|
2000
|
|
|
palagau: losintxatu, lausengatu, balakatu;. Lagunbatec descuiduanchopin eguindanegarrezicusi badozuceubeen umia, altzuan
|
artuta
, palagauta, esan deutsazu, iaarribatartutamusturraccetacoausiezdeutsazanlotsa galducuari? (Icas I, 14 15serm.).
|
|
|
tratalari: merkatari, salerosle;. Tratalarijacalcar
|
artuta
eguitendira lapu rretacotratubac? (Icas II, 118).
|
|
|
Ezdaezcontzacotratuba gaurbaicuatabijarececua.Ezdaurtecaeguiten dan tratuba. Ezdanaidanian
|
artu
, tanaidanian ichi eguitenjaconaezcontza cobateguitia.Jaungoicuacbateguindituezcondubac.Bada, munducocascatu ecinleguiz, euracalcarri, escubacemonda, iminideutseenlotugarriti.QuodDeus conjunxit, homononseparet, dinoSanMateo Apostolubac (Icas III, 343).
|
|
|
Joskeraona, esaldidotoreak, egokitolestuak, erdarezkutsatugabekoeuskaldunekesangolituzkeenerakoak.Gauregunekopentsaerazhiperboleedogehiegizkousainahartzendieguzenbaitpasarteri, bainaharkfin finziharduengaraihartakoapostolu etasermolariengarraz... Begira dezagun, esaterako, diabrubacinda rraariman
|
artuta
sintagma:
|
|
|
Zortzihauetatiklehenengoa, JoseEsteban, bosgarrena, JoanAndresetaazkenengoa, Antselmo, karmeldareginziren, hiruosabenbidearijarraituz.Josek Lazkaoko nobiziatuanhartuzuenabitua1816kouztailaren13an, JoseSan Antoniorena50izenaz (1817ko51 uztailaren14anprofesaeginez). Bestebiekere Lazkaon eginzutenabitu
|
hartzea
; JoanAndresek, 1819ko52 irailaren28anJoan Andres SanEliasenaizenaz (Gobernuakbeharturik, kanporatuaizanondoren, berriroitzuli zen, 1823ko53azaroaren23anprofesaeginez), etaAntselmok1826ko54 irailaren14an, AntselmoSanKristobalenaizenaz (profesa1827ko55 irailaren14an eginez). Filofofiaetateologiakoikasketenondorenetaapaiztuondoren, bakoitza berekomentuan biziizanzenetalasteresklaustrazioluzeajasanbe... Espainiakogobernuakomentuezjabetuzeneta fraideakkanporatuakizanziren...
|
|
|
FraiBartolomeikaslezenekogertaerasozio politikoetakulturalesanguratsuen etaharenganeraginaizanzezaketenenartean, ondorengohauekaipagenitzake: huragaztezela, KarlosIII.akelizenetasantuenaurreandantzaegiteadebekatzen du1778.urtean; 1784an agintariekzenbaitneurrihartukodituzteEncyclopedie delakoarenirakurketaetazabalkundeaeragozteko.1879koekainaren11n, Bastilla
|
hartu
zuten mende Parisen eta horren ondoren matxinadak gertatu ziren... Espainian1791kootsailaren24an, ofizialakezzirenegunkari guztiakdebekatu ziren.Hurrengohilean, AitaSantuakapaizteriarenerakuntzazibilaFrantzianeta apaizeiezarritako konstituzioarizin egiteagaitzetsieginzituen.1793komartxoaren
|
|
|
23urtekoak, bereosabahiletaberehalaBartolomerenganajoizana, honengandik moralekoeskolak
|
hartzeko
, nahikoadierazgarria da, ordea.Osabakereaintza
|
|
|
...ConfesinoOnaedocenbaitgauzaclagundu bear dutseenConfesionariondoeguiñaizateco, Bilbao, 1802Gasteiz, 1803; Cristinaubarenjaquinvidea, Vitoria, 1805; ElCatequistaVascongadoCristauEracasle Euscalduna, CristinaubarenEracuspenaedo Doctrinachristiania.Ceñian aguertu, taadierazo ten dirian astiro itauneeranzunacasChristinaubarenezagueraraelduezquero sinistu, escatu, (c.1802, Argitaratu gabe); eguin, ta
|
artu
biar ditubanac, (c. 1800, Derioko kodizea, argitaratu gabe); CristaubarenIcasbidea (c.1800, Arantzazukokodizea, argitaratugabe).
