|
2005
|
|
|
1981az geroztik, Espainiako Estatistikako Institutu Nazionalaren eta Eustat en arteko hitzarmenari esker, EAEko errolda datuez gain, hainbat datu soziolinguistiko jaso da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Bost urtero izan ditugu euskararen ezagutzari, ama
|
hizkuntzari
eta etxeko hizkuntza erabilerari buruzko datuak. Badirudi ordea, INEk errolda ez duela bost urtez behin berrituko, baizik eta etengabe berritzeko sistema ezarriko duela.
|
|
2010
|
|
|
Hala eta guztiz ere, lekuko batzuek esan digutenaren arabera, ZUPen bizitzeari esker, hobeto atxiki ahal dute haien haurrek etxeko hizkuntza Baionako erdiguneko karriketan baino. Hau da, haurrek frantsesa bere tokian ikasten dute, komunikatzeko eta gizartean nagusi den bizimoduan ibiltzen ikasteko, baina aldi berean, estuago identifikatzen dute etxeko
|
hizkuntza
eta etxeko kultura, eta gehiagotan praktikatu eta bizi ahal dituzte beren jatorriaren ezaugarriak. Berdin zaie orain modan jarri badute Cite Breuer deitzea betidanik La ZUP izan dena, edota ez badituzte turistak inguraraziko, izan ere, hamaika mundutan murgiltzeko zortea dute bizilagun hauek goizeko merkatuko erosketak egiteko ateraldian.
|
|
|
18 Biztanleria, lurralde eremuaren, ama
|
hizkuntzaren
eta etxean hitz egiten den hizkuntzaren arabera 2006an.
|
|
2011
|
|
|
Horrela, 1991 urtetik aurrera, hiru arlotako informazio estatistikoa zuten eskura euskararen ikerlariek: euskararen ezagutza, ama
|
hizkuntza
eta etxean hitz egiten den hizkuntza. Galdera hauetatik abiatuz, euskaldunen tipologiak egiteko aukera zabaldu zen.
|
|
2012
|
|
|
Oso da adierazgarria aldagai horien guztien urteetako bilakaeraren grafikoak ikustea. Hau da, biztanleena, etxebizitzena, euskaldunen dentsitatearena, ama
|
hizkuntzarena
eta etxean erabiltzen den hizkuntzarena. Lehenengo bi grafikoetan, biztanleenetan eta etxebizitzenetan alegia, goraka doazen hein berean, beste hiruretakoenetan, hau da, euskaldunen dentsitatearenean, ama hizkuntza euskara dutenenean eta etxean euskara erabiltzen dutenenean beheraka doaz.
|
|
2014
|
|
|
Oso da adierazgarria aldagai horien guztien urteetako bilakaeraren grafikoak ikustea. Hau da, biztanleena, etxebizitzena, euskaldunen dentsitatearena, ama
|
hizkuntzarena
eta etxean erabiltzen den hizkuntzarena. Lehenengo bi grafikoetan, biztanleenetan eta etxebizitzenetan alegia, goraka doazen hein berean, beste hiruretakoenetan, hau da, euskaldunen dentsitatearenean, ama hizkuntza euskara dutenenean eta etxean euskara erabiltzen dutenenean beheraka doaz.
|
|
2015
|
|
|
Iñaki Iurrebasok UEMAko udalerrien 30 urteko bilakaera soziolinguistikoa azaldu berri du Lurraldea eta Hizkuntza, Tresnak eta Erronkak II jardunaldietan. Udalerriotako euskara gaitasuna, lehen
|
hizkuntza
eta etxeko erabilera datuak xehatu ditu. Euskarak atzera egin du, hiru aldagaiak kontuan hartzen baditugu, eta batik bat azken hamar urteotan.
|
|
|
Jatorrizko (1981eko) euskaldun dentsitatearen araberako hamar multzo horiek finko mantenduta, udalerri multzo horietan azken 20 urteotan izan den bilakaera aztertu dugu, honako hiru aldagai hauei dagokienez: hizkuntza gaitasuna, lehen
|
hizkuntza
eta etxeko hizkuntza.
|
|
|
1981 urtean udalik euskaldunenetan (euskaldunak %90 %100 zirenetan), euskaraz hitz egiteko gai zirenen kopurua %94, 5etik %83, 9ra jaitsi da tartean. Udalerri horietan, gaitasunean baino esanguratsuagoa izan da jaitsiera lehen
|
hizkuntzari
eta etxeko hizkuntzari dagokionez: %94, 0tik %73, 0ra jaitsi da lehen hizkuntza euskara dutenen kopurua tartean eta %88, 5etik %65, 4ra etxean nagusiki euskaraz aritzen direnen kopurua tartean.
