|
2005
|
|
|
Nik ez ditut hemen eskasia hauek guztiak aipatzen besteentzako gaitzespen bezala baizik eta, egiaz, nik neuk nire gain hartu dudan lanaren aitzakia iragankor bat bezala. Guztia hain hertsiki lotuta eta trabatuta baldin badago, azken batean, ezinezkoa da
|
herri
leinu bati berari dagokion lekua zuzen atxikitzea ezta horietako bakar bat bera ere zehatz mehatz deskribatzea, baldin eta berau bestelakoekin konparatzen ez badugu. Konparaketa hau, beti ere, oso gauza zaila da:
|
|
|
Konparaketa hau, beti ere, oso gauza zaila da: ze, batetik, nik dakidala ez dago oraindik antzeko helburuarekin egindako
|
herri
leinu bakar bati buruzko ikerketarik eta, bestetik, eskura ditugun hizkuntzei buruzko lanek ez dituzte konparaketa orokor egokiak eskaintzen. Hizkuntz lan horiek, aldiz, bestelako gauzetara eta lanetara bidaltzen gaituzte ia beti:
|
|
|
Deskribapen berezi baina oso bat, benetako euskal
|
herri
leinuaren monografia bat, burutzeko ahalegin honetan, egiaz, saiatu egingo naiz oztopo horiek guztiak gainditzen eta niregan bertan dagoen oztopo handiagoak (aldez aurretik hau aipatzeak ez dakarkio ezer onik irakurleari) uzten didan bezainbeste argitasun eskaintzen. Euskaldunak euren ohituren, hizkuntzaren eta historiaren arabera ezaugarritzen ahaleginduko naiz, azken honen barruan jakina Espainiar penintsularen jatorrizko biztanleei buruzko ikerketa osoa kokatuko delarik.
|
|
|
Ondoren bakarrik erantzun ahal izango diogu galdera honi: euskaldunek
|
herri
leinu isolatu bat osatzen dute edo hauek handiagoa den beste baten zati bat bakarrik dira. Eta, kasu batean edo bestean, orduan bakarrik ere ahal izango ditugu euskaldunak zuzen sailkatu, posible den neurrian, hauek herri leinu guztien jatorri taulan ondo kokatu.
|
|
|
euskaldunek herri leinu isolatu bat osatzen dute edo hauek handiagoa den beste baten zati bat bakarrik dira? Eta, kasu batean edo bestean, orduan bakarrik ere ahal izango ditugu euskaldunak zuzen sailkatu, posible den neurrian, hauek
|
herri
leinu guztien jatorri taulan ondo kokatu.
|
|
|
Eta hau honela da, nahiz eta beraiek giza-talde arras txiki batean biltzen diren, eta nahiz eta ez dirudien haiek inoiz beste batzuk bezain zabalduak eta adar ezberdinetan bananduak —germaniarrekin eta eslabiarrekin gertatzen den bezala— egon direnik. Ausartu egingo naiz, horrela, euskaldunak ez
|
herrien
leinu baizik eta herri leinu bat bezala ezaugarritzera. Hauek geografikoki eta historikoki itxirik eta bereizirik dagoen osotasun trinko bat eratzen dute.
|
|
|
Eta hau honela da, nahiz eta beraiek giza-talde arras txiki batean biltzen diren, eta nahiz eta ez dirudien haiek inoiz beste batzuk bezain zabalduak eta adar ezberdinetan bananduak —germaniarrekin eta eslabiarrekin gertatzen den bezala— egon direnik. Ausartu egingo naiz, horrela, euskaldunak ez herrien leinu baizik eta
|
herri
leinu bat bezala ezaugarritzera. Hauek geografikoki eta historikoki itxirik eta bereizirik dagoen osotasun trinko bat eratzen dute.
|
|
|
Hauei erantzun bat ematea ezinbestekoa da, zinez, beste hainbat kuestio ere argitzeko: Italiako zati bateko eta Frantziako jatorrizko biztanlegoari buruzko kuestioa, oraindik ilun diharduen eta inoiz erabat azaldu ez den
|
herrien
leinu zeltari eta hauen kokalekuari, migrazioei eta arrastoei buruzko kuestioa, euskarak gaelerarekin [Irish language] eta cymruerarekin [Welsh language] eduki dezakeen ahaidetasunari buruzko kuestioa eta, hauetaz aparte, eztabaidagarriak diren beste puntu askori buruzko kuestioak. Galdera eta kuestio hauek denak, atal batean gutxienez, euskal hizkuntzaren ikerketa zehatzaren laguntzarekin bakarrik azaldu ahal izango dira.
