|
2000
|
|
|
hau nola kontatuko nuke?
|
Hau
ipuin bat egiteko gaia balitz, nola egingo nuke. Hori da gauzarik garrantzitsuenetakoa, idazten ari ez zarenean ere asuntoari bueltak ematea.
|
|
|
Kolore hau, gainera, izuaren eta beldurraren sinboloa izan ohi da. Basapiztia
|
hau
ipuin guztien lotura gisara ageri da. Hona hemen aurkezten diren beste abere madarikatuak:
|
|
|
Lasartearrak ipuin oso laburrak ere idatzi dituela aipatu dugu. Hauetan ildo
|
honetako
ipuinetan aurki daitezkeen ezaugarriak ikus ditzakegu: izenburuaren garrantzia; denbora eta espazioaren zehazgabetasuna; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia, ezustea eta zentzugabekeriaren bidez sentsazio bereziak sortaraziz; erreferentzia literarioen erabilera;...
|
|
|
Abuztuaren hamabosteko trena ipuina da bilduma
|
honetako
ipuinik aipagarriena: bertan trenak dakarren haustura kontatzen zaigu.
|
|
|
Lehen eldarnio
|
honetako
ipuin gehienak Euskal Herrian kokaturik daude, eta honako giro hauek aurkezten zaizkigu: gerra edo gerra osteko giroa, industrializazioa, aurrerapena, ohiturak, Ameriketarako emigrazioa.
|
|
|
hilketa, heriotza, bere buruaz beste egitea,... Atal
|
honetako
ipuinetan elementuak behin eta berriro errepikatzen dira, bukaera beti heriotza izanik.
|
|
|
Gainera, flash moduko ipuin laburra deituriko joera (bi orrialde edo bakarrekoak) ere zabaldu da. Hartara, 1999 urtean kaleraturiko Felipe Rius eta Javi Cilleroren bildumetan ugariak dira era
|
honetako
ipuinak.
|
|
2001
|
|
|
|
Hau
ipuin bat da, noski, baina, pentsatzen jarriz gero, badaude datu pare bat hasieratik istorio hau gogorarazi didatenak:
|
|
2002
|
|
|
Deia,) eta bizitzaren" funtzionarioak" garen susmoa nabarmendu nahi izan zuela. Horretarako, asperdura hori iradokitzeko, genero beltza eta absurdoa uztartu zituen liburu
|
honetako
ipuinetan. Pinta, Niña eta Santamaria itsasontzietan gertaturiko hilketa makabro bat kontatuz, Robinson Crusoeren" egia" narratuz... liburuko ipuinek harritu eta aztoratu egiten gaituzte.
|
|
|
Ahoz gorak (eta guk planteatutako kasu
|
honetan
ipuinek ere) ikasleen ikas esperientzian zer leku eta zer lanketa izan duen eztabaidatu beharra dago.Gehienetan kontrako jarrera izaten dute edo garrantzi gabekotzat jotzendute, batez ere nagusiek. Heziketa eta sentsibilizazioa egitea komeni dairakaskuntza saio arruntetan lekurik izan ohi ez duten generoak direlako: eskolan edo euren kabuz lantzen duten, nola, gustuko duten, nola gustatukolitzaiekeen lantzea, e.a.
|
|
2005
|
|
|
Bizkai idazleentzat 1972 urtea dugu hasiera, Xabier Kintanaren Behin batean eta Kaxildo Alkortaren Giza zirriborroa argitalpenekin. Hala ere, genero
|
honetako
ipuina lehenagotik zetorren garatzen, batez ere aldizkarietan. Aldizkariak eta 70eko hamarkada baino lehen idatzitako argitalpen urriak dira genero honen aitzindariak.
|
|
|
Ipuinen eraginak askotarikoak dira (zinea, euskal eta mundu osoko literatura, arte plastikoak, musika, ahozkoaren mundu sinbolikoa...). Nabarmentzekoa da sasoi
|
honetako
ipuin askoren joera meta literaturarako. Generoen arteko mugak lausotu egingo dira, ipuin batzuk hizkera lirikotik hurbil kokatuko dira.
