|
2001
|
|
|
Absolutu eta erlatibo hitzek ez dute zentzurik gure ezagumenaren arazoan. Ezaguera osoaren (inoiz ez bete betea) eta mugatuaren berri
|
hitz
egin behar dugu.
|
|
2003
|
|
|
Nik lehenik nola
|
hitz
egin behar dudan esan nahi dut, eta gero hitz egin. Aurretik hitz egin duten guztiek, nik uste, ez dute jainkoa goretsi, jainkoak dakarzkien mesedeengatik gizakiak zoriondu baizik, nolakoa izanik egin dituen opari horiek ez du inork esan.
|
|
|
— Nola bada, zorioneko hori —esan omen b zuen Sokratesek—, ez naiz estualdian egongo ni eta beste edozein ere horren hitzaldi eder eta aberatsa esan ondoren
|
hitz
egin beharrean egonik. Gainerakoa ez zen horren harrigarri, baina bukaerakoa, hitz eta esamoldeen edertasuna aditzerakoan nor ez litzateke liluratuta geldituko?
|
|
|
Eta Pausanias pausatuta (jakintsuek horrelaxe antzekoak esatera erakusten didatenez), Aristofanesek
|
hitz
egin behar omen zuen, baina betekada ala beste zerbaitegatik zotinak jo zuen halabeharrez eta ezin zuen hitz egin; baina bere aldamenean etzanda zed goen Eriximako medikuari esan zion:
|
|
|
Ondorenez, adiskidetasuna erabiltzea berezko eta beharrezko gertatzen da gizarte ordenaren barruan. Alabaina, horrek berarekin dakar adiskidetasunaz
|
hitz
egin beharra. Era berean ere, adiskidetasunaren izaera eta betebeharren izaera desberdinak direnez gero, bata eta bestea bereizita azaldu behar izan dira.
|
|
2004
|
|
|
1 Gauzei izenak emateak adierazten du gauzei buruz hitz egiteko ahalbidea ematen dugula. Izan ere, hizkuntza da gizakiaren ezagut garri eta izan garri funtsezkoena; halatan, hitz egingo badugu, zerbaitetaz
|
hitz
egin behar dugu nahitaez eta, hartara, zerbait hori zertu eta mugatu egin behar dugu, hitzez zertu eta mugatu halabeharrez. Euskarak ezinago zehatz eta egoki adierazten du mintzatzearen funtsa:
|
|
|
Hartara, adierazezinarekiko isiltasunaren eta mintzatu beharraren (nahiaren) arteko dialektika honela laburbil daiteke, duela hamasei urte idatzi nuenaz baliatuz: " Bizitzaren misterioaz, bada,
|
hitz
egin behar da, jakina. Baina ez zientziaren hizkuntza soilaz baliatuz, ezta ere metafisika zaharrak zerabilen zentzugabeko aparatu deskribatzailea erabiliz.
|
|
2005
|
|
|
Manuez ari naiz, zilegi denari buruz kontu handiarekin
|
hitz
egin behar baita. Legeak ematen duen baimena —hemen ez baita aztertzen egitezko hutsa dena eta oztopoaren gainditzea dakarrena— edo osokoa da, legearen arabera zerbait egitea ahalbidetzen duena edo osokoa ez da, gizakien artean ukiezintasunak bakarrik ematen duena, eta inork beste inorena ez debekatzeko eskubidea.
|
|
|
Gizakia, beti ere, ez da izaki absolutua, baizik eta izaki erlatiboa; eta, zentzu honetan, bere komunitatearen muga linguistikoen barruan bakarrik da aske. Bestela esanda, hark ez du era batean edo bestean hitz egiten" berak horrela nahi duelako" baizik eta, nolabait," horrela
|
hitz
egin behar duelako" 110 Giza-talde baten garapen historiko kulturala bere hizkuntzan islatzen da eta, alderantziz, hizkuntza horrek herri horren historiara eta kulturara hurbiltzen gaitu. Kontua da inork ezin duela dialektika honetatik alde egin:
|
|
2007
|
|
|
Pisistrato tiranoak bultzatutako Dionisiako Handietan sortua, tragediak epos heroikoa gorde zuen neurri handian552 Baina, VI. mendearen amaiera hartan, polisak tentsioan jarri zuen epos heroikoa —balioak bezala errepresentazio erlijiosoak—: giza abere politikoari, giza abere zibikoari, zuzenbidea goresten zuen giza abereari
|
hitz
egin behar zion, eta, ondorioz, ezin zituen epopeiaren modura eman giza jarduerari buruzko esplikazioak; aitzitik, polisarekin indartu ziren giza balio berriak baitaratu zituen narrazioan: askatasuna, berdintasuna, demokrazia553..
