|
2015
|
|
|
Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio bat dago arratsaldez; lagunaren tabernan kafe petrolioduna
|
hartu
eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil, banoa bidean ahozko tradizio honen balio objektiboak banan bana akatzen. Bederatziak inguruan etxean izango naiz”.
|
|
2016
|
|
|
Xabier Lete Urnietara joan zen bizitzera eta antzerkirako grina zeukan herri batekin egin zuen topo, besteak beste Lurdes Iriondoren lanari esker. Letek antzezlana aurrera ateratzeko deliberoa
|
hartu
eta lanari ekin zion. Jendea biltzeko deialdia entzun bezain pronto azaldu zen Jokin Izagirre:
|
|
|
bi diskoak. Hasieran, oso bertsio girotik gentozen, geure burua ez oso serioegi
|
hartzetik
eta jendeak gu ere ez oso serio ikustetik, era berean. Lehenengo diskorako baxu jotzaile bat sartu zen, talde ikuskera hartu genuen eta gure kantak jotzen genituen.
|
|
|
“Patxi Goikoleak kontatu zuen nola erratz makila bat erabiltzen zuten eskoletan publikoaren aurrean kantatzen ohitzeko. Makilak eskura utzita bakarrik oraindik jarraitzen dute antolatzen mikrofono bat, ipuin bat
|
hartu
eta ipuinean ikusten dituzten marrazkiak kantuan botatzen. Ez dute egiten errimarekin, ez dute egiten bertso estrukturarekin, baina kantuan egiten dute.
|
|
|
Jende gehienak pentsa lezake ez dela beharrezkoa ziklo osoa betetzea, eta normala ‘erabili eta bota’ izatea. Lehen ziklo osoa betetzen zuen bertsoak, hau da, bertsoa entzun edo irakurri, herriak gogoan
|
hartu
eta kantatu. Inori ez zaio burutik pasatzen bertsolariek kantaturiko bertso guztiak gogoan hartzen zirenik; ez horixe; baina, han eta hemen, batzuek eta besteek, sorta politak bai.
|
|
2017
|
|
|
Txikito lagun
|
artu
eta/ jun ziran Eibarreraiño
|
|
|
Xenpelar Senpelarre baserrian jaioa zen, Errenteriako lurretan, Oiartzundik gertuago badago ere. Baserri hori erabat hondatuta egon da, sasiak
|
hartuta
eta teilaturik gabe, Jose Luis Erkizia Basarrik eta bere emazte Ana Isabel Arrutik hartu eta erabat berritu zuten arte. Basarri bere garaian arraunlaria izan zen eta, gaur, ETBko esataria da estropada emanaldietan.
|
|
|
Xenpelar Senpelarre baserrian jaioa zen, Errenteriako lurretan, Oiartzundik gertuago badago ere. Baserri hori erabat hondatuta egon da, sasiak hartuta eta teilaturik gabe, Jose Luis Erkizia Basarrik eta bere emazte Ana Isabel Arrutik
|
hartu
eta erabat berritu zuten arte. Basarri bere garaian arraunlaria izan zen eta, gaur, ETBko esataria da estropada emanaldietan.
|
|
2018
|
|
|
Antzeman nuen aitortzen zitzaidala halako labeltasun bat, luzera zama ere bihurtu zitzaidana. Alde batetik, neroni nintzen zentroa desnaturalizatu nahia sortu zidan periferiaren kontzientzia
|
hartzeak
eta, ondoren, nire izate naturala ukatzetik periferia zentroaren etengabeko espiralean eroso samar dantzatzera ekarri nau. Beti ere zapata handiegiekin, tamalez.
|
|
|
Baina, dena ez iluna mundu honetan. Niretzat Arabako bertso eskolen sorreran parte
|
hartu
eta ezagutu dudan jende zoragarri guzti horrekin nire jarduna partekatzea, harro sentitzeko moduko arrazoia da. Eta nola ez, gaurko Arabako Bertsolari Txapelketan, oholtza gainean eta bat batean 40 bertsolari ikustea.