|
|
|
KomentuakentzekogorabeherakosointeresgarriakdiraFraiBartolomekkontatzendizkigunez.Indarrezsartutako frantziarrenbortxahandituzjoanzenetapertsonabatzukizendatuzituzten, esaterako, LekeitiokoSantiagoUnzuetaetabeste bat, Karmeldarrenkomunitateaixterabehartzeko, bainabatzuekukoeginzioten halako zeregindesatseginetabidegabekoari. Etaegiteko horiberengainhartu zutenekere,
|
hartzeko
, kredituetaabarrenarloetarakoJoseGoxeaskoetxeajaunak, Markinakoalkateak, etabiblioteka, sakristia, elizaetaantzeko arloetarako Domingo Urionajaunak, Bolibarkobikarioak..., fintasunezbetezutenberenlana.Jaunhauek
|
|
|
Pixkabatgeroago, urriaren 4anapezpikuakbierlijioso (Jose San Migelenaeta JoseJesusMariarena) izendatuzituenBasamortuko komenturako, etaFrai BartolomePrioreakkomunitateariaurkeztendizkio360.Azaroaren28aneginziren hauteskundeak Basamortukokomunitatean, bainaFraiBartolomekadierazizion Apezpikuari, beregutuneanaipaturikobiberriekezzutelahauteskundeanesku
|
hartu
–paramayorseguridaddelaselecciones; aunquealpresente, enlamisma cartaestánadmitidosporV.S.I.dequenosalegramos, yleagradecemosaV.S.I. estenuevofavor? 361.
|
|
|
Egunhaietankonstituziokogobernuarenaurka altxamendua egiteko saioak izanziren, etaFraiBartolomekparte hartzeesanguratsuaizanzuenbakearieta konstituziokoordenarieusteko.FraiBartolomekburuzagipolitikoariidatzizion, zeharkabadaere, berekomentuaezixtealortunahian, etaEzkerraldearenegoera sozio-politikoa eta berak izan zuen esku
|
hartzea
azaldu zizkion. Eta Frai Bartolomeriburuzkoalbistezuzenetaberberakkontatuakgutxiditugunezgero,
|
|
|
ErregeFernandoVII.ak1823kourriaren 1ean
|
hartu
zuen agintaritza bere buruz, eta, konstituzio gobernuadeiturikoarenekintzaguztiak indargabeak eta baliorikgabeakaldarrikatzenzituen, dekretuasinatuzuen. Oiartzungo Batzordeakemanazuenordurako (IV) sekulartuakizanondorenparrokiak etakapilautzak berenardurapeanzituztenguztieikarguak etasermoiakegiteko nahizaitortzekobaimenakkentzekoagindua.
|
|
|
Lazkaokonobiziatukoabitu
|
hartzeko
aktetatikateradezakegunez, Frai Bartolomeklanhandiaizanzuennobizioekin, hauekaskozirelakobatezere.Frai Bartolomekkargu berrihorriekin zioenean, 1832kouztailean edo, 13nobizio zituen bereardurapean.Abuztuannobiziogazteenonarpen agiriaksinatzenhasten da.13nobiziokorukoziren.Etageroago, 1832kourtebereaneta1833anzehar beste33nobiziokorukohartuzituen.46gaztehauetatik28bizkaitarrakziren, 6 gipuzkoarrak...
|
|
|
...ruak, idazle klasiko izena mereziizaterainokoospeaemandiotenak.Gukargitaratuzirenordenanaztertuko ditugu; beharbada, batetorrikodiraidatzizirenordenaetaargitaratuzirenekoa, Icasiquizunac saileko lehenengo liburukia eta Euscal errijetacoolgueeta garai bereanedobateratsuidatziakdirelabadirudiere, hauda, 1806 1807.urteetangutxi gorabehera.Bainaezdituguliburutanargitaratutakoharenidazkiaksoilikaintzat
|
hartuko
, baitadisketetanegindakoargitalpenaketa, argitaratzekoasmozprestatua izanarren, horretarakozoririkizanezzuenlanhandibat ere...
