|
2003
|
|
|
Ikerketak hipotesi hori zientifikoki frogatu nahi du, baita zelulak birsortzeko bulkadak zein diren eta zein errehabilitazio mota aplikatu behar den ere. Ikerketaren beste hipotesietako bat da
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen errehabilitazioak integrala izan behar duela, hau da, fisikoa zein neurosiologikoa. Izan ere, horrela bakarrik lor daiteke neuroplastikotasuna deritzona, edo garunak berrantolatzeko duen gaitasuna, funtzio motorrak, kognitiboak edo portaerazkoak normaltasun maila handiagora edo txikiagora itzul daitezen.
|
|
2018
|
|
|
Zortzi kilometroko ibilaldi hori Iruñeko Udaleko Mugikortasuneko Zerbitzuak antolatu du, laguntzaile hauekin batera: Iruñerriko Mankomunitatea, Iruñeko Udaltzaingoko Bide Heziketako Taldea, Garraiobide Osasungarrien Elkartea (AMTS), Bizikume Mujeres en Bici eta 3/ 12 Hiru Hamabi
|
hartutako
kalte zerebrala duten haurren elkartea.
|
|
2019
|
|
|
Bakoitzaren egoerak, zer egin dezakeen edo ez, markatzen du, neurri handi batean, zertan pasatzen duen denbora. Hemen jende heldu asko dago
|
Hartutako
Kalte Zerebrala (HKZ) iktus bategatik duena; akabatu beharrean, horrela utzi ditu, hala moduz, eta hona etortzen dira, ni bezala, egunez egunez borrokan segitzera, hobetzeko ahaleginean saiatuz. Beraz, akaso bakarren batzuek nahiago lukete kartetan ibili, baina zertarako, kartei eusteko ere kapaz ez badira, edo kopako bata botatzea erabakitzen dutenetik benetan botatzen duten artean atsedenaldia bukatzen bazaie.
|
|
|
Tira, motzean esateko, txar guztiak aparte utzita, ba, bueno, hainbestean... Gainera,
|
Hartutako
Kalte Zerebralaren alde onak esaten jarraitzearren, orain ia inork ez dit ezetzik esaten ezergatik ere, ez dira ausartzen, nahikoa badut
|
|
|
|
Hartutako
Kalte Zerebrala izatea putada latza da. Aspaldi esana dut.
|
|
|
52 urteko gizon gordin bat 18 urteko neska gazte bati gerritik helduta, andregaia balu bezala; baina garbi dago lurrera ez erortzeko heltzen didala aitak, ibiltzearena ez baitut erabat menderatua oraindik; zuzen ibiltzea esan nahi dut, balantzaka sigi sagarik egin gabe. Horixe du txarra
|
Hartutako
Kalte Zerebralak (zer den ez dakitenentzat, ba hori..., irakurtzen jakitea besterik ez da behar: zerebroan, burmuinetan, kaltea duzu, lehen ez zenuena baina orain bai, hartu egin duzulako; nire kasuan, ostia latza buruan guardabarro haren kontra, zeren mozkor burugabearen autoak aldaken parean jo ninduen, eskuineko ipurgainean hain justu, eta hori ez da desastre handia; ipurdia berehala jartzen da ondo.
|
|
|
Orain gehiago dauzkat. Eta ez didate jarraitzen 18 urteko neska naizelako eta
|
Hartutako
Kalte Zerebrala dudalako; ezta guapa naizelako ere, nahiz eta izan oso planta ederrekoa naizen. Apaltasun faltsurik gabe (datu objektiboa da), neska katxarroa nintzen lehen eta neska katxarroa naiz orain ere, erdi okertuta nagoen arren eta arraro samar hitz egiten dudan arren.
|
|
|
Apustu egingo nioke edonori baietz ni izan pertsona bakarra Heterochromia iridiuma eta
|
Hartutako
Kalte Zerebrala biak batera dauzkana munduan (bueno, esajeratzen ari naiz, igual munduan ez, baina Espainian, seguru). Konbinazio hori ez da askotan gertatuko, hori seguru.
|
|
2022
|
|
|
|
Hartutako
kalte zerebrala: zer den, arrazoiak eta arrisku faktoreak
|
|
|
Garuneko kalteak burmuinean bat batean gertatzen den lesio bati egiten dio erreferentzia. Pertsona jaio ondoren gertatzen denean,
|
hartutako
kalte zerebrala da. Eta, bat batean agertzeaz gain, hainbat ondorio ditu.Sara Buxó Pérez Alento elkarteko gizarte langileak azalduko digu zein diren ondorio horiek, baita ezgaitasun horren kausak eta arrisku faktoreak ere.