|
|
2007
|
|
|
Hala ere, edo beharbada horregatixe? oso gutxi erabiltzen du nazio terminoa, usuago herri, leinu,
|
herri
leinua. Haren testuetan arrunta da, modu bibliko eta liturgikoaren eran, nazio eta herri sinonimotzat edo aldaki erretorikotzat txandaka ibiltzea (Humbolt ek
|
|
|
Baina lituaniera, darrai Kant-ek argudiatzen? ez da bakarrik lituaniarrentzat onuragarria, eta horregatik landu eta irakaskuntzaratu beharrekoa; eta lituaniarrak lituanieraz eskolatzea ez da bakarrik probetxuzkoa Estatuarentzat, hala hiritar ilustratu eta nortasuntsuak izanen dituelako; baizik eta, lituaniarrek euren originaltasun edo berekitasuna («Eigenthümlichkeit») eta «aspal aspaldiko
|
herri
leinu [nazio], orain barruti estu batean hesitu eta irlaturiko baten hizkuntza nahasigabea» garbi gordetzea, interes ez txikikoa da zientziarentzat ere (gizadiarentzat), antzinatearen eta herrien migrazioen ikerketarentzat bereziki708 Holakoak hiztegi lituaniera aleman
|
|
|
Hauek baliatu egiten dira hartaz, jakin gabe nola beraiek eratu dituzten haiek. Hala eta guztiz ere hizkuntzek
|
herri
leinu hazkorrekin eta haiei itsatsirik izan behar dute hozituak, haien izpiritu berekitasunetik, honek baitie ezarri hainbat muga. Ez da hitz joko hutsala, hizkuntza [kasu hemen singular eta pluralaren bereizkuntzari!] bere berezko ekintzan bere baitatik bakarrik eta jainkotiarki libre jariatzen aurkeztea, ordea hizkuntzak lotuak eta menpekoak nazioei, horienak baitira berak.
|
|
2008
|
|
|
Oso elkarte itxi eta sekretua da Awa,
|
herriko
leinu eta klanetatik kanpo funtzionatzen du eta, nerabetan iniziatu arren, gutxi batzuek baino ez dituzte sekretu guztiak ezagutzen. Olubaru da Awa elkarteko buru,, okerraren hizkuntzaren maisu?
|
|
2011
|
|
|
Cachopinek Euskal
|
Herriko
leinu eta pertsonaia askori eman zien jatorri troiarra, Diogenis erreginaren eta bere semeen bitartez belaunaldiz belaunaldi jasoa, hala nola, erromatarren aurka borrokatu ziren kapitainei (Julio eta Anquises), Bizkaiko jaunei, Gebarari, Lezcanori, Altamirako Aznarri eta Hedoni, eta abarri.
|
|
2013
|
|
|
Tubalen mitoa nagusi izan bada ere, Eneasen istorioa ez zaio guztiz arrotza euskal kulturari, apologisten artekoari behintzat. Julen Arriolabengoak aztertu duenez,. Cachopínek Euskal
|
Herriko
leinu eta pertsonaia askori eman zien jatorri troyarra, Diogenis erreginaren eta bere semeen bitartez belaunaldiz belaunaldi jasoa, hala nola, erromatarren aurka borrokatu ziren kapitainei (Julio eta Anquises), Bizkaiko jaunei, Gebarari, Lezcanori, Altamirako Aznarri eta Hedoni, eta abarri? (2006, 136).
|
|
2014
|
|
|
azalaren kolorea, begiena eta ilearena, etab.; Austriak, Suitzak, Holandak eta Belgikak azterketa jarraitu dute. Konklusioa izan zen Europaren barruan arraza ezberdinez mintzatzeak ez zuela zentzurik(, tipo germaniarra?,, tipo latino edo erromatarra?, etc.); dagoena?
|
herri
leinu? [. Volksstämme?] historiko diferenteak dela, horietako bakoitzean eta guztietan arraza ezberdinen ezaugarri morfologikoak nahaski detektatzen direlarik.
