|
2002
|
|
|
utz ditzagun dauden egoerak dauden moduan eta gutxienez jar dezagun aldaketarako ahalegina hastear direnekin.
|
Herri
elebidun batean bagaude, horri aurre egin behar zaio eta bietan funtzionatu behar da, zerbitzuak ere bi hizkuntzatan emanez. Eta hori, kasurik gehienetan, ez da ematen, nahiz eta tartean dauden eragile guztiak euskaldunak izan.
|
|
|
Arlo horretan oso ikuspegi berriekin lan egiten ari da, alfabetatzearenfenomenoa muga estuegietatik atera, eta kultura, ideologia eta euskararen erabilerak osaturiko parametroen barruan kokatzeko ahalegina eginez, XIX. mendearenerdialdetik gaur egunera arteko epeari dagokionez. Zentzu horretan aztertu diraalfabetatzearen eta eskolatzearen arteko harremana, helduen alfabetatzea, herri kultura eta alfabetatzea, eliteen kultura, euskararen erabilerak, etab20 Ikerketahorien ondorio gisa, euskal alfabetatzearen ereduaren ezaugarri garrantzitsuenakzehatz daitezke,
|
herri
elebidun baten alfabetatzeak dituen oinarriak jasoz.
|
|
|
Nekez aurki daiteke beste eskualderen bat Euskal Herri guztian zehar Debagoienaren ahalmenaren bezainbestekorik eskainiko duenik: bederatzi
|
herri
elebidunen gurari amankomunatua, MCCrenmailako kooperatiba mugimendua, Mondragon Unibertsitatea eta Goiena Komunikazio Zerbitzuak ez dira gero artalak 65.000 biztanle baino ez dituen ingurumarian. Ondorioz, ulergarri da Eusko Jaurlaritzak zein Euskaltelek eskualde beronetan kokatu nahi izatea herri ekimen eta administrazio publikoaren arteko lehen esperientzia.
|
|
2004
|
|
|
Hartara, elebitasun sozialak eta banakoak sortzen diguten nahasbide etengabearen hizpidean barrena abiatu aurretik, besterik ezean eta hobe beharrez, egin dezagun argi apur bat honako honetan. Munduan, euskaldunon gisa bertsuan milaka
|
herri
elebidun daude. Alegia, herri horien jatorrizko hizkuntza mintzo zen lurraldean egun beste hizkuntza bat ere erabiltzen da bertakoaren aldamenean, edo, hobeki esan, bertakoari gain hartuz.
|
|
|
Irudipena dut, ez da besterik, baina bada zerbait: irudipena dut, nioen, euskal
|
herri
elebidunaren aldeko iritzi horretan ez ote duen eragin handiagoa erdararen aldeko aukera ideologikoak irizpide soziolinguistikoen zerak baino. Aukera ideologiko horren esanetara makurtuago ikusten dut Salaburu teoriazko jakite alorrean baino:
|
|
|
Arana Martijaren besteak, erdal elebakarrak alegia, baina Euskal
|
Herri
elebidunaren alde omen daudenak, pozik daude elebitasun sistema honekin: sistema honek ez baititu behartzen eurak elebidun izatera.
|
|
|
Elebitasunaren ideologian bazka eta bazka ari denak ere gauza bertsua pentsatzen du: Euskal Herria,
|
herri
elebiduna dela. Eta halarik ere, Euskal Herria ez da herri elebiduna, elebitasunean bizitzea ezinezkoa den herrialde bat delako gurea.681 Zertan da orduan buruan iltzaturik daramagun aurreiritzi maltzurraren jokaldia?
|
|
|
Euskal Herria, herri elebiduna dela. Eta halarik ere, Euskal Herria ez da
|
herri
elebiduna, elebitasunean bizitzea ezinezkoa den herrialde bat delako gurea.681 Zertan da orduan buruan iltzaturik daramagun aurreiritzi maltzurraren jokaldia. Antza denez, azken gabeko gortasun honetan, hitz maltzur horren aurrean bildots otzana bihurtzen da euskaltzalerik euskaltzaleena bera ere:
|
|
|
667 Gotzon Garate: Euskal
|
Herri
elebidun, Jakin, 2000, 83.
|
|
|
242 Iñigo Kastresana euskaraz mintzatzeagatik atxilotu zuten, baina honelako adibideak ezin konta ahala dira: . Berak (ertzainak) esan zidan ulertu behar nuela
|
herri
elebidun batean bizi garela eta berak gaztelaniaz hitz egiteko eskubide osoa zeukala. Nik euskaraz egiten nuen.
