|
2004
|
|
|
Zortziko nagusian; barruko gauzak ez dira azaltzen, trasmititu eta partekatu egiten dira: Yado hasta tado dristi, Yado dristi tado mana, Yado mana tado bhava, Yado bhava tado rhasa; «eskua duzun lekuan han duzu begirada, begirada duzun lekuan han duzu sentimendua, sentimendua duzun lekuan han duzu emozioa, emozioa duzun lekuan han duzu adierazpena», Natyashastraren
|
hitzak
kantatzen dizkit Kalamandalam Haridasan kathakali antzerki dantzako guruak; itzalak uxatzen trebea da nire maisua; eta gainera, euskaraz bezala berdin berdin, aitxa, ama, aitxitxe, amuma errepikatzen dio nire amari malayalam hizkuntzan; denbora asko pasa dugu elkarrekin, eta lagun handiak izateaz aparte poliglotak ere bagara, berak euskal ingelesa daki eta nik ingeles indioa; Aryunaren tenplu txi... Ordu asko sartu nituen txikitan Ezpata dantza, Xemeingo dantza eta abarrak ikasten, baina hala ere, maisuak ez ninduen sekula biluztu, ez ukitu, ezta gerripeko soil batekin dantzan jarri, Indiako Kalaripayattuan bezala.
|
|
2006
|
|
|
Gehien harritu ninduena Imanolek nere poemak aukeratu izana zen; besteekin izanak nituen harremanak, haiekin solastua nintzen; baina Imanolek nere
|
hitzak
kantatu zituenean, ez genuen oraindik pertsonalki elkar ezagutzen. Biziki eskertu nion, beraz, hitz haiek aukeratu izana, eta gertakizun hark gure adiskidetasunari ateak zabaldu zizkion.
|
|
|
Nere
|
hitzak
kantatu izan dituzten guztiei esker ona gordetzen diet. Hori baino ohore handiagorik idazle batek ezin dezake jaso.
|
|
2008
|
|
|
–Konforme, adiskideak, esan zuen John Luxeak, hantxe inguruan baitzebilen, makulua besazpian hartuta, eta niretzat hain ezagunak ziren doinua eta
|
hitzak
kantatzeari ekin zion:
|
|
2009
|
|
|
Plazaz plaza, oholtza gainean ibili da Patxi Etxeberria bertsotan. 50 urte luzez
|
hitzak
kantatzen, eta irakasten ere ibili da Lasarte Oriako Bertso Eskolan (Gipuzkoa). Haren ibilbidea omendu nahi izan du Ttakun kultur elkarteak, eta, horretarako, Xabier Lasak idatzitako 50 urtez plazagizon liburua argitaratu dute.
|
|
|
Kantak, eta, hedaduraz,
|
hitz
kantatu orok, ezerezetik ikonoak sortzeko gauza diren mundu esanahidunak egituratzen eta imajinatzen ditu, zeinak, aldi berean, oso eraginkorrak baitira beren erabiltzaile edo kontsumitzaileen artean muga mentalak eraikitzen.
|
|
2010
|
|
|
Adiskidea aurrean ez zuenetik, Akilesek berriro ere lehengo bera izatera itzulia zirudien, akaiar gerlari suminkor eta beldurgarria. Eta besteak Akilesen iraganeko historia ondo ezagutzen zuen jakintsua, berriro ere
|
hitz
kantatuekin esaten baitzion:
|
|
2011
|
|
|
Kantitateari erreparatuz, ehun inguru grabatu dituzte lauron artean, aldaera bat baino gehiagorekin batzuetan, eta horien artean badira hamarren bat kantari hauetako batek baino gehiagok grabatutakoak. Horiei gehitu genioke molde zaharrekin kopla edo bertso sorta gisapoeta garaikideek sortutako
|
hitzez
kantatutakoak. Esan bezala, euren lan osoa kontuan hartuta, moldaera hauek duten pisu, zentzu eta eragina nabarmentzekoa da.
|
|
|
Kantu horrek triptiko forma du: hasiera eta bukaera ingelesez eta dueto lirikoan emanak Byronen
|
hitza
kantatzeko: " Zahartzaroak eta eskarmentuak eskutik heriotzeruntz daramaten bitartean[...] bere bizitzaren oroitzak beti oker egon zela ulertarazi zion".
