|
2000
|
|
|
edan, edango zutela, eta ahal zen heinean arazoak ahaztu ere bai. Eta
|
hitz
egin ere nahikoa eta aukeran, baina horrek ez zuela Txemaren eguneroko tristura lausotuko, ezpada alderantziz, zeren pena hori eragiten zioten oroipenak izan baitziren hizpide garagardoz betetako arratsaldean, eta modu horretan Eiderren irudia berritu eta berpiztu baino ez zutela egiten. Esana zion Jabiri, eta honek ulertu ziur aski, baina Txema zen berbetan jo eta dale ibiltzeko beharra zuena.
|
|
|
gauza handia duk, bai, itsasoa, enetzat bai bederen, zeren, alde batetik, ene bizibidea baita, eta zeren, bertzetik, itsasoan ediren bainuen nik neure libertaterako bidea, nola zure osabak ediren baitzuen berea zientzian... Eta are gehiago ere izan duk enetzat itsasoa, amorioa ere izan denez eta amorioa denez gero —kapitainak bere piparekin segitzen zuen kea irensten, baita kea egozten eta
|
hitz
egiten ere, biak baterat— Ni hemen bizi izan nauk, kostaldean, untzi eta belauntzien artean, eta ume umetarik hasi ninduan txalupan ibiltzen. Aitzinago irakurtzen ikasi nian, baita numero batzuk ere, ezin hobeki etorri zitzaizkidanak itsasorratzaren trebakuntzan aritzeko.
|
|
2001
|
|
|
Irratia hartu eta anbulantzia medikalizatua eskatzeko oihukatu diogu Patxiri. Hura ere seko larrituta zegoen eta SOSekoekin
|
hitz
egitea ere kosta egin zaio. Bazetorrela jakinarazi diote.
|
|
2002
|
|
|
Ez nion gezurrik esan, eta etxean geratu zen, gero eta neke handiagoekin.
|
Hitz
egiteak ere nekatu egiten baitzuen, azken aldera. Eta hezurretan zegoen.
|
|
2003
|
|
|
Berak oraindik hotzikaraz jarraitzen zuen.
|
Hitz
egin ere, ez genuen askorik hitz egin. Nik bizkarretik helduta neraman Monika, bestela jakak irrist egiten zion bizkarretik behera, sorbalda biluziak agerian utziz.
|
|
|
Geroztik, argitaratu dituzun lanik gehienak jarraitu ditut. Nire kontakizunak ikastetxe atarian eman nizkizunean, guztiagatik eskerrak emateko asmoarekin joan nintzen baina ez nintzen
|
hitz
egiteko ere gauza izan, bihotzak zainetan kolpatzen baininduen. Uste dut whiskiak nahastu ninduela, baraurik nengoen eta ez dut edateko ohiturarik.
|
|
2005
|
|
|
Sentimendu nagusi haren ondotik, ordea, arnasa hartzen zuela ohartu zen, baina ez zekien nola; ikusi ere egiten zuen, baina beste begi batzuk ziren haiek, barru aldera jiraturik balitu bezala; entzun ere egiten zuen, eta
|
hitz
egin ere bai, baina ez zekien nola.
|
|
2007
|
|
|
Eta harrigarriena, honek zita bat dauka gaur. Elkarrekin lan egin dugun bost urte hauetan ez du sekula gizonez
|
hitz
egin ere. Beti lanaz.
|
|
2008
|
|
|
eta berandu gabe jasoko zituen fruituak: Nazariok urtebetean ikasi ez zuen, bada, irakurtzen eta idazten, baita gaztelaniaz dexente
|
hitz
egiten ere!
|
|
|
Reginak pozez gainezka behar zuen, baina, bizkarrean erantzukizunaren zama sentitzen zuelako edo, zer izango ote zen bere etorkizunaz, hain gai labainean laprast egin eta ahuspez erortzen bazen, brist eta brast??, ilun itxurako aurpegia jarri zuen;
|
hitz
egin ere, horregatik egin zuen, beharbada, egin zuen moduan, hitzak pentsatuz, neurtuz, hain behar zuen neurri neurrikoa markesa anderearen eremura eramango zuèn hitzezko zubiak, antza, horixe baitzuen hitz bakoitzak:
|
|
|
joste lanekin batera, jostea ere atsegin baitzuen ume umetatik. Horregatik, beharbada, Regina ez zen ohi bezala mindu, aitak eskolatik ateratzeko erabakia hartu zuenean, ikasi ere, ikasi zuen urte hartan, irakurtzeaz eta idazteaz gain, gaztelaniaz
|
hitz
egiten ere, edo lardaskatzen, hobeki esanda, baita, aritmetikaren alorrean, sumak eta errestak ere, dendan laguntzeko aski zituenak, nahiz eta aitak bere ñabardura eransten zion neskaren jakituria mota hari:
|
|
|
–Ez duk edozein Barbecue hori, esan zidan lemazainak?. Eskola ona izan zian gaztetan, eta nahi izanez gero liburu batek bezalaxe
|
hitz
egiten ere bazekik; eta ausarta, lehoi bat ezer ez duk John Luxearen aldean!
|
|
|
Izan ere, ez da han ez zintzo zintzorik, ez gaizto gaiztorik. Piratak krudelak dira, egia; legez kanpo bizi dira, eta
|
hitz
egin ere legez barrukoek ez bezala hitz egiten dute, jende arlote eta basatiari dagokion moduan; gainera, zeharo mozkortuta egoten dira ia beti. Baina badute, hala eta guztiz ere, handitasunik, ausartak baitira, eta beti baitaude, Flinten eskifaia haren moduan, abenturarik arriskutsuenak, deabruak berak ere nahi ez lituzkeenak?, aurrera eramateko prest.