|
|
|
3 TAULA. HIZKUNTZA GAITASUNAREN, LEHEN
|
HIZKUNTZAREN
ETA ETXEKO HIZKUNTZAREN BILAKAERA, UDALERRIAK 1981eko DENTSITATE MAILAREN ARABERA MULTZOKATUTA. EAE, (LABURPENA)
|
|
|
Arnasguneen kontzeptua taxuz operatibizatzera jo nahiko bagenu, ziur aski ez genuke aldagai bakarraren arabera definituko eta, gutxienez, txosten honetan landutako hiru aldagaien konbinaketa posibleak (ezagutza, lehen
|
hizkuntza
eta etxeko hizkuntza) hartuko genituzke aintzat. Horrek, ordea, gure ikerketaren helburua eta artikulu honen planteamendua gainditzen dituen berariazko azterketa eskatuko luke.
|
|
|
N. GRAFIKOA. HIZKUNTZA GAITASUNAREN, LEHEN
|
HIZKUNTZAREN
ETA ETXEKO HIZKUNTZAREN BILAKAERA. EAEko ARNASGUNEAK (1981 URTEAN EUSKALDUNAK >%80, 0 ZITUZTEN UDALERRIEN MULTZOA),
|
|
|
Lehen
|
hizkuntza
eta etxeko erabilerari buruzko datuak 10 multzoen irizpide horren arabera aztertuta, joerak oso antzekoak dira. Hemen zehazki, etxeko erabilerari buruzko datuak jarri dizkizuegu [10 irudia], etxean euskara erabiltzen dutenen ehunekoak, eta lehen bezala hor erdian daukagubatez bestekoaren bilakaera, nahiko planoa.
|
|
2016
|
|
|
Neurketa horietan, ezagutza, lehen
|
hizkuntza
eta etxeko erabilera hartzen dira kontuan, eta, lagin bat hartuta, herritarrei galdetzen zaie hizkuntza ohiturei buruz. 2011ko neurketan, Gipuzkoa osoa kontuan hartuta, etxeko erabilerak 1,2 puntu egin zuen behera.
|
|
|
Konkretuki, tartean baino nabarmenagoa da hamarkadan. den arren162 bere azken liburua adierazgarria da oso163 EAEko udalerri euskaldunen egoera eta bilakaera aztertzeko, azken 30 urteotako zentsuetako emaitzak aztertu ditu Iurrebasok, EUSTATek eskainitako datuetan oinarrituta. Hizkuntza gaitasuna, lehen
|
hizkuntza
eta etxeko erabilera nagusia (E4 hortaz, ez ET) aztertu ditu liburuan. Ondorio asko, eta jakingarriak, atera ditu hiru alorretan.
|
|
|
– Bestetik aldiz, gure (EAEko/ Hegoaldeko) arnasguneez diharduten 1986 eta 1991z geroztiko ikerketek erakusten diguten gainbehera zorrotza(?) (ikusgarriak dira bereziki aipatu Iurrebaso 2015a n 4 eta 5 ataletan konparazioan erakusten diren udalerri euskaldunen eta udalerri guztien datu eta grafikoak hizkuntza gaitasun, ama/ lehen
|
hizkuntza
eta etxeko hizkuntzaren gainean; atal honen amaieran jaso ditugu).
|
|
|
Ama/ Lehen
|
Hizkuntza
eta Etxeko Hizkuntza 5 urtekako belaunaldietan EAE
|
|
2017
|
|
|
9 Ama
|
hizkuntza
eta etxean erabilitako hizkuntza kategoriak Quebecetik ekarri ziren (ezaguna da r. bourishen eragina). han, antza denez, kategoriak sortu ziren frantsesaren erabileraren bilakaerari jarraitzeko, baina testuinguru jakin batean: hainbat aldaketagatik (esaterako, 1981etik aurrera erroldetan nork bere buruari jatorri etniko batzuk emateko aukera zabaltzeagatik) kategoria etnikoak alferrikakoak bilakatu zirenean, hizkuntza kategoriak erabiltzen hasi ziren. garai hartantxe ere, diskurtso nazionalistak hizkuntza aldera jo zuen. hala, identitatea etnia edo jatorritik hizkuntzara lerratzean, hizkuntza bihurtu zen jatorrimarka (jatorri adierazleak dira ama hizkuntza eta etxeko hizkuntza) (piché, 2015:
|
|
|
9 Ama hizkuntza eta etxean erabilitako hizkuntza kategoriak Quebecetik ekarri ziren (ezaguna da r. bourishen eragina). han, antza denez, kategoriak sortu ziren frantsesaren erabileraren bilakaerari jarraitzeko, baina testuinguru jakin batean: ...erako, 1981etik aurrera erroldetan nork bere buruari jatorri etniko batzuk emateko aukera zabaltzeagatik) kategoria etnikoak alferrikakoak bilakatu zirenean, hizkuntza kategoriak erabiltzen hasi ziren. garai hartantxe ere, diskurtso nazionalistak hizkuntza aldera jo zuen. hala, identitatea etnia edo jatorritik hizkuntzara lerratzean, hizkuntza bihurtu zen jatorrimarka (jatorri adierazleak dira ama
|
hizkuntza
eta etxeko hizkuntza) (piché, 2015: 93).