|
|
|
Zer da garuneko kaltea?
|
Hartutako
kalte zerebrala da garunean sortzen den lesioa pertsona jaio ondoren gertatzen denean; hau da, pertsona ez da jaio garuneko lesio batekin, baizik eta lesio hori gero gertatzen da eta iraunkorra da. Kalkulatzen da Espainian urtean 100.000 garuneko kalte berri baino gehiago gertatzen direla, eta ohikotzat jotzen da haien eragina.
|
|
|
Kalkulatzen da Espainian urtean 100.000 garuneko kalte berri baino gehiago gertatzen direla, eta ohikotzat jotzen da haien eragina.
|
Hartutako
kalte zerebralaren ezaugarri bereizgarrietako bat pertsonaren bizitzan bat batean agertzea da, baina baita haren eta haren familiaren bizi kalitatean eragina duten arrastoen sorrera ere. Ondorio horiek eragina izan dezakete maila fisikoan, kognitiboan, emozionalean edo komunikazioan.
|
|
|
Arrazoiak: iktus protagonista
|
Hartutako
kalte zerebralaren arrazoiak, oro har, traumatikoak edo ez traumatikoak izan daitezke. Kausa traumatikoak Arrazoi traumatikoak garuneko lesioaren jatorria kanpokoa denean eta inpaktu batek eragiten duenean gertatzen dira.
|
|
|
|
Hartutako
kalte zerebrala duten pertsonek zainketa, arreta eta laguntza espezifikoak behar dituzte. Egoitzek funtsezko zeregina dute.
|
|
|
|
Hartutako
kalte zerebrala duten pertsonek zainketa soziosanitario espezifikoak, laguntza, estimuluak eta errehabilitazioa behar dituzte beren bizi proiektua garatu ahal izateko. Familiakoek ere laguntza eta tresnak behar dituzte egoera ahalik eta hobekien kudeatzeko.
|
|
2023
|
|
|
Burmuineko Kaltearen Galiziako Federazioa (FEGADACE) da Rumbo proiektua izeneko ekimen honen erakunde betearazleetako bat. Proiektu hori hirietatik ateratzen da —Federazioa osatzen duten hartutako garuneko kaltearen bost elkarteak han daude—,
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonei eta familiei informazioa eta zerbitzuak emateko. Imagen:
|
|
|
Helburua:
|
hartutako
kalte zerebralaren ondorengo bizitza independentea
|
|
|
FEGADACEren hitzaldi zikloa:
|
hartutako
kalte zerebralari buruzko informazioa hirietatik ateratzen da
|
|
|
FEGADACEk 65 informazio eta prestakuntza jarduera baino gehiago egiten ditu urtebetean,
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen eta haien familien bizi kalitatea hobetzeko eta ezgaitasun hori prebenitzen laguntzeko.
|
|
|
FEGADACEren helburu nagusia da
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen eta haien familien bizi kalitatea hobetzen laguntzea. Helburu hori hainbat modutan lortu nahi da.
|
|
|
Ikerketa epidemiologikoa eta soziala sustatzea.
|
Hartutako
kalte zerebralaren esparruan ezagutza zientifikoa sortzea eta zabaltzea. Eragin politikoa.
|
|
|
Hainbat talde profesional eta sozialek hartutako garuneko kalteari buruzko prestakuntza. Azken bi ekintzei dagokienez, FEGADACEk lankidetza programak garatzen ditu Galiziako Xuntarekin, Gizarte Politikako Kontselleriaren, Escola Galega de Saúde Cidadáns erakundearentzat eta beste laguntzaile publiko eta pribatu batzuentzat, gure autonomia erkidegoko biztanleak
|
hartutako
kalte zerebralaren inguruan sentsibilizatzeko, informatzeko, kontzientziatzeko eta prestatzeko. Horretarako, hainbat talde eta talderekin lan egiten du, ikuspuntu desberdinetatik.
|
|
|
Horretarako, hainbat talde eta talderekin lan egiten du, ikuspuntu desberdinetatik.