|
|
|
Eta gizakia, ezer izatekotan, egiten duena da, gizarte ekintzaren zurekoa da. Alde honetatik, ez dezagun ahantzi inoiz
|
hitz
egitea ere gizarte ekintza dela hizkuntza pragmatikaren argitan. Hitzaren baitan sozializatuz hornitzen ditugulako, besteak beste, geure ideologia, pentsaera eta jarrera politikoak.
|
|
|
Reginak pozez gainezka behar zuen, baina, bizkarrean erantzukizunaren zama sentitzen zuelako edo –zer izango ote zen bere etorkizunaz, hain gai labainean laprast egin eta ahuspez erortzen bazen, brist eta brast? –, ilun itxurako aurpegia jarri zuen;
|
hitz
egin ere, horregatik egin zuen, beharbada, egin zuen moduan, hitzak pentsatuz, neurtuz, hain behar zuen neurri neurrikoa markesa anderearen eremura eramango zuèn hitzezko zubiak, antza... horixe baitzuen hitz bakoitzak: zubiko harri bihur zitekeen bezalaxe bihur zitekeela bonba, zubia hankaz gora jar zezakeena.
|
|
|
Hala, bada, handik aurrera, Nazariok bere hitza bete, Honoratorekin harremanak estutu –maisuak liburu bat edo beste uzten zien bi anaiei, egunaren tarte batean edo bestean biek irakurtzen zutena, halako eran, non, haien arrimuan, Ismaeli ere letrak ikasteko gogoa piztu baitzitzaion– eta berandu gabe jasoko zituen fruituak: Nazariok urtebetean ikasi ez zuen, bada, irakurtzen eta idazten, baita gaztelaniaz dexente
|
hitz
egiten ere!
|
|
|
Regina, aldiz, ez zen hain saiatua, geografiako eskoletan ez bazen behintzat, beste gai guztien gainetik gustatzen baitzitzaion geografia... joste lanekin batera, jostea ere atsegin baitzuen ume umetatik. Horregatik, beharbada, Regina ez zen ohi bezala mindu, aitak eskolatik ateratzeko erabakia hartu zuenean –ikasi ere, ikasi zuen urte hartan, irakurtzeaz eta idazteaz gain, gaztelaniaz
|
hitz
egiten ere, edo lardaskatzen, hobeki esanda... baita, aritmetikaren alorrean, sumak eta errestak ere, dendan laguntzeko aski zituenak, nahiz eta aitak bere ñabardura eransten zion neskaren jakituria mota hari: " Negozio batean, errestak egiten baino lehenago ikasi behar dun sumak egiten, Regina, bestela gaizki..." –, hasieran bere protesta egin zuen arren:
|
|
2009
|
|
|
Baina, baina, ze potro buztan zen hura ordea? Ipurtzuloarekin
|
hitz
eginda ere ezin zuen pertsona batek inozoagoa izan. Paltsua eta panparroia, Mielek esaten zuen bezala.
|
|
|
esan ziezaiokeen, adibidez), baina Adak ergel ezjakin bat bezala segitu zuen, mutu, Txopitea jaunari adi?. Bada, horretaz hitz egin dugu, barrutik
|
hitz
egin ere, egiaz: gezurra ere esan diezadakezu, jakina, baina zure kaltetan izango da, ados?
|
|
|
esan nahi baita berria jaso bezain laster hasi zela neurriak hartzen, batean Nazariori deituz, lantokira; bestean Damasori, Madrilera, eta hurrengoan Teofilo Mariari telegrama bat igorriz, Frantziara? eta etxeko beste guztiekin hitz eginez, argi eta garbi
|
hitz
egin ere: aizue, hau ez da negar egiteko ordua, Domingori laguntzekoa baizik, gure presentziarekin Madrilera iristean, eta gure errezoekin noiznahi.
|
|
|
Hasteko, Teofilo Mariak bere bertsioa eman zuen, eta gero Domingok; lekukoen txanda zen, beraz: lehenik Damasok hitz egin zuen, gehiegi
|
hitz
egin ere, ezer ez esateko, askotan ohi zuen bezala, batez ere erabaki konprometituak hartu behar izaten zituenean, kasu hartan, adibidez, zeinean, bi anaien artean norbaiten alde egin beharreko dilemaren aurrean, bere interes interesatuak ere jokoan egon baitzitezkeen; sarritan, nahaste borraste batean sartzen zela, alegia, jakin ez orduan ere gehiegi ikusten zuelako, auziak bi ikuspuntu baitzituen, eta ikuspuntu bakoitzak mila arrazoi, balantzaren bi platertxoak hornitzeko ahaleginean?, edo ongi kalkulatutako estrategian ari zelako, bizi senak eta iraun nahiak bultzaturik:
|
|
|
Gabinorena egun batekoa izan zitekeen, baina luzarokoa izan zen; aitarekin izan zituèn gorabeherak bat batekoak izan ziren, eta halakoak izan ziren ondorioak ere, bat batekoak: lehenengoa eta garrantzitsuena, gainerakoak ondorio nagusiaren ondorio izan ziren, azken batean?, marrazteari utzi ziola, atzeraezinezko erabakian; lehenengo astea, batez ere, gogorra egin zitzaion, Gabino, ohi ez bezala, triste baitzegoen, eta ez baitzuen ezer egin nahi,
|
hitz
egin ere ez; bazirudien, beraz, Gabinok mundua bakean utzi nahi zuela, munduak bakean utz zezan; munduak, baina, ez zuen bakean uzten, amak eta izebak, adibidez, sarritan galdetzen baitzioten zergatik ez zuen marrazten eta zergatik ez zuen marrazten, ohi bezala; egun batean hainbeste ekin zioten betiko leloari, non aita Gabinoren alde atera baitzen:
|
|
|
Bada, Elektra printzesa bat izan zen, bere aitaz maitemindu zena –esan zuen don Juliok, Adak begiak are zabaltzenago zituela, medikuaren hitzek haren arreta piztu balute bezala, modu berezian piztu ere– Baina irudimenak burura ekartzen dizkigun eta geure buruaren kontra zapaldu behar izaten ditugun sentimendu horiek batzuetan beren bidea egiten dute, errealitatean ez bada, ametsetan... gure kontzientziaren azpian bai baitago beste kontzientzia maila bat, kontzientziarik gabeko kontzientzia, nolabait esatearren, sekula geldi ez dagoena, hondoko itsasoa bezala, ez dakit ulertzen didazun... –antzeko zerbait entzuna zion Adak Damasori, eta hura, beraz, bera eskolarik gabeko ergel ezjakin bat ez zela erakusteko abagunea izan zitekeen(" Kontzientziaren azpiko kontzientzia subkontzientea da" esan ziezaiokeen, adibidez), baina Adak ergel ezjakin bat bezala segitu zuen, mutu, Txopitea jaunari adi– Bada, horretaz hitz egin dugu, barrutik
|
hitz
egin ere, egiaz: gezurra ere esan diezadakezu, jakina, baina zure kaltetan izango da, ados?