|
|
|
Joniari buruz hitz egiten denean, Miletori buruz
|
hitz
egin behar da, bereziki. Miletoren garrantzia nabarmen geratzen da polis horren bulkada kolonizatzailea neurtzen denean; Itsaso Beltza eta Egipto (Naukratis) jomugan hartu eta kolonia ugari sortu zituen Miletok —90, esaten denez—:
|
|
|
Beraz, kultura oso baten —batzuen— eraginaz
|
hitz
egin behar da: helendarren kulturak zeuzkan ezaugarri edo adierazpen askotan erakusten dira parekotasunak.
|
|
|
Gure hezkuntzak, hasteko, oso kontuan hartu behar du euskal lurraldean ematen den sozializazio edota enkulturazio prozesua —erreferentziazko hizkuntz (ar) en arabera— anitza dela: jakin badakigu gizartea eta kultura ez direla euren hizkuntzan agortzen, baina —Coseriu eta Deweyren hitzetan ikusi bezala— hizkuntza" barru barrutik dago bizitza sozialarekin erlazionatuta", eta berorrek" eragina du jarduera kultural guztien formetan eta edukietan" 227 Horrela, bada, gure kasuan, sozializazio edota enkulturazio prozesu ezberdinez
|
hitz
egin behar dugu, hala nola, batez ere euskararen inguruan eta gehienbat espainolaren edo frantsesaren inguruan eraikitzen diren prozesuez. Bi horien artean, beti ere, funtsezko ezberdintasun bat dago:
|
|
|
jarduera pedagogiko eta hezkuntza linguistiko ororen berezko alde etikoak, gure kasuan, euskal hezkuntzaren beraren zentzu etiko orohartzaileaz galdetzera garamatza eta, bide batez, baita bertan euskarak betetzen duen edota bete lukeen paperaz hausnartzera ere. Kontua da, bada, aniztasun antropologikoaren diskurtso teorikoa gure errealitatera ekarri beharra dagoela eta, orduan, ezinbestean
|
hitz
egin behar dugula giza eskubide orokorren baitan kokatu eta ulertu beharreko euskal hezkuntza, hizkuntz eta kultur eskubideez. Horrela, bada, eta etika komunikatiboaren haritik, beharrezkoa dirudi gure euskal hezkuntza elebiduna, funtsean, elebitasunerako euskal hezkuntza bezala planteatzea, zeinak egiazko —bazterketarik gabeko eta baldintza berdinetan gauzatutako— elkarrizketa ahalbidetuko duen.
|
|
|
Horregatik, eta euskal hezkuntzaren perspektibatik, oso esanguratsua da ikustea nola teoria pedagogikoak hizkuntzaren berezko funtzio humanizatzaile batez hitz egiten duen: hizkuntza bera, alabaina, ez da hizkuntza historikoetan baino existitzen —gizakia erreala, egiaz, gizataldeetan bizi diren gizabanakoengan bakarrik den bezala— eta, ondorioz, modu batean edo bestean
|
hitz
egin behar dugu hemen ere euskararen berezko funtzio hezitzaileaz. Hizkuntz pedagogiaren baitako kontsiderazio orokorrak, bestela esanda, hizkuntza konkretuetan bakarrik izan daitezke gauzatuak, eta, horrenbestez, aipatutako hizkuntzaren bidezko hezkuntza, gure kasuan, euskararen bidezko hezkuntza da.