|
Hartutako
kalte zerebralari buruzko ezagutza sustatzea Informazioan, kontzientziazioan eta prestakuntzan oinarritutako ekintzek gai garrantzitsu hauek lantzen dituzte: Zergatiak (iktusa, batez ere, kasuen %80an, eta biztanleriaren zahartzearekin lotuta, baina baita egungo bizi ohiturekin ere).
|
|
|
Zainketen garrantzia eta haiei ekitea komunitatean eta familian.
|
Hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen eta haien familien eskubideak. Autonomia Erkidegoan dauden arreta soziosanitarioko baliabideak aztertu eta ematea.
|
|
|
Era berean, sentsibilizazio jardueretara joaten diren pertsonen %95ek baino gehiagok uste du horrelako jarduera gehiago egin behar direla. Oro har, jarduera horiei esker jakin ahal izan da, azken urteetan aurrerapen handiak egin diren arren eta lortu diren datuak hain positiboak izan diren arren, beharrezkoa dela
|
hartutako
kalte zerebralari buruzko informazioa ematen, sentsibilizatzen eta prestatzen jarraitzea. Horregatik, Federazioak eta bere erakunde kideek (ADACECO A Coruñan, ADACE Lugo, Alento Vigon, DCA Ourense eta Sarela Santiagon) horrelako jarduerak diseinatzen, prestatzen eta egiten jarraitzen dugu.
|
|
|
Helburua da jarduketak zabaltzea eta adin talde eta gizarte sektore guztietara iristen saiatzea, ikuspen handiagoa lortzeko eta ezgaitasun horri buruzko ezagutza orokorra hobetzeko. Ezagutza horrek
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen eta haien familien bizi kalitatea hobetzea ekarriko du, baita ezgaitasun horri aurrea hartzea ere. _____ Carla Miranda Iglesias FEGADACEko gizarte langileak eta Leticia Vila Posada FEGADACEko prestakuntza teknikariak idatzitako artikulua.
|
|
|
CERMIren (Ezgaitasuna duten Pertsonen Ordezkarien Espainiako Batzordea) inguruan antolatuta, ezgaitasunaren estatu mugimenduaren eskaera eta aldarrikapen nagusietako bat eskubide hori erabat eta modu seguruan erabiltzea ahalbidetzen duen erregulazioa da. Asistentzia pertsonala eta
|
hartutako
kalte zerebrala (DCA) Imagen: iStock FEDACEk (Espainiako Kalte Zerebralaren Federazioa) antolatuta, Espainian DCAk duen kolektiboaren testuinguruan, ‘Bizimodu Independentearen Sustapena Kalte Zerebralaren Laguntza Pertsonalaren bidez’ koadernoa argitaratu zen 2022an.
|
|
|
Asistentzia pertsonala,
|
hartutako
kalte zerebralaren ondorengo independentziarako giltzarria
|
|
|
Laguntzaile pertsonal espezializatuaren irudia funtsezkoa da
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonek bizimodu independentea eta autonomoa izan dezaten
|
|
|
Zerbitzu hori ematen duten profesional espezializatuei laguntzaile pertsonalak deitzen zaie, eta beste lanbide batzuekiko alde nagusia ikusmen aldaketa horretan oinarritzen da. Horrela,
|
hartutako
kalte zerebrala duen pertsona, eskubide guztiak dituen pertsona den aldetik, bere bizitzaren eta erabakien jabe da. Beraz, LMren prozesu osoa definituko du:
|
|
|
Pertsona guztiek bizitzeko eta beren sexualitatea adierazteko modu bakarra dute. Alde horretatik,
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonek, lesioaren ondoren, egokitu eta onartu egin dituzte ondorioek dakartzaten aldaketak eta mugak, eta berriro ikasi dute gozatzen eta beren sexualitatea bizitzen. Pertsonaren bizi kalitatea eta ongizate fisiko, psikologiko, emozional eta soziala hobetzeko, oso garrantzitsua da hartutako kalte zerebrala (DCA) duten pertsonen sexualitateari arreta, heziketa eta laguntza eskainiko dioten heziketa afektibo eta sexualeko programak praktikan jarriko dituzten profesionalak izatea.
|
|
|
Pertsonaren bizi kalitatea eta ongizate fisiko, psikologiko, emozional eta soziala hobetzeko, oso garrantzitsua da hartutako kalte zerebrala (DCA) duten pertsonen sexualitateari arreta, heziketa eta laguntza eskainiko dioten heziketa afektibo eta sexualeko programak praktikan jarriko dituzten profesionalak izatea. Afektibitate eta sexualitate programa Berriki, Laura Ramírez Ramos psikologoak, sexologoak eta Alentoko zuzendari teknikoak —FEGADACE Kalte Zerebralaren Federazio Galiziarreko kide den elkarteetako bat— laguntza eman die Vigo, Pontevedra eta O Salnésen osasun arloan
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonei. Afektibitate eta Kalte Zerebraleko Programa jarri du abian.