|
|
|
Regina zorabioak jota bezala sentitu zen hasieran, sinetsi ere nekez sinets baitzezakeen ahots hotza esaten ari zitzaiona, guztiz sinesten zuen arren, bestalde; sabela erauzi baliote bezala sentitzen zen, bai, ahula baino ahulagoa, eta, hala ere, sabela zutik zuen –ahuleziak eta ahulguneak indarraren euskarri bihurtzeko gerturik, alegia–, amaren sabela beti baitago zutik, baita eroria dagoenean ere, garai batean gorde zuèn bizi puskak guztiz galtzera egiten ez duen bitartean; eta Domingo ez zen galdu, esku bakar bat galdu baitzuen, agidanean: esan nahi baita berria jaso bezain laster hasi zela neurriak hartzen, batean Nazariori deituz, lantokira; bestean Damasori, Madrilera, eta hurrengoan Teofilo Mariari telegrama bat igorriz, Frantziara... eta etxeko beste guztiekin hitz eginez, argi eta garbi
|
hitz
egin ere: aizue, hau ez da negar egiteko ordua, Domingori laguntzekoa baizik, gure presentziarekin Madrilera iristean, eta gure errezoekin noiznahi.
|
|
|
Gabinorena egun batekoa izan zitekeen, baina luzarokoa izan zen; aitarekin izan zituèn gorabeherak bat batekoak izan ziren, eta halakoak izan ziren ondorioak ere, bat batekoak: lehenengoa eta garrantzitsuena –gainerakoak ondorio nagusiaren ondorio izan ziren, azken batean–, marrazteari utzi ziola, atzeraezinezko erabakian; lehenengo astea, batez ere, gogorra egin zitzaion, Gabino, ohi ez bezala, triste baitzegoen, eta ez baitzuen ezer egin nahi,
|
hitz
egin ere ez; bazirudien, beraz, Gabinok mundua bakean utzi nahi zuela, munduak bakean utz zezan; munduak, baina, ez zuen bakean uzten, amak eta izebak, adibidez, sarritan galdetzen baitzioten zergatik ez zuen marrazten eta zergatik ez zuen marrazten, ohi bezala; egun batean hainbeste ekin zioten betiko leloari, non aita Gabinoren alde atera baitzen:
|
|
|
Hasteko, Teofilo Mariak bere bertsioa eman zuen, eta gero Domingok; lekukoen txanda zen, beraz: lehenik Damasok hitz egin zuen, gehiegi
|
hitz
egin ere, ezer ez esateko, askotan ohi zuen bezala, batez ere erabaki konprometituak hartu behar izaten zituenean... kasu hartan, adibidez, zeinean, bi anaien artean norbaiten alde egin beharreko dilemaren aurrean, bere interes interesatuak ere jokoan egon baitzitezkeen; sarritan, nahaste borraste batean sartzen zela, alegia, jakin ez orduan ere gehiegi ikusten zuelako –auziak bi ikuspuntu b... baten alde egiten badut, bestea haserretuko zait, biekin ere ongi geratu nahi eta; batzuetan, baina, auziak ez zuen erdibiderik, eta orduan igarri egiten zitzaion, biderik bihurgunetsuenari ekin ostean ahaltsuaren alde lerratzen baitzen azkenik, ahularen kaltetan.
|
|
2010
|
|
|
–Zuek señorita batzuk zarete, eta hurrengoan, badakizue: zeuen premietarako, hortxe duzue komuna?!?) muturra okertu baitzuen, baita, jarraian, niri belarritik heldu, hura bihurritu eta honela
|
hitz
egin ere: –Zer kontatu dit Maria Bibianak?
|
|
|
Maria Bibianak idatzi zidàn karta bategatik, banekien Adak bere memento txarrak igaro zituela, eta banekien, hortaz, zigarroa erretzen harrapatu zutela, baita Ana Karenina irakurtzen ere; uda partean etxera itzultzean, ordea, primeran aurkitu nuen: egun batean, berarekin luzaz
|
hitz
egiten ere aritu nintzen, eta barrez eta barrez aritu zitzaidan, ura ur jauzi bihurtzen den bezala, haren barrea noiznahi bihurtzen zen barre jauzi, ni neu ere atzetik arrastaka ninderamana?, baina nik baino hobeto dakizu, Damaso, barre algara dela negarra ezkutatzeko modurik onena, luzaro gabe izan nuen hartaz ohartzeko aukera, gauzak erremediorik ez zuenean.
|
|
|
xakean jokatzea, pintura erakusketetara eta antzeko manifestazio artistikoetara joatea? baita politikaz
|
hitz
egitea ere, amak mugatutako esparruaren barruan, halakoetan berak. Gerhardek, hitz egiten bazuen ere?
|
|
|
Ez dauka ez hankarik ez bururik. Ez zeukan inolako koherentziarik Txillarren hitz egindakoarekin, ezta Loiolan
|
hitz
egindakoarekin ere. Hau da, azken orduko kontu bat izan zen.
