|
2000
|
|
|
Bestalde,
|
hitzek
jatorrak behar dute izan, hots, euskaldun hiritar eta herritarrek erabiliak.
|
|
|
ikasleari dagozkionak. 46 zk. (1988), 21 Curriculum a hezkuntza bereziaren beharretara egokitzea. 53 zk. (1989), 61 Katalan hizkuntza. 31/ 32 zk. (1968), 109 (Itz.: Iñaki Beristain). Zergatik berde kategoria adierazteko euskal
|
hitz
jatorrik ez? 87 zk. (1995), 77 Euskaldunak kolorerik ez. 92 zk. (1996), 76 PSE PSOEren erantzuna. 28 zk. (1983), 90 (Itz.:
|
|
|
Abstracto, accion, acto. 14 zk. (1961), 30 Yakin’i eta... 15 zk. (1961), 47 Zergatik berde kategoria adierazteko euskal
|
hitz
jatorrik ez? 87 zk. (1995), 77
|
|
|
Hori ere ez zioten esan. Espero zuten agian, Xanek
|
hitz
jator batzuk esango zituela. Xanek berriz ere dezepzionatu zituen.
|
|
2001
|
|
|
Aldez aurretik badakigu segur aski zertaz min  tza daitezkeen Irakurraldiak, baina funtsezko batasunak ez ditu axaleko ñabardurak eragozten. Batez ere, gaiak agergarri bereziak eta aldian aldikoak eskatzen dituelako, eta agergarri horiek" exenpluak" dira maizenik,
|
hitz
jator bezain teknikoaz balia nadin. Eta etsenpluetan, denborak eta lekuak aldakor direlarik, horien arabera aldatzen dira aipatzen diren" zerak" ere.
|
|
2002
|
|
|
zer erakuts dezake kale borroka eta borroka kalea nahasten dituenak? Zer egin animaliak lurtarrak eta itsastarrak edo urtarrak direla irakurtzen badugu, sistematikoki baztertuz lurreko edo itsasoko bezalako
|
hitz
jatorrak. Edo Etxeparek erabiltzen zuen lehorreko hura?
|
|
2003
|
|
|
Idazle frantziar honekiko omenaldi moduko bat egin nahi izan dut. Idazle honek bere" ordezko" bat sortu zuen," Golem" da
|
hitzik
jatorrena. Ordezko txingote edo esperpento bat sortu zuen bere aginduetara lana egin zezan, bere nobelak firmatzeko eta kazetarien eskaerei erantzuteko.
|
|
2004
|
|
|
Beraz, xadon bezalako hitzak lekuz kanpo daude euskal hiztegian. Sabino Aranak ere, ezjakintasunaren ondorioz, hanka sartu zuen Lapurdiko errienta euskal
|
hitz
jatortzat hartzean, izanik den bezala, gaskoinetik hartua, kasurako berak baztertu nahi zuen maestu bezain arrotza (242). Nolanahi ere, ez dira asmatutako hitz guztiak baztertzekoak, hala nola burdin bidea, lur sa garra, beribila, pirripitta, nahiz eta erabiliagoak diren treina, patata, atoa, oto buza, bizikleta.
|
|
|
Nola ez geran gu euskaldunok ibilli, erdi lotsaturik," berde" hitza erderatik nondik eta nora sartu ote zaigun!... Euskal Herria horren berde izanik, nola ez izan guk
|
hitz
jator eta" garbi" bat. Ez dakit zergatik dan.
|
|
2005
|
|
|
Euskarari buruz eta hizkuntzari buruz arreta handia hartu zuen: hizkuntza ulerterraza eta garbia nahi zuen,
|
hitz
jator, esaera zahar eta esapidez gantzatua, ahozko hizkeran oinarritua, jendearengana eroso heltzeko modukoa, adierazkorra baina bizia eta jostalaria. Morfologia eredua tradizioz nagusi zen lapurteran oinarritu bazuen ere, hiztun multzoari dagokionez indartsuago zetorren osatu zuen.