|
|
|
Opera prima honetan Mintegik agerian uzten du ipuingintza modernoa ezagutzen duela, batez ere, Europa erdialdeko idazleei dagokiena. Bilduma
|
honetako
ipuin batzuek,"" ipuinak esaterako, hamarkada honetako euskal ipuinen antologiak bete zituzten, ipuin hauen kalitate eta garrantziaren erakusle.
|
|
|
Hain zuzen ere, bere lehenengo bildumara, Behin batean bildumara, bildu zituen aurretiaz Anaitasuna-n argitaratutako ipuinetako batzuk, 1968tik 1971ra bitartean. Lehenengo bilduma
|
honetako
ipuinek euskal heterodoxiaren aldeko apologia garbia erakutsi nahi dute. Salaketa eta propaganda kutsu zalantzarik gabekoa daukate.
|
|
|
Esan bezala, bilduma
|
honetako
ipuinek badakarte aldea orain arte ikusi ditugun beste egile batzuen lanekiko. Hauek, generoaren ezaugarrien aldetik, garatuagoak agertzen dira, deskripzioak eta gertaerak eurak narratiboagoak egiten dira, ordura arte ohikoak ziren gaietatik (arazo sozialak, hizkuntzarenak eta politikoak) urruntzen dira, tesi ipuinetik urruntzen dira eta bada ahalegin berezia ipuingintza klasikoa euskal letretara ekartzeko.
|
|
|
Aurreko existentzialismoaren joerak gaindituta esperimentalismoaren bidetik hasi zen ibiltzen. Sasoi
|
honetan
ipuin modernoen lehenengo bildumen argitalpenak ditugu. Lehena, gogoan dugunez, Anjel Lertxundiren Hunik arrats artean (1970).
|
|
2006
|
|
|
Gartzea Salazarrek bere Bienandanzas e Fortunas liburuan jasotzen duen tradizioaren arabera (Rodríguez Herrero, 1984), prozesioetan kandela eskaintzak nola eraman behar ziren eztabaida izan zen zatiketaren arrazoia. Batzuek uste zuten kandelak behetik eraman behar zirela (oinetan, beraz, oñaztarrek) eta besteek goian (ganboatarrek), baina
|
hau
ipuina baino ez da.
|
|
2007
|
|
|
Nemesio Arozenak narratzaileari, eta
|
honek
ipuin edo narrazio honen bertsioa behin betikotzat jo ere. Izagirreren literatur moldearen ikusgarri edota adierazgarria.
|
|
2008
|
|
|
Liburu
|
honetako
ipuin gehienen ezaugarrietako bat da fikzioan kutsu (erdi) filosofiko eta (erdi) zientifikoko hausnarketak txertatzen direla hortik liburuan nagusitzen den idazkera argumentatiboa. Esaterako, antropologiako kontuak azaltzen dira In the Ghetto ipuinean, edo gnoseologia eta etikakoak Ezagumena eta suzidioa entseguaren hitzaurreko oharrak ipuinean.
|
|
2009
|
|
|
Erreferentziako biltzailea dugu Jose Migel Barandiaran() ere, bere oinatzak herri jakintzara zuzendu bazituen ere herri literaturara baino gehiago; arlo
|
honetan
ipuin eta elezaharretan da ekarkorrena bere bilketa. Obras Completas bilduman berrargitaratu ziren lehenago aldizkarietan barreiaturik zeuden lan asko, eta oraintsuago, berak zuzentzen zuen Eusko Folklore aldizkariaren aldi biak tomo bitan, aurkibide erosoekin lagunduta.
|
|
|
Zertzelada batez on egingo dot dinodana. Derioko Seminarioan Mikel Zaratek Bizkaiko Euskal Idazleak argiratu ebanean 1970ean, liburu
|
honetako
ipuin lora alagalako bat hautu eban ikasleentzako erakusgarri: harako Ezkontza hauste bat izena dauena.
