|
2000
|
|
|
Hau ulertzeko, bestalde, Ipar eta Hego Euskal
|
Herriko
prentsa idatzien arteko ezberdintasunagogoratu genuke.
|
|
|
Ikusiko denez, egunkari horiek lau eredu nagusiren arabera kontenpla daitezke.Hain zuzen ere, Euskal
|
Herriko
prentsa handiaren paradigma lau joera zeharo desberdinek osatzen dutela esan daiteke:
|
|
|
Gauza ezaguna da, adibidez,. Storthing, ak berak, 1905 urtearen inguruan, diru-laguntza gaitzak eman zizkielatiro elkarteei. Eta helburua argiro azaldu zuen Euskal
|
Herriko
prentsak:
|
|
|
François Mauriac, Le Figaro eta Paris Soir en kolaboratzailea, Pierre Dumas, Le Petit Democrate koa, Geoffrey Frazer, Ce Soir ekoa; gainera, askotan Vendredi, La Croix, La Jeune Republique eta Le Matin eko artikuluak ere jasotzen ziren. Aldi berean, sarritan Euskal
|
Herriko
prentsa aipatzen zen, batez ere Su d Ouest egunkaria eta Euzko Enda eta Aintzina aldizkariak, bigarren hori 1942tik berriro ere kalean.
|
|
|
58 zk. (1990), 87 Prentsa bulegoak. 81 zk. (1994), 65 Komunikazioaren norabide berriak diktaduraren ostean (1975). Euskal
|
Herriko
prentsan izandako aldaketak. 89 zk. (1995), 11 Masa hedabideak eta bortizkeria politikoa. 99 zk. (1997), 87
|
|
|
OLEAGA, Xabier Kazetaritzako arau tradizionalen defentsan. 81 zk. (1994), 45 1989ko urriko hauteskundeen islada Hego Euskadiko egunkarietan. 58 zk. (1990), 87 Prentsa bulegoak. 81 zk. (1994), 65 Komunikazioaren norabide berriak diktaduraren ostean (1975). Euskal
|
Herriko
prentsan izandako aldaketak. 89 zk. (1995), 11 Zurrumurrua Gizarte Zientzietan gaur. 106 zk. (1998), 87
|
|
2002
|
|
|
Frantziako nahiz Ipar Euskal
|
Herriko
prentsa eta informazioa segitzen ditu idazle eta editore honek. Departamenduaren gaiari buruzko libururik edo ikusmolde guztien bildumarik ez zegoela ohartuta ekin zion lan honi: «Talde edo alderdi bakoitzaren testuak zeuden bakarrik, bereiz, baina liburu dendetan ez zegoen ezer».
|
|
|
Prentsak min handia hartu du. Egia da, hala eta guztiz ere, hiri handi guztietan, oraindik orain, badagoela egunkariren bat edo beste; eta, ez ahaztu,
|
herri
prentsa ere hortxe dago, gero eta ale gehiago kaleratuz. Egia da konpetentzia handia dagoela; baina egia da, halaber, prentsa bizirik dagoela.
|
|
|
– garapen bideko
|
herrietako
prentsa.
|
|
|
Galderrek berak ere ez zekien Espainiako ala Italiako euskalduna zen. Euskal
|
Herriko
prentsa ez zen haraino iristen eta garestia zen Madrilgoa. ¿ A dónde quiere llegar Pujol?
|
|
2003
|
|
|
Urrats batzuk egin dira, nahikorik ez. Topagunea hor dago euskarazko
|
herri
prentsaren aitzindaritzan; Topagunea 1996an sortua da eta herrietako euskara elkarte nahiz herri aldizkarien erakundea da. Arrosa bera ere hor dago, irratigintzaren munduan.
|
|
|
Urte itxaropentsu haietatik hogeita hamar urte joan dira jada. Euskal
|
Herriko
prentsan aldaketa izugarriak izan dira urteotan. Hedabide batzuk jaio egin diren bezalaxe, beste batzuk hil egin dira, edo hil egin dituzte.
|
|
2005
|
|
|
Eraikinak bost solairu ditu eta argazkigintzaren iragana eta oraina eskaini nahi dio bisitariari. Liburutegia, argazkilaritzaren historian erabili izan diren kamera eta tresna ezberdinak, argazki genero ezberdinen laginak, Euskal Herriko argazki antropologikoak, Euskal
|
Herriko
prentsa argazkilarien lanak, aldi baterako erakusketak Dusseldorfeko eskolako artisten lanak daude orain... edukiz ondo bete dute eraikina. Ez da makala hamahiru urtean egin duten lana.
|
|
|
Eta neurri batean horrela da.
|
Herri
prentsarako zailago egiten den arren, irratiko euskara kaleko euskaratik gertuago dago, baina euskalki literariora joko genuke, zaindua eta ona, ez akatsez betetako idazkera. Ondo dago naturaltasuna, erraztasuna eta bizitasuna ematea irrati telebistako euskarari, baina edozein preziotan ez, landua eta egokia lortzea da helburua.
|
|
2007
|
|
|
Erreportaje hark jarraipena eduki eta atal finko bihurtu zen, ‘Nabigatzen’ izenekoa. Interneti buruzko Euskal
|
Herriko
prentsako lehen atal finkoa izan zen.