|
|
|
Nondik kantatzen zuen" Ordorikaren hitzetan).
|
Hitzak
kantatzerakoan hartzen zuen patxadan, bazirudien bere soinuen lilurapean murgilduta zebilela, eta ez hitz horien esanahian. Badira honen adibide gardenak, Atxagaren" Galderak" edo" Orduan" kantak esate baterako:
|
|
2012
|
|
|
Asko gustatzen zitzaion bolero baten lehen
|
hitzak
kantatzen hasi nintzaion:
|
|
2013
|
|
|
Ordu berean handik hurbil, Gaiarre antzokian, arras bertzelako bilera izan zen, Eguberriko kanten X. Sariketaren finala. Lehenbiziko saria Amancio Prada izeneko kantari ezezagun batek irabazi zuen, galegoz eta itxuraz tradiziozkoak ziren
|
hitzak
kantatuz. Bigarren sariarekin konformatu behar izan zuen Maria Ostiz izeneko neska nafar batek, jende gehienak hark irabaziko zuela uste bazuen ere.
|
|
|
Ordukoz fama handi samarra zuen, eta ez bakarrik Real Madrideko Zoko futbolari erronkariarrarekin esposaturik zegoelako. Eta hirugarren saria Fermin Valenciari eman zioten, nahiz eta saioa zuzenean aditzen ari zirenek botoa eman izatera segur aski hari paratuko zioten txapela; Victor Manuel Arbeloak eskribituriko
|
hitzak
kantatu zituen. Bermeoko Lupek ere parte hartu zuen lehiaketa hartan, baina, sariren bat hartzeko adina merezimendu izanagatik, kantatu ondotik epaileek ez zuten harentzat punturik eman, kantariek galarazia zutena egin zuelako.
|
|
2014
|
|
|
«Maskotak gizatiartzea pertsonen milaka urteko tentazioa da, eta mende batzuetan, berez hitz egin dezaketen zakurrak agertuko dira. ; Interneteko bideo batzuek
|
hitzak
kantatzen eta jabeei erantzuten dieten zakurrak erakusten dituzte», dio Salvador Lópezek, txakur hezitzaile eta idazleak. blog Lobo kafeinagabea. Txakurren portaeran aditua den horrentzat, itzultzaile horiek ez dira beharrezkoak.
|
|
2015
|
|
|
Urtean zientoka ekitalditan kantatzen da Agur jaunak, eta ez da deus gertatzen. Kontua da, ordea, abesbatzak ez zuela kantuaren ohiko bertsioa erabili, okasiorako propio aldatutako
|
hitzak
kantatu baitzituen. Aldaketa hori egiteko" iradokizuna", antza, goitik etorri omen zitzaion zuzendari jaunari.
|
|
|
Askoz testu gehiago sartzen du jardun bakoitzak, baina ezin dut harrapatu zenbat duen formulatik, errepikapenetik, narraziotik. Harrapatzen dudana da badagoela komunikazioa, patxadakoa dela, edukia duela, eta hitzaren funtzio ohiz kanpoko horiek, bat bateko
|
hitz
kantatuari dagozkionak, dentsitatez gauzatzen direla. Berrogeita hamar entzule hauek gozatzen ari direla, ez beti intentsitate handiz, ez ahapaldiero txaloak joz ere, baina bai hitza barneratuz, ukitzen utziz, hausnartuz.
|
|
|
Lona zuripean haurrak kantari, bizi, eztarri ahots lotsagabez.
|
Hitz
kantatuaren maiteminez bizitza erdia pasatu duen euskaldun honi barrura iritsi zaio: indarra dago hemen.
|
|
2016
|
|
|
Richardek, une latz bezain serio hura apurtu nahiz, kantuz hastea hoberena zitekeela pentsatu zuen eta ea kantuz bazekiten galdegin zien. Bistan da Erekek eta Habilek ez zekitela zer zen ere
|
hitzekin
kantatzea, nahiz eta, batzuetan, txorien txistua kopiatu nahiz, ezpainen arteko doinu bitxietan aritu, baina hari adierazpenik emateko gai ez ziren. Sapek gehiago ezagutzen zuen, bere denboran osaturiko hezurrezko txistu hari esker lerrokaturiko dantzan aritu izan zirelako, eta aireak gogotik heltzen zitzaizkion.
