|
2001
|
|
|
Oinetakoa ala faxismoa. " Bastayaka" manipulatu izan dute gure
|
hiru
euskal herrialdetako egoera politikoa eta soziala, biktima eta borreroen artekoa bailitzan legokeen hemengo elkarbizitza gatazkatsua. Ez zioten aukera xumeena ere eman Lizarra Garaziri, haren aurkako estrategiak soilki Ajuria Enea konkistatzeraino eramango zituelakoan urrezko karrozan.
|
|
2006
|
|
|
Beste batzuentzat aldiz, Espainiar Parlamentuak zuen aginte nagusia. Eta giro horretan, 1852ko azaroaren 7an, Pedro Egaña eta Blas Lopezek memoria luze eta sakona irakurri zuten, foruen moldaketarako bideak zein izan behar zuen adierazteko mendebaldeko
|
hiru
euskal herrialdeen estatusa finkatzeko. Proiektu horri deitu zioten euskal konstituzioa (ikus Breves apuntes en defensa de las libertades vascongadas.
|
|
|
Eta gurean, 1918 urteaz geroztik, Estatutua eta autonomia. 1852an, Pedro Egaña eta Blas Lopez politikari eta legelariek, espainiar konstituzionalismoaren baitan, mendebaldeko
|
hiru
euskal herrialdeetako euskaldunen berezko konstituzio politikoa zertan zetzan definitu zuten. 1839an jadanik euskal «nazionalitate»aren erakusle zirela aldarrikatu zuten Madrilen bizi ziren lau herrialdeetako euskal jatorriko buruzagi politikoek.
|
|
2008
|
|
|
449 Konturatzen bagara, gaur egungo Euskal Autonomia Erkidegoaren aurrekaria dugu, lurraldeazaleran behintzat. Estreinakoz,
|
hiru
euskal herrialde gobernu politiko bakarraren menpe gelditu ziren: «La excepcional coyuntura política que generó en el País Vasco la ocupación francesa de principios de siglo, determinó(?) una reestructuración profunda de la administración provincial y local del país, anulándose el régimen foral y creándose por vez primera instituciones comunes a las tres provincias. Comisario regio, Gobierno de Vizcaya, Gobierno del Ejército del Norte?» (Rubio Pobes, 1997:
|
|
|
Espainiako Konstituzioak urte eta erdia zuen eta
|
hiru
euskal herrialdetako Autonomia Estatutuak oraindik urtebete ere ez; Nafarroako Foru Hobekuntza, berriz, bi urte geroago jaioko zen. Josemari atxilotu, torturatu eta giltzapetu zutenean, UCD zen Espainiako Gobernuan, eta PSOEk ez zuen bi urte geroago arte Gobernua hartuko.
|
|
2009
|
|
|
Hala, Frantziako Erresumak, antzinako ohituren aplikazioaren ondorioz, euskal berezitasuna maila handi samarrean aitortu izan zuen arren, Errepublikak gaitzetsi egin zuen berezitasun hori batasun legislatiboaren izenean.
|
Hiru
euskal herrialdeak Biarnorekin batu, eta lurralde multzo berri batean integratzea (hiriburua Pauen izango zuen Pirinio Atlantikoetako departamendua) Iraultza Frantsesaren ikuspegi bateratzailean kokatu behar da, berezitasun lokalak ordena politiko berria sortuko zuen nazio frantsesa ezartzeko eta antzinako Frantzia betiko hausteko oztopotzat jotzen baitziren.
|
|
2010
|
|
|
Garapen Batzordea ere martxan jarri zen Iparraldeko Ikastolen Elkartearen baitan, besteak beste ikastolaren aldeko kanpainak eta publizitatea egiteko Bidasoaren beste aldeko
|
hiru
euskal herrialdeetan. Gizarteko sektore berriak ikastolara erakartzea zen helburua, eta, partaide berriekin batera, Seaskaren eta ikastolen aitortza eta onespena handitzea.
|
|
2012
|
|
|
«Ahaide nagusi»enarteko gatazkak, ganboatarrak edo Nafarroa zaleak eta oinaztarrak edo Gaztelazaleak? hiribilduen garaipenarekin eta
|
hiru
euskal herrialdeentzako foru erregimenpolitikoaren ezarpenarekin amaitu ziren, Gaztelako monarkiaren babesarekin.Antzinako piriniotar zuzenbide sistematik eta XII. mendeko erregealdiarenerakundetzetik jasotako kultura politikoak eragin zituen, horrela, bere araberakoantolaketa eta erakundeak.
