|
2000
|
|
|
EZ.
|
Hartaz
ohartu nintzenean, begiak testurat eraman, eta paragrafo harekin inkontru egin nuen, zeinean Sarako maisuaren honako erran hau ediren bainuen: Gutienean bazenerrake hura dela luthertasun handia, gauza itsusia, eta ez dakizula zer gaztigu ordena halakoari.
|
|
|
Ordea, berant zebilen jabea, zeren dadoetan ari zèn eta ozen mintzatzen zèn zaldun errabiatua
|
hartaz
ohartu eta jauzi batean altxatu baitzen. Eta, indiar gorri haietarik bati ostiko bat emaiten ziola, herratsu eta errietatsu, erran zuen:
|
|
|
Nola larritu nintzen hatsarrean Joanperitzen hitzekin...! Nehor ere ez zen, halarik ere, uroski,
|
hartaz
ohartu, zeren eta guztiak Joanperitzi beha baitzeuden; eta, burua beheititurik eta barrendik hats harturik neure burua apur bat baretzea erdiesten nuela, Joanperitzek hasiari azkena emaiteko, erran nuen ozentki:
|
|
|
Kafetegitik irten eta kale aldapatsu, luze batean goiti jo zuten, Pitita botatzarrekin, bizkar zorroa zeramala bizi bizi aurrean, Xan bi hiru pausoz osterago, eginahaletan burusoilari jarraitzeagatik. Hankak min pixka bat ematen ziola zebilen, Pitita baina, ez zen
|
hartaz
ohartua; haren nahia inondik ere kale haren azken muturrera lehenbailehen ailegatzea zen: hiritik irteteko, nonbait; izan ere, han aurrean, laino trinko baten pean, mendi baten irudia igarri zitekeen.
|
|
2002
|
|
|
Baina hasieran ez nintzen
|
hartaz
ohartu.
|
|
|
Baina hamabost urte bete artean ez ziren
|
hartaz
ohartu, bi neskek elkarrekin bost urte zeramatzaten arren, biak ala biak mojen ikastetxean urte berean matrikulatu zirenez gero, bost urte aurrerago doi, batxiler laborala egiteko. Batxilerreko seigarren kurtsoa hasi berria zenean ohartu ziren, beraz, antzekotasun eta kidetasun hartaz, doña Remedios Formación del Espíritu Nacionaleko señorita berria –aurrekoa jubilaturik– bere buruaren aurkezpena egin ondoren ikasleei halaxe mintzatu zitzaienean, gaztelaniaz:
|
|
|
Besteak jadanik kalea gurutzatu, eta Orinocora sartzen ari ziren.
|
Hartaz
oharturik, Â eztabaida luzatzerik merezi ez zuela eta, Â beraiek ere berdin egitea erabaki zuten. Â Gurutzatu zuten kalea, beraz, eta Orinocora sartzera zihoazela, Txantoi nagusia eta Orrondo ikusi zituzten, bihurgunean beraiengana hartzen zutela.
|
|
2005
|
|
|
Eta Tomas
|
hartaz
ohartu zen, Teresaren irriak ez baitzuen besterik adierazten eta, bere buruan konfiantza harturik, erantsi zuen:
|
|
2006
|
|
|
Frantziatik alde egin beharrean gertatu ziren beiragileok.
|
Hartaz
ohartuta, bekaizti haien neurri gabeko amorrua eta uherdura Bernaten familiaren gainera jausi zen.
|
|
|
Etxetik irten nintzenetik ez nuen egunerokoa ukitu ere egin, eta Elsbethekin, berriz, oso bakanetan oroitu nintzen.
|
Hartaz
ohartzeak, eta amak esan ohi zuenaz gogoratzeak, ez zidan sentimendu berezirik eragin.
|
|
2008
|
|
|
Ernestina hagitzez ere tonu lasaiagoan ari zen, eta,
|
hartaz
ohartuta edo, frai Millanek honela esan zion, tonu jostalarian:
|
|
|
Markesa andereak konfidente bat behar zuen, beraz, barrua husteko eta erraiak estutzen zizkiòn korapiloa nola edo hala askatzeko. Reginak
|
hartaz
ohartu behar zuen, markesaren hitzak entzun ahala irri hautemangaitz bat piztu zitzaion betartean?, baina deseroso sentitu behar zuen, aldi berean, irria piztu ahala itzali zitzaion bederen?: ez al zitzaion, bada, markesa anderea esaldi harekin babesa eskatzen ari?; nola, baina, egingo zuen berak jauzi bere eremutik markesa anderearen eremura?