|
|
|
hau horrela bukatzen da, epe honetan eta abar. Gu prest egongo ginateke epeei buruz eta abarrei buruz hitz egiteko, alternatibei buruz
|
hitz
egiteko ere bai. Horri buelta asko eman dizkiot.
|
|
|
Nik ere, egia esan, ez nuen berriketarako gogo handirik, eta ez dakit zerbait argituko nion. Gauza horiek,
|
hitz
egiteko ere ez dira oso atseginak, eta amak ere, beharbada, horregatik ez du horretaz mintzatzeko gogorik izango.
|
|
|
Buffetetik urruneneko mahaian sasi kazetariak zeuden, beren mozorroa zen kazetari txartela lepotik zintzilik berriro. Bakarrik zeuden, eta ez zuten elkarrekin
|
hitz
egiten ere. Banku berean eserita, kafe bana zuten esku artean eta, kopetilun, jantoki osoa kontrolatzen ari zirela ematen zuen, Mariok eta Amaiak beren ezkutalekutik egiten zuten moduan.
|
|
|
bizirik jarraitzeko makina bati entxufaturik gelditzekotan zer egitea nahi nukeen eta hori dena. Kontu delikatuak dira, serio pentsatuz gero, normalean halako aukerak urruti daudenean hitz egiten baitugu, aise eta ozen
|
hitz
egin ere, arretaz eta apalki hitz egiteko gauzak diren arren. Zorionez, ospitalean gai horietaz arduratzen denak behar bezalako errespetuarekin jokatzen du, eta haren laguntzaz zehaztuta utzi dut, neure esku dagoen neurrian, bizitzaren amaierari buruzkoa.
|
|
|
Ulertu didazu, Gerhard? ’ Horregatik, halaber, amaren hitz haiek buruan zituelako, beharbada, Gerhard ez zitzaidan inoiz esatera ausartu bere taldean edo bere partiduan sar nendin, gure arteko eginbideak beste maila batean kokatu baikenituen: xakean jokatzea, pintura erakusketetara eta antzeko manifestazio artistikoetara joatea... baita politikaz
|
hitz
egitea ere, amak mugatutako esparruaren barruan, halakoetan berak —Gerhardek— hitz egiten bazuen ere... ni entzutera mugatzen bainintzen, edo hari entzuteko itxura egitera, askotan eta askotan burua joan egiten baitzitzaidan, buruaz, aldi berean, behin eta berriz baietz esaten banion ere.
|
|
|
" Zuek señorita batzuk zarete, eta hurrengoan, badakizue: zeuen premietarako, hortxe duzue komuna...!") muturra okertu baitzuen, baita, jarraian, niri belarritik heldu, hura bihurritu eta honela
|
hitz
egin ere: " Zer kontatu dit Maria Bibianak?
|
|
|
Maria Bibianak idatzi zidàn karta bategatik, banekien Adak bere memento txarrak igaro zituela, eta banekien, hortaz, zigarroa erretzen harrapatu zutela, baita Ana Karenina irakurtzen ere; uda partean etxera itzultzean, ordea, primeran aurkitu nuen: egun batean, berarekin luzaz
|
hitz
egiten ere aritu nintzen, eta barrez eta barrez aritu zitzaidan —ura ur jauzi bihurtzen den bezala, haren barrea noiznahi bihurtzen zen barre jauzi, ni neu ere atzetik arrastaka ninderamana—, baina nik baino hobeto dakizu, Damaso, barre algara dela negarra ezkutatzeko modurik onena, luzaro gabe izan nuen hartaz ohartzeko aukera, gauzak erremediorik ez zuenean....
|
|
2011
|
|
|
Alkohola eta hitz egitea, ez, ez da egokia. Alabekin hurrena bainuetxe batean biltzea pentsatu nuen, Daxen; kotxez abiatu gosaldu ondoren, burbuilatan etzan, hanburgesa bana hartu bidean jateko (ni gidatzeko prest), eta bakoitza bere etxera, gustura, abiatzean baino zoriontsuago eta erlaxatuago; denok osorik eta egun pasa egiteko bezainbesteko oreka mentalez baldin bagaude, ez dago kezkatzeko arrazoirik; ezta
|
hitz
egitekorik ere. Lur ere gonbidatu nuen plana martxan jarri nuenean, hori nire kontra, eta alabek ez zuten ezer ulertu, nire jarrera, Lur, erabakiak harturik zetozen, erotzen ari nintzela pentsatzen zutelako gainera, eta nire alabak oso delikatuak dira, traumaren zorian jartzen ditu edozerk, batez ere berenarekin ez ateratzeak.
|
|
2012
|
|
|
Ez nuen ulertzen zergatik etortzen zen egunero hizketaldia jarraitzen ez zion ni bezalako emakume triste batengana. Kontatzen zizkidan dantza istorioak errepikatzen hasi ziren egunean konturatu nintzen ez zuela ni gustuko ninduelako egiten, baizik gainotzekoek
|
hitz
egiten ere uzten ez ziotelako. Dantza istorio batekin hasi bezain laster ihes egiten zuten.
|
|
|
Gripeak jota bezala pasa nituen lehen egunak:
|
hitz
egiteko ere kemenik gabe, zurbil, orain burua sukarrak berotuta, orain bizkarrezur guztia bat bateko hotzikara batek astintzen zidala. Kezka kobarde, baina oso erreal?
|
|
|
Kopetan jausi zaion tanta sudurretik behera doakio, eta berriz hartu diozu eskale baten antza. Alemaniarrekin zeundela ikusi izan bazenu, ez zinatekeen
|
hitz
egitera ere geldituko, pertsonaz nahastu dela esango zeniokeen.