|
|
2007
|
|
|
Ustezkoa diogu, nor den ez dakigulako. Eusko Jaurlaritzaren hizkuntza eskubideak babesteko bulegoaz baliatuta, kexa bat ezarri zuen
|
herri
elebidun batean ele bakarreko kartelak jarriak genituelako. " Jaurlaritza".
|
|
|
2 Euskal
|
Herriko
elebidunen artean euskara erabiltzen dutenen proportzioa, oro har, ez da askorik aldatu azken 20 urteotan, baina lurraldez lurralde aztertuta alde aipagarriak agertzen dira: EAEko elebidunen erabilera proportzio bertsuan mantendu dira, Nafarroan 65 urtetik beherakoengan jaitsi da eta Iparraldean 35 urtetik beherakoengan igo da.
|
|
2008
|
|
|
Bere ezaugarri soziodemografikoengatik eta soziolinguistikoengatik iruditu zitzaigun Zarautz toki aproposa: herri urbanoa eta modernoa izateaz gain, herri nahiko euskalduna da Zarautz (Euskal Herriko testuinguruan); 20.000 biztanle baino gehiagoko Euskal Herriko hiri eta herri guztiak kontuan hartuta, Zarautz dugu (zentsuetako datuen arabera, betiere4),
|
herririk
elebidunena. Oinarrizko ezaugarri horiek laborategi egoki bihurtzen zuten Zarautz.
|
|
|
Hori bai, Gotzonek euskararen aldeko hautua egin zuen eta Unamunok espainolaren aldekoa. Pertsonak bai izan gaitezke elebidunak, baina
|
herri
elebidunik ez dago. Itxura hori izan dezake momentu batean, baina argi izan behar dugu bietako hizkuntza bat galtzen ari dela.
|
|
2009
|
|
|
Euskaraz eta gaztelaniaz informatzeko gai den taldea nahi dugu, gure ustez hau
|
herri
elebiduna delako. Funtzionamendua normalizatzen denean, informazioari eskainitako bi programa izango ditugu:
|
|
2010
|
|
|
Hitzaldiak bazterrak harrotu zituen, jakina, baina Unamunok egiten zuen azterketa aski zuzena zen"... pertsona elebidunak badira ere, ez dira
|
herri
elebidunak posible. Elebitasunaren egoera hau behin behinekoa da".
|
|
|
" Euskara eta gaztelera bateraezinak dira, esanak esan, zeren pertsona elebidunak badaude ere
|
herri
elebidunik ez dago; elebitasunarena aldaketa egoera baizik ez da. Bidezkoa da euskaraz otoitz egiten edo ogia eskatzen ikasi zutenen protesta; baina, kasu honetan, gehien protestatzen dutenek ez dute euskaraz egiten eta ez dute sekula egin, eta Bilbon ez da euskaraz egiten, eta ezin izango da euskaraz berriro hitz egin.
|
|
2011
|
|
|
(...) erdarak alderdi askotarik inguratzen gaitu. diglosia gorrian bizi gara. (98 or.). d)
|
herria
elebidun ezin izan. usteok erabat oker dira. herri batek ezin du bi hizkuntzez ongi hitz egin. ez da sekula izan eta orain ere ez da munduan bi hizkuntzez mintzo den herririk. euskaldunok herri berezia garela eta bi edo hiru hizkuntzez egin dezakegula pentsatzea amets hutsa da. ez da horrelako herririk izan. Bi hizkuntzez mintzo ziren herrietan bata besteari nagusitu egin zaio eta azpikoa galdu egin da. egungo egunean ere gauza bera gertatzen da. ziur egon gaitezke:
|
|
|
baita unibertsitate alorreko autore adituen ekarpenetan ere. Azken horiei dagokienez oso deigarria gertatu izan zait, beti, gotzon garate irakasleak 2000 urtean argitara emandako" euskal
|
herria
elebidun" artikulua. Izan dira gure artean gai horri atentzio monografiko handiagoa eskaini diotenak, baita gogoeta lan hori alderdi politika jakinen termino hertsietara ekarri dutenak ere. ez dut uste, ordea, artikulu hartako sintesi lan gotorrik eskaini denik inoiz8 honela zioen gotzon garate irakasleak, labur bilduz, 2000 urteko artikulu hartan:
|
|
|
–Soziolinguistika ikuspegitik begiratuz ezin da elebakarra ez den hizkuntz normalizaziorik aldeztu, dio Angel Colomek, bere aldetik?. Ez dago
|
herri
elebidunik. Hiriak eta pertsonak izan daitezke elebidunak baina ez herriak.
|
|
|
Colom, Angel: ?
|
Herri
elebidun bat herri hila da?, Egunkaria,.