|
|
|
Esan nahi baita Gerardoren hitzek irri zabal bat eragin ziotela Nataliari, berezkoa bezain atseginezkoa, eta irri urduri bat Natividadi, irri urduri bezain behartu bat, kanpoko egoerak eskatzen ziona, inguruari inpresio txarra ez eragitekotan. Ricardo
|
hartaz
ohartzen zen, eta ohartzen zen, halaber, ez zuela atsegin Gerardok egiten zuèn akatsaren defentsa, ezezko keinu azkar bat ere egin zuen buruaz, lagunak adieraziaren adierazgarri?, bi artistek maiz eztabaidagai izaten zutena; ohartu zen, ondorioz, buruhauste handirik eskatzen ez zuèn ondorioa zen, inondik ere?, Gerardoren hitzek Natividaden aldean jartzen zutela bera. Ricardo?, ezinbestean; eta ...
|
|
|
suzkoak, eta biek baitzuten sua lehengai, maitasuna zein gorrotoa bigarren mailan uzten zituena, bi sentimendu haiek suaren gorabehera gorabeheratsuak balira bezala, funtsean. Ricardo
|
hartaz
ohartzen zen, deseroso: alde batetik, izan ere, bere lagunaren nagusitasuna irenstezina egin behar zitzaion; baina, bestetik, behar adina borondaterekin sentitu behar zuen, bere patu hura ontzat emateko eta lagunari zizkiòn zeloak beste su batean erretzeko:
|
|
|
edo aitzindarien aitzindaria, hobeto, jakituria, elizaren ohiko inertzietatik harat, eremu zabalago bat bezala ulertzen zuena?
|
hartaz
ohartu, eta egun batean deitu egin zion:
|
|
|
Gero, belauna tolestu eta burua makurtu zuen berriro, jarraian korrika hasten zela, pozez saltoka, etxerako bidean: hain pozez, non ahaztu egin baitzitzaion pitxerra, iturri parean utzita; plaza atzean uztera zihoanean, ordea,
|
hartaz
ohartu eta pitxer betearen bila itzuli zen. Jasota gero, berriz, ohiko keinuekin agurtu zituen markesa eta ohorezko dama ostera.
|
|
|
Ernestina hagitzez ere tonu lasaiagoan ari zen, eta,
|
hartaz
ohartuta edo, frai Millanek honela esan zion, tonu jostalarian:
|
|
|
Gero, belauna tolestu eta burua makurtu zuen berriro, jarraian korrika hasten zela, pozez saltoka, etxerako bidean: hain pozez, non ahaztu egin baitzitzaion pitxerra, iturri parean utzita; plaza atzean uztera zihoanean, ordea,
|
hartaz
ohartu eta pitxer betearen bila itzuli zen. Jasota gero, berriz, ohiko keinuekin agurtu zituen markesa eta ohorezko dama ostera.
|
|
|
Aita Millan ikasle bikaina zen, baina bi hilabeteko borrokak nekera eta akidurara eraman zuen, baita estudioen errendimendu apalago batera ere, ondorioz. Eta ikasketaburua –teologo distiratsu bat, munduko erlijioetan aditua, baita elizaren aro berri baten aitzindarietako bat ere... edo aitzindarien aitzindaria, hobeto, jakituria, elizaren ohiko inertzietatik harat, eremu zabalago bat bezala ulertzen zuena–
|
hartaz
ohartu, eta egun batean deitu egin zion:
|
|
|
Markesa andereak konfidente bat behar zuen, beraz, barrua husteko eta erraiak estutzen zizkiòn korapiloa nola edo hala askatzeko. Reginak
|
hartaz
ohartu behar zuen –markesaren hitzak entzun ahala irri hautemangaitz bat piztu zitzaion betartean–, baina deseroso sentitu behar zuen, aldi berean –irria piztu ahala itzali zitzaion bederen–: ez al zitzaion, bada, markesa anderea esaldi harekin babesa eskatzen ari?; nola, baina, egingo zuen berak jauzi bere eremutik markesa anderearen eremura?