|
|
2017
|
|
|
Ikerketa honen helburu nagusia euskaraz hizketa moldeek (zehazki
|
hitz
kantatuak vs. ez kantatuak) bokaletan duten eragina aztertzea da, euskararen prosodia sakonago ulertu ahalizateko. Horretarako, aukeratutako bi informatzaileen bokalen egitura akustikoa (bokaltriangelua) zehaztuko da F1 eta F2ren balioetan oinarrituta bertsotan eta hitz lauz, eta hizketamolde desberdinak konparatuko dira.
|
|
|
Gainera, aipatzekoa da hitz lauz aurkitzen diren baldintzaprosodikoak ez direla bertsoetako berberak, eta aurrez ere aipatu bezala, hitza doinu eta erritmoerregular jakin batean txertatzeak bokalak are argiago (triangeluan muturrerago kokatuta) ahoskatzeaekarriko duela. Lan honetan aztertu diren bokal triangeluei erreparatuta, beraz, oso ondo uler daitekebi kasuak (hizketa laua eta bertsoa) egoera formalean ekoitzitakoak izan arren, bertsoetako triangeluazabalagoa izatea
|
hitza
kantatua delako (eta beraz, beste gauza batzuen artean, lastertasuna motelagoabokalak gehiago egonkortuz).
|
|
2018
|
|
|
Donostian, besta, bezperako afariarekin abiatu ohi da, gauerdian banderak igo eta 19 mendean Sarriegi musikariak urtarrilaren 20an jotzeko sortu aire sortarekin, San Sebastian Martxa, lehena," Bagera... Sebastian bat bada zeruan Donosti bat bakarra munduan"
|
hitzak
kantaturik. Errepikak eta danbor hotsak abenduan hasi ziren Donostiako hainbat elkarte, eskola eta lagunarteetan, eta Diasporan ere, usaiari jarraiki hala egin dute hainbat euskal etxek.
|
|
|
gaixotzen zenean, bertsotan, komatxo artean, egiten genuen. Itzulpengintza ikasi nuen, hizkuntzak asko gustatzen zaizkidalako; bertsotan, etengabe ari gara
|
hitzak
kantatzen; eta eguneroko bizitzan ere, oso nirea dut zirikatzeko hitzekin jolastea. Hitzik gabe zer?
|
|
|
Gainera, artista beti musikarekin lotu ohi den arren, hori baino" askoz gehiago" izan zela uste du: " Berak zer
|
hitz
kantatzen zituen garrantzitsua da; [Jose Luis] Zumetak egin zituen ia bere disko denetako azalak, kartelak nahiz posterrak...".
|
|
|
Luze egon dira elkarri begira, deus esan gabe. De Trevilleren azken
|
hitzak
kantatu dute, denbora azkarrago pasa dadin: Fakirrak abestu eta Teklasek koruetan lagundu.
|
|
2020
|
|
|
Baina bertsoari bere inguru guztia geratu zaio.
|
Hitz
kantatuarekin martxan jartzen den engranaje handi txiki hori: ahotik belarrira, bertso eskola aurrez aurrekoan; entzute eta isiltasun fisikoak; antolatzaileak; gai jartzaile eta beste jardunetako egile kideak; eztabaidak; joan etorriak; igurtzia; herriak eta hiriak; mokaduak; iritziak; lagunak… Bertsoa, jendarte eta mugimendu egiten duen hori guztia gelditu da.
|
|
|
HITZ IDATZIA,
|
HITZ
KANTATUA
|
|
|
arrosarioa, irakurketak, eta gainerakoak egiteko. Koruan, berriz, emakume abesbatza, une tristea alaitzen, dena mundu honetan ez dela amaitzen iragartzen,
|
hitz
kantatuen bidez.
|
|
|
Ahoa tapatuz bozal lege bat sortzen ez zuten bitartean iraungo genuen, baina ez genuen uste giltzapean sartuko gintuztela, isunez itoaz muturreko alderdi zuriek ohi duten eran baino. Bai, baldin doinuak aske baziren, hitzak ez, eta aitzinetik testu azterketa bat egin behar edo
|
hitzik gabe
kantatu, non ez zizkiguten gaztelaniazko itzulpenak eskatuko.