|
|
|
Gauza asko ulertu nizkion, eta jakinarazi nion oso pozik nengoela berarekin. Handik gutxira hizketan hasi nintzaion, eta niri
|
hitz
egiten ere irakatsi nion. Lehenik eta behin, bere izena Ostiral izango zela jakinarazi nion, egun horretan salbatu bainion bizia.
|
|
|
Izan ere, takoi luzeak gure antzinako konstituzioarekin guztiz bat datozela esaten da; baina, halere, gobernu administrazioan eta koroaren esku dauden kargu guztietan takoi laburrak bakarrik erabiltzea erabaki du Maiestateak, zeuk ere ikus dezakezun bezalaxe, baita Maiestatearen takoi inperialak Gorteko beste edozeinenak baino drurr bat gutxienez laburrago direla ere (drurr delakoa ia bi milimetroko neurri bat da). Bi alderdi hauen arteko ezinikusia hain bizia denez, ez dute elkarrekin jaten edo edaten, ezta
|
hitzik
egiten ere. Tramecksan edo Takoi Luzeak kopuruz gehiago direla kalkulatzen dugu; baina boterea gure aldean dago guztiz.
|
|
|
Arratseko zortziak ingurua zen, eta kapitainak afaria ekartzeko agindu zuen berehala, baraurik luzaroegi egon nintzela pentsatuz. Oso atsegingarriro hitz egin zuen nirekin, ero itxurarik ez nuela ohartuz, ezta zentzugabe
|
hitz
egiten ere; eta bakarrik utzi gintuztenean, neure bidaien berri emateko erregutu zidan, eta ea nolako istripuz geratu nintzen itsasoan nora ezean zurezko kutxa erraldoi haren barnean. Eguerdiko hamabiak aldera, kataloxaz begira ari zen bitartean, urrutira ikusi eta belaontzia zela pentsatu zuela esan zuen, eta, bide bertsuan zegoenez, bertaraino iristen saiatu zela, bizkotxo pixka bat erosteko itxaropenez, amaitzen ari baitzitzaion berea.
|
|
2013
|
|
|
hasten zen, eta taldekoa ez zenak, ezker abertzalekoa ez zenak, ez zuen ezer ulertzen. ...bakoitzak burutzen dituen ekintzen ardura dauka eta antzekoak erantzuten hasi zen eta jendeak behintzat ulertu egiten zuen eta ulertzeak neurri batean behintzat enpatia dakar; taldekoak ez zirenek ere, hitz egiten entzuten zutenean, zer esan nahi zuen ulertzeko ahalegina egiten zuten. Oierrek zain begiratzen zuen, baina Martin lehengo ezustean harrapatua zegoen, eta, gainera, politikaz ezin zutela
|
hitz
egin ere gogoratzen zuen.
|
|
|
Raissak, hasieran, zorabio bat bezalakoa izan zuen, bizpahiru segundokoa, autodefentsa sistemak edo eragindakoa, begi bistan zuena ezin izan baitzitekeen egia!? ...soinaz erditu zela Raissa orduantxe, zeren oihu haiek ezin izan baitzezaketen sabel erraiak bertze iturbururik??; gero, Yazîden gorputzetik metro batera zegoèn zangoa besoetan hartu, hura behin eta berriz musukatu, ezin kementsuago besarkatu, hilotzari anatomikoki zegokiòn tokian paratu, eta semearen ondoan eseri zen, baita haren aurpegi buruak bere zango uztartuen gainean jarri eta hari honela
|
hitz
egin ere: –Zer gertatu zaik, Yazîd, seme gaixo errukarria?!?; haren hitzak, ordea, ez ziren osoak, haren negarra eta negar egiteko moduak, negar hasperenak, negar zotinak eta haragiaren haragizko negar kontsolaezina?
|
|
|
...inaz erditu zela Raissa orduantxe, zeren oihu haiek ezin izan baitzezaketen sabel erraiak bertze iturbururik...?; gero, Yazîden gorputzetik metro batera zegoèn zangoa besoetan hartu, hura behin eta berriz musukatu, ezin kementsuago besarkatu, hilotzari anatomikoki zegokiòn tokian paratu, eta semearen ondoan eseri zen, baita haren aurpegi buruak bere zango uztartuen gainean jarri eta hari honela
|
hitz
egin ere: " Zer gertatu zaik, Yazîd, seme gaixo errukarria...!"; haren hitzak, ordea, ez ziren osoak, haren negarra eta negar egiteko moduak –negar hasperenak, negar zotinak eta haragiaren haragizko negar kontsolaezina– aihotz zorrotzak baitziren, hitzak nonahi ebakitzen zituztenak, silaba batean edo bertzean; gero, Yazîden begiak itxi eta, goiti begira, ulu egin zuen berriro:
|
|
2014
|
|
|
Edonora joateko gai naizela badakizu, bertan zu aurkitu behar zaitudala jakingo banu. Hitz egiteko, besterik ez, ezta
|
hitz
egiteko ere, ikusteko bakarrik, bizi zarela jakiteko, desegiten den ilusio nazkagarri bat ez bezala. Atera gordelekutik, untxi malapartatua!
|
|
|
Gehienak ditun halakoak festa guztietan.
|
Hitz
egiteko ere lotsatiegiak diren mutilak ditun elkarrizketan trebatzeko onenak. Mutil traketsenak ditun dantzan trebatzeko egokienak.
|
|
|
Nazioez Iraultzaren aurretik hitz egitea anakronikoa dela, baiesten da. Orduan Iraultza aurretik herriaz edo Iraultza ostean erregeaz edo aristokraziaz
|
hitz
egitea ere hala izango ote. Nazioaren kontzeptua Iraultza aurrean ere badago, eta politikoa ere bada (nahiz ez beti).
|
|
|
Funtsean, frantses hori, bere kaskarin itxura gorabehera, oso zorrotza zen eta oso fina. Beti txoro txoroan
|
hitz
eginik ere, gauzen berri jakiteko gogoa ezkutatzeko, beharbada?, ez zuen sekula ere bere burua agerian uzten. Hitz jarioak berak asmoa ezkutatzeko balio zion, eta apika sotilagoa, zuhurragoa zen Daily Telegrapheko laguna baino.