|
|
|
Biak baitziren –maitasuna eta gorrotoa– suzkoak, eta biek baitzuten sua lehengai, maitasuna zein gorrotoa bigarren mailan uzten zituena, bi sentimendu haiek suaren gorabehera gorabeheratsuak balira bezala, funtsean. Ricardo
|
hartaz
ohartzen zen, deseroso: alde batetik, izan ere, bere lagunaren nagusitasuna irenstezina egin behar zitzaion; baina, bestetik, behar adina borondaterekin sentitu behar zuen, bere patu hura ontzat emateko eta lagunari zizkiòn zeloak beste su batean erretzeko:
|
|
|
Esan nahi baita Gerardoren hitzek irri zabal bat eragin ziotela Nataliari, berezkoa bezain atseginezkoa, eta irri urduri bat Natividadi, irri urduri bezain behartu bat, kanpoko egoerak eskatzen ziona, inguruari inpresio txarra ez eragitekotan. Ricardo
|
hartaz
ohartzen zen, eta ohartzen zen, halaber, ez zuela atsegin Gerardok egiten zuèn akatsaren defentsa –ezezko keinu azkar bat ere egin zuen buruaz, lagunak adieraziaren adierazgarri–, bi artistek maiz eztabaidagai izaten zutena; ohartu zen, ondorioz –buruhauste handirik eskatzen ez zuèn ondorioa zen, inondik ere–, Gerardoren hitzek Natividaden aldean jartzen zutela bera –Ri...
|
|
2009
|
|
|
Ondoren, mahaiaren inguruan bira egiten zuela, erakutsi zion, lehenik, aitari; jarraian, don Anizetori, zeinak ikusi ahala egin baitzuen aitaren; amari: aitarenka hura ere, mimetismo hutsez; izeba Ernestinari, Maria Bibianari, Adari?; Ada, baina, izoztuta bezala zegoen, jakin bazekien arren zer zetorkion, beldur eszenikoaren mende zegoen, ausaz?, gorputza dar dar batean, hain izan zen handia ikusi eta entzun berri zuenak eragin ziòn zirrara, halako moldez, non Teofilo Maria ere, hitz handien basoan sartu ez beste itsutzeko arriskua zuena,
|
hartaz
ohartu baitzen, baita ohartu bezain laster Adari zuzendu ere:
|
|
|
edo gainera igotzen zen, galderak zaldi heziak balira bezala, noranahi eraman zitzakeenak, nonahiko bidetik; Ada bakarrik zegoen bere mahaian, eta inork ez zion eragozten: ...o gusturago zebilen airean hegan, lur guztien eta lurreko arazo guztien gainetik, eta hura nahikoa zitzaion; edo ez zitzaion nahikoa, beharbada, goian zegoenari gorago egitea bururatu, airezko arrainontzi mugagabe bat ote zen, bada, zerua, kolore orotako arrainak zituena??, eta hirugarren kopa hartzea erabaki baitzuen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; gorago egin beharrean, baina, behera egin zuen,
|
hartaz
ohartu nahi zuenak begi bistan zituen frogak, Adaren irri dohatsua ez baitzen jada hain dohatsua, arintasunaren biribiltasuna nonbaitetik apurtu balitzaio bezala: esan nahi baita irri hura zurruntzen eta astunagotzen hasi zitzaiola, gorputza ere astunago egiten ari zitzaion seinale; Ada, beraz, beheraldiaren eta bere ezintasunaren errealitatea onartzeko moduan zegoen une hartan, baina hain zen handia, itxuraz, arestian egindako hegaldiak sorrarazten ziòn malenkonia eta esperientzia berritzeko gogoa, non hegaldiari berrekiteko erabakia hartu baitzuen, laugarren kopa hartuz, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; ondorioak, baina, guztiz bestelakoak izan ziren, astuntzen hasia zèn gorputzak berunaren trinkotasuna hartu baitzuen. Adaren irria sorgortasunaren adierazpidea zen jada, zorion dohatsu orotatik urrun?, lo astun batek, begiak ere itxi zitzaizkion une batez?
