|
2008
|
|
|
‘A. garhi’ (Tim White antropologo amerikarrak eta Berhane Asfaw paleontologo etioope etiopiarrak zuzendutako 40 zientzialarik aurkitu zuten 1996an Etiopian. Duela
|
hiru
milioi urte hasi zen istorio hori, txinpantze bipedo eta begetariano moduko batekin. Duela bi milioi urte, gizaki bat (“homo” generokoa), haragijalea eta entzefalo masa nabarmena zituen.
|
|
2009
|
|
|
ikasia honezkero. Propioki geure historia abiatu, orain
|
hiru
milioi urte inguru abiaraz genezake, lehen gizakiarekin (honen espezie diferenteetatik gaur egun bat bakarra gelditzen bada ere), tresnagile fina eta hiztuna izateko organoez dotatua jada. Milioi bat urte geroago, lehen gizaki hori ehiztari guztiz antzetsua kausitzen dugu:
|
|
2011
|
|
|
Karbono dioxidoa BEG nagusia da, eta haren kontzentrazioak atmosferan 390 ppm gainditu du. Horrelako kontzentrazioak aurkitzeko
|
hiru
milioi urte egin behar dugu atzera denbora geologikoan; orduan itsas maila 15 metro altuagoa zen, eta poloetako izotz plakak askoz murritzagoak. CO2 kontzentrazioa %30 hazi da mende batean, eta horrela jarraituz gero 1000 ppm ko muga gaindituko du mendearen amaieran.
|
|
|
(48: 39) Lurrak
|
hiru
milioi urte behar ditu guk urtebetean
|
|
|
|
hiru
milioi urte, geladak eta haien ahaideak Afrika osora ta
|
|
|
Homo erectus horrek erran nahi du zutik doan gizona. Eta uste zuten ere, duela bi miliun ta erdi
|
hiru
miliun urte bizi izan zen, austrolopithecus, izeneko zimino kasik zutik zebilanaren denboran, ez zitekeela izan zutik zebilan eta 500 ZM3 z goiti zuen buru barne neurriko gizonik465.
|
|
2015
|
|
|
Ikerketa horri esker jakin zen noiz gertatu zen espezieen banaketa ebolutiboa. Badirudi orain dela
|
hiru
milioi urte, gutxi asko, gorilaren zorriak gure arbaso hori hartu zuela ostalari gisa, eta harekin eboluzionatu zuela gaur egungo pubis zorria izatera heldu arte.
|
|
|
Eta ez urte horietan gai horretan inork lan egin ez zuelako, guk egindako lan mota hori ohikoa baita. Baina inor ez zen konturatu eskala horrek akatsak zituela,
|
hiru
milioi urte baino gehiagokoak", jakinarazi du Payrosek.
|
|
2017
|
|
|
Haur diseinuzkoak egitearen arriskuez mintzo, gainera, ez dago oso urrutira joan beharrik munstroak topatzeko. Ematen du munstrokeriarako grina duela
|
hiru
milioi urtetik daukagula DNAn txertatuta, zutik jarri ginenetik. Are, paleoantropologoek nahi dutena esango dute, baina nik uste dut zutik jarri ginela hain zuzen ere hurkoari zartada handiagoa eman ahal izateko.
|
|
2019
|
|
|
...nuke gaur egun halakorik ez dela idazten, oraindik sinesten den arren, Erotuta gaude, azken batean, Gu biok, Pertsonez ari nintzen, orokorrean, Ni, beti, gizakia burutik gaixo dagoen izakitzat hartu duten horietakoa naiz, Toki komun bezala ez dago gaizki, Agian ez zaizu hain toki komuna irudituko nire beste hipotesi hau, eromena bere adimenak berak gizakiarengan eragin duen talkaren ondorioa dela,
|
hiru
milioi urte igaro dira eta oraindik ez dugu lurrikara hori gainditu, Eta, zure ustez, gero eta okerragora joango gara, Ez naiz igarlea, baina beldur naiz baietz. Liburua mahai gainean pausatzean izan zen, Maria Sara zutitzen zen une berean, biak aurrez aurre gelditu ziren, bietako inork ezin zuen ihes egin, edo ez zuen nahi.
|
|
2022
|
|
|
Lucy deitu zutena kenka hartan izen hortako kantari bat baitzen arrakasta handia bazuena. Duela nunbait han
|
hiru
milioi urte bizi izan zena. Ordu artinoko jende iduriak ez zabiltzan oinez bi zangoren gainean bainan" laupataka" oraino ere haur ttipi batzuentzat erraiten den bezala.
