|
2005
|
|
|
Gizakiari buruzko galdera, egiaz, Humboldten pentsamenduaren erdigunea eta bere esfortzu guztiei lotura ematen dien haria da. Bere idazlan oparoen behin behineko eta azaleko analisi batek" puzzle" moduko zerbaitez
|
hitz
egitera garamatza ze, bertan, gaztetatik jada landutako interes anitzekin bat etorriz, diziplina ezberdinenei buruzko saiakerak aurkitzen ditugu. Hauen analisi sakonago eta zorrotzago batek, ordea, heterogeneitate hori itxurazkoa baino ez dela erakusten du, idazlan horiek guztiek giza-fenomeno bat eta bera aztertzen baitute, nahiz eta horietako bakoitzak espresuki fenomeno horren aspektu bat edo bestea landu.
|
|
2007
|
|
|
Aurrera eginez, jarraian, espresuki hezkuntzaren eta hizkuntz pedagogiaren dimentsio etikoaz esandako hainbat gauza azpimarratuko dugu: ...gogora ekarriz, etikari esker bakarrik dela posible" hezkuntzaren helburua zehaztea" eta" ekintza hezitzailea suspertzea", jarduera horretan" erantzukizuna" egiaz" etika pedagogikoaren kategoria nagusian bihurtzen delarik" 251 Hizkuntz kontuetara etorrita, eta Bollnowen eskutik, esatekoa da ere hezkuntzaren zeregin garrantzitsuenetako bat dela" gizakia
|
hitz
egitera eramatea" edo" elkarrizketara gidatzea", hain zuzen, horretarako" jarrera eta gaitasuna" bultzatuz252 Azken batean" erantzukizunerako etika pedagogikoak" eta" elkarrizketarako hezkuntzak" bat egin behar dute, horrela bakarrik izango baita posible —euskal kasuan ere— guztion" askatasuna" areagotzea eta egitasmo komunak" ... hezkuntzaren erantzukizuna, jakina, etikoa da" bizitza sozialean parte hartzeko gaitasuna" indartu nahi duen unetik, baina zeregin hori gauzatzerakoan ezinbestean egokitu behar du hark bai" une bakoitzeko zirkunstantzietara" bai" kultura baten jabe den gizatalde" bakoitzera254 Hizkuntza da, alabaina, gizatalde horietako bakoitza gehien ezaugarritzen duen zirkunstantzia, eta, horrexegatik, hezkuntzak ezinbestean sustatu behar du" hizkuntz komunitatearen auto adierazpen linguistiko eta kulturalaren gaitasuna" 255 Aipatutako aniztasunak, finean, giza eskubideen baitan kokatu beharreko eskubide kultural eta linguistikoez hitz egitera garamatza, eta, egiaz, hemendik abiatuz ulertu litzateke ere euskal hezkuntzak euskararen normalizazioaren inguruan duen erantzukizuna.
|
|
|
lehenik esan, Herbart eta Lowisch gogora ekarriz, etikari esker bakarrik dela posible" hezkuntzaren helburua zehaztea" eta" ekintza hezitzailea suspertzea", jarduera horretan" erantzukizuna" egiaz" etika pedagogikoaren kategoria nagusian bihurtzen delarik" 251 Hizkuntz kontuetara etorrita, eta Bollnowen eskutik, esatekoa da ere hezkuntzaren zeregin garrantzitsuenetako bat dela" gizakia hitz egitera eramatea" edo" elkarrizketara gidatzea", hain zuzen, horretarako" jarrera eta gaitasuna" bultzatuz252 Azken batean" erantzukizunerako etika pedagogikoak" eta" elkarrizketarako hezkuntzak" bat egin behar dute, horrela bakarrik izango baita posible —euskal kasuan ere— guztion" askatasuna" areagotzea eta egitasmo komunak" negoziatzea" 253 Errepaso moduko honekin bukatzeko, labur ere, aniztasun sozio-kulturalak eta linguistikoak etika pedagogikoari suposatzen diona gogoraraziko dugu: ...aten jabe den gizatalde" bakoitzera254 Hizkuntza da, alabaina, gizatalde horietako bakoitza gehien ezaugarritzen duen zirkunstantzia, eta, horrexegatik, hezkuntzak ezinbestean sustatu behar du" hizkuntz komunitatearen auto adierazpen linguistiko eta kulturalaren gaitasuna" 255 Aipatutako aniztasunak, finean, giza eskubideen baitan kokatu beharreko eskubide kultural eta linguistikoez
|
hitz
egitera garamatza, eta, egiaz, hemendik abiatuz ulertu litzateke ere euskal hezkuntzak euskararen normalizazioaren inguruan duen erantzukizuna. Esan dezagun, bukatzeko, honakoa:
|
|
|
hezkuntza berez zer den galderari erantzutea aldez aurretiko zeregina da pedagogo ororentzat, eta, auzi horretan, berorrek ezinbestean jo behar du hezkuntzaren antropologia filosofikora eta hezkuntzaren antropologia kulturalera. Gizakiaren estudio pedagogiko filosofikoak, batetik, haren berezko" hezigarritasunaz"
|
hitz
egitera garamatza —hezkuntza gizakiaren beraren behar, posibilitate eta obligazio bat da—, baita hezkuntzaren izaera" teleologikoaz" ere —heztea helburu baten araberako jarduera bat da— Gizakiaren ikerketa pedagogiko kulturalak, bestetik, sozializaziorik gabeko pertsonalizaziorik ez dagoela esaten digu —banakoaren errealizazioa beti taldearen baitan ematen da Bestela azpimarratu beharrekoa da, hezkuntzaren antropologiaren baitan ere, pedagogia ekintza edo jarduera baten zientzia dela —ez da deskribapenetan agortzen— eta, horrenbestez, hezkuntza mailan egin beharreko horren zentzuaren inguruko galdera etikoa saihestezina dela.