|
|
|
–Dinamita hutsa da!?; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen, begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur?, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean
|
hartaz
ohartu behar zuen Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
Reginak
|
hartaz
ohartu behar zuen, esanahiz betetako isilune haren ondotik Ernestinak burua makurtu baitzuen, keinu ia hautemanezin batean; Ernestinak burua makurtu ahala, baina, atzera egin zuen Reginak, damu aitorpena haren ahoan:
|
|
|
Domingok, beraz, galdera hura behar zuen eta kezka hura behar zuen: ke arteko giro hartan inor ez zen
|
hartaz
ohartzen, eztabaida sutsuaren goritasunean, nekez ohar zitekeen inor, egia esan?, baina balizko behatzaile ikusezin batek bai, antzemango zion zerbait Domingori, haren betarteari erreparatuz gero, militante haietako batek harako hura esan zuenean, adibidez?. Edo haiek, edo gu?!??: aurpegian segundo bakar bat ere iraun ez ziòn keinu bat izan zen, muzin keinu bat?, baina ezin nabarmenagoa bere laburrean, kideak ahoskatutako esaldi hura bere barruko kezkaren adierazpide ezin zuzenagoa balitz bezala:
|
|
|
amarena, ordea, desberdina izan zen; Domingo eta amaren arteko besarkada, izan ere, alde bakarrekoa izan zen; esan nahi baita Domingok besarkatu zuela ama, eta ez amak Domingo, itxura batean? besarkadaren atarian gertatutakoari erreparatzea besterik ez zegoen
|
hartaz
ohartzeko, noiz eta Domingok aurrez aurre ikusi baitzuen ama, bere jarrera harekin pertsona galdu bat zirudiena, begiak ere, betinguru zurrunean irri arrastorik ez. Domingoren norabidean jarriak baitzituen, bai, baina haratago begira aldi berean, fokatze oker nabarian; besoak, berriz, eroriak baino eroriagoak zituen, adimena galtzen duenean galtzen baititu pertsonak begiak eta besoak?
|
|
|
Azken kolpe hotsari ehunka aho sudurren hatsanka jarraiki zitzaion. Ez nintzen
|
hartaraino
ohartu: aspaldian isilduak ziren errezoak eta kantikak.
|
|
|
Adak hurrupaka edan zuen kopa, gozamen handiz edan ere... hainbeste gozatzen ari zen, agidanez, non beste kopa bat eskatu baitzuen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; galderak ere han behar zituen, jakina; une hartan, baina, Ada airean igeri zebilen, ausaz –bigarren kopa bukatzear zuenean, aurpegi osoak irri ezin dohatsuago batek hartua zirudien behinik behin–, eta galderak hodei txiki haiek ziren, beharbada, Adak berak istant batean zeharkatzen zituenak, oztopo txikienik gabe... edo gainera igotzen zen, galderak zaldi heziak balira bezala, noranahi eraman zitzakeenak, nonahiko bidetik; Ada bakarrik zegoen bere mahaian, eta inork ez zion eragozten: ...zebilen airean hegan, lur guztien eta lurreko arazo guztien gainetik, eta hura nahikoa zitzaion; edo ez zitzaion nahikoa, beharbada, goian zegoenari gorago egitea bururatu –airezko arrainontzi mugagabe bat ote zen, bada, zerua, kolore orotako arrainak zituena? –, eta hirugarren kopa hartzea erabaki baitzuen, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; gorago egin beharrean, baina, behera egin zuen,
|
hartaz
ohartu nahi zuenak begi bistan zituen frogak, Adaren irri dohatsua ez baitzen jada hain dohatsua, arintasunaren biribiltasuna nonbaitetik apurtu balitzaio bezala: esan nahi baita irri hura zurruntzen eta astunagotzen hasi zitzaiola, gorputza ere astunago egiten ari zitzaion seinale; Ada, beraz, beheraldiaren eta bere ezintasunaren errealitatea onartzeko moduan zegoen une hartan, baina hain zen handia, itxuraz, arestian egindako hegaldiak sorrarazten ziòn malenkonia eta esperientzia berritzeko gogoa, non hegaldiari berrekiteko erabakia hartu baitzuen, laugarren kopa hartuz, gaur gaurkoak, bihar biharkoak; ondorioak, baina, guztiz bestelakoak izan ziren, astuntzen hasia zèn gorputzak berunaren trinkotasuna hartu baitzuen –Adaren irria sorgortasunaren adierazpidea zen jada, zorion dohatsu orotatik urrun–, lo astun batek –begiak ere itxi zitzaizkion une batez– berunago egin zuena; ohera joateko ordua zen, beraz; zutitu zenean, ordea, mahai gainean bermatu behar izan zuen eskua, orekari eusteko; eman zuen pauso bat, baina eman orduko joan zitzaion beste oina... egin ere, egingo zuen estropezu, baldin eta jangelako zutabeetako bat aurkitu izan ez balu eskumenean.