|
|
|
Jazintak ere Garagartzako bidea hartu omen zuen etxean topatu zuenaren berri emateko, baina mundura ekarri zuen emakumea lurrean odoleztatuta eta bizkarra zauri sakonez josia ikusi zuenean, ez zuen indarrik izan haren ondotik pasatzeko. Buelta
|
hartu
eta Txapartegi baserrira jo zuen. Laster agertu ziren Korosagastira Bidaniko mikeleteak.
|
|
|
“Lasai egon zaitez, orain denekin horrela ibiliko dira eta”. Lehenengo deklarazioak
|
hartu
eta etxera bidali omen zituzten, baina hurrengo egunean denak kartzelara eramateko agindu zuen Marroquin epaileak. Eraman zituzten Migel Jose Aranzegi, Jose Joakin seme zaharrena, Jose Antonio seme gazteena eta hiru alaba:
|
|
|
Egunkari horretatik abiatuta, hainbat hedabidetako hemeroteketan arakatzen hasi ziren, erreferentziazko datak aintzat
|
hartuta
eta kontuan izanda, bistan dena, zeintzuk ziren garai hartako Gipuzkoako hedabide nagusiak: La Voz de Guipúzcoa, El País Vasco eta Argia.
|
|
|
ongi landutako poesia eta noizean behin arriskatua dena, audientziaren bozak eta egurrezko aulki estilizatuaren saria. Guzti horiek
|
hartu
eta Millennium Center en Donald Gordon-en Antzokian kokatu zituen. Hasieran, sarreren salmentak Eisteddfod astekora gerturatu ziren, eta proposamen arriskutsutzat jo zena erabateko arrakasta izan zen.
|
|
|
Oiartzungo kasua izeneko ikerketa egin du Itziar Navarrok Master Amaierako lan gisa. Oiartzungo sei bertsolari
|
hartu
eta denboraren joanarekin beren kantaerak izaniko aldaketa aztertu du. Kultura batean murgilduta egoteraren ondorio inkontziente bat dela uste baitu, kultura horretan hazi izanak kantaeran duen eraginari erreparatu dio.
|
|
|
Kultura batean murgilduta egoteraren ondorio inkontziente bat dela uste baitu, kultura horretan hazi izanak kantaeran duen eraginari erreparatu dio. Kantaeraren zortzi parametro
|
hartu
eta, bakoitza komentatuz, irudi osoa osatzen ahalegindu da.
|
|
|
Batik bat gaurkotasuneko albisteak jarraitzen ditut, eta horiei buruzko iritzi ezberdinak irakurtzen saiatzen naiz dena hobeto ulertzeko. Geroz eta pazientzia —eta denbora— gutxiago dut egunkari oso bat edo bi
|
hartu
eta patxadaz irakurtzeko, eta ziurrenik Twitterrek zerikusia du horrekin. Neure hautaketa propioa egitera ohitu naiz, batzuetan mugatzailea ere izango dena, ziur aski.
|
|
|
Bertsolari bizia, zirikatzailea eta jario handikoa izan zen. Bertsokidea aurkari gisa
|
hartu
eta hura azpiratu arteko onik ez zuen bertsolari klasea zen oiartzuarra. 1978an, X. Bertsolari Egunean, omenaldia egin zioten Karmelo Baldan.
|
|
|
Eta ez zen gero bertsolari handi hura hemengo bakarra; artzain batzu baziren: Antxinoeko Joanes, Jamattit, eta alaiena eta bertsoka trebeena, Piarre, bazkaltzean, salda
|
hartu
eta xahakotik trago bat egin orduko tentatzen hasten zitzaizkionak batere beldurrik gabe.
|
|
|
Lasaitua. Autoa
|
hartu
eta BECera. Eta hortik aurrera, zurrunbiloan datozen oroitzapenak:
|
|
2020
|
|
|
—Aldatu eta eraman nazak kafe bat
|
hartu
eta Rosli bat pizteko lekura, eta aterako nauk, —esan zidan.