|
|
|
Horrek dexenteko aldaketa suposatuko luke, normalizazioan urrats bat —ez soilik hizkuntz normalizazioan, informazioarenean, zibismoarenean, aldaketaren kulturan, kudeaketan... —, urrats izugarria. Euskal
|
Herriko
prentsa euskalduna Bizkaira eta batez ere Gipuzkoara ez mugatzeko tenorean, Euskal Herri osoko euskaldunongan suposatuko luke aldaketa. Behingoz.
|
|
2008
|
|
|
|
Herri
prentsaren formula arrakastatsua suertatzen ari da. Hitzaren prozesua finkaturik al duzue?
|
|
|
Hori da gaur egun Euskal
|
Herriko
prentsa elektronikoaren kasua. Hasteko, egunkari guztiak daude Interneten.
|
|
2009
|
|
|
Euskal
|
Herriko
prentsan aurrenekoz azalduriko euskal testua Donostian idatzi eta argitaratu zen 1834an.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
prentsan aurrenekoz azalduriko euskal testua Donostian idatzi eta argitaratu zen 1834an.
|
|
|
Zehazki, EAEn eta Nafarroan laurehuna laguni egin zizkieten inkestak jaso dituzte. Eta, bestetik, Euskal
|
Herriko
prentsan zientzia eta teknologiari lotutako gaiek duten presentzia aztertu zuen 2008an Elhuyar Fundazioak (Elhuyar Zientzia eta Teknika ren 2008ko azaroko alean eman genuen azterketa horren emaitzen berri).
|
|
|
Zenbait ikertzaileren arabera, Colá y Goiti gasteiztarraren La emigración vasco navarra liburuak eta berak 1882tik idatzi zituen artikulu askoren argitalpenek, 1882 urtea data klabe bihurtzen dute emigrazio agenteen kontrako iritzian; hortik aurrera, Euskal
|
Herriko
prentsan, gasteiztarrak finkaturiko agente haien kontrako kritika ereduri jarraituko zaio24 Dena den lehenagotik ere bazegoen pertsonaia hauen berri jakiteko asmoa, 1881ean Bizkaiko Aldundiak probintziako udalei bidalitako inkesta batean azaltzen den bezala25 Baina «amu» horien jardunaren berri ez zen ordu arte isilean egon, lehenagotik ere haien inguruko berriak prentsan azaldu izan ziren, nah... Ikertzen ari garen garaia baino lehenago, aipamen batzuk badaude, esaterako 1860an Irurac Bat egunkarian, Baionako portutik «engainaturik zihoazen gizon emakume multzo ugari» ateratzen zirela esaten zen eta herrietako alkateei «gantxoen jarduna zaintzeko» eskatzen zieten26 El Eco Vascongado n ere honako hau aipatzen da:
|
|
|
Esan bezala, hau guztia emigranteari emigratzeko ideia bururatzen zitzaionean hasten omen zen. Euskal
|
Herriko
prentsaren arabera, emigranteak ideia oker bat zuen Amerikari zegokionez; gazteek Amerika lurralde oparoz beterik zegoela uste zuten eta bertan aberats egitea arras erraza zela ere, baina prentsak zioenez, han ez zuten miseria besterik aurkituko. La voz de Vizcaya egunkarian azalduriko 1877 urteko berri labur honetan garbi utzi zen hori:
|
|
|
Arestian esan den bezala, Euskal
|
Herriko
prentsa aztertzen dihardugun garaietan, emigrantearen irudiak eraldaketa prozesu bat jasaten du, baina ez hainbeste kronologikoki, baizik eta zirkunstantzien arabera, hots, geografikoki. Izan ere, pertsona hauek ez dute Amerikan Europan bezalako irudi berdina izango.
|
|
|
Amerikar lurraldearen alderdi negatiboenak azpimarratu eta gero, emigrazioaren kalteak salatu ostean eta emigrantearen irudia gaiztotu eta desitxuratutakoan, orduan egunkari berberek guztiz kontrakoa azaltzen duten datuak kaleratzen dituzte, itxuraz zerikusirik ez duten, baina izatez oso loturik dauden beste berri batzuetan. Amerikatik itzulitako emigrante aberatsen kasua esanguratsua da benetan, garai haietako indiano edo amerikanoak ditugu hauek eta aldiro aldiro Euskal
|
Herriko
prentsan azaltzen dira, zenbateko dirutza irabazi zuten aditzera emanez edo norekin ezkontzen ziren azalduz, dudarik gabe, gizartean interes handia, inbidia eta morboa sortzen zuen gai bat zelako.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
prentsan emigrazioaren kontra egiteko arrazoietako bat, emigranteek Amerikako lurraldeetan pairatzen omen zuten miseria zen. Hauen ustez, eta lehenago ikusi ahal izan dugun bezala, emigranteak Amerikan esplotatu egiten omen zituzten, miserian bizi ziren, asko kale gorrian eta beste asko eskaleak besterik ez ziren, osasun eta itxura aldetik, beraz, guztiz narriatuak eta gainera, berekoi bihurtzen ziren, ez zegoen elkartasunerako abagunerik bertan.