|
|
|
Adaren ondotik, Damasok eta Maria Bibianak besarkatu zuten Domingo, irribarretsu, eta gero, amak: amarena, ordea, desberdina izan zen; Domingo eta amaren arteko besarkada, izan ere, alde bakarrekoa izan zen; esan nahi baita Domingok besarkatu zuela ama, eta ez amak Domingo, itxura batean... besarkadaren atarian gertatutakoari erreparatzea besterik ez zegoen
|
hartaz
ohartzeko, noiz eta Domingok aurrez aurre ikusi baitzuen ama, bere jarrera harekin pertsona galdu bat zirudiena, begiak ere –betinguru zurrunean irri arrastorik ez– Domingoren norabidean jarriak baitzituen, bai, baina haratago begira aldi berean, fokatze oker nabarian; besoak, berriz, eroriak baino eroriagoak zituen, adimena galtzen duenean galtzen baititu pertsonak begiak eta besoak...... " Galduta zaude, ama, baina nik besarkatu egiten zaitut, besarkada honetan zure izatearen puska bat besterik berreskura ez badezaket ere, molekula bat, atomo bat...", jakin zekien arren besarkada hartatik nekez gera zitekeela ezer, min bihurtutako absentziaren presentzia izan ezean.
|
|
|
Domingok, beraz, galdera hura behar zuen eta kezka hura behar zuen: ke arteko giro hartan inor ez zen
|
hartaz
ohartzen –eztabaida sutsuaren goritasunean, nekez ohar zitekeen inor, egia esan–, baina balizko behatzaile ikusezin batek bai, antzemango zion zerbait Domingori, haren betarteari erreparatuz gero, militante haietako batek harako hura esan zuenean, adibidez –" Edo haiek, edo gu...!" –: aurpegian segundo bakar bat ere iraun ez ziòn keinu bat izan zen –muzin keinu bat–, baina ezin nabarmenagoa bere laburrean, kideak ahoskatutako esaldi hura bere barruko kezkaren adierazpide ezin zuzenagoa balitz bezala:
|
|
|
" Dinamita hutsa da!"; adiskidea ez zitzaion, ez, txantxetan ari, liburua, azkenean, eskuetan lehertu baitzitzaion!; Ada, beraz, garaitua sentitzen zen –begiak beherantz itzuliak zituen une hartan, burua makur–, Maria Bibiana erreakzionatzen hasi zenean, begiak urrunean ganoraz iltzatuz, arreta osoa bereganatu nahian balebil bezala, buruan zuèn buruhausteari aurre egiteko asmoz, itxuraz; ez al zuen arestian esan, izan ere, bera bien alde zegoela, Teofilo Mariaren alde eta Adaren alde?; Adarekin hitz egin zuen eta gehiago ere hitz egingo zuen, baina Teofilo Mariarekin ez, eta harekin ere hitz egin zuen, orduan nekez, lagunekin geratua baitzen hiriko hotel ezagun bateko kafetegian, igandeetako ohiko tertuliatxoan, baina afalaurrean edo afalostean hitz egingo zion anaiari, egun hartan bertan hitz egingo zion, bai horixe!; Ada garaitua sentitzen zen, bai, baina aurrean zuen Maria Bibiana, begiak dir dir zituena, norbaitek horma itxi bati bi zulo txiki ireki balizkio bezala, esperantzaren daratuluaz: begiak jaso zituenean
|
hartaz
ohartu behar zuen Adak, hain zen nabarmena Maria Bibianaren begiek egin zuten aldaketa gelara sartu zirenetik, betilunetik betargira:
|
|
|
Ondoren, mahaiaren inguruan bira egiten zuela, erakutsi zion, lehenik, aitari; jarraian, don Anizetori, zeinak ikusi ahala egin baitzuen aitaren; amari: ...renka hura ere, mimetismo hutsez; izeba Ernestinari, Maria Bibianari, Adari...; Ada, baina, izoztuta bezala zegoen –jakin bazekien arren zer zetorkion, beldur eszenikoaren mende zegoen, ausaz–, gorputza dar dar batean, hain izan zen handia ikusi eta entzun berri zuenak eragin ziòn zirrara, halako moldez, non Teofilo Maria ere, hitz handien basoan sartu ez beste itsutzeko arriskua zuena,
|
hartaz
ohartu baitzen, baita ohartu bezain laster Adari zuzendu ere:
|
|
|
Reginak
|
hartaz
ohartu behar zuen, esanahiz betetako isilune haren ondotik Ernestinak burua makurtu baitzuen, keinu ia hautemanezin batean; Ernestinak burua makurtu ahala, baina, atzera egin zuen Reginak, damu aitorpena haren ahoan:
|
|
2010
|
|
|
zu azkarragoa izan zara, ume umetan ohartu baitzinen ipuin bakoitzak bere tranpa gordetzen duela. Nik, berriz, bala zauri bat behar izan nuen
|
hartaz
ohartzeko. Eta hortik sortu zen lehengusuarenganako etena, nik uste, denbora baten, harekiko lilura aroaren?