|
|
|
Eta hasi omen ziren bien artean zenbat osatzen zuten kontatzen, eta bi aukera zituztela erabaki omen zuten: jatetxeko jabeari zer pasatu zitzaien agertu edo, bestela, karta
|
hartu
eta zeukaten diruaren arabera eskatzen hasi. Eta bigarren aukeraren alde egin omen zuten.
|
|
|
Aizarnazabalera jaitsi eta Lasaon errepidea moztuta zegoen urarekin. Buelta
|
hartu
eta gogoratzen naiz Erdoizta aldera atera ginela mendiko bide batzuetatik, eta Etumetatik jaitsi ginela Azpeitira. Nik mendiko kotxea nuen orduan, eta, horri eskerrak, Juan Joxe Loidisaletxen utzi eta itzuli nintzen etxera.
|
|
|
Plazara azaldu eta inor ez. Itxaron, trago bana
|
hartu
eta plaza hutsik. Berriro, bazkaldu zuten elkartera joatea bururatu zitzaien, bertako antolatzaileekin hitz egitera eta, itxurak egiteko, elkartean zeudenentzat saiotxo bat eginez bukatu omen zuten eguna.
|
|
|
Asko. Grundig handia hankartean
|
hartu
eta nire Vespan ibiltzen nintzen.
|
|
|
Kritikak luke klabe batzuk
|
hartu
eta elementu horiek testuinguratzen saiatzea, xehetasun batzuei heldu eta, hori, bertsolaritzak bizi duen unera estrapolatzea. Eta adibide konkretuekin arazo estruktural bat agertzea lortzen baduzu, bada, ondo baino hobeto.
|
|
|
Arnasketa eta gorputza dira ardatzak”. Lanketa handia egin du, eta azken urtea eszedentzia
|
hartu
eta bere baitara begira pasatu du, bere yoga formakuntzaren baitan proiektu bat ontzen, yogaren eta sormenaren arteko loturak bilatuz ere biziz. Sormenerako jarduera osagarri egokitzat du yoga:
|
|
|
Naturako elementuak eta gorputzeko gune energetikoak uztartuz osatu du bere lana. Lurra, ura, sua, haizea eta espazioa oinarri
|
hartu
eta, gu ere naturaren zati garenez, elementu horien ezaugarriak gugan bilatu ditu. Iruditzen zaio, elementu horiek guztiak orekan izanez gero bertsotarako gorputzaldi ederrean geundekeela:
|
|
|
Honek «gero, bertsoak jarri eta inprimarazi zituen. Eta, Azpeitiko hurrengo azoka egunean, hara joan zen, bertsopaper pila
|
harturik
eta hogei bat urteko bere seme Rikardo eta hamabi bat urteko seme Antonio lagun zituela. Eta Azpeitian, kantoi batetik edo, hirurak batera bertso kantari hasi ziren.
|
|
|
Aitak feriara joanda ekarriko zituen paperak eta guri ematen zizkigun. Eta guk
|
hartu
eta bai ikasi ere agudo. Ez zen bakerik izaten dena ikasi arte».
|
|
|
Ezinbesteko bidaidea izan da Asier Sota lan horretan, berak egin baitu lan hori, osagai guztiek osotasun bat edukitzea lortuz, esentzia eta mezurik galdu gabe. Ekarpen asko egin dizkio Asierrek Erik eta Win emanaldiari, baina batzuk aipatzeko, musikariak inplikatu ditu antzerkian, bertso sortak koreografia jakinekin jantzi ditu, antzezteko hainbat errekurtso eskaini dizkigu, ideiak aportatu ditu, osagai guztiak
|
hartu
eta koherentzia artistiko bat eman dio obrari… Azken batean, ezinbesteko ekarpena izan da aurreko emanalditik hona, lan profesionalago bat burutzeko eta emanaldiari ahalik eta zuku gehien ateratzeko, behinik behin.