|
|
|
Atmosferan dagoen karbono dioxido kontzentrazioa aspaldiko handiena da gaur egun; gaurkoaren antzeko mailara duela
|
hiru
milioi urte iritsi zen planeta azkenekoz. Garai hartan, orain baino bi eta lau gradu artean altuagoak ziren tenperaturak —oraingo joerari jarraituta, hazkunde hori espero liteke mende honen bukaerarako—, eta itsasoaren batez besteko maila gaur egungoa baino hamar eta 25 metro artean altuagoa zen.
|
|
|
Garai hartan, orain baino bi eta lau gradu artean altuagoak ziren tenperaturak —oraingo joerari jarraituta, hazkunde hori espero liteke mende honen bukaerarako—, eta itsasoaren batez besteko maila gaur egungoa baino hamar eta 25 metro artean altuagoa zen. Sedimentuak aztertu dituzte, eta ikusi dute Antartikako izotz geruza pitzatu egin zela garai hartan; uste dute horrek ere eragin zuela itsasoaren maila igotzea duela
|
hiru
milioi urte.
|
|
|
...an ere, gehiago da hezurdura erdibidean gelditutako bat bere portzelanazko hauskortasuna baizik eduki ez duena, hautsezko destinu bat baizik ez, eta nolanahi ere zer pentsatu asko dago, espazio huts gehiegi bete behar da, hortxe da nire aitaren Bibliako gatzezko estatua, desegiten ari da pixkanaka pixkanaka urtaroen joanarekin, edo hiltzen diren izarrak, hilagatik ere haien argia ez zaigu hemendik
|
hiru
milioi urtera baizik helduko, japondarren asotsa Tokion, jendetza garrasika irudi azkarren bidez ikusia, goitik, King Kongen gailurretik hiriari gainbegira eta haren urratsak, lehenengo urrats bat eta gero bestea, zorutik ikusiak erakutsiz, iheska doanaren ikuspegitik, hortxe nire lehengusinaren eskizofrenia, koloreek hitz egiten diote, eta horra nire zorigaitzaren ezdeusa galaxien talkarekin ald... Eta ez pentsa nik arau horri ihes egiten diodanik, espezierik okerreneko emakumea naiz, emakumeak bezala jokatzen duen emakumea, hankak gurutzatzen ditudanean ezkutuka ageri den azpiko galtza gorri txikiaren detailerik inork ez dezan galdu seguru dagoena, inorentzako sekreturik ez duen emakumea, ez, burutik pasatzen zaidan guztia unean bertan erakusten du nire larruazalak, nire ideien segida istantean bertan islatzen zait aurpegiko azalean, nire pentsamenduak pudorerik gabe hedatzen dira, inork haiek gidatzeko moduan, puta naiz eta halaxe dagokit, hari batetik zintzilikatutako txotxongilo bat, baten batek bere zakilaren muturrarekin darabilena, inork ez dezala pentsa nire haur  tzaroa gaztelu zoragarri dorre altuekiko baten zimentu izan zenik, eta handik etsaia etortzen ikusi zitekeela konkistagai zen erresumaren mugak urrunago eramateko, ezta hurrik eman ere, gehiago da hezurdura erdibidean gelditutako bat bere portzelanazko hauskortasuna baizik eduki ez duena, hautsezko destinu bat baizik ez, eta nolanahi ere zer pentsatu asko dago, espazio huts gehiegi bete behar da, hortxe da nire aitaren Bibliako gatzezko estatua, desegiten ari da pixkanaka pixkanaka urtaroen joanarekin, edo hiltzen diren izarrak, hilagatik ere haien argia ez zaigu hemendik hiru milioi urtera baizik helduko, japondarren asotsa Tokion, jendetza garrasika irudi azkarren bidez ikusia, goitik, King Kongen gailurretik hiriari gainbegira eta haren urratsak, lehenengo urrats bat eta gero bestea, zorutik ikusiak erakutsiz, iheska doanaren ikuspegitik, hortxe nire lehengusinaren eskizofrenia, koloreek hitz egiten diote, eta horra nire zorigaitzaren ezdeusa galaxien talkarekin alderatuz gero, edo bere bidean planetak suntsitzen dituzten zulo beltzak eratzearekin alderatuz gero, horra zergatik ez duzun nigandik istoriorik espero behar, edo salaketa bat, zer pentsatu asko baitago, eta ni ez naiz heltzen gauza guztiak esatera, zeren niri ideia bat baizik ez zait heltzen, ahoz gora etzandako putaren ideia, koito baten aukera eskainka bi hitzorduren artean, hankak Japoneraino zabalik, munduko azken muturreraino, non eguna gaua den eta gaua eguna, eta puta hau izan ninteke ni baina