|
|
|
Nazioa eta arraza, orobat, bata bestearekin zerikusirik ez duten kontzeptuak direla. Egungo hizkuntz herriek edo nazioek ez dute inoiz arraza talde jakin baten mugekin kointziditzen, ez Frantzia ez Alemania dago arraza baten gainean zutitua, arraza nahasketak diren
|
herri
leinuen gainean baizik1451.
|
|
2017
|
|
|
Hizkuntzak, konstituzioak, ohiturak, aurpegi itxurak, hitz batean, beraiei inguratzen dien guztiak lurraren itxura barneezaugarritzen ditu euskaldunak
|
herri
leinu banandu eta huts bat bezala (XIII, 13).
|
|
|
Mende bat igaro baino lehen, agian, euskara hizkuntza bizien zerrendatik desagertuko da. [...]
|
Herri
leinu baten desagerpenak[...] sentsazio mingarri bat sorrarazten du beti (XIII, 9).
|
|
|
Euskal kasu honek, alabaina, politikariaren dilema hura ekartzen dio gogora eta, horren haritik, hausnarketa orokor hau eskaintzen digu: " Geroz eta ohikoagoa da estatu berean
|
herri
leinu ezberdinak elkartzea", baina" orain arte gehiago pentsatu da ezberdintasun horiek dakarzkiten zailtasunen ezabapenean eta ez hainbeste singulartasunak bere baitan daraman onuraren erabilpenean" (XIII, 14). Galderak galdera, beti ere, bere asmoa euskaldunak euren" singulartasun nazionalean" kontsideratzea da; eta, egiaz, horren haritik ulertu behar da ere horietaz hitz egiterakoan maiz erabiltzen duen" leinu karaktere" kontzeptua.
|
|
|
Asko dira euskaldunak izendatzeko erabiltzen diren hitzak" Biscayens"," Basques"," Señorio"," Bascongadas"," Vizcainos"," Guipuzcoanos"," Alaveses", baina horiek denak partzialak dira: " Zorigabeko
|
herri
leinu honek, honela, bere izenaren batasuna bera ere galdu du". Horrexegatik, eta bere ikerketaren abiapuntuari eta helburuari so eginez, honako erabakiaren berri ematen digu Humboldtek hor bertan:
|
|
2021
|
|
|
Harria eta egurra ere, eskualdeko paisaia naturalari eta historiaurreko megalitoei erreferentzia egiteaz gain, gizasemeen tradizioarekin lotzen ziren, adibidez, zurgintza edo errementaritzaren ogibidearekin, baserri munduko kirol eta tradizioekin, aizkolaritza edo harri jasotzearekin. Bestetik, haritzaren erabilerak, besteak beste, Gernikako arbolaren sinbologiari egiten zion aipamena; Euskal Herriko zuhaitz mitifikatuena izanik, nazioaren pater ‘aita’ konnotazioa gehitu izan zaio haritzari, bere adarretatik
|
herriaren
leinua loratzen dela. Gainera, material gogor horien langintzak obren karga maskulinoa areagotzen zuen; indar, ausardia eta zuhurtasunaren balioak gehitzen zitzaizkien obrei, baita euskal artisten irudiari ere.
|
|
2023
|
|
|
Edo bestela esanda, hiru txapelgorri odol goseek euren burua Kale Nagusiko jauregi hartarantz bidean ikusi zuten, Maria Luisa de Zamudio y Sanchez de Mansoa andre txit gorenari bere bilobari egindako mehatxuak eta nolatan azalduko zizkioten hausnarrean. Nola edo hala, baina baita aitonaren desagerpenaren berria herritik barrena hedatu bezain laster ere, Zamudiotarren buruarengana jo behar izango baitzuten argibide ematearren, zamudiotarrak baitziren
|
herriko
leinu karlista zaharretariko bat, karlistadetarako armak jauregiko soto zein ganbaran harri arteko zirrikituetan ezkutatzen zituztenetarikoak, baliteke herriko erreketeari hornitzeko diru gehien eman zutenak ere izanak, herrian antzinatik karlistak nagusi baitziren, erabat. Horregatik ere Altxamendua hain erraz eta erabat garaitu zen gerraren aurreneko egunetan, aspalditik egundoko ganoraz prestaturik eta behar beste horniturik baitziren herriko txapelgorri guztiak.
|