|
|
|
Kale edo bale. Udaberriko fasearen eta udazkenekoaren arteko aldea nabarmena denez oihartzun aldetik, prestaketa lana erruz burutu duen bertsolari bat baino gehiago geratuko zen, ziurrenik, herri txiki bateko areto txiki bateko saioan parte
|
hartu
eta konturatzerako etxean, berriz jarduteko aukerarik gabe. Txapelketa, bere gordinean.
|
|
|
Baina teknikoki eta ofizioaren definizio zehatza hartuz kontuan, aurrekoa bezalako elkarrizketak, gaiaren planteamendua lagunkoia ez izanik ere, maila oso altukoak dira. Bertsolariek elkar
|
hartu
eta elkarrizketa perfektua osatzeko ez baitago beti entzun nahiko genukeen hura kantatu beharrik. Gu guztion miseriak azaleratzea ere behar da, tarteka bederen.
|
|
2021
|
|
|
Beste alde batetik, ni beti izan naiz oso karikaturista, norbaiten erretratua
|
hartu
eta horren gainean lan egitekoa. Oraingoan ez nuen hori nahi.
|
|
|
Unai– Gauza txikiak egin izan ditugu elkarrekin, Gaztezuloko sail hura datorkit gogora, Esaera Berriak. Esaera zaharrak
|
hartu
eta berritu egiten genituen.
|
|
|
P.E.– Hark jasotako bertsopaperen inbentarioa egina dago. Falta da hori
|
hartu
eta lantzea. Zenbat bertsopaper bildu zituen?
|
|
|
P.E.– Lehenagotik ere sumatua izango zuen. Xabierren bizi zela, autoa
|
hartu
eta inguruko herrietara joaten zen. Behin, Bardeara joan eta Umbelino Ayaperekin egin zuen topo.
|
|
|
Gipuzkoa aldetik trena
|
hartu
eta Nafarroara heldu bezain pronto egingo dugu lehenengo geldialdia. Trenetik jaitsi eta, oinez, herria zeharkatuko dugu, lehengo eta gaurko bertsolari, bertso eta leku bereziak ezagutuz.
|
|
|
Litekeena da hurrengo bertso hauek Franki baserriko bizilagunen bati jarri ez izana, eta Aiako edo Orioko bizilagunen bati (edo asmatutako bati) jarri izana, baina bere sortetxeaz ari garenez, zilegi da lizentzia hori
|
hartzea
eta Lasarteren bertso hauek hona ekartzea. Ez daude denak idatzirik, eta sortako guztiak borobilak izan arren, hemen datozenak horietako batzuk besterik ez dira.
|
|
|
Handitik txikira jauzi egingo dugu orain, herriko plazatik estrata txiki bat
|
hartu
eta aurrera elkartea dagoen tokira. Leitzako Kirol Elkartea da Aurrera, eta bere egoitza eta soziedadea daude Euskal Herria plazatik gertu, udaletxearen atzeko aldean.
|
|
|
Entzule kopuruak, pixkanaka, gorantz egin du urterik urte, eta azkeneko urteotan 50 pertsona inguru elkartu izan dira emanaldiaz gozatzeko. Bertsolarientzat ere plaza maitatua da, festa egunez herrian bertan kantatzea eta bertso eskolako kideekin batera mikrofonoa
|
hartu
eta jai giroan bakoitzak bere aletxoa uztea modu bikaina da bezperako parrandaren ondorioak pasatzeko; baita datorren parrandari hasiera emateko ere.
|
|
|
Photo honetan bezala, beste askotan ere istorioak kontatu ditut. Irudia abiapuntu
|
hartu
eta irudikatutako gidoi batean zentratzen saiatu naiz. Jendarteak onartzen ez dituen desioak aitzakia ederra izan dira maiz bertsoak jartzeko.
|
|
2022
|
|
|
Hiruzpalau hilabete igaro zituen burua altxatu ezinik, Idoia bere aldamenera erakartzen saiatzen batzuetan, hordialdiaren olatua
|
hartu
eta berari buruz kristorenak esaten besteetan. Neurea izaten zen etxerako bidean –ordu txikitan– negar egiteko erabiltzen zuen sorbalda.