|
|
|
Eta egun hartan bertan, kaleko eskale bat bilatu, adineko emakumezko bat zen?, harengana hurbildu, eskura bortz duro eman eta, nola Felisa baitzen emakume garbia, garbi
|
hitz
egitea ere laket zuena, halaxe erran zion, errespetu handiz, hori bai:
|
|
2015
|
|
|
Negar tanta denak gorde nituen eztarrian, korapilo bat sortuz. Ezin nuen listurik tragatu, ezta ia ia
|
hitzik
egin ere, Kutxufrino nire erruz hilko zela pentsatzen nuen bakoitzean?
|
|
|
Erabat suspertutako Ramon bat irudikatu duzu orduan, bizi indarra berreskuratutakoa, plater bat bestearen atzetik hustuz, ironiaz betetako umorearen erakustaldi bat eginez. Orain aurrean duzuna, ordea, batere kemenik gabeko izaki erkindua da,
|
hitz
egiteko ere gogo handirik erakusten ez duena.
|
|
|
Hizketan ari zaidala, ez diot aditzen arnasarik hartzen, eta sekula ez da mutu geratzen, zer esan ez dakiela. Gainera, nik zernahitaz
|
hitz
eginda ere, ia beti jasotzen dut letania bera bueltan, gero eta metalezkoagoa begitantzen zaidan ahots hotzarekin. Ez dakidala zoriontsua izaten triste egon gabe, baina lasai egoteko, nik ez dudala kulparik.
|
|
|
Niri bost axola?. Azkenean,
|
hitz
egin ere, PSE EEren izenean, Egigurenek egin zuen.
|
|
|
–Oso kezkagarria izan zen. Guk bagenekien PSE EErekin egindako bileretan gai hori [Nafarroa, lurraldetasuna] mahai gainean izan zutela, eta PSNrekin
|
hitz
egiten ere saiatu zirela baina, azkenean, Carlos Chivite zenak esan zuela ez zuela inongo bileretara joan nahi. Hainbat gutun idatzi nizkion Zapaterori, galdetzeko ea egia zen Nafarroaren auzia negoziazio prozesuaren mahai gainean zegoela?.
|
|
|
Egigurenek esatea edo Currinek esatea ezberdina zen bezala, Currinek hitz egitea edo Rufi Etxeberriak
|
hitz
egitea ere ondo ezberdina zen. Beste biek azaro hasieran baino informazio eguneratuagoa eta egiaztatuagoa izango zuen Etxeberriak, hain segur, abenduaren erdialdean Radio Euskadiko mikrofonoaren aurrean jarri zenean.
|
|
|
Egia esan, pentsatu nuen? ahoa betetzen zioten hortz eta letaginak kontuan hartuta, ez zen erraza izango
|
hitz
egitea ere. Begiak letagin haietatik kendu ezinik, garrasi egiteari utzi nion, baina arnasestuka jarraitu nuen, bihotzekoa emateko zorian.
|
|
|
Lasai eta gozo egon ziren gosaltzen, eta
|
hitz
egin ere egin zuten behingoz, oztopoak oztopo. Bere jaioterrian psikologia ikasi zuela azaldu zion Heidik, baina han gauzak txarto zeudela, eta etorkizun hobe baten bila atera zirela Bulgariatik.
|
|
|
Staze zeharo jota zegok, aitortu zidan ordea ahapeka aurrean nuen lagun beltzaranak. Bekain mugimendu batez zer zuen galdetu nion,
|
hitz
egiteko ere kemenik gabe. Joëlek, aldiz, berriketarako gogoa zuen, aurpegian nabaritzen nion.
|
|
|
Ez zuen asko ezagutzen. Ez zuten sobera
|
hitz
egiten ere. Ez, idatziz izan arren, Teodorarekin bezala behintzat.
|
|
|
Harritu egin ginen; hasieran batez ere, zeren jendeak bazekien euskaraz. Urteak joan urteak etorri, nabarmen ari zen frantsesten kultura, eta ama hizkuntzan
|
hitz
egiteaz ere lotsatu egiten ziren sarritan.
|
|
2016
|
|
|
Zu Eibarren zeunden eta hura Arrasaten oraindik. Maiz zigortuta egon ohi zen astegunetan eta ezin zenuten elkarrekin egon, ez eta
|
hitz
egin ere, beste norbaitek arratsaldeko baimenean sakelakoa utzi eta hark deitu ezean. Halakoetan, etxean lagunekin bazeunden, balkoira irteten zinen eta guztiek zekiten hura zuen momentua zela.
|
|
|
Horrekin batean, eredu marxista leninistaren porrot erabatekotik ondorioak atera behar ziren, eta harekiko distantzia ezarri, sozialdemokraziaz ez zuen merezi
|
hitz
egitea ere:
|
|
|
Bada, kontsulta gelako mahai batean eseri eta behar nuen guztia atera bezain azkar, enplegatuetako bat, halako Poledrelli bat, hirurogei urte inguruko tipoa, lodia, alaitsua, pastajale ospetsua eta dialektoz ez bazen bi hitz segidan esateko gauza ez zena, hurbildu egin zitzaidan berehala alde egin nezala esatera. Poledrelli on hark, tente tente, zilbotea barrura sartuz eta italieraz
|
hitz
egitea ere lortuz, ahots ozen ofizialez azaldu zidan zuzendari jaunak agindu garbiak eman zizkiola horretaz: beraz, errepikatu zuen?, mesedez zutitu eta alde egin behar nuen.
|
|
|
gaua eta eguna bezalakoxeak zarete. Fermin ez da atrebitzen niri
|
hitzik
egitera ere! Ez dakit beldurtu egiten dudan ala zer!