|
|
|
Garai bakoitzeko aktoreek era desberdinez arakatzen zuten. Mendebaldeko
|
hiru
euskal herrialdeetako buruzagi instituzionalen arteko" Konferentzien" batzarretako aktak ere, horixe berbera erakusten zuten. Nortasun politikoa eta izaera juridikoa aldatuz bilakatu zen.
|
|
|
Lan publikoak ere, batez ere trenbidea, bultzatu zituen.
|
Hiru
euskal herrialdeen batasunaren alde jardun zuen. Horregatik bere nahia Irurac bat edo politica vascongada delakoa indartzea izan zen.
|
|
|
1797an, Arabako Ahaldun nagusia izan zen.
|
Hiru
euskal herrialdeen batasunaren aldeko politika sustatu zuen, elkarren arteko hitzarmenak eta batzarrak bultzatuz. Bestalde, Arabaren baitan, pertsona guztien berdintasun juridikoaren alde egin zuen.
|
|
|
Laburbilduz,
|
hiru
euskal herrialdeetako ordezkariak, argi eta garbi ideologiaz liberalak izan ziren. Goi mailako heziketa eta jakituria zuten eta argien garaiko oinordeko zuzen zuzenak ziren.
|
|
|
Horrela" konferentzien" batzarrak, erkidego sakonagoa sortzeko bidean, indartu eta erakundetu egin ziren. Real Sociedad Bascongada de Amigos del PaÃs delakoak sortutako Irurac bat zigilua mendebaldeko
|
hiru
euskal herrialdeetako erakundeen Erkidegoaren ikur komun bihurtu zen. Francisco Zabalburuk (Bizkaia), Jose Solak (Gipuzkoa) eta Diego Arriolak (Araba) Gasteizen 1817ko abenduan egindako bileran honako hau hitzartu eta erabaki zuten:
|
|
|
|
Hiru
euskal herrialdeetako ordezkariek ez zuten onartu Cánovasen lege egitasmoa. Foruen moldaketa baino gehiago, Foruen autogobernuaren eta gobernamenduaren amaiera zela adierazi zioten.
|
|
|
Nafarroako Aldundiko oinarrietan eskatzen zen Pasaiako eta Donostiako portuak nafar produktuentzat libreak izan zitezela. Beraz aduanen aldaketaren alde egon ziren zuzen zuzenean eta beste
|
hiru
euskal herrialdeetako egoera, aduanen arazoan, baldintzatu egin zuten.
|
|
|
Azkenik, Espainiako gobernuak, foruen moldaketari ekiteko, bi batzorde antolatu zituen: Nafarroakoa eta Provincias vascongadas edo mendebaleko
|
hiru
euskal herrialdeetakoa.
|
|
|
Beste
|
hiru
euskal herrialdeekin negoziatzeko: Tarancon eta Garelly Gobernuaren talde negoziatzailean sartu ziren.
|
|
|
Beraien aurrean, Espainiar Estatu liberaleko ordezkariak izango zituzten. Bizkaiko Batzar Nagusien agindua azpimarratu beharra dago eta ondorioz,
|
hiru
euskal herrialdeen arteko adostasuna lortu beharra zegoen. Gero Madrilen, dirudienez, Nafarroarekin ere elkartzeko ahalegina egin zuten aipatu hirurek, guztiek batera indartsuago agertzeko.
|
|
|
Mendebaleko
|
hiru
euskal herrialdeen ordezkariek adostasuna berehala lortu zuten: Filosofia politiko berbera izan zuten.
|
|
|
Bestalde, erabakiaren ondorioz,
|
hiru
euskal herrialdeen arteko batasuna apurtu egin zen. Bizkaiak ez zuen moldaketarik onartzen eta ez zegoen prest inolako ekimen politikorik bideratzeko.
|
|
|
Euskal herrialdeek ezin zituzten bere kabuz legez bere eskumenak garatu. Baina gabezia horrek, mendebaldeko
|
hiru
euskal herrialdeen arteko lotura politikoak sendotzeko ere balio izan zuen. Bilkura komunek edo Konferentziek garrantzia irabazi zuten.
|
|
|
Negoziazioen trama konplikatuaren azterketan bada puntu bat Agirreazkuenagak pasadan bezala tratatzen duena baina, nire ustez, garrantzi berezia izan dezakeena: abagune horretan, Mendebaldeko
|
hiru
euskal herrialdeen ordezkariek adostasuna berehala lortu zuten: Filosofia politiko berbera izan zuten[...] Nafarroako ordezkariek, aldiz, bestelako bidea nahi zuten:
|