|
|
|
Hemen jasotako adibide hau ez da akatsez aurkitu dugun bakarra, liburu guztietan antzekoak topatu baititugu84 Arazoaren muina egileak darabilen analisi sisteman kokatzen da. Alonso-k iberieraz dauden testuen hitzen banaketa euskarazko hitzen arabera egiten du, euskara jakin gabe eta ohartu gabe euskarak beste hizkuntzen moduan, ez dituela soilik euskal
|
hitz
jatorrak, maileguak ere badituela, latinetik eta erromantzetik batez ere (ikus Mitxelenaren lanak adibidez). Hala 1998ko liburuan dagoen hiztegiaren orrialde bakoitzean, iberiarren garaian existitzen ez ziren hainbat euskal hitz daude, adib. abade, abere, bake, basea, bataioa, bortitz, boza, deitu, done, diru, garesti85.. baita latinaren eraginez, tu bukaera duten aditzak ere:
|
|
|
239). Jorge Alonso-k honen guztiaren inguruan ez du ezer esaten baina gudu iberiera tartesiera eta euskarak duten
|
hitz
jatortzat hartzen du.
|
|
2007
|
|
|
«perfektu» artifizialak izan ezik) beren erroetan behinik behin zorizko eta berezkoak (naturalak) nahasian dira, zenbait jatorrizkoagoak izan eta are naturalagoak omen79 Lehenbiziko
|
hitzen
jatorri onomatopoetikoa suposatuz, horren «adibide dira animalien soinuak adierazten dituzten hitzak eta hauetatik eratorriak»80; orobat «gertatzen omen da antzinateko germanoek, zeltek eta hauen enbor bereko beste zenbait herrik berezko senari jarraiki, R letra erabili zutela bortxazko mugimendua edota letra beronen soinuaren antzeko hotsa adierazteko»81; «eta R letrak berez mugimendu borti... Batetik, espezie logikoak (espezieak objektu logikoki posible gisa), hots, ezaugarrien konbinaketa pentsagarriak, infinitu dira.
|
|
2008
|
|
|
eta/ dots/ ahoskatzen zenaren idazkera sistematikoa da. Izenak, monosilaboa izanez gain,/ d/ horzkari ahostuna erakusten du hasieran, prinzipioz euskal
|
hitz
jatorrek ez dutena. Seguru nago G. Bähr ek bere garaian izen honen berri eduki izan balu ez zukeela euskal izentzat hartuko, arrazoi honengatik hain zuzen:
|
|
|
hasierako ezpainkari ahostunaren desagertzea/ o/ bokal biribilaren aurrean(* #bo > o). Mitxelena konturatu zen euskarazko
|
hitz
jatorretan, bost> eta ezer guti gehiagoren salbuespenak salbu, ia ia ezezaguna zela fonema hori/ o/ baten aurre an. Pentsa dezakegu, beraz, aldaketa hau zenbait tokitan emana zegoela jadanik ant zinatean.
|
|
|
Hiztegiari dagokionez, hiztegi modernoa izan behar zen, hitz tradizionalak biltzeaz gain neologismoak ere jasoko zituena, beti ere Akademiaren irizpideen arabera eginak. Nolanahi ere, Azkuek neologismoak baino
|
hitz
jatorrak gurago zituen. Ortografia eta hiztegiaren ostean gramatika lana eta beste obra erreferentzial batzuk egin zituen Akademiak.
|
|
2012
|
|
|
Era berean hala erakusten digu noraino dauden Euskal, edo bere hitz gogokoan, Nafar Herriko4 zelai demokratikoak amapola politez beteta. Nire hitza, noski, ez berea; mitxoleta
|
hitz
jatorra testuinguru honetan zentzugabekoa denez, gaztelaniazkoa erabiltzen dut esanahi herritarra gorde dezan inozente, tentel, mantso...
|
|
2014
|
|
|
Euskal
|
hitz
jatorren zerrenda dator ondoren, erdaratikakoak izan arren etxeko bihurtuak (hala nola: abendu, aingeru, alkate, bake, gorputz, joku, kolore, pentsamendu, zapata).