|
|
|
Handik pixka batera, berriz ireki da atea eta beste emakume bat azaldu zaio aurrean, hau ere adinekoa baina ez horrenbeste, emakume tentea, segaila, arbasoengandik jasotako burgoitasunagatik edo bizitzako erronkei aurrez aurre begiratzen ohiturik egoteagatik kopeta gora jasota daramana.
|
Hitzik
egin aurretik ere, etxeko anderea behar duela ulertu du Alsinak.
|
|
2017
|
|
|
Hasieran hezurretako minez hasi zen, ibiltzeari utzi zion arte. Ondoren,
|
hitz
egiteari ere utzi zion. Gorputza gero eta ahulago zuen eta jada ez zen gai gurpildun aulkirik gabe ibiltzeko eta bere kaxa moldatzeko.
|
|
|
Violeta isilik geratu zen.
|
Hitz
egitea ere kosta egiten zitzaion. Luna ere okerrena pentsatzen hasi zen orduan.
|
|
|
Emakumezkoek besteen ohore kodigoak erabiltzea besterik ez dute egiten dena da berak Caddy maite duelako behean geratuz gaixorik zegoenean ere hartara Aitak osaba Mauryri burlarik ez egiteko Jasonen aurrean Aitak esan zuen osaba Maury ez zela espirituz behar bezain klasikoa mutiko hilezin itsuarekin ausartzeko Jason aukeratu zukeen zeren Jasonek osaba Mauryren oker berbera egingo baitzuen begi belztu batekin bukatu gabe Pattersondarren mutikoa ere Jason baino gazteagoa zen kometak bosna zentabotan saldu zituzten finantzei buruzko arazoak hasi arte Jasonek beste kide are txikiago bat hartu zuen behar bezain txikia nolanahi ere zeren T.P. k esan zuen Jason oraindik diruzain baina Aitak esan zuen zertarako ekingo dio lanari osaba Mauryk berak aitak modurik baldin bazuen hankak labean jarrita eserita egotea besterik egiten ez zuten sei edo zazpi beltz mantentzeko bai osaba Mauryri ostatua eta babesa eskaini ahal zizkion aldian behin eta baita diru pixkaren bat utzi ere nori eta bere Aitak bere espeziearen jatorri zerutarrean zuen sinesmena hain gartsuki gordetzen zuenari orduan Ama negarrez hasten zen eta esaten zuen Aitak haren familia berea baino hobea zela uste zuela osaba Maury barregarri uzten ari zela guri gauza bera erakusteko ezin zuen konprenitu Aitak zera erakusten zigula gizon guztiak pilaketak direla panpinak ordura arte bazterrera botatako panpina guztien hondakin piletatik bildutako zerrautsarekin betetakoak zerrautsa isuriz zaurietatik nigatik hil ez ziren saihetsetan. Heriotza Aitonaren antzeko gizon bat bezala imajinatu ohi nuen haren adiskide bat bezala halako adiskide partikular eta berezi bat Aitonaren idazmahaia imajinatu ohi genuen bezala ez ukitu ezta ozenki
|
hitz
egin ere hura zegoen gelan beti biak tokiren batean elkarrekin imajinatu ohi nituen denbora guztian Sartoris koronela beraiekin esertzera noiz jaitsiko zain zedroak baino goragoko tokiren batean zain Sartoris koronela are eta goragoko toki batean zegoen zerbaiti begira eta haiek zain ea noiz uzten zion begiratzeari eta jaisten zen Aitonak bere uniformea zeraman soinean eta guk zedroen bestaldetik...
|
|
|
Bestela irudi badezake ere, gutxi idatzi dugu euskaldunok 36ko gerrari buruz, oraintsu arte bederen.
|
Hitz
egin ere, esango nuke etxe frankotan ez dugula askorik egin, ez behintzat izan duen eraginaren neurrian. Arrazoi ugari izan ditzake isiltasunak:
|
|
|
Nire hitz egiteko gogo eskasa sumatu zuen anaiak, bai eta berarengan nirekin
|
hitz
egitekoa ere, eta aurkako desiren arteko zalantzan ez zekien zeini lehentasuna eman. Maite ninduen heinean, ez zidan inolako gaitzik opa; baina anaia zen aldetik, bere probetxurako niri sufriarazteko baimen isila zeukan.
|
|
2018
|
|
|
–
|
Hitz
egiteko ere ez da hau toki ona, darantzu abertentzia moduan.
|
|
|
Gaineratu du gizartean ez ezik esparru politikoan ere zabaldu behar litzatekeela eztabaida: . Herrietako alderdien artean
|
hitz
egitea ere beharrezkoa da?.
|
|
|
Baina argi geratu zen neskak ez zeukala gogorik hala jokatzeko arrazoia azaltzeko, ezta gorabehera horretaz gehiago
|
hitz
egiteko ere.
|
|
|
Gauzak plastiko gardenezko zorroetan bilduta eta prentsa albisteak nahiz bestelako paperak ongi koadernatuta batzen zituen, noizbait, hark zioen moduan, batek daki zein mendetan?, polizien krimenak ere argitzen hasteko abagunea suertatuko zelakoan. Bitartean, beste hildakoen senideekin
|
hitz
egiteko ere baliatu zezakeela aipatzen zidan behin eta berriz, nahiz eta, adore faltaz edo, asmo hutsean uzten zuen. Nik, egia osoa esan behar bada, arrastorik ez nion jarraitzen ordurako.
|
|
|
Asko hitz egin da eta baita
|
hitz
egingo ere kostako hainbat herritako gazteek inguruko herrietara alde egin beharraz, bertan etxerik erosi ezin dutelako, ezin dutelako errentan ere hartu, turismoaren izugarrizko gorakadak etxebizitzaren gaiari bete betean eragin diolako.
|
|
2019
|
|
|
Jonek buruarekin baietz egin zuen. Ez zuen gogorik
|
hitz
egiteko ere. Amak kafea amaitu zuen.