|
|
|
Euskal hezkuntzak, bada, egiaztapen horretan kokatu behar du bere abiapuntua —bestela bere oinarrizko zentzua galduko luke" euskal" izenlagunak— eta, horrekin, kontuan hartu behar du ere zeregin eta erantzukizun berezia duela bere erreferentziazko hizkuntz komunitatearekiko. Horrek berak, baina, euskal hezkuntza nazional eta euskal curriculum propioaz
|
hitz
egitera garamatza, non euskararen sakoneko funtzio humanizatzailea eta euskal komunitate linguistikoaren dimentsio sozio-kulturala eta historikoa serioski kontsideratzen diren. Jarraian, bigarrenik," euskal lurralde eleanitza eta hezkuntza" izenburuko puntura pasatu gara:
|
|
|
Elkarrizketa hori, beraz, ez dugu postulatu abstraktu bezala irudikatu behar, baizik eta —modu oso ezberdinean eta lortutako adin nagusitasun mailaren arabera— eraldatzen den zerbait bezala. Gaitasun propio horren lurraren gainean etorri behar du bigarrenak, alegia, bestea elkarrizketara erakartzea, bera
|
hitz
egitera eramatea eta berari bere zailtasunak gainditzeko pazientzia behin eta berriz berritzen laguntzea. Besteari elkarrizketarako aukera eman behar zaio, eta baita elkarrizketa arrakastatsuaren esperientzia pozgarria edukitzeko aukera ere, zeinak egiaz bere izaera osoaren hazkundea ekarriko duen.
|
|
|
Modu honetan esan dezakegu, bukatzeko, hizkuntz aniztasunak —zentzu batean bederen— hezkuntza aniztasunaz
|
hitz
egitera eramaten gaituela, hain zuzen bertan ematen dena, egiaz, sozializazioak eta enkulturazioak —pluralean— direlako.
|
|
|
Esan dezagun, hasteko, proposamen hori jada aipatutako" erantzukizunerako etika pedagogikoaren" baitan kokatzen dela eta, horrenbestez, berorrek etika komunikatiboaren haria hezkuntzaren eremura ekarri edo luzatu baino ez duela egiten. " Hezkuntzaren zereginen artean", honela gure autorea, bada bat" erabakigarria" eta" arras garrantzitsua" dena, hala nola," gizakia
|
hitz
egitera eramatea" edo" elkarrizketara gidatzea" 181 Hezitzaileak, baldin eta egiaz gizakiaren garapen integrala bultzatu nahi badu —hona hemen bere erantzukizun etikoa— ezinbestean lagundu behar dio gizabanakoari bere" elkarrizketarako jarrera eta gaitasuna" 182 areagotzen. Esan dezakegu ere, beste modu batez, elkarrizketan parte hartzen dutenek ikasi egin eta prest egon behar dutela euren posizioa erlatibizatzeko eta bestearen ikuspuntua onartzeko, ze hitz egite hutsak ez dakarkio automatikoki arrakasta zehatzik elkarrizketari.
|
|
|
" Hizkuntzak giza elkarrizketaren bitarteko nagusiak dira" eta, horregatik," hezkuntza eleanitzaren eta hizkuntz aniztasunarekiko errespetuaren bidez sustatu behar da bakearen kultura" 189 Hor bertan, ere, honako hitzak aurkitzen ditugu: " Herrien arteko gatazkak ez dira hizkuntz aniztasunetik sortzen, baizik eta ezberdintasunetik, injustiziatik eta identitate kulturalekiko errespetu faltatik" 190 Horrek guztiak, azken batean," giza eskubideak" ulertzeko ohiko modua zabaltzera eta, horrela," eskubide kulturalez" ere
|
hitz
egitera eramaten gaitu; hain zuzen, eskubide haiek ez bakarrik" maila indibidualean" baizik eta baita" maila kolektiboan" ere planteatzera. Kottak ek honela azaltzen du hori:
|
|
|
Horregatik da hezkuntzaren zeregin erabakigarria gizakia
|
hitz
egitera eramatea, ze horrela hark hori isiltasunaren lozorrotik askatuko du, bai eta berori ahoskatzearen ekoizpen askearen abentura onartzera bideratuko, zeinari esker errealitatea sortzen den eta zehaztugabea zehazten den.