|
|
|
Nik idatzi, eta nire ikaskide batek garbitara eroan, idatz-makinaz kopiauta. Hile pare bateko beharra izan zan
|
hau
ipuin txortatxuau osotzea. Sariketara aurkeztu... eta saritua izan zan:
|
|
|
Pia Ronickek Facing aurkezten du, izaera politikoa duena ere. Zeynel Abidin Kizilyaprakekin batera egindakoa,
|
honen
ipuin motza hartu eta moldatu egiten du artistak film labur batean. Zeynelen bizipenetan oinarritutako Turkiako gobernuak kurduen kontrako kanpaina bateko istorio bat kontatzen du horrek.
|
|
2010
|
|
|
Bai, bai, hobe duzu nobela bat idaztea, martxa
|
honetan
ipuina bihurtuko baita extra literario.
|
|
2011
|
|
|
Ene hatzek haria ukitzean musika sortzen duk eta, berdin, hire hatzek ukitzen nautenean sortzen zaidak amodio zoro bat. Idatzi esaldi
|
hau
ipuin horretan, neuk asmatu dudala esan.
|
|
2012
|
|
|
–Edonola ere, jarraitu nuen segundo batzuetako isilunearen ostean?,
|
hau
ipuin baterako gai ona litzateke, ezta?
|
|
2014
|
|
|
Narrazio sorta
|
honetako
ipuin bakoitzari hizkera, testu mota eta ahots narratibo zehatzak eman zaizkio. Garaian garaiko lexikoa eta kontatzeko era berezia bilatu du egileak, aukera linguistiko eta estilistiko desberdinak eginez, adibidez, hikaren erabilera, latinaren eraginez euskarara heldutako hitzen baztertzea, gutun formatua, edo bigarren pertsonaren erabilera.
|
|
|
Eta beti ibiltzen zenez zapata gorri batzuk jantzita, eta beti hizketan zapata gorri haiekin, denek deitzen zioten ZAPATAGORRI". Norbaitek ez badu hasiera
|
honetan
ipuin ezaguna harrapatu, nahikoa du hurrengo orrira pasatzea eta bertan: " Eta kontua da, OTSO BELDURGARRI bat ere bizi zela herri menditsu hartan" irakurtzea eta berehala etorriko zaio, etorriko zaigu, burura Txanogorritxu, gorria, otsoa, neskatoa… Jakina, Añorgak eta Mitxelenak beste bertsio berri bat eskaintzen digute, ezberdina, lau hankatako otso hori bi hankadun bilakatuta, Txanogorritxu inuzentea egungo neskato biziaz ordezkatuta.
|
|
|
Liburu
|
honetako
ipuinetan Txinako historiako zatiak aurkituko dituzu fikziora ekarriak, nekazari, langile eta haurren begietatik ikusi ahal izango duzu mundua, errealitatetik eta fantasiatik ibiliko da narrazioa eta legendek eta mitologiak espirituak eta magia ekarriko dituzte orriotara. Lehen, bigarren eta hirugarren pertsonetan kontatuko zaizkigu istoriook, umorez eta amaiera iradokorrez.
|
|
2015
|
|
|
Kontalari gogaikarriagorik! Itsu
|
honen
ipuin guztiak buruz dakizkigu eta. Utz ditzala sineskeriak eta bufoikeriak behingoz.
|
|
|
Hitz potoloak dira inondik ere, baina egia xume bat azaltzen dutenak: nik, oraintxe bertan, nuke kontu
|
honetaz
ipuin bat idatzi, eta horregatik eskatu diot Pipiri nahiago dudala hilabetea nire ipuinik gabe osatzen badu, baina beharra baldin badu egingo dudala ahalegina.