|
|
|
Lehenik eta behin, emigrantearen irudia azalduko dugu, baina emigratu aurrekoa, hots, emigrante izango denaren irudia dugu hau; emigrante horrek jatorrizko lurraldean nolako ezaugarriak ote zituen aztertu nahi da. Gerora, Amerikan bizi izandakoak ipiniko ditugu, bertan egon zen bitartean emigranteak Euskal
|
Herriko
prentsan zer irudi izan ote zuen azaldu nahi da hemen, zer iritzi ote zegoen egunkari hauetan Amerikara joan ziren horiei buruz. Azkeneko atalak itzulera jorratuko du, emigranteak jatorrizko lurraldera itzultzean, egunkarietan izan zuen eraginaz arituko gara honako honetan.
|
|
|
Orain hamarkada bat Euskal Herriko Unibertsitateko Erdi Aroaren, Aro Berriaren eta Amerikaren Historia Sailak, historiako ikasleekin lankidetzan, proiektu interesgarri bat burutu zuen «Amerika Euskal Herriko prentsan» izenburuarekin. Izenburuak berak dioen bezala, proiektuaren helburua Euskal
|
Herriko
prentsan Amerikari buruz azaldutakoaz ahalik eta gehien biltzea zen. Euskal Herria esatean, Hegoaldeko lau probintziak eta Ipar Euskal Herria esan nahi dugu eta proiektuan Nafarroako zenbait egunkari eta Iparraldeko bat azaltzen dira, beraz.
|
|
|
Gure iturri nagusia Euskal
|
Herriko
prentsa izan da, baina horrek ez digu bide ematen emigranteen irudia Euskal Herriko emigranteetara bakarrik mugatzeko, ikusiko dugun bezala, herrialde honetako prentsan estatu mailako eta baita Europa mailako ikuspegi bat azaltzen baitzen askotan. Beraz, nahiz eta Euskal Herriko prentsa aztertu, emigrante ororen irudia da bertan bilatu nahi izan dena eta ez bakarrik emigrante euskaldunarena.
|
|
|
Gure iturri nagusia Euskal Herriko prentsa izan da, baina horrek ez digu bide ematen emigranteen irudia Euskal Herriko emigranteetara bakarrik mugatzeko, ikusiko dugun bezala, herrialde honetako prentsan estatu mailako eta baita Europa mailako ikuspegi bat azaltzen baitzen askotan. Beraz, nahiz eta Euskal
|
Herriko
prentsa aztertu, emigrante ororen irudia da bertan bilatu nahi izan dena eta ez bakarrik emigrante euskaldunarena. Logikoa denez, euskal emigranteen inguruko berriak ugariagoak dira, baina modu berean Andaluziako edo Irlandako emigranteena ere askotan azaldu izan da.
|
|
|
Ikuskatu dugun gainerako bibliografia zabalean, ia ez dugu aurkitu emigrazioa eta Euskal
|
Herriko
prentsa erlazionatzen dituen aipamen zabalik. Egia da noizean behin azaltzen direla aipamen zehatzak, hala nola erabili izan direla noiz edo noiz prentsan agertu ziren iturriak gauza bat edo beste azaltzeko, baina horretaz aparte ez dago ezer askorik.
|
|
|
Artikulu honekin amaitzeko, 1876 eta 1936 arteko Euskal
|
Herriko
prentsan emigrazioaren eta emigrantearen irudiari buruzko iritzian kontraesan handiak zeudela garbi geratu dela esan behar da. Modu orokor batean prentsak emigrazioaren kontra egin zuela ez dago zalantzarik, gainera, emigrantearen irudia azaltzean, narriatze prozesu bat jasaten zuela ikus daiteke, prentsak, emigrantea Amerikara zihoanean, bertan degradatu egiten zela ematen du aditzera.
|
|
|
AMERIKETARA JOANDAKO EMIGRANTEAREN IRUDIA EUSKAL
|
HERRIKO
PRENTSAN() 1
|
|
|
Laburpena: Artikulu honek Euskal
|
Herriko
prentsak 1876tik 1936ra emigrazioaren aurrean izan zuen jokabidea aztertu nahi du. Horretarako, garai hartako 34 egunkaritako 931 berri arakatu dira.
|
|
|
Ikerlanaren izenburua oso orokorra bada ere (Ameriketara joandako emigrantearen irudia Euskal
|
Herriko
prentsan), helburu nahiko zehatzak ezarri dira. Helburu nagusia Ameriketarako emigrazioari buruzko irudi bat aurkeztea izan da; horretarako, iturri konkretu bat erabiliko da:
|
|
|
1988an, Arrasate Press eta Ttipi ttipa sortu ziren
|
herri
prentsaren eredu bilakatu zirenak. Orduz geroztik makina bat izan dira Euskal Herrian barrena sortu diren herri aldizkariak, gehienak Gipuzkoan kokatu badira ere.