|
|
|
tanbanatuadagoliburua: 1). Olguetiarengainian?. Kapituluakhiruartikulu
|
hartzen
ditu (11 26.orr.). 2) Bigarrenkapituluak, erabereanbiartikuluhartzendituenak,. Jaungoicuaopendidubagaric, celanolgau? (20 43.orr.) duizenburua.3) Hirugarrenkapituluaaurrekobienondorioabezalada, eta?Amaija?izenburuajartzendio.EuskalHerrikojaiak nolaeginohizirenazaltzendiguetaliburusantuen etateologiarenikuspegitikhaienizaeramoralaaztertzendu; lauartikulutanbanatuadago (43 104.orr.). 4) Laugarren k... –Erromedijen, Biguiren, taSaraubeengainian?, etahiruartikuluditu (105 132.orr.).
|
|
|
baitaFraiBartolomerentestuarierantsikodiogun aparatu kritikoan.Guriorain dagokiguna, argitaratzaileakzerasmoduen, nolagauzatzenduenetazermetodo darabilenoharrarazteada.. Argitaratzaileakbereliburua, ediziokritikotzat?
|
hartzeak
, hitz horrek adieraztenduenguztiabetenahiduelaesannahidu.Bainaliburu honiezindiezaiokegu, edizio kritikoa, dei, ezbaitituhorretarakofuntsezkodiren baldintzakbetetzenberehiruataletakobateanere: ezsarreran, ezliburuarenmuinean, hots, Bartolomerentestuan, etaezezarribeharko zizkionaurkibideetanere. Sarreranbete beteansartu daikerketalinguistikoan, bidezkodenez, bainaedi
|
|
|
bidauac, tamaldecinoiac ezartenditudalacoEuscal errijetaco... (177).// ¿ Ta cerateratendozuzuc, aribidaoca, gachopa deutsazula, aren gorrotuan, taodi juan su
|
artuta
egonagaz? (iIcas I,// B 103). daua ez da berez, ez blaspemija, ez maldecinoia; ezbadagacharenizena preminabagaricesatia (Icas I, 148).
|
|
|
imintendavenzapijac, edoamitubac, esangura dau: Jesusmaitiari, preso
|
artu
eveengavian, veguijactapetaco, taburlaeguiteco, iminieutseezantrapubac (Icas
|
|
|
EuskaltzaindiarenEuskalGramatikaLaburra tzat liburuarijarraituz, atzizkia, gramatikarigehienekkasu markatzat
|
hartzen
dutena, destinatiboaren barruan kokatzendugu.Atzizkihaumugagabekosintagmeieranstenzaie; aditzondoeiere bai.Formaaldetik, ezdugainerakokasuekmugagabeanhartzendutenloturazko bokalikonartzen; gainera, aditzbakanbatzukdira tzatatzizkihaueskatzendutenak: eman, hartu, eskaini, eduki, etab.
|
|
|
EuskaltzaindiarenEuskalGramatikaLaburra tzat liburuarijarraituz, atzizkia, gramatikarigehienekkasu markatzat hartzen dutena, destinatiboaren barruan kokatzendugu.Atzizkihaumugagabekosintagmeieranstenzaie; aditzondoeiere bai.Formaaldetik, ezdugainerakokasuekmugagabeanhartzendutenloturazko bokalikonartzen; gainera, aditzbakanbatzukdira tzatatzizkihaueskatzendutenak: eman,
|
hartu
, eskaini, eduki, etab.
|
|
|
¡ Ah! Diabrubac, mundubactaaraguijacgoituta; egun ianegunianpecatubari pecatubaezarrita; ceureesansantubactabeticoeguiijac ¡ Oh, Jesusmaitia! burla garritzat
|
artuta
; viziconintzan munduban, ganadubatenguisa an (Icas III, 34).
