|
2001
|
|
|
Begiak ixten ditut eta bihotzean min dut; eskola garaietan, eguerdi aldera, harri zorrotz ukaldika erdizkatzen genituen kuskandelen zauri mutuak jagoitik uler ditzaket, bide nagusia abandonatuz,
|
herriko
hilerrira solaskide eske zuzentzen naizenean. Munduaren endelegatze uneak segundo apurra baino ez dit irauten, baina aldi oroz xehakatzen nau.
|
|
2005
|
|
|
Ibarrangelu amaitu eta berehala, Elantxobera norabidean ezkerrera, markaturik dago Ogoñoko lurmuturra. Bide hori hartu daiteke,
|
herriko
hilerriraino doan bidea, han hasten baita Elantxobeko zaindarira igotzeko bidea.
|
|
|
Begira, gure
|
herriko
hilerrian hilobi monumentu bat daukagu, goiko
|
|
|
" Mateo Taboada ez da barku honetarik aterako ez bada gure
|
herriko
hilerrira joateko!".
|
|
|
" Gizon honek gure
|
herriko
hilerrian egon behar du, Mateo Taboada letra handiz dioen marmolezko lauza baten azpian... eta gurutzerik gabe!".
|
|
|
Inork ez zion esan dozenaka zirela
|
herriko
hilerrian izena eta heriotza data ere aski handian ageri zuten hilobi hutsak. Beharbada ez zuten horren akordurik eduki nahi itsas zabalean, konprenitzekoa da.
|
|
|
Eta geroztik ez zion inori hitzik egin, ilea eta bizarra moztu gabe eman zuen marea osoa, halako esku ona zeukan Patxo Laskibarren doako zerbitzuei muker eginda. Bakean utzi zuten, bazuen arrazoirik, letra handiz egon behar zuen Mateo Taboadaren izenak
|
herriko
hilerrian, eta harriaren azpian Mateo Taboadaren gorputza, orain dagoen bezala, letrak kolokan dauden arren eta gaineko triskelea higatu samarra. Kubertan, kamainan, jantokian, faktorian, zerbait zekienak deus ez zekienari eman zion orduan, ahapetik, Nemesio Arozenaren haserrea pizteko beldur, hildakoaren berri.
|
|
2006
|
|
|
janari gehienak lizunduta eta txartuta iritsi ziren, eta horiek jan bezain pronto hasi ziren indioak gaixotzen. Ordu gutxitan hil omen ziren 50
|
Herriko
hilerrian aski leku ez zegoenez, mendian ehorzten zituzten, beren usadio eta kantuekin. Militarrak gero eta urduriago, talde osoa inguratu egin zuten.
|
|
|
San Martin egunean bertan hobiratu zuten William Graeme etxeko lorategian, jauregiko hil kapera ilun, dotore eta aitzurdin garestiko batean, juxtu, jauregiko pareta handi bat bitarteko,
|
herriko
hilerriaren beste aldean.
|
|
|
Hurrengo egunean eman zioten lur Barbara Alleni
|
herriko
hilerrian, bazter batean, William Graemeren hil kaperaren beste aldean, pareta handi bat bitarteko.
|
|
|
Barbara Allenen hilobian,
|
herriko
hilerrian, txilar bat jaio zen, sustraiekin pipak egiteko erabiltzen diren txilar zurtoin luze eta zuztar egurtsu horietako bat, eta denborarekin lore zurixkako zuhaixka handi samarra egin zen.
|
|
2007
|
|
|
Adibideak biderka nitzakeen. Batzuetan
|
herriko
hilerrira nindoan eta bakartasun linguistikoz negarrez eta doluz hausten nintzen. Plastikozko liliak antolatzen nituen, gurasoen alde pausatu ziren marmolezko plakei hazten zihoakien goroldioa kentzen nien eta egiazko loreak ureztatzen.
|
|
|
"... abisatzen zaitugu Domingo Irrizar, berrogeita hamaika urtekoa, zendu zaigula batbatean, Gorpua Donapaleuko ehorztetxean kausituko duzue. Ehorzketak heldu den astelehenean iraganen dira
|
herriko
hilerrian. Eskerrak gure penetan parte hartu nahi duenari.
|
|
2009
|
|
|
Basilikaren ondo ondoan,
|
herriko
hilerria. Bertara sartuta, arretaz begiratuta, izen ezagun bat aurkituko dugu:
|
|
|
Filmaren laburpenaEloy 19 urteko nerabeak bere gurasoek
|
herriko
hilerrian duten marmoldegian lan egiten du. Bere lana hilobietan hilarriak eta irudi apaingarriak banatzea da.