|
|
|
Jakina da, euskarari ez eze, euskal prentsari ere ekarpen garrantzitsua egin diotelaherri aldizkariek. Izan ere, euskarazko
|
herri
prentsak euskal prentsa orokorrarentzat eremu berria sortu du. Alde batetik informazio lokalaren hutsunea bete du eta, bestetik, herri prentsak informazioaren demokratizazioa ekarri du.
|
|
|
Izan ere, euskarazko herri prentsak euskal prentsa orokorrarentzat eremu berria sortu du. Alde batetik informazio lokalaren hutsunea bete du eta, bestetik,
|
herri
prentsak informazioaren demokratizazioa ekarri du. Hau da, gainerako hedabideetan agertzeko aukera gutxi dutenei espazioa eskaini die, haieniritziak eta informazioak plazaratuz.
|
|
|
Ez dugu egunkaririk Euskal
|
Herriko
prentsa lokalean, ezta astean birritan edo hirutan agertzen den errebistarik ere. Badauzkagu astekariak.
|
|
|
Informazio orokorreko aldizkari eta aldizkari espezializatuetan (B1 multzoan) diharduen langileak, ordea, 1.279 euro jasoko ditu gordin hilean (35 kategorian) eta 920 euro gordin (36 kategorian).
|
Herriko
prentsa idatzian (B2 multzoan) 35 kategoriako langileek hilean gordin 1.292 euro irabaziko dituzte eta 1.205 euro 36 kategoriakoak badira.
|
|
|
Ttipi ttaparen lanak lehen ere jaso ditu sariak. 1995ean Argia Saria jaso zuen," euskarazko irakurleak ia deusetik sortzeko apostua" egiteagatik eta"
|
herri
prentsako erreferentzia nagusietako bat den eta Nafarroako eskualde oso bati bizi berri bat eman diolako".
|
|
|
Euskaltegietako nahiz ikastetxeetako ikasle zein irakasleei zuzenduriko Euskara Mintzagai bildumaren barruan, bi liburu eman ditu argitara Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako sailak. Euskal
|
Herriko
prentsa XVIII. mendetik 1945era eta Euskara eta euskalkiak izena dute, hurrenez hurren, Maria Gonzalezek eta, Adolfo Arejitak Igone Etxebarriarekin batera eginiko liburuek. Labayru ikastegiarekin eta Udako Euskal Unibertsitatearekin elkarlanean argitaratu dituzte lanak.
|
|
|
Urte batzuk daramatzagu Zumaiako eta inguruetako leku izenak lantzen, Udalaren laguntza sendoarekin; horren erakusgarri dira, besteak beste, mapa toponimikoa, Zumaia, izena eta izana liburua,
|
herriko
prentsan argitaratutako dibulgazio artikuluak, ikastetxeetako hitzaldiak, errotuluak eta informazio panelak... Lan hori guztia gure toponimoak ezagutarazteko eta zuzen erabiltzeko, izen horien atzean istorio txiki eta politak daudelako, gure identitatearen osagai direlako.
|
|
|
Ardi Beltza aldizkaria ahantzi gabe, bada, 1998tik kalte handiak sortu dizkiote Euskal
|
Herriko
prentsari. Baina aurrera begiratu beharrean gaude.
|
|
2010
|
|
|
2008an, etakitto! etaAikorrenazterketakeginondoren, 2009an, Aztikerrek eta Topagunea Euskara Elkarteen Federazioak erabaki zuten estatistikoki zein izan zitezkeen eredu interesgarrienak
|
herri
prentsaren sektorearen argazki orokor bat ateratzeko. Beraz, 2009an ebatzi zuten, beste astekari bat (Barren) sartzeaz gainera, hamabostekari bat (Karkara) ere sartzea komeni zela.
|
|
|
Euskarazko
|
herri
prentsaren irakurleengana hurbiltzen gaituen ikerketa hobehineanetan, Araba, Nafarroa eta Iparraldeko daturik ez da agertzen. Araban kaleratzen zen aldizkari bakarra geldialdian dagoelako, Gasteizko Geu hilabetekariak 2009ko abenduan kaleratu zuen bere 202 eta azken zenbakia, 17 urteko ibilbidea behin nitxiz.Nafarroankaleratzendiren Ttipi ttapaetaGuaixerenneurketak CIESek egin ditu 2005etik 2010era bitartean eta antzeko datuak agertzen badira ere, ez diote aztergai diren aldizkarien eskema berberari jarraitzen, beraz, interpretazio desegokiak saiheste aldera, ez dira Nafarroakoak kontuan hartu artikulu honetan.
|
|
|
Araban kaleratzen zen aldizkari bakarra geldialdian dagoelako, Gasteizko Geu hilabetekariak 2009ko abenduan kaleratu zuen bere 202 eta azken zenbakia, 17 urteko ibilbidea behin nitxiz.Nafarroankaleratzendiren Ttipi ttapaetaGuaixerenneurketak CIESek egin ditu 2005etik 2010era bitartean eta antzeko datuak agertzen badira ere, ez diote aztergai diren aldizkarien eskema berberari jarraitzen, beraz, interpretazio desegokiak saiheste aldera, ez dira Nafarroakoak kontuan hartu artikulu honetan. Iparraldean euskarazko
|
herri
prentsaren baitan sar daitekeen Herria astekaria dago soilik eta haren irakurleen inguruan ez dago neurketarik.