|
|
|
Taondo compesaubereezin leitequezala, ariandadotriniaicasi, pecatumor talac ainzat
|
artu
, areequingarbatutapecatucoocasinoeurrecuaiisteecoasmo senduaartuartianEuscal errijetaco... (183).
|
|
|
Aditzbatzuenosagarrilegezagertzenda: goguanirago, tratuban irago, itsu itsuan(
|
artu
/ sinistu/ bizi...), aotan artu, contubanjausi, contubansartu, apapubanvizi, ichanianemon, engainian (berbaeguin...), arpeguijanesan/ ezarri...:
|
|
|
Aditzbatzuenosagarrilegezagertzenda: goguanirago, tratuban irago, itsu itsuan (artu/ sinistu/ bizi...), aotan
|
artu
, contubanjausi, contubansartu, apapubanvizi, ichanianemon, engainian (berbaeguin...), arpeguijanesan/ ezarri...:
|
|
|
OneetanguztietanJaungoicuarieguitenjaco injuria, bereizen santuba, altu batabedeincatubaaotan
|
artuta
, testigutzatecarrita, edoguzurraesatendalaco,
|
|
|
/ contu emoquizun;/ escaquizun;/
|
artu
quizun;/ eracus quizun;/ esanquizun;/
|
|
|
Bereburubaillten davena, edodagozoratuta, cereguitendavenezdaquijala, edodagodesesperauta, diabrubacindarra ariman
|
artuta
(Icas I, 257).
|
|
|
Bada, izanic euscalerrijetacogentiacristinautasunandicuaeurentratu,
|
artu
|
|
|
Ariceta... artianarian da... formaezduerabiltzen; bai, ostera, honenordezkoadenartianEcinacertau eveen philisteotarracSansonenItaune illunacceresan gura evan, arian da Sansonenberarenesposiacesanartian: (Icas III, 204).// a ondocompesaubereezin leitequezala, arian dadotriniaicasi, pecatumortalac ainzatartu, areequingarbatutapecatucoocasinoeurrecuaiisteecoasmosendua
|
artu
artian T (Euscal errijetaco... 183).// Ariandacompesoriarentaberarenerichijanguztiacziatzesan artian (Icas III, 162).
|
|
|
Menpekoaditzagobernatzenduenaditznagusiakeragindezakeharenaditzakmorfemabataedobestea, la/ na,
|
hartzea
.
|
|
|
achitu:
|
hartu
, harrapatu;. Escutauba daJaungoicua, veguijaquinicusteco. Ezcutauba da, guizonarenerrazoelaburrac achituteco? (Icas III, 196).
|
|
|
eleisacoaceraguin: heriotzarriskuandagoenarielizakoakedoazkensakramentuakeman; (esapidehaudatoretaezgauregunzabalagodabilen, eleisacoak emon/
|
artu
–...);? ¿ Nosvicijagogogoratutenjacu erijotcia, batarenagonijacua, bes tiaren eleisacuaceraguitia, bestiarenseinaeguinecina, bestiarenbularrecogacha, bestiarentorrebateti jaustia edotiro bat emotiaentzutendogunianedoicusten dogunianbaino?. Icas III, (263).
|
|
|
erromedija: erbestetik, hauda, ingurukoherrietatikjoanez, bideanetasantutegiedoermitabatenondoanegitendirendantzaetagainerakoeideritze; (ageri denez, jaija, piestiaetaerromedijaezdiraharentzatgauzabera; azkenbiakantzeko esanahia dute, baina erromedijakbideko joan etorria ere
|
hartzen
du);. Erricuentzacoda piestaeguna, taervestecuentzacoErromedijaeguna? (Euscalerrijetaco... 106).//. Erromedijagaiti ez daemenbestegauzaricaituten, ezbada promesaren, santubarenedo santiarenachequijagazervesterajuanda, errico ta ervestecoguizonemacumenaaste, vidiantaerromedijacolecubaneguitendaveen piestiatadantzia? (Euscal errijetaco 106).
|