izan liteke ni ez izatea, izan liteke beste inor, izan liteke nor edo zer denaren irudi izoztua bezeroen bidean gurutzatzea, zernahi izan liteke, oinetakoa jantzitako oina edota piztiaren begirada, emakume hordiaren abandonoa edota horri higuina dion beste emakume baten erresisten  tzia, baina bai, egia da berezitasunak ditudala, zaletasunak, badira gauza batzuk gustatzen zaizkidanak eta beste batzuk higuin ditudanak, eta txortan egiten dudanean, adibidez, nahiago dut txakurtxoaren jarrera, aukeran nahiago dut horma zikinari begirako txakurtxoa izan, atzean bi organok bat egiten dutela, gorputzetik aparteko bi sexu, giza borondate batekin ikustekorik ez balute bezala, ikustekorik ez nirekin, nire buruarekin, nirea ere ez dena zeren bat egite horretatik albait urrunen baitago nire burua, gogamenez, esan nahi dut, ez naute ni bereganatzen, ezta nire zirrikitua ere, emakume izateaz duten ideia bereganatzen dute, emakumearen sexuaren jokamoldeaz duten ideia, baina bost axola hori zeren txakurtxoaren jarrera honetan errazagoa zait bezeroak ez besarkatzea, haiek nire gainean daudela ez dut pentsatu beharrik, eskuz laztandu nazakete, asko gustatzen zaizkit eskuak zeren hotzago da, gauza gutxiago inplikatzen du horrek eta gainera burua beste inon ibili nezake, berriketan, bizialdia izan litzatekeen saga irudikatzen, adibidez, edo, bezeroaren hatsanken ordez, filosofiako irakaslearen arnasestuak irudikatzen, irakaslea niri egia errebelatzera balihoakit bezala, edo psikoanalistaren hatsankak irudika  tzen, haren dibanean etzaten bainaiz bera nirekin elkartzera balihoa bezala, alegia, lanbide honetan ikusiko ez ditudan gizon horiengan guztiengan pentsatu nezake, haiek ez baitira putetara joaten, haiek ez, haiek nahiago dituzte liburuak, hitzen eta kontzeptuen bidez gozatzen dute, hartzen dute atsegin, botere gosearen eta betiereko itzuleraren izarretako espazioaren bidez, haiek ez dute nigan pentsatzen, astunegia natzaie haragiz, handiegia, eta hitz egiten hasten naizenean batzuetan gogaikarriegia naiz, ohar inkoherenteak eta ezordukoak egiten ditut, desiratua den gorputz honi buruzko oharrak dira guztiz gehienak, behar den guztiaz osatutako gorputza eta bat egiten ez duena hala ere, aldi batetik bestera, egun batetik bestera, gorputz hori inoiz ez da lehengoa bera, gehiegi oroitarazten dit nire ama larba, amorru biziz tiranizatzen eta indar betez erdeinatzen dut, halako batean ihes egin banio bezala.
|
|
|
Eta ez pentsa nik arau horri ihes egiten diodanik, espezierik okerreneko emakumea naiz, emakumeak bezala jokatzen duen emakumea, hankak gurutzatzen ditudanean ezkutuka ageri den azpiko galtza gorri txikiaren detailerik inork ez dezan galdu seguru dagoena, inorentzako sekreturik ez duen emakumea, ez, burutik pasatzen zaidan guztia unean bertan erakusten du nire larruazalak, nire ideien segida istantean bertan islatzen zait aurpegiko azalean, nire pentsamenduak pudorerik gabe hedatzen dira, inork haiek gidatzeko moduan, puta naiz eta halaxe dagokit, hari batetik zintzilikatutako txotxongilo bat, baten batek bere zakilaren muturrarekin darabilena, inork ez dezala pentsa nire haur  tzaroa gaztelu zoragarri dorre altuekiko baten zimentu izan zenik, eta handik etsaia etortzen ikusi zitekeela konkistagai zen erresumaren mugak urrunago eramateko, ezta hurrik eman ere, gehiago da hezurdura erdibidean gelditutako bat bere portzelanazko hauskortasuna baizik eduki ez duena, hautsezko destinu bat baizik ez, eta nolanahi ere zer pentsatu asko dago, espazio huts gehiegi bete behar da, hortxe da nire aitaren Bibliako gatzezko estatua, desegiten ari da pixkanaka pixkanaka urtaroen joanarekin, edo hiltzen diren izarrak, hilagatik ere haien argia ez zaigu hemendik hiru milioi urtera baizik helduko, japondarren asotsa Tokion, jendetza garrasika irudi azkarren bidez ikusia, goitik, King Kongen gailurretik hiriari gainbegira