|
|
|
Hamar puntuko aldea ez da bereziki deigarria, baina aldizkari bakoitza sortu zen garaia eta kalean daraman denbora giltzarri dira ezagutza maila definitzeko orduan. Gogora dezagun euskarazko
|
herri
prentsa Gipuzkoan jaio zela eta bertan sortu zirela hurrengo urteetan aldizkari gehienak. Barren,... eta kitto!
|
|
|
Ale bakoitzeko irakurleak 1,6 inguruan kokatzen dira batez beste. Orain arte, ordea, euskarazko
|
herri
prentsaren irakurleak konputatzeko orduan, datu altuagoak erabili izan dira.
|
|
|
«Guri askotan leporatu izan digute eta leporatzen digute herri aldizkariak doan almoadapean sartzen dizkiegula herritarrei. Baina datuek erakusten digute gurea badela modu bat horiengana ere heltzeko, nukleotik irten eta periferiara heltzeko alegia»20 Sarbideari dagozkion emaitzetan ikus daiteke euskarazko
|
herri
prentsaren ereduak asmatu duela eta funtzionatzen duela periferia elikatzeko.
|
|
|
Horrela, gai baten alde guztiak ezagutzeko behartuta gaude hiruzpalau egunkari erostera. Hau ez da gertatzen
|
herri
prentsan. Hemen patroiak oinarri sozial zabala eta plurala duten elkark dira, euskara dute interes komun bakarra.
|
|
|
Gainera, informazioa kontrastatzea oso erraza zaio irakurleari, nekez sar dakioke porrurik. Azkenik, Euskarazko
|
herri
prentsak gehienetan udalen diru laguntza jasotzen du, eta hauen kolore politikoa ezberdina izaten da herritik herrira eta, denboran zehar, aldakorra herrian bertan. Hala ere, herri prentsak ez du arazorik izan koloreekin; lerratu gabea den seinale.
|
|
|
Azkenik, Euskarazko herri prentsak gehienetan udalen diru laguntza jasotzen du, eta hauen kolore politikoa ezberdina izaten da herritik herrira eta, denboran zehar, aldakorra herrian bertan. Hala ere,
|
herri
prentsak ez du arazorik izan koloreekin; lerratu gabea den seinale. Konbentzimenduz diot:
|
|
|
Konbentzimenduz diot: Euskal Herrian den prentsarik zintzoena
|
herri
prentsa da (Irizar, 2003: 3).
|
|
|
Halaber, irakurleak erakartzen ditu herriarekin zerikusia duen albistea izateak edota jende ezaguna aldizkarian agertzeak. Argazkiek betidanik izan dute euskarazko
|
herri
prentsan presentzia eta protagonismo berezia, aldizkari lokalen ezaugarri indartsua dela baiezta daiteke.
|
|
|
Euskarazko
|
herri
prentsaren irakurleak zenbat diren eta irakurtzen dituzten produktuekiko duten iritzia ezagututa, honatx bildu diren ondorio nagusiak:
|
|
|
3.Irakurlekopuruaridagokionezorainarteegindakoestimazioakezdira zuzenak izan.
|
Herri
prentsaren ale bakoitzak, aurreikusten zena baino irakurle gutxiago baititu. Orain arte herri prentsaren irakurleak neurtzeko maiz erabili izan da, ale bakoitza 3 lagunek irakurtzen zuela.
|
|
|
Herri prentsaren ale bakoitzak, aurreikusten zena baino irakurle gutxiago baititu. Orain arte
|
herri
prentsaren irakurleak neurtzeko maiz erabili izan da, ale bakoitza 3 lagunek irakurtzen zuela. Emaitzek argitu dute gaur egun ez dela baliagarria datu hori.
|
|
|
4 Euskarazkoherri prentsariurteetaneginzaizkionkritikaketaberareninguruan zeuden hainbat aurreiritzi gezurtatu dituzte emaitzek. Besteak beste, lerrotua egotearena beti izan da
|
herri
prentsari egotzi zaion aurreustea eta azterketaren datuen arabera, gehiengo zabal batek bermatzen du euskarazko herri prentsa plurala dela.
|
|
|
4 Euskarazkoherri prentsariurteetaneginzaizkionkritikaketaberareninguruan zeuden hainbat aurreiritzi gezurtatu dituzte emaitzek. Besteak beste, lerrotua egotearena beti izan da herri prentsari egotzi zaion aurreustea eta azterketaren datuen arabera, gehiengo zabal batek bermatzen du euskarazko
|
herri
prentsa plurala dela.
|
|
|
b.Emaitzakeskuan, herri aldizkariaskokberetxikitasuneandituztenkonplexuak baztertzeko eta euren lanean sinesteko ariketa egin behar dute. Orain arte datu objektiboak falta izan dira eta ikerketa hauek horretarako balio behar dute, euskarazko
|
herri
prentsaren ereduak etorkizuna duela frogatzeko.