|
|
|
Maria Bibianak idatzi zidàn karta bategatik, banekien Adak bere memento txarrak igaro zituela, eta banekien, hortaz, zigarroa erretzen harrapatu zutela, baita Ana Karenina irakurtzen ere; uda partean etxera itzultzean, ordea, primeran aurkitu nuen: egun batean, berarekin luzaz hitz egiten ere aritu nintzen, eta barrez eta barrez aritu zitzaidan, ura ur jauzi bihurtzen den bezala, haren barrea noiznahi bihurtzen zen barre jauzi, ni neu ere atzetik arrastaka ninderamana?, baina nik baino hobeto dakizu, Damaso, barre algara dela negarra ezkutatzeko modurik onena, luzaro gabe izan nuen
|
hartaz
ohartzeko aukera, gauzak erremediorik ez zuenean.
|
|
|
zu azkarragoa izan zara, ume umetan ohartu baitzinen ipuin bakoitzak bere tranpa gordetzen duela. Nik, berriz, bala zauri bat behar izan nuen
|
hartaz
ohartzeko. Eta hortik sortu zen lehengusuarenganako etena, nik uste, denbora baten —harekiko lilura aroaren— ondotik.
|
|
|
Maria Bibianak idatzi zidàn karta bategatik, banekien Adak bere memento txarrak igaro zituela, eta banekien, hortaz, zigarroa erretzen harrapatu zutela, baita Ana Karenina irakurtzen ere; uda partean etxera itzultzean, ordea, primeran aurkitu nuen: egun batean, berarekin luzaz hitz egiten ere aritu nintzen, eta barrez eta barrez aritu zitzaidan —ura ur jauzi bihurtzen den bezala, haren barrea noiznahi bihurtzen zen barre jauzi, ni neu ere atzetik arrastaka ninderamana—, baina nik baino hobeto dakizu, Damaso, barre algara dela negarra ezkutatzeko modurik onena, luzaro gabe izan nuen
|
hartaz
ohartzeko aukera, gauzak erremediorik ez zuenean.
|
|
2011
|
|
|
Eta
|
hartaz
ohartu eta hala erran zion don Rufinok, egun batean:
|
|
2012
|
|
|
Lehenengo, zimitarra eskatu zuen, bere zorro eta guzti kendu nuena. Bitartean, (orduan berarekin zeuden) gudaroste aukerakoenetariko hiru mila soldaduk halako tarte batera ingura nintzatela agindu zuen, uztaiak eta geziak prest, botatzeko; baina ez nintzen
|
hartaz
ohartu, Maiestateagan ezarriak bainituen begiak. Gero, zimitarra zorrotik ateratzeko eskatu zidan, pixka bat herdoilduta egon arren itsas urarengatik, gehiena oso distiratsu zegoena.
|
|
|
|
Hartaz
oharturik, Matagas bera joan zitzaion, zaldiki boxi bat ahoan, beste bat ezpata puntatik dilindan. Carlos Adalbertori ezpata luzatzearekin honela erran zion:
|
|
2013
|
|
|
Histoires secretes dokumentala erakutsi zuen, gaur Internetez ikus daitekeena, energia atomikoaz herritarrek ezagutzen ez dituztenez.
|
Hartatik
ohartu ginen asko Walt Disneyk energia atomikoaren propagandan egindako lanaz.
|
|
|
eta Omar ere, mundu hark erakarrita sentitu zen umetarik. Abdul Alim
|
hartaz
ohartu, putreek garbitutako abere hezurrak ikusten zituenean, haiek jaso eta haiei begira gelditzen zen Omar, liluratuta?, eta semea eramaten hasi zen, azti sendatzaileari egiten zizkiòn bisitetan.