eta haren urratsak, lehenengo urrats bat eta gero bestea, zorutik ikusiak erakutsiz, iheska doanaren ikuspegitik, hortxe nire lehengusinaren eskizofrenia, koloreek hitz egiten diote, eta horra nire zorigaitzaren ezdeusa galaxien talkarekin alderatuz gero, edo bere bidean planetak suntsitzen dituzten zulo beltzak eratzearekin alderatuz gero, horra zergatik ez duzun nigandik istoriorik espero behar, edo salaketa bat, zer pentsatu asko baitago, eta ni ez naiz heltzen gauza guztiak esatera, zeren niri ideia bat baizik ez zait heltzen, ahoz gora etzandako putaren ideia, koito baten aukera eskainka bi hitzorduren artean, hankak Japoneraino zabalik, munduko azken muturreraino, non eguna gaua den eta gaua eguna, eta puta hau izan ninteke ni baina izan liteke ni ez izatea, izan liteke beste inor, izan liteke nor edo zer denaren irudi izoztua bezeroen bidean gurutzatzea, zernahi izan liteke, oinetakoa jantzitako oina edota piztiaren begirada, emakume hordiaren abandonoa edota horri higuina dion beste emakume baten erresisten  tzia, baina bai, egia da berezitasunak ditudala, zaletasunak, badira gauza batzuk gustatzen zaizkidanak eta beste batzuk higuin ditudanak, eta txortan egiten dudanean, adibidez, nahiago dut txakurtxoaren jarrera, aukeran nahiago dut horma zikinari begirako txakurtxoa izan, atzean bi organok bat egiten dutela, gorputzetik aparteko bi sexu, giza borondate batekin ikustekorik ez balute bezala, ikustekorik ez nirekin, nire buruarekin, nirea ere ez dena zeren bat egite horretatik albait urrunen baitago nire burua, gogamenez, esan nahi dut, ez naute ni bereganatzen, ezta nire zirrikitua ere, emakume izateaz duten ideia bereganatzen dute, emakumearen sexuaren jokamoldeaz duten ideia, baina bost axola hori zeren txakurtxoaren jarrera honetan errazagoa zait bezeroak ez besarkatzea, haiek nire gainean daudela ez dut pentsatu beharrik, eskuz laztandu nazakete, asko gustatzen zaizkit eskuak zeren hotzago da, gauza gutxiago inplikatzen du horrek eta gainera burua beste inon ibili nezake, berriketan, bizialdia izan litzatekeen saga irudikatzen, adibidez, edo, bezeroaren hatsanken ordez, filosofiako irakaslearen arnasestuak irudikatzen, irakaslea niri egia errebelatzera balihoakit bezala, edo psikoanalistaren hatsankak irudika  tzen, haren dibanean etzaten bainaiz bera nirekin elkartzera balihoa bezala, alegia, lanbide honetan ikusiko ez ditudan gizon horiengan guztiengan pentsatu nezake, haiek ez baitira putetara joaten, haiek ez, haiek nahiago dituzte liburuak, hitzen eta kontzeptuen bidez gozatzen dute, hartzen dute atsegin, botere gosearen eta betiereko itzuleraren izarretako espazioaren bidez, haiek ez dute nigan pentsatzen, astunegia natzaie haragiz, handiegia, eta hitz egiten hasten naizenean batzuetan gogaikarriegia naiz, ohar inkoherenteak eta ezordukoak egiten ditut, desiratua den gorputz honi buruzko oharrak dira guztiz gehienak, behar den guztiaz osatutako gorputza eta bat egiten ez duena hala ere, aldi batetik bestera, egun batetik bestera, gorputz hori inoiz ez da lehengoa bera, gehiegi ...an ere, gehiago da hezurdura erdibidean gelditutako bat bere portzelanazko hauskortasuna baizik eduki ez duena, hautsezko destinu bat baizik ez, eta nolanahi ere zer pentsatu asko dago, espazio huts gehiegi bete behar da, hortxe da nire aitaren Bibliako gatzezko estatua, desegiten ari da pixkanaka pixkanaka urtaroen joanarekin, edo hiltzen diren izarrak, hilagatik ere haien argia ez zaigu hemendik
|
hiru
milioi urtera baizik helduko, japondarren asotsa Tokion, jendetza garrasika irudi azkarren bidez ikusia, goitik, King Kongen gailurretik hiriari gainbegira eta haren urratsak, lehenengo urrats bat eta gero bestea, zorutik ikusiak erakutsiz, iheska doanaren ikuspegitik, hortxe nire lehengusinaren eskizofrenia, koloreek hitz egiten diote, eta horra nire zorigaitzaren ezdeusa galaxien talkarekin ald...
|