|
|
|
Hartu ditugun doinu askok erreferentzia egiten diote amatasunari, baina gizonek amez eman duten ikuspegia da. Eta hori ere aitzaki polita izan da guretik ere doinu horiek
|
hartu
eta buelta bat emateko. Zentzu horretan ere euskal kulturaren edo tradizioaren iruditegian sortu den irudia Ama Birjinarena delako.
|
|
|
Pentsatu eta egin! Elcora joan zen, beharrezko paperak patrikan,
|
hartu
eta artzain eman zituen lau urte, bakarrik mendian. Helburu bi zituen eta biak bete zituela zioen:
|
|
|
Errealitatearen eta fikzioaren balantzan, bertsolariak bazterreko kolektiboei, hau da, oholtzan leku fisikorik ez dutenei, diskurtsiboki espazioa ematen die. Parte hartzaileen ustez, ordea, leku fisikorik ez duten horiek plaza
|
hartzea
eta euren errealitatetik kantatzea askoz ere eraldatzaileagoa da. Gainera, estatus/ klase antzekoa dugunon komunitatea da bertsolaritza, eta, askotan, errealitate horretatik at dauden subjektuen posiziotik kantatzen eta txalotzen da.
|
|
|
Sortzaileak altzoan
|
hartu
eta
|
|
|
Milaka bertso eder kantatu dira Matxeten eta ez nuke jakingo zein aukeratu, beraz, bat batean liburuei begira 1992koa hartu dut —artean Bertsozale elkartea Bertsolari elkartea zenekoa— Matxete plazan, Andoni Egañaren gaiei kantari, Jon Sarasua eta Xabier Amuriza, gai librean, sortu berri samarra zen Egunkaria
|
hartu
eta berriak iruzkintzen. Segi dezagun gure konplexuan zuloratzen;):
|
|
2023
|
|
|
Galdera zen: egin ote genezake proiektu bat euskara ardatz
|
hartu
eta hura landuz, nerabeen bizitzan garrantzi berezia duten hainbat gai lantzeko eta haien ikas prozesuan laguntzeko. San Andres Ikastetxeak zedarritu zigun barrutia:
|
|
|
Lehendabizi bertsoaldia entzun da. Bertsoaldien ezaugarrietako bat bertsolariak teman aritzea izaten da sarri, eta hori kontuan
|
hartu
eta aprobetxatzeko alderditzat hartu da. Alegia, aukera ematen du ikasleak bertsolari baten edo bestearen lekuan jartzeko, eta, bide batez, bestela jarriko ez liratekeen roletan kokatzeko.
|
|
|
Lehena egin nuen, baina bigarrena baino zonbait egun lehenago nire seme lehena Peiok bizia galdu zuen bideko istripu batean. Hendaiako saioa hurbilegi zen; antolatzaileei adierazi nien zaila zitzaidala saioan parte
|
hartzea
eta ordezkatua izan nintzen. Epaile lanak segitu ditut 23 urtez, azkena eginez 2016an eskolarteko txapelketa batean.
|
|
|
Baliagarri kausiturik erabaki zuten publikatzea. Lana bukatu, hitzordua
|
hartu
eta hiru lagunek hartu zuten Zornotzako bidea irarkola batean aurkezteko. Onartu zuen eta liburua inprimatu gure maketazioa osoki segituz, 2011 urtea zen.
|
|
|
1890eko hamarraldiko Lore Jokoetan parte
|
hartu
eta hainbat sari irabazi zituen, eta ospea pilatuz joan zen, plazatik ez baizik eta bertso jarrien bidez: “Otaño, sariak jasotzerakoan, kantatua izan zen jendaurrean; eta bere leienda poemak irakurriak ere izan ziren, hala nola Donostian, Arrasaten, Oiartzunen” (J.M. Lekuona, 1998:
|
|
|
Lurrera begiratu du, zerura gero, lurrera berriro eta lagunari azkenik, bertan akabatuko lukeela garbi adieraziz. Hark, lepotik
|
hartu
eta aurrerantz tira dio, berriro errepikatuz:
|