|
|
2018
|
|
|
Bermeok ia 4 puntuko jaitsiera izan du ezagutzari dagokionez, eta Ondarroan zertxobait(+ 0,7) gora egin du, EUSTATen datuen arabera. Lehen
|
hizkuntzari
eta etxeko hizkuntzari erreparatuz, Ondarroan zertxobait behera egin dute datuek, puntu bat eta bi punturen inguruan, hurrenez hurren. Bermeon, aldiz, beherakada 11 eta 12 punturen bueltakoa izan da.
|
|
|
Bermeon, aldiz, beherakada 11 eta 12 punturen bueltakoa izan da. Ezagutza datua baino dezente beherago kokatzen dira lehen
|
hizkuntzaren
eta etxeko hizkuntzaren indizeak.
|
|
|
Eskolan ikasi dutenen kasuan, ordea, lehen erabilera gunea eta askotan gune bakarraeskola da; beste batzuen kasuan, lantokia izan liteke. Horrela, ez da ezohikoa, gaur egun, euskara lantokian erabiltzen duten baina lagunekin, kalean, etxean edota gogoeta hutsean batere erabiltzen ez dutenak aurkitzea; euskaldun zahar askok ezagutu eta ezagutzen dute egoera hori, baina alderantziz (lantokiko
|
hizkuntza
eta etxeko hizkuntza ezberdinak izatea, alegia).
|
|
2020
|
|
|
Nafarroaren kasuan, tauletan agertzen diren udalerri mailako hizkuntza transmisioaren eta etxeko erabileraren datuak 2001ekoak dira (nik dakidala, horiek dira udalerri mailan argitaratu dituzten azken datuak); aldiz, hizkuntza gaitasunaren datuak 2011koak (oker ez banago, datu berrienak horiek dira). EAEri dagokionez, 2016koak dira hizkuntzagaitasunaren, lehen
|
hizkuntzaren
eta etxeko euskara erabileraren datuak. Bestalde, Madril eta Parisko datu soziolinguistikoak ez dira iturri ofizialetatik lortuak.
|
|
|
|
hizkuntza
eta etxea
|
|
|
|
hizkuntza
eta etxea
|
|
2021
|
|
|
Guk, aldiz, eleaniztasunean kokatuko dugu lana. Gurea hezkuntza sistema eleaniztuna izanik ikasle askorentzat eskolako
|
hizkuntza
eta etxeko hizkuntza ezberdinak dira, eta eskola da, sarritan, ikasleek euskarazko gaitasunak eskuratzeko duten bide bakarra. Gaitasun horiek garatzera bideratuta dagoen sistema eleaniztun honetan, ikasle gehienentzat bigarren hizkuntza dena (euskara) ikasi ez ezik, arloetako edukiak ere hizkuntza horretan ikasi behar dituzte eta horrek, bigarren hizkuntza horrekiko sentiberatasun berezia izateaz gain, esku hartze aproposak garatzea eskatzen du irakaslearen aldetik.
|
|
|
Bielorrusian, bielorrusiar eta errusiar natsionalnosta dutenez gain, poloniarrak, ukrainarrak eta juduak dira gutxiengo etniko nagusiak. Hala ere, erroldetako datuen arabera, gehienek errusiera, edo, neurri txikiago batean, bielorrusiera dute ama
|
hizkuntza
eta etxeko hizkuntza moduan9 Polonieraren ama hiztunak 20.000 inguru dira, eta ukrainerarenak, 55.000 inguru; gainerako hizkuntzetan hitz egiten dutenak 6.000 baino gutxiago dira, kasu bakoitzean. Hainbat hizkuntza (poloniera, ukrainera, yiddish hizkuntza, hebreera, lituaniera, armeniera, georgiera, tatarera etab.) ikastea kultura elkarteek antolatzen duten ikastaroen bidez da posiblea (Rybakov, 2015).
|
|
2022
|
|
|
Euskarari dagokion datuetan, aldagai soziolinguistikoei dagokienean honakoa da hurrenkera ia udalerri guztietan ohikoena, balio altuenetik txikienera: ezagutza, kale erabilera, lehen
|
hizkuntza
eta etxeko erabilera.
|
|
|
Ezagutza, kale erabilera, lehen
|
hizkuntza
eta etxeko erabilera: aldagai soziolinguistiko horien euskarari dagokion datuetan, hurrenkera hori da ia udalerri guztietan ohikoena, balio altuenetik txikienera (Sorolla Vidal, Altuna Zumeta, eta Larrea Mendizabal 2019, 19).
|