|
|
|
–errepikatun zuen Abdel Haqqek, ezpainetan irri mehe bat marrazten zuela, onarpen moduko bati lotuta egon eta, testuinguru hartan, nabarmena ere izan zitekeena bere mehetasunean? nahiz eta,
|
hartaz
ohartuta, egin ahala desegin zuen irria, baita bere burua zuritzeari ekin ere jarraian, serio jarrita?: Ez pentsa, hala ere, zera?
|
|
|
Ondorio hartara iristeak erraza bezain xinplea zirudien: mutila, baina,
|
hartaz
ohartu ez, hain ibili zen galduta, bere balizko errudun usteak itsututa.
|
|
|
batetik, israeldar gobernuak uko egin zion kartzelan zeudèn berrehundik goiti palestinar askatzeko eskariari; bertzetik, alemaniarrekin izan zutèn negoziaketan ere ez zitzaien hobeki joan: ekintzaileek, izan ere, bahituekin ihes egin ahal izateko, hegazkin bat eskatu; alemaniarrek ziria sartu, palestinarrak
|
hartaz
ohartu, eta tiroka bukatu zuten, hain fortuna gaiztoarekin, non polizia aleman bat, hamaika atleta eta komandoko zortzi bat kide hil baitziren; komandoko bertze hiruzpalau kideak, berriz, polizia alemanak atxilotu zituen?
|
|
|
Erdi ilunpe horretan ikusi nuen nola agontzen zen gizona. Batek daki
|
hartaraino
ohartua ote zen bazuela ziega lagunik.
|
|
|
–Hamabortz... –errepikatun zuen Abdel Haqqek, ezpainetan irri mehe bat marrazten zuela, onarpen moduko bati lotuta egon eta, testuinguru hartan, nabarmena ere izan zitekeena bere mehetasunean... nahiz eta,
|
hartaz
ohartuta, egin ahala desegin zuen irria, baita bere burua zuritzeari ekin ere jarraian, serio jarrita–: Ez pentsa, hala ere, zera...
|
|
|
Ondorio hartara iristeak erraza bezain xinplea zirudien: mutila, baina,
|
hartaz
ohartu ez... hain ibili zen galduta, bere balizko errudun usteak itsututa.
|
|
|
batetik, israeldar gobernuak uko egin zion kartzelan zeudèn berrehundik goiti palestinar askatzeko eskariari; bertzetik, alemaniarrekin izan zutèn negoziaketan ere ez zitzaien hobeki joan: ekintzaileek, izan ere, bahituekin ihes egin ahal izateko, hegazkin bat eskatu; alemaniarrek ziria sartu, palestinarrak
|
hartaz
ohartu... eta tiroka bukatu zuten, hain fortuna gaiztoarekin, non polizia aleman bat, hamaika atleta eta komandoko zortzi bat kide hil baitziren; komandoko bertze hiruzpalau kideak, berriz, polizia alemanak atxilotu zituen... baita, handik urte batzuetara, palestinarrek bahitutako hegazkin aleman baten karietarat, askatu ere, nahiz eta Mossad eko gizonek, aitzinago, banan banan garbitu zituzten....
|
|
|
Abdul Alimek, beraz, joeratxo hura zuen... eta Omar ere, mundu hark erakarrita sentitu zen umetarik. Abdul Alim
|
hartaz
ohartu –putreek garbitutako abere hezurrak ikusten zituenean, haiek jaso eta haiei begira gelditzen zen Omar, liluratuta–, eta semea eramaten hasi zen, azti sendatzaileari egiten zizkiòn bisitetan.
|
|
2014
|
|
|
Egun oso hartan ibaian behera pasatu eta pasatu aritu ziren, talde estuetan, bi ur ertzen artetik. Duke handia eta haren ofizialak
|
hartaz
ohartu eta zorionekotzat jo zuten, nabari nabaria baitzen, hala segitzera, ibaia zela inola ere zeharkatu, izotzek trabatzen ez bazuten, behintzat. Tatariarrek ezin erabili ez txaluparik, ezta almadiarik ere, beste aldera iristeko.
|
|
|
Ezin aurretik jakin eta ezin inola ere saihestu. Alcide Jolivet
|
hartaz
ohartzea nahi izan zuen patuak, eta hona nola konturatu zen.