|
|
|
c. Herri prentsakberakezeze, alorprofesionalaketabaitaalorakademikoak ere bigarren mailakotzat hartu duen eta hartzen duen kazetaritza eredu horri mereziduenprestigioaaitortzeabeharrezkoada.Emaitzekerakutsibaitute herritarrek gustuko duten eta kontsumitzen duten prentsa dela
|
herri
prentsa. Are gehiago, ezin ahaz daiteke, egun, euskaraz egiten den kazetaritza nagusiki esparru txikikoa dela, herri edo eskualde mailakoa.
|
|
|
Aldizkariarekin batera banatu ziren galdetegiak iritzi poloak zein diren jakiteko erabili ziren, horiek betetzen dituztenak izan ohi direlako aldekotasun edo aurkakotasun handiena erakusten duten irakurleak. Horrexegatik aukeratudiraartikuluhonetarakoHEHOBArendiru laguntzen12bitartez, 2008eta 2009an
|
herri
prentsaren merkatuari buruz Aztiker Ikerguneak burututako ikerketen txostenak.
|
|
|
Euskarazko
|
herri
prentsaren irakurleen profila aztergai
|
|
|
GAKO HITZAK: Euskarazko
|
herri
prentsa · Irakurleak · Sarbidea · Irakurleen iritziak.
|
|
|
AztikerIkerguneaenpresak2008eta2009urteetanbostaldizkarirenirakurle etiritzieanikerketarentxostenakoinarrihartuta, tokiantokikobostaldizkariek euren hedapen eremuetan duten publikoa zein den eta irakurleek produktuei buruz duten iritzia azaltzea da artikulu honen helburua. Izan ere, orain arte euskarazko
|
herri
prentsa intuizioz aritu izan da bere irakurleen inguruan, frogatu gabeko pertzepzio eta usteei jarraituz.
|
|
|
1988an euskarazko
|
herri
prentsaren aintzindari bilakatuko zen Arrasate Press astekariak ikusi zuen lehenengoz argia Arrasaten, baina euskarazko tokian tokiko prentsak 90eko hamarkadan ezagutu zuen benetako garapena eta hazkundea, orduansortubaitzireneuskarazkoherri aldizkarigehienakHegoEuskalHerrian, eta horietako asko eta asko gaur egunera arte heldu dira. 20 urte pasatu dira lehenengo loraldi hura gertatu zenetik, baina bien bitartean komunikazioa eta hedabideak asko aldatu dira eta etengabe aldatzen ari dira teknologia berriei eta digitalizazioari esker.
|
|
|
Orain arte euskarazko
|
herri
prentsaren irakurle kopurua ezagutzeko egindako azterketarik fidagarrienak CIESen eskutik etorri dira. Gutxi izan dira, ordea, aukera horretabaliatzudirenak.DebagoienekoGoienkariaastekariarentiradaOJDk neurtzenduetairakurlekopuruakCIESekjasotzenditu2005etikaurrera.Halaber, Bortzirietako Ttipi ttapa hamabostekariaren eta Sakanako Guaixe astekariaren irakurleen datuak CIESek jasotzen ditu 2005etik, urtean egiten dituen 2 neurketetan.
|
|
|
Egin, egin dira azterketak, euskarazko hedabideetako irakurle eta ikus entzuleen inguruan, baina euskarazko
|
herri
prentsaren errealitatera zehazki hurbildu diren neurketa sistematikoak urriak izan dira orain artean.
|
|
|
Era berean, Aztikerrek egin duen azterketa horretan atera diren emaitzek frogatu edo deuseztatu dute
|
herri
prentsaren inguruan zeuden zenbait hipotesi, susmo eta pertzepzio. Eta horietako batzuk dira hurrengo lerroetan azaldu nahi direnak.
|
|
|
Datu kuantitatiboak ateratzeko, Aztiker Ikerguneak 2008 eta 2009an egindako ikerketa txostenak eta Topagunea Euskara Elkarteen Federeazioak datuon inguruan egindako bakanketa hartu dira oinarri, ondoren, autoreak moldatu eta berinterpretazioeaeginahalizateko.Arestianaipatubezala, gutxiizandira. CIESek egin dituen ikerketetatik kanpo? irakurleen kopurua jakiteko
|
herri
prentsan egin diren neurketa zehatz eta sistematikoak. CIESek ez bezala, esku artean dugun azterketa honek, irakurleen kopurua eta profila jasotzeaz gain, irakurleen iritziak ere jaso ditu, bi modutan jaso ere:
|
|
|
Afera gerra zikinarekin lotu zen Euskal
|
Herriko
prentsan. Gertatu da horrelakorik Frantzian?
|
|
|
Elkarte hauen jardueren eta ekimenen artean
|
herri
prentsa dago; tokian tokiko informazioa Euskarazematea, helburua hizkuntzaren funtzioak zabaltzea da, motibapena handitzen den bitartean. Horrela sortu ziren, besteak beste, honako aldizkariak:
|
|
|
Herri talde hauen jarduerak, askotan, agerian utzi du erakundeek ez dutela behar hainbat lan egin, maiz honek guztiak Euskara teknikariak izendatzera edota
|
herri
prentsa ateratzera behartu ditu udalak.
