005), esaterako, hizkuntzen desagertzean esku hartzen duten bederatzi faktore azaltzen ditu: hizkuntzaren transmisioa edo ondorengoetaratzea, hiztun kopuru absolutua, biztanleria osoarekiko hiztun portzentajea, hizkuntzaren erabilera eremuen galera, hizkuntzaren erabilera eremu berrien sorrera, alfabetatzerako eta hezkuntzarako materialak egotea (gramatikak, hiztegiak, idatzizko literatura, hedabideak?), gobernu eta erakundeen babesa hizkuntza politikan, hiztunen jarrera
|
hizkuntzarekiko
eta hizkuntza dokumentatua egotea.
|
|
|
Goian agertzen dena hizkuntza menderatzailea baldin bada eta beheran geratzen dena menderatua, menderakuntza maila handiagoa izango da bien artean zenbat eta eskailera (funtzio) gehiago egon. Begien bistakoa da diglosia gertatzen baldin bada nazioarteko
|
hizkuntzaren
eta hizkuntza familiarraren artean, desberdintasuna handiagoa izango dela, zibilizazio hizkuntzaren eta hizkuntza nazionalaren artekoa baino.
|
|
|
Goian agertzen dena hizkuntza menderatzailea baldin bada eta beheran geratzen dena menderatua, menderakuntza maila handiagoa izango da bien artean zenbat eta eskailera (funtzio) gehiago egon. Begien bistakoa da diglosia gertatzen baldin bada nazioarteko hizkuntzaren eta hizkuntza familiarraren artean, desberdintasuna handiagoa izango dela, zibilizazio
|
hizkuntzaren
eta hizkuntza nazionalaren artekoa baino.
|
|
|
Beste ekarpen oso garrantzitsu bat (aurreko atalean egindako kritika ahaztu gabe) Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutuna da, 1992an abian jarritakoa. Gutunaren helburua Europar Batasuneko estatuetako tokian tokiko
|
hizkuntzak
eta hizkuntza gutxituak babestea eta sustatzea da, Europaren kultur aberastasuna iraunarazteko asmoz. Ruiz Vieytez en ustez (2004), gutunean hatsarre orokorrak aldarrikatu beharrean hainbat esparrutan hizkuntzaren erabilera bultzatzeko neurri zehatzak agertzen dira, tartean hezkuntzari dagozkionak (zortzigarren artikuluan).
|
|
2015
|
|
|
Beste puntu garrantzitsu bat:
|
hizkuntza
eta hizkuntzen arteko harremana, eta hizkuntza hauektestuinguruarekin, bizi diren lurraldearekin duten harremana aztertzen du ekologiak. Izaki bizidunakberaien lurraldean.
|
|
2019
|
|
|
Parte hartzaileen lehen
|
hizkuntza
eta hizkuntza gaitasuna, gurasoen hizkuntza gaitasunak eta etxekohizkuntza ohiturak
|