|
|
|
|
Hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen sexualitatea
|
|
|
Alde horretatik, hartutako kalte zerebrala duten pertsonek, lesioaren ondoren, egokitu eta onartu egin dituzte ondorioek dakartzaten aldaketak eta mugak, eta berriro ikasi dute gozatzen eta beren sexualitatea bizitzen. Pertsonaren bizi kalitatea eta ongizate fisiko, psikologiko, emozional eta soziala hobetzeko, oso garrantzitsua da
|
hartutako
kalte zerebrala (DCA) duten pertsonen sexualitateari arreta, heziketa eta laguntza eskainiko dioten heziketa afektibo eta sexualeko programak praktikan jarriko dituzten profesionalak izatea. Afektibitate eta sexualitate programa Berriki, Laura Ramírez Ramos psikologoak, sexologoak eta Alentoko zuzendari teknikoak —FEGADACE Kalte Zerebralaren Federazio Galiziarreko kide den elkarteetako bat— laguntza eman die Vigo, Pontevedra eta O Salnésen osasun arloan hartutako kalte zerebrala duten pertsonei.
|
|
|
Egiten diren jardueren ezaugarri nagusia praktikak izatea da, hausnarketa bultzatzen dute, pertsona bakoitzaren ikasteko gaitasunera egokitzen dira, ikasitako ezagutzak orokortzeko dinamiketan oinarritzen dira, ikaskuntza autonomoa bultzatzen dute eta malguak eta moldakorrak dira, taldearen garapenaren eta sortzen ari diren beharren arabera. Alenton gauzatzen ari den programa oraindik martxan dago, eta, lehen edizioa amaitu gabe ere, ondoriozta daiteke, alde batetik, parte hartzaileen ezagutzak eta gaitasunak hobetzen dituela, oro har, sexualitateari buruzko hezkuntza oinarrian lesioaren aurreko gabezia bat badute; eta, bestetik,
|
hartutako
kalte zerebralaren ondoren gehien eragiten dien arloetako bat indartzen duela: pertsonaren autokontzeptua.
|
|
|
pertsonaren autokontzeptua. Azkenik, eta programa horiek osatzeko, FEGADACEk, DCA Eskolaren bidez, on line prestakuntza batzuk egiten ditu aldizka,
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen sexualitateari ekiteko hainbat profil profesional gaitu eta prestatzeko.
|
|
|
Zerbitzu honek
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen eta haien familien legezko beharrak asetzen ditu, gainerako biztanleen aldean babesik gabe egon ohi baitira.
|
|
|
2022an, Kalte Zerebralaren Federazio Galegoak (FEGADACE) aholkularitza juridikoko zerbitzua sortzeko ekimena hartu zuen. Harrezkeroztik, lan eremu berri honen helburua da
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonei (DCA) eta haien familiei informazioa eta aholkuak ematea, beren egoera partikularrarekin zerikusia duten gaietan izan ditzaketen zalantza juridikoei buruz, betiere, ezgaitasuna beren konplexutasun osoan kontuan hartuta. Miguel Vieito, diskriminazioaren aurkako zuzenbidean aditua eta zerbitzu berri honetan kolaboratzailea den abokatua, eta Carla Miranda, FEGADACEko gizarte langilea, tresna honi buruzko guztia azaldu dute hurrengo artikuluan.
|
|
|
DCA duten pertsonek —gogoan izan dezagun hori dela helduaroan hartutako ezintasunaren lehen arrazoia— ondorio fisikoak, kognitiboak, emozionalak eta/ edo jokabidezkoak izan ditzakete, eta, gizartean aktiboki parte hartzea mugatzeaz gain, justiziarako eta haien eskubideak aldarrikatu eta defendatzeko aukera eragotz eta zaildu dezakete. Kasu askotan,
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonak eta haien familiak babesik gabe uzten ditu, gainerako biztanleriarekiko. Defentsa gabezia horrekin batera, azkenaldian, aukera bat dago eskubideetan trebatzeko eta alfabetatze juridikorako.