|
|
|
(zeinuak" seinale" bezala hartzailearekiko duena) 109 Beti ere esan beharra dago, Buhlerren eskema hirukoitz hori osatuz, egun hizkuntzaren funtzio komunikatiboaz edota bestelako funtzio sozialez ere hitz egiten dela110 Gure aldetik, alabaina, zera bakarrik azpimarratu nahi dugu: hizkuntzaren kontsiderazio funtzional hori antropologikoa da —lehenik eta behin hizkuntzaren antropologia filosofikoaren baitakoa—, horrek finean hizkuntzaren funtzio hezitzaileaz
|
hitz
egitera eramaten gaituelarik.
|
|
|
" Hitz egiteko gaitasuna ez da gizakiaren bestelako gaitasunen pareko bat. Hitz egiteko gaitasunak gizakia gizaki bezala ezaugarritzen du" 113 Gizakiaren izaera linguistikoaz jarduteak, bestela eta aldi berean, hizkuntzaren izaera gizatiarraz
|
hitz
egitera garamatza, eta, horrekin, hizkuntzaren beraren ikuskera gramatikal hutsarekin haustera edota beraren kontzepzio formal soiletik urruntzera. Zentzu honetan, ezinbestean aipatu behar dugu Humboldt, zeinak lehen aldiz hizkuntzaren esentzia gizakiaren hitz egite errealean kokatzen duen:
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntzak berak ahalbidetzen du kultura —hura ez da horren emaitza hutsa—, eta, zentzu horretan, giza aniztasunari erreparatzen dioten diziplina horiek nahitaez aztertu behar dituzte hizkuntzak kulturetan eta kulturak hizkuntzetan. Kontua da, bada, horrek guztiak fenomeno historiko natural bezala agertzen zaizkigun" hizkuntz komunitateez"
|
hitz
egitera garamatzala, horiek osatzen dutelarik egiaz giza aniztasunaren beraren errealitatea. Gogora dezagun, bestela, hemendik abiatuko direla, besteak beste, estudio antropologiko linguistikoetan ohikoak diren erlatibismo linguistikoari eta kulturalari buruzko eztabaidak.
|
|
|
Horrek guztiak, bada, hizkuntzaren irakaskuntza komunikatiboaz
|
hitz
egitera garamatza, hain zuzen planteamendu horrek —metodo bateratu edota estrategia zehatz bat izan gabe— azken urteotako glotodidaktika egiaz mamitzen duen ikuspegia osatzen duelako. Kontua da, bada, hizketa ekintza ez dela bakarrik linguistikaren erdigune bihurtu, baizik eta baita hizkuntz irakaskuntzarena ere, zeinek orain, honela Richards eta Rodgers," egituren ezagutza sinpleari baino gehiago konpetentzia komunikatiboari erreparatuko dion" 265 Hizkuntza ez da jada tresna soil edo bitarteko sinple bezala kontsideratzen, baizik eta —antropologikoki— gizakiarekin batera sortzen eta gizakiarekin batera garatzen den gaitasun bezala; jakina, horrek eragin zuzena du didaktika linguistikoa diseinatzeko moduan.
|
|
|
Hizkuntzaren dimentsio" energetikoa" abiapuntu bezala hartzeak, bada," hizkuntzaren giza legeaz"
|
hitz
egitera darama Weisgerber eta, zehazki, berori" hizkuntzalaritzaren oinarri" bezala kontsideratzera. Hauxe da, hain zuzen, berak 1964an argitaratutako liburu baten izenburua:
|
|
|
Baina gizakiak berezkoa du dimentsio linguistikoa —hizkuntza ez da berarentzat eranskin bat soilik—, eta, horregatik, nahitaez hartu behar dugu kontuan hizkuntza, baldin eta gizakia bera zer den ulertu nahi badugu eta berorri bere garapenean lagundu nahi badiogu. Testuinguru antropologiko horrek, bestela, badu ere eraginik hizkuntza bera kontsideratzeko gure moduan, ze berori hemen bere sakoneko gizatasunean agertzen zaigu, eta horrek —besteak beste—" hizkuntzaren izaera formatiboaz"
|
hitz
egitera garamatza. Humboldtengan, beraz, bat egiten dute gizakiaren teoriak eta hizkuntzaren teoriak, eta, horregatik, bere arlo horretako ekarpena aldi berean ezaugarritu dezakegu" antropologia linguistiko" edota" linguistika antropologiko" bezala.
|