|
|
|
Helduei grazia itzela egiten zien. Neba txikia, oraindik
|
hitz
egiteko ere apenas gauza zena, begi urdin polit horiekin dinosauro beldurgarri bat balitz bezala, arreba zaharragoa ikaratu nahian.
|
|
|
Ainarak: . Bueno, eta orokorrean ere esango nuke maskulinoan
|
hitz
egitea ere Moioren halako singularitate baten barruan hartu zutela askok. Ez agian hemen gaudenok, baina bai orokorrean.
|
|
|
Orduantxe gertatu zen miraria!, zorabiaturik eta erdi hilik zirudienak begiak zabaldu baitzituen, baita kemen handiz
|
hitz
egin ere:
|
|
|
Frantzian ikasitako dotoreziaz, egin du bere artean.
|
Hitz
egiterakoan ere antzematen zaio kutsu hori, suabe botatzen du dena, hitz bat bestea baino altuago egin gabe.
|
|
|
Eta hitz egin, nola? Euskañolez, frantseskuaraz edo euskenglishez
|
hitz
egiteak ere puntuatzen al du. Eta nola eta nork neurtu euskararekiko jarrera baikorra?
|
|
2020
|
|
|
Besteen ezpainetan hitzak irakurtzeko gaitasun apartekoa zeukan. Nahi bezain azkar
|
hitz
eginda ere, aitak ia ahaleginik gabe jakingo zuen zer esaten zenuen.
|
|
|
Ez daki lana ez den beste ezer egiten.
|
Hitz
egiten ere ez, antza denez.
|
|
|
Zure amaren ondoan xahutzen nituen orduak. Zorionez,
|
hitz
egitea ere ahaztu zitzaion, eta hala ez nuen haren irainik entzun behar izan gehiago. Jaten ematen nion.
|
|
|
Bidaiaren erdia baino gehiago isilik egin zuten. Azken orduetako tentsioak lur jota utzi zituen bi neskak eta ez zuten ia
|
hitz
egiteko ere indarrik.
|
|
2021
|
|
|
Era guztietako aitortza, aholku eskaera eta mendeku planen gertuko lekuko izan zen. Eta belarriak dena entzuten zuela zirudien, eta,
|
hitz
egin ere bai. Egileak esandakoa ez zen, hortaz, artista txoropito baten ohiko ahoberokeria.
|
|
|
Nik esango nuke gutxienez idatzi genukeela lagunen bat izango bagenu bezala. Maite dugun ofizioari buruz
|
hitz
egiterakoan ere, eskertuko nuke, laguntasunaz gain, pasio apur bat erakustea. Ilusioa, nahi bada.
|
|
|
" Jakin badakite, dudarik ez daukat, baina ez didate ezer esaten; hala ere ados direla ematen du(...) noiz haiei hitz egin ahal izango egokieraren zain nago", erantsiz. Anaia, berriz," jakitun" zegoela ziotson, eta harekin
|
hitz
egiteko ere egokiera noiz izango zegoela.
|
|
2022
|
|
|
" Niri dagokidanez, oso modu intentsoan bizi izan dut kurduera ikastea; prozesu oso polita izan da –izaten ari da–, eta horrek zabaldu dizkidan ateak askotarikoak izan dira. Askapen Mugimendua bere sakontasunean ulertzeko, bertako hizkuntza hitz egitea gakoetako bat da –turkiera
|
hitz
egitea ere garrantzitsua izango litzateke, ekoiztutako teoria gehiena turkieraz idatzia baita– Zenbat eta gehiago jakin, orduan eta gutxiago dakizula konturatzen zara. Islamaren eragina, denboraren kontzepzioa, borrokarako grina, jendeak bere etxeko ateak nola zabaltzen dituen, kideen lan erritmo frenetikoa...".
|
|
|
Enriketa eta bere familia, ordea, bai. Pasaiarat itzuli zenean ez zen gehiago eskolarat joan Enriketa, eta euskaraz
|
hitz
egitea ere debekatu zieten. " Habla en cristiano esaten ziguten, eta Cara el Sol kantarazi".
|
|
|
Defuntuaren aldeko errezoak umeek hasten zituzten sarritan. Gaubeilan errezoak egiten ziren, baina baita jan, edan eta hildakoari buruz
|
hitz
egin ere. Haren bizitzako pasadizoak, istorioak, asmoak... kontatu.
|
|
|
–Dantzan egitea ez da bakarrik hankak ondo mugitzea,
|
hitz
egiten ere jakin behar da, dantzaren aurretik, dantzan ari zarenean eta dantza bukatu ondoren, eta baserrietako mutil askok ez dakite bi hitz segidan esaten. Oso gogorra da batzuetan pieza bat, bi, hiru edo lau isiltasun erabatekoan egin behar izatea –jarraitzen zuen beste batek.
|
|
2023
|
|
|
zailtzea, alegia. Halatan, etxera atseden hartua heldu nintzen, seguruenik neure baitako arrotzarekin buruz buru
|
hitz
eginik ere bai, baina baita sosegatu ezinik ere, aditza erredundantea zaidan arren. Aste osoa igaro nuen gorputzaldi eskas horrekin, Casablanca sindromearekin, beheraka zihoan ilargiaren antzera.
|
|
|
Santik esan zidan emaztearekin egiten zituen ibilaldietan elkarri kontatzen ziotela bakoitzari egunean zehar gertatutako guztia. Askotan aipatzen omen zizkion Martinekin
|
hitz
egindakoak ere. Emazteak bazekien gurea eta liburuarena.
|
|
|
Enpresarekin zerikusia duen guztian laguntzea nahi du. Bere partea saldu nahi du eta ni arduratzea gestioez, baita bere koinatuarekin
|
hitz
egiteaz ere. Martinek utzi zizkion pisuekin ere zerbait egitea nahi du.
|