|
|
|
1913ko abuztu hartako Euskal
|
Herriko
prentsa leitzen bada, itsas galerna bortitzak jo du Bizkaiko kostaldea, eta uholdeak zabaldu dira lehorrean ere; tren talka ikaragarria izan da Irun aldean, hil eta zauritu askorekin. " Euzkadianismoa" sendotzen ari da Enkartazioetan ere.
|
|
2011
|
|
|
Esan nahi dut egon daitezkeela egoera txar batzuk halere oso erakargarriak iruditzen zaizkizunak, baina hau ez da kasua. Kartzelako azken urtean, jasotzen nuen nire
|
herriko
prentsa eta ezin nuen irakurri. Aspertu egiten ninduen.
|
|
|
Gorago adierazi dugu Lafitte eta Salaberryrentzat eta
|
herri
prentsa eta antzerkia edo horrelakoak zirela lehentasunezkoak, hartzaileak kontuan genero horiek landu behar zirela. Euskara eta kultura erabat lotzearen kontu hori utopikoegia zen, errealitatetik at zegoen, eta hitz batean, ezinezkoa.
|
|
2012
|
|
|
Jar gaitezen 70eko hamarkadaren amaieran. Francoren diktaduraren amaierak panorama berria zabaldu zuen hego euskal
|
herrian
prentsa askatasuna legez onartu zenean, eta prentsa abertzalea sustatzeko proiektuentzako indarrak biltzen hasi ziren han eta hemen. euskal prentsa, garai hartan, astekariak ziren bate zere: 1976a Euskal kazetaritzaren urtea izendatu zuten Zeruko Argia, Anaitasuna eta Goiz Argi aldizkariak, gutxi asko. prentsa abertzalean euskarak zer tokia eduki behar zuen eztabaidatzen zen bitartean, euskara hutsean aritzen ziren kazetari batzuek, bereziki Argia-ren inguruan jarraitzea erabaki zutenek, apustu esanguratsua egin zuten euskal prentsaren alde. hots:
|
|
|
–, (2010): . Euskarazko
|
herri
prentsaren irakurleen profila aztergai?, Uztaro, 74,59 [hemendik jasoa: http://bit.ly/zSgbvE].
|
|
|
–, (2000): . Euskarazko
|
herri
prentsaren bilakaera?, in M. Irizar (2001), Goiena esperientzia. Eskualdeko multimedia talde baten sorrera [txostena], Goiena, Arrasate, 5 [hemendik jasoa:
|
|
|
–
|
Herriko
prentsa?, in AED (ed.), Prentsa lokalari buruzko I. ihardunaldiak, AED, Arrasate, 1
|
|
2013
|
|
|
Herritar askok hileko soldataren (1.200 euro) %4 (48,1 euro) ordaintzen du (Berria, ARGIA eta
|
herri
prentsa erosten duenak). Erakunde publikoek eredu behar dituzte euskara biziberritzeko nukleo diren herritar horien aurrekontuak.
|
|
|
Irudia 10 Ipar Euskal
|
Herriko
prentsaren eta ren erosleak Eskualduna
|
|
|
Horren ondorioak prentsan ere nabaritu ziren, denek mezu bakarra zabaldu baitzuten. Euskal Herrira hurbilduz, Hego Euskal
|
Herriko
prentsaren ikuspegia ere aipatzea interesgarri iruditu zaigu.
|
|
|
Prentsak jendearen morala piztu behar zuen, mezu baikorrak zabalduz. Mezu baikor hori lekuko prentsan ere agertzen zen, Frantziako prentsaren oihartzuna balitz bezala ere bai, eta «euforia» zabaldu zuten; baina baikortasun itsu hori eztitzen hasi zen lehenbiziko hilen berriak heldu zirenean eta, Euskal
|
Herriko
prentsaren kasuan, lehenbiziko hilak eta zaurituak Baionara heltzen hasi zirenean. Bigarren hilabetea iragan ondoan gerla ez zela hain laburra izanen eta odola isurtzen ari zela ohartu baziren ere, batasun eta baikortasun hori ez ziren desagertu.
|
|
|
b) Espainiako eta Hego Euskal
|
Herriko
prentsa
|
|
|
Hego Euskal
|
Herriko
prentsa abertzalean, hala nola EAJk argitaratzen zuen Euzkadi egunkarian, neutraltasunaren aldeko jarrera hartu zuten, baina Alemaniaren eta Frantziaren artean hautatzekotan, Frantziaren aldeko jarrera hartu zuten. Kataluniako prentsa erregionalista ere aliatuen aldekoa zen, hala nola El Poble Català.
|
|
|
Irudia 10 Ipar Euskal
|
Herriko
prentsaren eta Eskualduna ren erosleak 1909ko inkestaren arabera. ........................................... 122
|
|
|
Prentsa ikertzean interes berezia jarri dugu, prentsak funtzio inportantea betetzen baitu gizartearen hezkuntzan. Prentsaren eta Euskal Herriaren arteko loturez anitz bada lantzeko, eta Euskal
|
Herriko
prentsak euskal gizartean daukan eta historian zehar izan duen eraginaz ere bai. Gure kasuan, 1914tik 1918rako Eskualduna k euskal gizartearen hezkuntzan zer egin zuen aztertu nahi dugu, zer balio transmititu zien irakurleei, zer ildo politiko, zer mezu.