|
|
|
Zeremonia erlijiosoaren ostean,
|
herriko
hilerrira eraman dute gaztearen gorpua.
|
|
|
Egun osoa zer egin jakin gabe egon omen zen. Azkenean, baina, gorpu hura bere
|
herriko
hilerrira eraman behar zuela ulertu omen zuen. Bere hitzetan,, itsasoan hildakoek lurrean hartu behar dutelako atseden, beste hildakoen konpainian?.
|
|
|
Udalean, ordea, ez zuten Fidel Kanbon lurperatuta zegoela ziurtatzenzuen agiririk. Hala ere,
|
herriko
hilerrira joan zen Agurtzane. «Frantzian lurperatzaileak hilerritik gertu bizi dira.
|
|
|
Herrigunearen gain gainean ezinbesteko bisita:
|
herriko
hilerria dotorea da, eta behialako baseliza baten egitura erakusten du.
|
|
|
Bihar da azaroaren 1a, Domu Santu eguna, erlijio kristauak hildakoak gogoratzen dituen eguna. Kristautasunaren ohiturek geroz eta indar gutxiago duten arren, urtero legez Euskal
|
Herriko
hilerriak lorez eta jendez beteko dira bihar, eta heriotza, gehiago edo gutxiago, hil direnen oroitzapenaren bitartez, bizidunen aurrera etorriko da. Pertsona bakoitzak bere modura bizi du heriotza, bai berea, baita besteena ere.
|
|
2011
|
|
|
Ez dut esan nahi Kerameikosera izan behar duela derrigor, edo Appia Anticara (jende askok bisitatzen ditu hor katakonbak). Edozein
|
herritako
hilerriak dira kuriosoak, merezi dute, Gaztelako herriska bateko kanposantutik (Unamunoren" corral de muertos, entre pobres tapias,/ hechas tambien de barro") British Museumen ikusten diren Mausoleoaren pusketaraino. Hamaika historia familiarren lekuko isilak, birproduzitu ohi dituzten estereotipoen azpitik, inon ez baitira ageriago aurkitzen gizarte baten topikoak.
|
|
2012
|
|
|
Berako hilerriaAbenduaren 6an Nafarroako Bera
|
herriko
hilerrian egindako omenaldiak gogora ekarri zituen bertan fusilatu eta lurperatutakoak. Ehundik gora gorpu dira hilerriko paretaren ondoan lurperatutakoak.
|
|
|
Arazo honi konponbidea ematearren, bihar bertan, denbora galdu gabe eta Domu Santuen egunarekin batera, hasiko zaie irakasten" Historia de España Primera Parte, De la edad de piedra hasta Viriato". Eskolak
|
herriko
hilerrian emango dira, gaueko hamabietatik aurrera, Espainiako zoombie rik beldurgarrienak irakasleak izanik. Zuek ere gonbidatuta zaudete.Juankar LOPEZ MUGARTZA
|
|
|
Arazo honi konponbidea ematearren, bihar bertan, denbora galdu gabe eta Domu Santuen egunarekin batera, hasiko zaie irakasten" Historia de España Primera Parte, De la edad de piedra hasta Viriato". Eskolak
|
herriko
hilerrian emango dira, gaueko hamabietatik aurrera, Espainiako zoombie rik beldurgarrienak irakasleak izanik. Zuek ere gonbidatuta zaudete.
|
|
2013
|
|
|
Egun hartan, Hamza bakarrik joan zen?
|
herriko
hilerri tipian inortxo ere ez?, baita Yazîdekin ohiko asaskaldia egin ere, harekiko solasaldian: kakiagatik izan ez balitz?
|
|
|
Ikertu ba ote dagoen aukerarik zure
|
herriko
hilerrian bisita gidatuak egiteko. Zer iritzi duzu nekroturismoaz?
|
|
|
Bera izan zen Nafarroa guztian fusilamendu gehien egin zen herria. Gipuzkoako preso anitz ekarri zituzten Berako harrobira fusilatzera, eta
|
herriko
hilerrian lurperatu zituzten. Datu ofizial argirik ez badago ere, zenbait iturrik 200 hildakotik goiti zenbatu dituzte.
|
|
2014
|
|
|
–Bai, badakit. Behin hiletaren iruzurra burututa, emakumearen gorpuak bere
|
herriko
hilerrian, zegokion hilobian atseden hartu behar zuela iritzi nion, begirunea zor niolako. Karola arduratu zen horretaz guztiaz, baina presaka aritu behar izan zuen eta zailtasunak eduki zituen hilarria erabat ixteko.