|
|
|
Kentzea hobe izango dela pentsatu dut, baina, bestalde, 1000 gau eta gau bat gehiago kontuei buruz Borjesek aipatzen duena gogoratu dut. Liburu
|
honetako
ipuinen arteko labirintoan ba omen da memento bat kontalarietakoren batek berriro hasierako istorioa kontatzen hasten dena. Nik neuk ez dut horrelakorik topatu, behin eta berriro bila ibili banaiz ere bertsio bat eta bestean.
|
|
|
Datorren astelehenean, urriak 19, hasiko dira ikasturte
|
honetako
ipuin kontaketa saioak Udal Liburutegian. Hogeita seigarren urtez antolatu dituzte, Eusko Jaurlaritzaren laguntzarekin, haur eta gaztetxoen liburu zaletasuna suspertzea helburu duten saioak.
|
|
2017
|
|
|
– Baina
|
hau
ipuina da, ezta?
|
|
2018
|
|
|
Emaitza gogoangarrienak nobelagintzan aitortu bazaizkio ere Hamaseigarrenean, aidanez; Otto Pette, Espainiako sari nazionala saiakera batekin irabazi duen arren Eskarmentuaren paperak, hasieran izan zen ipuina. Kasu
|
honetan
ipuin aski laburra, errebueltarik gabea, ez gutxitan bihurria. Tarteka, hegoamerikarren errealismo magiko deitu hura gogorarazten edo diguna.
|
|
2019
|
|
|
moztu zuen Martxoko Erbiak aho zabalka. Ea neskatila
|
honek
ipuin bat kontatzen digun.
|
|
2020
|
|
|
Emaitza gogoangarrienak nobelagintzan aitortu bazaizkio ere Hamaseigarrenean, aidanez; Otto Pette, Espainiako sari nazionala saiakera batekin irabazi duen arren Eskarmentuaren paperak, hasieran izan zen ipuina. Kasu
|
honetan
ipuin aski laburra, errebueltarik gabea, ez gutxitan bihurria. Tarteka, hegoamerikarren errealismo magiko deitu hura gogorarazten edo diguna.
|
|
|
—Hemen dator erantzuna, liburu
|
honetako
ipuin batean —esan zuen— Asmatzen baduzue, kafeak nire kontura.
|
|
2021
|
|
|
Antzekotasunak antzekotasun, mito eta ipuinen arteko diferentziak ikusten ditu Bruno Bettelheim psikoanalistak (2009) eginkizun edo funtzioari dagokionez. Dioenaren arabera, mitoetan zein ipuinetan ere" barne gatazka" aurkezten da," gatazka existentzial" bat, eta bertan hura nola konpon litekeen iradokitzen da;
|
hau
ipuinetan hala izanik ere, ez da mitoen helburu behinena (op., 32). Hala ere, mitoetan agertzen den heroia jarraitu edo imitatu beharreko irudi gisa bai aurkezten da.
|
|
|
|
Honen
ipuinak itzelak dira.
|
|
|
Bai, irudimen bizia duzu, baina abesti zerrenda
|
hau
ipuin ezkontzakoa da.
|
|
2022
|
|
|
–Esan dezakegu orduan kasu
|
honetan
ipuinean azaltzen den Maitagarria Jainkoa dela? –Rositak.
|
|
|
Liburu
|
honetako
ipuinetako batzuk aurretik argitaratu ziren hortik zehar, bertsio pixka bat diferenteetan. " Looking To Mess About" Don Inorrez taldearen Mugiro bila lehenengo diskoaren ale batzuekin batera banatu zen, hura kaleratu zenean, 2018an.
|
|
|
esk.: Jakin egin genuke geure
|
hau
ipuin erromantiko bat ote den, zeren eta, hala bada, orduan arriskutan biziko baikinateke...
|
|
|
Baina
|
hau
ipuin bat da, beraz, goazen harira.
|
|
2023
|
|
|
Filosofia irakaslea izanda, nondik dator mota
|
honetako
ipuin bat idaztearen ideia?
|