|
|
|
Lexikoaren gaiari ere heltzen dio Txillardegik bere txostenean, baina urrats bat gehiago egin eta batasun eredu zehatz bat aurkezten du. Euskaltzaleak
|
hitz
jatorren inguruan zebiltzan bitartean, Txillardegik hitzen jatortasunetik euskararen batasunerako bidea egin du.
|
|
2015
|
|
|
Bestalde, berriz, gainerako euskalkietako osagaiak ez dira bakarrik azken orduko erdarakadak baztertzeko lagungarri.
|
Hitz
jatortzat dauzkat neure hizkerako antxitxika, begitandu, behargin, larregi eta zatar, baina euren eremua hain zabala ez denez, nahiago ditut lasterka, iruditu, langile, gehiegi eta itsusi beste alderdi batzuetako euskaldunekin jarduteko. Eta hori ere bada euskara, osatzeko?
|
|
|
Bi ziren erdal hitz horietako askori ikusten zitzaien akatsa: batzuetan batere beharrik gabe hartzen zirela, lehendik zegoen euskal
|
hitz
jatorra eta orokorra arrazoirik gabe baztertuaz. Besteetan, berriz, ez ziren nazioarteko hitzak, gaztelaniatik edo frantsesetik hartutakoak baizik, eta bide horri jarraituta, zabaldu egiten zen Iparraldearen eta Hegoaldearen arteko etena.
|
|
|
Badago hor Azkue handiaren printzipio oker bat," purismo eskola" baten sortzaile bihurtu zena euskal literaturan. Villasantek dioskunez, purismo horren jarraitzaileek ez zituzten neologismo aranatarrak onartzen," baina hor zebiltzan beti
|
hitz
jatorren bila" nahiz eta" zabalera eta sustrai ttipikoak" izanerdaratiko elementuak baztertzeko; Villasanteren esanean, Olabide da eskola horretako segitzaile argienetako bat, eta joera horretakotzat ditu Orixe, Andima Ibinagabeitia eta Jokin Zaitegi.
|
|
2019
|
|
|
Gramatikaren barrutian, ordea, ezta sekula zillegi asmatzen ibiltzea edo izkuntza aldatu nai izatea?. Agiriak euskal
|
hitz
jator eta noiznahi zein nonahi erabilgarritzat jotzen zituen, horrenbestez,, abendu?,, aingeru?,, alkate?,, amodio?,, arima anima?,, abade apaiz apez?,, apostolu?,, bekatu?,, benedikatu?,, bertso?,, eskola?,, dantza?,, gorputz?,, kafe?,, kolore?,, liturgia?,, metro?,, pentsamendu?,, politika?,, teknika, eta gisako hitz maileguan hartuak.
|
|
2020
|
|
|
Arabako Etnografia Mintegiko, Euskaltzaindiko eta Eusko Jaurlaritzaren Kultura eta Hizkuntz Politikarako Saileko kideek Toloñoko mendilerroa izena berreskuratu eta haren erabilera normalizatu dute, eta horri esker saihestuko da garai bateko
|
hitz
jatorrak denboraren poderioz ez galtzea.
|
|
2022
|
|
|
Jatorkeria eta baserritarkeria hitzak nik lehenago sekula entzun eta irakurri bakoak dira (kaletarkeria hitza ere sekula entzun eta irakurri ez dudan moduan), eta euskarak formalki ahalbidetzen dituen arren, semantikoki gutxienez txokanteak eta aberranteak suertatzen dira. Jatorkeria
|
hitzak
jatorra izatearen txarkeriari edo akatsari buruz dio. Ezin dut aurkitu espainieraz parekorik, jator adjektiboaren esanahi eder guztietarako parekoa bai, baina jatorkeria rako ez, ze esaterako casticismo hitza ez da inondik inora parekoa, ismo eta (k) eria atzizkiak ez dute esanahi bera, ismo atzizkiak joera adierazten du, baina (k) eria atzizkiak akatsa adierazi, azpimarratu eta kondena morala dakar.
|