|
|
2008
|
|
|
Eta gainera, behin zerbait idatzita dagoela, edonon ibiltzen da hitzaldi oro batera eta bestera, berdin adituen artean, eta era berean ezer axola ez zaienen artean ere bai, eta ez daki nori
|
hitz
egin behar dien eta nori ez (275e).
|
|
2010
|
|
|
10 Lege naturalaren barruko azpibereizketa batez
|
hitz
egin behar dugu oraindik. Alabaina, hori egin aurretik, komeni da, Platonek ezarritako lege moten artetik, laugarrenari buruz zerbait esatea.
|
|
|
17 Orain, giza lege positiboaz
|
hitz
egin behar dugu. Izen hori ematen zaio, hura zuzeneko zein printzipiok eragin eta printzipio hori aintzat hartuta.
|
|
|
Hala nola, herriak deitzen dituen horiek, munduaren lege, doluaren lege eta antzekoak. Horiek guztiak gorabehera, berriro diot,
|
hitz
egin behar badugu modu oso eta ziur batez, legea soil soilik deitu diezaiokegu zuzentasunaren neurri denari, eta horren arabera, erregela zuzen eta zintzo denari. Arrazoi horregatik esan zuen San Tomasek moralaren aurkako manua ez dela legea, bidegabekeria baizik.
|
|
|
Arazoari aurre egiteko, lehendabizi, guztiz premiazkoa da Suarez bera bere garaian kokatzea, edo, hala nahi bada, bere pentsamenduaren aldian. Horretarako
|
hitz
egin behar da Salamancako Eskolaz, hura baitzen XVII. mendean, Espainiako monarkia gailurrean zela, hainbat pentsalariren hezileku, eta, areago, pentsamendu jakin baten sorterria: pentsamendu hori izan zen aro berri baten ataria, lehendik zetozen eskolastikari eta tomismoari geroko iusnaturalismoaren ateak ireki zizkiena.
|
|
|
horrexek osatzen du, Reyesen hitzetan," pragmatikaren beste interesgune nagusia", non aztertu beharrekoa" esanahi logiko gramatikalaren eta esanahi kontestualaren arteko aldea" den, bai eta horrekin batera" elkarrekiko ulermen prozesua bera" ere61 Kontua da, adibidez" ironiarekin" ikus daitekeen bezala, espresio linguistiko batek askotan —literalki esaten duenaz gain— ez dakarrela berarekin bakarrik erantsitako esanahi osagarri bat, baizik eta egiaz esaten duenaren justu kontrakoa adierazi nahi duela. Kasu horretan, bada, zeinu linguistikoen" erabilera ez konbentzionalaz"
|
hitz
egin behar dugu, horrek —Escandellen hitzetan— agerian uzten duelarik" hizkuntzak komunikazioan ez duela soilik informazioaren kodifikatzaile bezala jarduten" 62 Antzeko beste adibide bat da, Reyesek gogorarazi bezala," isiltasunarekin" gertatzen dena:
|
|
2014
|
|
|
Walhallaren motiboak erantzuten dio galderari. Azken emaitzara heltzeko, Brunnhildek eszenan ez dagoen bere aitari
|
hitz
egin behar dio. Alabak aitari bere heriotza iragartzen dio, mezua bidaltzen dio" beldurrez desiratutako" jainkoen amaierarekin.
|
|
2017
|
|
|
Ordea, bera munduaren barruan dagoela jakin badakit ere, Frantzian, Parisen irakurtzen, bere nortasun agiria ikusi ezean, suposatu baino ez dezaket egin bera atzerritarra dela (horrek zera esan nahi du: pentsatu kontrol baten menpe dagoela, prefekturako zerrendaren batean dagoela,
|
hitz
egin behar zaiola holandesez, edo italieraz, bere aldetik jarrera bat edo beste lortzeko, nazioarteko posta gutun bide batetik edo bestetik heltzen dela bereganaino halako eta horrelako zigiluarekin, eta abar). Haatik, nortasun agiri hori printzipioz munduaren barruan ematen zait.
|