|
|
|
Premisa hauetako bat betetzen duten pertsonak sar daitezke zerbitzu honetara:
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonak, FEGADACEko kide diren elkarteetako kideak edo haien senideak. FEGADACE edo haren senideak egiten ari den Kalte Zerebrala duten Pertsonentzako Hurbileko Gizarte eta Osasun Zerbitzuen Programaren erabiltzaileak.
|
|
|
garun hodietako istripuekin (BZA) lotutako osasun kalteei buruzko kontsultak. ACV BZAak, batzuetan “iktusa” edo “garuneko erasoa” izenarekin ezagutzen direnak,
|
hartutako
kalte zerebralaren kausa nagusi eta nagusia dira (kasuen %78 inguruk dute jatorri hori). Gertaera fisiologiko horietan, erabat eten edo murrizten da garunaren zati baterako odol hornidura, eta oxigenoa eta nutrizioa kentzen zaie ehunei.
|
|
|
Planteatutako helburua lortzeko, proiektuaren jarduera ildoetako bat da ekintzak, jarduerak eta ekitaldiak diseinatzea eta gauzatzea, taldeko pertsonen parte hartze sozial aktibo, oso eta zeharkakoaren bidez, eguneroko jarduna osatzen duten eremu guztietan. Esparru horretan, FEGADACEk sustatu eta lagundu egin nahi izan zuen
|
hartutako
kalte zerebrala zuten pertsonen eskubideak bermatzeko borroka, norbanakoaren eta taldearen autodeterminazioa erraztuko zuten aktibismo soziopolitikoaren bideak sustatuz. Helburu hori lortzeko, Federaziorako inspirazio iturri garrantzitsu bat hartutako kalte zerebrala duten pertsonen Galiziako elkarte mugimenduaren barruan dauden partaidetza taldeak izan ziren.
|
|
|
Esparru horretan, FEGADACEk sustatu eta lagundu egin nahi izan zuen hartutako kalte zerebrala zuten pertsonen eskubideak bermatzeko borroka, norbanakoaren eta taldearen autodeterminazioa erraztuko zuten aktibismo soziopolitikoaren bideak sustatuz. Helburu hori lortzeko, Federaziorako inspirazio iturri garrantzitsu bat
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonen Galiziako elkarte mugimenduaren barruan dauden partaidetza taldeak izan ziren. Espazio informal horien helburua da, izen eta eredu desberdinekin, herritarren eragina eta parte hartzea sustatzeko ekintzak diseinatzea, identifikatzea eta horietan lan egitea, hartutako kaltea duten pertsonek beren bizitzako dimentsio guztietan aktiboki parte har dezaten.
|
|
|
Hala ere, tresna horiek ez daude orokortuta kolektiboaren artean, eta ez dute, martxan daudenen artean, elkarrekin lan egiteko mekanismorik. Herritartasun Aktiboaren Sarearen helburuak Hori dela eta, FEGADACEk indarrak batzea proposatu zuen, Federazioa osatzen duten bost elkarteetatik
|
hartutako
kalte zerebrala duten pertsonak plataforma berean biltzeko aukera emango zuen sare autonomikoa eratuz. Tresna horri Herritartasun Aktiboaren Sarea izena eman zitzaion, eta haren helburua da ADACE (Lugo), ADACECO (A Coruña), Alento (Vigo), DCA Ourense eta Sarela (Santiago de Compostela) erabiltzen dituzten pertsonek eremu bat izatea helburu partekatuak ezartzeko eta baterako erabakiak hartzeko, bai komunitatean duten parte hartze orokorrari dagokionez.
|
|
|
➡️ Lehen topaketak Lehen topaketa horietan, bertaratutakoen beharren, interesen eta eskaeren diagnostikoa egin zen, eta Sarelan (“Primeira Persoa” izeneko taldeak erakunde horretan funtzionatzen du) eta Alenton (“Autoxestores” deitzen zaio talde horri) lehendik zeuden taldeen antolakuntza eredua eta jarduerak aztertu ziren. Lehen hartualdi horretan, parte hartze aktiboko plataforma baten eraketaren erabilgarritasunari buruzko uste partekatua hauteman ahal izan zen, lehen pertsonan kontaketa eta ahotsekin
|
hartutako
kalte zerebralari ikuspen handiagoa emango diona. Probintzietan bizi diren pertsonen parte hartzeak Sarea koordinatu eta mantentzeko sor zitzakeen zailtasunak ere aipatu ziren.
|