|
|
|
Euskal Herrian ere horrelako zerbait gertatu zen, geroago aztertuko dugun bezala. Ipar Euskal
|
Herriko
prentsan ere iritziak eta politikak garrantzia eta presentzia handia izan zuten. Are gehiago, astekari horiek bultzatu zituztenak ez ziren kazetariak, baizik eta letra gizonak.
|
|
2015
|
|
|
Gerraurreko pizkunde horretako azken katebegia euskal prentsaren edozein ikerketatan erreferentzia saihestezin dugun Eguna egunerokoa da, euskara hutsez kaleraturiko lehenengo egunkaria. Espainiako gerrak Hego Euskal Herrian bezala, bestalde, Bigarren Mundu Gerrak izan zuen eraginik Ipar Euskal
|
Herriko
prentsan, gerraondoan Eskualduna aldizkaria zarratu egin baitzuten, jarrera sobera alemanzalea izan zuela argudiatuta. Diaz Nocik dioskunez (1995:
|
|
|
Ipar Euskal
|
Herriko
prentsari gagozkiola, ezin beste aldizkari elebidun bat ere ahaztu: gero ere aipatuko dugun Aintzina.
|
|
|
–90.eko hamarkadan aldaketa bat nabaritzen da: Hego Euskal
|
Herriko
prentsaren garapena eta irakurlegoaren hazkundea Iparraldean, Euskal Telebistaren ofizializatzea eta denetan ikuskari izatea, euskal irratien gero eta indartze handiagoa. (...)?
|
|
|
–Urte honetan [1999] uste da 4.000 Hego Euskal Herriko biztanle Lapurdin bizi direla, jatorriz gipuzkoarrak. Honek irakurlego berri bat ematen dio Hego Euskal
|
Herriko
prentsari Hendaiatik Baionaraino. Diario Vasco, Egunkaria, Deia eta Gara irakurtzen dira gero eta gehiago.
|
|
|
titulua euskaraz testua erdaraz praktikaz gain (kontrako praktikaz ere baliatzen ziren batzuetan, titulu sarrerak frantsesez eta testu nagusia euskaraz paratuta), editoriala (ateratzen zutenean) bi hizkuntzatan zetorren beti, eta barruan, jada aztertu ditugun beste aldizkarietan ohiko ziren euskarazko albistetxo laburrez gain, euskaraz idatzitako artikulu, erreportaia eta elkarrizketa luzeak ere (bizpahiru orrialdekoak) sarri sarri plazaratzen zituzten. Hori ez zen batere praktika ohikoa garai hartako Ipar Euskal
|
Herriko
prentsa elebidun abertzalean.
|
|
|
Gainerakoan, 1980ko hamarraldian loratu eta oraindik bizirik daudenetarik Ekaitza, Laborari (hau ofizialki abertzale prentsaren zakuan sartzen ez den arren) eta Ager (azken hau gaur egun elebiduntzat jo ezin badaiteke ere) aipatu behar ditugu. Horrez gain, Ager-en egungo egoera aipatzen hasita Lema kazeta izendatzea ere ezinbesteko denez, hori ere izango dugu gogoan, eta baita Enbata ere, beste guztiak baino dezentez lehenago sortua izanagatik oraindik erreferentzia garrantzitsua delako Ipar Euskal
|
Herriko
prentsa elebidun abertzalean. Tira bada, ikus dezagun beste barik zertan den euskara gaur egun kazeta horietan.
|
|
|
Garrantzitsua da, bestalde, berboi erreparatzea, garai hartan boladan zen elebitasunaren diskurtsoari azpiak jaten dizkiotelako, elebitasun orekatuarena oinarri sendorik ez duen diskurtso interesatua dela frogatuta. Siadecoren aldarriak ez zuen ordea behar bezainbat oihartzun izan kazetagintza abertzalean, sasoi hartan Hego Euskal
|
Herriko
prentsa munduan eredu elebiduna hobetsi zutelako. Ba ote zen ordea beste bide bati (euskara hutsezko kazetagintzari) ekiteko baldintza objektiborik?
|
|
|
186). Garai hartako Hego Euskal
|
Herriko
prentsaren panoramaz, berriz, Siadecoren lanak argibide dezente damaigu. Aipu luzea lekualdatu dugu bertatik, interesgarria delakoan (1979:
|
|
|
azterketako datuen arabera (Nor taldea, 2000: 201), honako hauek dira Euskal
|
Herriko
prentsa irakurleek gehien irakurtzen dituzten egunkari elebidunetan ageri diren euskara ehunekoak:
|
|
|
Hori argi geratu da ikerketa honetan bertan. Azterturiko sei kazetak (izan) dira Euskal
|
Herriko
prentsa abertzale elebidun garaikidearen bandera ontzi nagusi, baina euren mende laurden pasako historian (gogoratu Enbata 1960an atera zela estreinakoz kazeta politiko modura) euskarak ezin izan du gutxieneko zentralitaterik ezarri berauen orrialdeetan. Datu hauek esanikoa berretsi baino ez dute egiten:
|