|
|
2012
|
|
|
3 16 urte edo gehiago dituzten biztanleak hartu beharrean, biztanleria osoa kontuan hartuz gero, Euskal
|
Herriko
elebidunen ehunekoa are handiagoa da. Izan ere, hizkuntza gaitasuna adinaren arabera neurtzen denean, ikus daiteke elebidunen hazkundea gazteen artean gertatzen ari dela bereziki.
|
|
|
• 16 urte edo gehiagoko biztanleak hartu beharrean biztanleria osoa kontuan hartuz gero, Euskal
|
Herriko
elebidunen ehunekoa are handiagoa da. Izan ere, hizkuntza gaitasuna adinaren arabera neurtzen denean, ikus daiteke elebidunen hazkundea gazteen artean gertatzen dela bereziki.
|
|
2013
|
|
|
" Nahi dena esango da, baina euskara eta gaztelania bateraezinak dira: egon litezke pertsona elebidunak, baina ez
|
herri
elebidunak; elebitasuna egoera iragankorra baita" (Unamuno, 1901). Hitz horien antzekoen ale bat aldatuko dugu hona:
|
|
|
Euskal herritarrei buruzko datuek aurreratu egiten dute hori, euskarazkoen kopuruak ez baitira elebidunen kopuruetara proportzionalki iristen. Euskal herritarrek oro har eta Euskal
|
Herriko
elebidunek oso antzeko ohiturak dauzkate kultur kontsumoari dagokionez, baina elebidunek ez dute euskal kultura erdarazkoaren pare kontsumitzen. Liburuen irakurketari dagozkien datuetan ere joera orokorra errepikatzen da:
|
|
|
Askotan pentsatu dut, ez bakarrik EHUri dagokionean, baizik eta baita Euskal Herriari dagokionean ere, Txillardegiri gustatuko zitzaiokeela bere baieztapenetan arrazoirik ez izatea; gustatuko zitzaiokeela
|
herri
elebidun orekatua posible izatea, unibertsitate elebidun osoa bideragarri izatea, bere diagnostiko zintzoek kontrakoa adierazten zioten arren.
|
|
2016
|
|
|
fededunek erdaraz jakinez gero, erdaraz egingo ziren sermoiak; eliztar gehien gehienak (“inmensa mayoría”) euskaldun hutsak elebakarrak izanez gero, euskaraz baina gero laburpena erdaraz. Alegia,
|
herri
elebidunetan, erdaraz egin behar zen, bai ala bai. Herri euskaldunenetan baino ez zen egingo euskarazko predikua.
|
|
2018
|
|
|
Halaber, beste
|
herri
elebidunetan nola ari diren aztertu nahi du Pourquiek. " Hartuko dut Gales, ikusteko zer duten; Katalunia ere bai, eta, Europatik kanpo, Quebec.
|
|
2020
|
|
|
2119an ez da horrelakorik gertatuko, ezta? Funtsean, bi arrazoi bururatzen zaizkit hori ez gertatzeko; bata, behialako
|
herri
elebidun, nagusiki euskaldun hura (XVIII. menderaino edo) berriz euskalduntzeko politika benetan eraginkorrak abian jarri eta emaitza on samarrak lortuak izanen dituelako Eusko Jaurlaritzak; eta, bestea, arras tristeagoa, gure moduko euskaldunak desagertuak egoteagatik, Gasteizen Madrilen bezala sentitzeagatik lekukotza idatziz jasotzea ez duela merezi iritzirik. Lehenbizikoa ala bigarrena nagusituko ote?
|
|
2021
|
|
|
“Bere garaian, galdera honi baietza eman genion: posible al da gurea bezalako
|
herri
elebidun batean administrazioan euskara ere jakin behar dela ziurtatzea euskaraz ez dakiena diskriminatu gabe. Baina galderari baietza eman ostean, bestelako galderak sortu ziren:
|
|
2023
|
|
|
Bestela ere, arratsaldean zehar eztabaida beroa saltsatu da Txiolandian, euskal identitatearen harira. Hor ari dira, tira ahala, Euskal Herria aldatu dela, gaur egun ez dela
|
herri
elebiduna baizik eta eleaniztuna, ehunka hizkuntza mintzo dela Euskal Herrian, gizartea indibidualista dela, balio kolektiboek ez dutela arrakastarik eta egoera horretara egokitu behar dela... Irri eginarazten dio eztabaida horrek Eñauti.
|
|
|
Horren kariaz, hizkuntza mapa batzuetan euskal lurraldeko gaskoi hiztunen enklabe gisa ageri da. Iduri du hasmentatik
|
herri
elebiduna izan dela, baina euskara eta gaskoia apalduz joan dira frantsesa nagusitu baitzaie. Dena den, hiru mintzairak adi daitezke Bastidako karriketan.
|