|
|
|
Gero bi aukera daude, Ezkurrara itzultzea pistan barna edo Erakurrira garaman bidea hartzea eta kilometro baten buruan, uraren deposituaren beheko aldetik Ibia baserrira joatea Baztanea bordara doan pistatik segiz.
|
Herrira
hilerri eta elizako bidetik iritsiko lirateke edo Matxinea eta garbitegi ondotik.
|
|
2015
|
|
|
Plaken, monumentuen eta oroitarrien kontrako atentatu eta hondapen olatu bat Euskal Herri osoko zenbait tokitara hedatu zen. Ezkabamendi eta inguruko
|
herrien
hilerrietan ugaritu ziren bereziki atentatu haiek. Ekintza guztiak Falange y Tradicion zeritzon talde batek sinatzen zituen.
|
|
|
Heriotze Joanden astean, martxoaren 17an, gure
|
herriko
hilerrian ehortzia izan da Michel Coint jauna, 84 urtetan zendua. Gurmençon herrian bizi zen, Biarnoan.
|
|
2016
|
|
|
Orduko dokumentuetan jasotzen denez, 1936 eta 1939 urteen bitartean 3.000 pertsona inguru fusilatu zituzten Gipuzkoan, horietako asko Hernanin. Ondoren,
|
herriko
hilerrian lurperatuak izan ziren. Gaur egun, biktima horien artean 300 lagun inguru identifikatzea lortu da.
|
|
2018
|
|
|
Lazkaoko Beneditarren Dokumentazio Gunera jo nuen liburu baten bila. Euskal
|
Herriko
hilerrietako irudiak eta grafia biltzen dituen lana da. Ideia horrekin joan nintzen, eta han Juan Jose Agirre ezagutu nuen.
|
|
|
Erran gabe doa, Xamarrena behar zuen idatzirik. Ez nintzen bakarra, bazen jende gehiago; horrek zuen
|
herriko
hilerria berritu eta bertakotu neurri batean, iraganari so aitzina egiteko. Hasiak ere ginen Oteiza konprenitzen, kostata, ez pentsa.
|
|
2019
|
|
|
Andoaingo Tours-eko San Martin elizan egin zen hileta meza, eta
|
herriko
hilerrian datza lurpean.
|
|
2020
|
|
|
Han ere, hemen bezalaxe, ikasleok txol asperturik ginen gaueko orduetan. Hori dela eta, irakasleetako batek
|
herriko
hilerrira eraman gintuen eta bertan beldurrezko ipuinen irakurketa ozena egin genuen. Hara joan ginen gehienok pijama jantzita.
|
|
|
Orotara, 30 ibilgailu ziren, 60 hilotz eramaten. Inguruko
|
herrietako
hilerrietara eraman zituzten, horietan errausteko.
|
|
|
–Santutzat daukanak hala dei diezaiola nahi badu. Badakizu zer ipintzen zuen nire
|
herriko
hilerri zaharreko atarian?
|
|
|
Bi urte lehenago hil zen Mercedes andrea.
|
Herriko
hilerrian daude biak, betiereko atsedenean.
|
|
2021
|
|
|
Aspropyrgoseko Udalak ez zien erroldatzen utzi, ez dituelako txabolak etxebizitzatzat hartzen. Hori dela eta, Nikos ezin izan dute lurperatu bizi zen
|
herriko
hilerrian. Ijitoak duela 1.000 urte baino gehiago iritsi ziren Greziara, baina askok ez dute nazionalitaterik.
|
|
|
Bere amak gorpua hiletetan izatea nahi zuen, eta ez gintuzten utzi. Donostiako tanatoriotik, Guardia Zibilak, Rodriguez Galindoren zuzendaritzapean, zuzenean eraman zuen gorpua
|
herriko
hilerrira," eskoltatua". Hilerri bereko lokal batean sartu zuten.
|
|
|
Nire inkontzienteari kosta egin zaio bere
|
herriko
hilerria zela sinesten, eta egin duenean galdera sortu zaio, zer dela eta nago goitik begira, oin planoan bezala ikusten dudan hilerriari begira?
|
|
2022
|
|
|
Baina, horrez gain, hilerri guztiek bezala, Azkoitikoak ere baditu herritar gutxik ezagutzen dituzten hainbat bitxikeria, eta horiek azaldu ditu Juan Bautista Mendizabal historialari eta gida azkoitiarrak. Egunotan herritar asko joango da bere
|
herriko
hilerrira, eta momentu egokia izan daiteke toki horri beste begi batzuekin begiratzeko. Pista batzuk eman ditu Mendizabalek.