|
|
2021
|
|
|
Badira bertsolari profesionalak, publikoa dibertitzeko jaira gonbidatu dituztenak. Baina horrek ez du ekiditen beste batzuk, modu espontaneoan eta inspirazioak gidatuta, baita ere lehian hastea,
|
hitz
kantatuen bitartez beren pentsamenduak trukatuz.
|
|
|
Frak bat alokatu behar izan zuen; eta han zegoen, fraka jantzita, atril moduko baten aurrean, eta kantuka. Joben
|
hitzak
kantatzen zituen, ahoskeraren eta kantuaren arteko zerbait. Ni, palko batean, beldurrak airean nengoen.
|
|
2022
|
|
|
Kantuan aritu da beti, beste batzuk berak idatzitako
|
hitzak
kantatzen aritu diren bitartean; «bizitza propioa» dute dagoeneko. Kantuak liluratzen du:
|
|
|
Infierno jarri dio izena ataletako bati, eta Purgatorio besteari. Nortasuna, moralaren eta arrazoiaren galera eta beste hainbat gai jorratuko ditu kantuetan, soinu elektroniko, minimalista eta
|
hitz
kantatu edo spoken word delakoen bidez. Edonola ere, Viaje al centro de un idiota ez da disko soil bat; musikaren muga oro gainditzen du. Hiru adar ditu:
|
|
|
Segidan kantatu dute, hurrenez hurren, Joanes Illarregik, Alaia Martinek, Maialen Lujanbiok, Sustrai Colinak eta Beñat Gaztelumendik. Martinek jo du txalometroaren goia, eta a zer irribarrea eskaini dion jendetzari neska batekin oheratu denekoa kontatzeko azken
|
hitzak
kantatu ostean —«azken batean eremu libre bat baita gorputza/ zertan mugatu plazera bihurtzeraino kamutsa/ eleanitza denean gure gorputzen hizkuntza». Ez du ikusi Nerea Ibarzabalen barre txiki konplizea, atzean eserita baitzeukan, baina Nafarroa Arena osoak bai.
|
|
|
Badakigu zer esan nahi duten kantu eta dantza horiek. Salbatu, eta idazkerak gidatutako hitzaren ospakizuna da; azken batean, komunitatea osatzen eta salbatzen duen (bere biziraupena bermatzen eta babesten duen)
|
hitz
kantatuaren (idazkeratuaren) ospakizuna da.
|
|
2023
|
|
|
«Dolü gabe, dolü gabe, hiltzen niz, bizia Xiberoarentako emaiten beitüt». Bosgarren hamarkada Matalazen azken
|
hitzak
kantatzen dituela Euskal Herriak. Kantua bera Benito Lertxundik egin zuen ezagun, 1981ean.
|
|
|
Oraintxe irratia pizten baldin baduzu, jarriko dituzten kanta pila batek ere estruktura hori bera dute:
|
hitz
kantatuaren doinua eta atzeko melodia. Baleek joskera bera erabiltzen dute".
|
|
|
Eta bertso bat oparitzen diot. Zortziko nagusian; barruko gauzak ez dira azaltzen, transmititu eta partekatu egiten dira; Yado hasta tado dristi, Yado dristi tado maná, Yado maná tado bhava, Yado bhava tado rhasa; eskua duzun lekuan han duzu begirada, begirada duzun lekuan han duzu sentimendua, sentimendua duzun lekuan han duzu emozioa, emozioa duzun lekuan han duzu adierazpena; Natyashastraren
|
hitzak
kantatzen dizkit Kalamandalam eko Haridasan kathakali antzerki dantzako guruak; itzalak uxatzen trebea da nire maisua; eta, gainera, eskuaraz bezala berdin berdin, aitxa, ama, aitxitxe, amuma errepikatzen dio nire amari malayalam hizkuntzan; denbora asko pasatu dugu elkarrekin, eta lagun handiak izateaz aparte poliglotak ere bagara, berak euskal ingelesa daki eta nik ingeles indioa; Aryunaren ten... Ordu asko sartu nituen txikitan ezpata dantza, Xemeingo dantza, eta abarrak ikasten, baina hala ere maisuak, ez ninduen sekula biluztu, ez ukitu, ezta gerripeko soil batekin dantzan jarri, Indiako kalaripayattuan bezala.
|