|
|
|
" Ukitu erromantikoa eta malenkoniatsua du, eta, gainera, atzeko ikuspegi horrekin, hilerriko ikusgarriena eta ederrena da", iritzi dio Mendizabalek. Gainera, familia osoa Azkoititik kanpo bizi den arren,
|
herriko
hilerrian hilobiratzen dituztela esan du historialariak. Altuna Portu familiako panteoia ere berezia da, Carrarako marmolez egindakoa, kolore zuria eta grisa uztartuz.
|
|
|
Gaztearen familiari itsasoak itzulitako gorpu bat eraman zion Gendarmeriak, baina hark ez du inoiz ezagutu bere seme gisa.
|
Herriko
hilerrian lurperatu zuten.
|
|
|
Zoritxarrez, batzuetan, itotako itsasgizonen gorpuak ere agertzen ziren. Nortzuk edo nongoak ziren jakin ezik,
|
herriko
hilerrira eraman eta behar bezala lurperatzen zituzten.
|
|
|
Gainera, urtean zehar poesia, kantua eta dantza ardatz izango dituen emanaldiak gauzatuko dituztela jakinarazi dute ere.Kandido Sasetaren gorpuzkinak 2008ko martxoaren 14an aurkitu zituzten Arecesen (Asturias) beste ehun bat gidariren gorpuak ere lurperatuak zeuden lekuan, gehienak EAE ANVko militanteak. Orduz geroztik, Sasetaren gorpuzkinak bere
|
herriko
hilerrian atseden hartzeaz gain, memoria eta erreparazioaren bidean hainbat urrats eman dira bere jaioterrian. Udalak omenaldia eskaini zion, eta 2017an herriko plaza bat ere eskaini zitzaion Muliateko etxe berrien aurrean.
|
|
2023
|
|
|
Martzeli esker ere zen sortu Lauburu elkartea Euskal
|
Herriko
hilerrien aberastasuna ezagutarazten eta salbatzen zuela. Euskal dantzen agerpenak elizetan ulertzen eta errespetatzen lagundu du ere, hala nola Ezpata dantza.
|
|
|
Gure
|
herrietako
hilerriak urreliliz loreztatu dira. Gure etxetako hilen oroitzapenez, errespetuz, gure gogoan aitzina bizitzen segitzen dutela.
|
|
|
Erdiak baino gehiago Extremadurakoak ziren, Espainia hego mendebaldekoak. Eusko Jaurlaritzak, Aranzadi zientzia elkarteak eta Urduñako Udalak 71 hildakoren gorpuzkiak berreskuratu dituzte
|
herriko
hilerrian 2014ko ekainean eta 2022ko abenduan egindako indusketetan, eta, orain, haien senideak bilatzeko, Espainiako eskualde horretara joango da Jaurlaritza. Igandean izango dute lehen hartu emana, Castuera herrian (Badajoz), eta gorpuzkiak berreskuratzeko egindako lana aurkeztuko diete elkarte memorialistei, biktimen senideei eta hedabideei.
|
|
|
Haren hezurrak non gordeta zeuden, hori zalantzan izan zen urte askotan, bi teoria nagusitu baitziren: lehenak zioen hezurrak lapurtu egin zituztela; bigarrenak, Altzon bertan zeudela,
|
herriko
hilerrian lurperatuta. 2020ko abuztuan argitu zen misterioa, ordea:
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren memoria arloko ordezkaritza bat Urduñako espetxean hildako presoen senideen bila ari da Extremaduran,
|
herriko
hilerritik ateratako gorpuzkien identifikazio genetikoa egiteko. Larunbatean aurkeztuko ditu orain arte egindako lanak Castueran (Badajoz).
|
|
|
Hilobi bakoitza zen eskultura bat, obra bat, eta labirinto batean bezala galdurik pozten zen ezagunak zitzaizkion izenak irakurtzean hobietan, adibidez Charles Chaplin, Jim Morrison, Pierre Bourdieu... Ez dabil hain lasai, aldiz, Xalbaten
|
herriko
hilerrian, aterkia eskuan, langarra euri erauntsi bihurturik, ezagunak zaizkion abizenen artetik, jendearen etxeko sukaldera baino barnago baimenik gabe sartzen ari delako inpresioarekin, Vermandois deituraren bila, marmolezko, granitozko edo harri zurizko hilobietan. Espero zuen aise kausituko zuela haren hobia, beste guztiak baino handiagoa eta distiragarriagoa izanen zelakoan, baina oinetakoak eta galtzerdiak blaitu arte kosta zaio aurkitzea, berez hain handia ez den hilerrian.
|