|
|
|
Hitz haiek entzun bezain laster, lipotimia tipi bat izan zuen Anbroxiok, zer gutiago!?, gizona kordegabe utzi ez zuena baina bai erabat zurbilduta;
|
hartaz
oharturik eta harekin adoreturik, koinatuari so egin eta aurrera ekin zion Elisak:
|
|
2015
|
|
|
edo paisaiak, edo loreak pitxarretan. Pentsatzen jarrita, Matxinenean ez zegoen ezer ikasteko aukera handirik, baina ni hasieran ez nintzen
|
hartaz
ohartu, olioz pintatzen hasi bainintzen lehenengo aldiz nire bizitzan, eta berrita sun harekin nahikoa bainuen puska baterako. Gainera, inoiz edo behin musika klasikozko doinu bat entzuten zen gela xahar hartan:
|
|
|
Nik ez nuen hartu usainik.
|
Hartaz
ohartzeko eran iraun zuen.
|
|
|
ez zegoen besterik, etxetik atera eta kanpoan zutik geratuz gero. Eta baldin eta zerbait bazegoen —ezkila soinuren bat, edo tximiniaren bateko kea, urdinean galtzen—, gu ezin izan ginen
|
hartaz
ohartu. Lehenengoaren marmarrek eta bigarrenaren argiak sentiezin bihurtzen zuten gainerako guztia.
|
|
|
Besteak ziren.
|
Hartaz
ohartu ginenerako beranduxko zen. Marguerite Durasek bestelako kontuei buruz zioenez, goizegi berandutu zitzaigun.
|
|
2016
|
|
|
" Akordioa aurrekontuetara txertatzeko egin genuen azken bileran
|
hartan
ohartu ginen, alkateordeak aurretik egindako bilera horietaz ez zekiela ezer, eta esan zitzaigun akordio hori ez zela posible", jakinarazi zuen Arregik. " Ez dakit alkatea gezurretan ari zitzaigun edo, agian, bere etxean ere gezurretan ibili ote zen", gehitu zuen.
|
|
|
Proposamen hori onartu eta 2016ko udal aurrekontuei babesa erakusteko bi baldintza jarri zituen koalizioak: batetik, alokairu sozialerako bideratutako diru partida jartzea, 40.000 eurokoa; bestetik, hondakinen bilketa sisteman akordio batera iristea." Akordioa aurrekontuetara txertatzeko egin genuen azken bileran
|
hartan
ohartu ginen, alkateordeak aurretik egindako bilera horietaz ez zekiela ezer, eta esan zitzaigun akordio hori ez zela posible", jakinarazi zuen Arregik. " Ez dakit alkatea gezurretan ari zitzaigun edo, agian, bere etxean ere gezurretan ibili ote zen", gehitu zuen.
|
|
|
Handiuste eta esker txarrekoa ni, lagun gizajo bati eta munduari karitatea egiten ari nintzaielakoan, ondo aztertuta, guztiz alderantzizkoa gertatzen ari zelarik. Uste dut lotsaz gorritu eta guzti egin nintzela
|
hartaz
ohartzean. Nolabait umiliatuta, umiltasun erabatekoz mintzatu nintzaizun.
|
|
|
Gabonetako ikuskizunaren literaturaren balioa ez zen kontuan hartu, Gabriel Aresti
|
hartaz
ohartu zen arte. Iritzi gogorra azaldu zuen euskaltzaleei buruz Mitxelenaren hitzak erabiliz 1959ko Euskaltzaleen Batzarrean eman zuen hitzaldian:
|
|
|
Itxuraz ez zuen kolpe zorririk jotzen, baina tarteka han edo hemen argitaratzen zuen Estellerriko kronikaren bat.
|
Hartaz
oharturik, ez zuela zaila izan behar pentsatu zuen bere artean. Etxean ez zioten inolako eragozpenik jarri, eta garrantzitsuena, lotuagoak ematen zuten gainerako ikasketek.
|
|
|
leihotik biziari begiratzean, berina ez dugu ikusten ere. Erakusketa horren bidez, Luis Paredes artistak proposatzen dauku berinari begiratzea,
|
hartaz
ohartzea. Bertzalde, ikusiko dituzue ere Matiuzalemen argazkiak:
|
|
2017
|
|
|
" 1163 urtean kataroen sektako zenbait hereje Flandesetik Koloniara etorri eta hiritik hurbil zegoen garai baten ezkutatu ziren. Baina igandean elizara azaldu ez zirenean,
|
hartaz
ohartuta, auzokideek salatu egin zituzten. Eliz auzitegi baten aurrera eraman eta euren sektaren inguruan sakonki galdekatuak izan ziren.
|
|
2018
|
|
|
–Baina neurri horiek guztiak hartuta ere, sendagile hoberenak ere
|
hartaz
ohartzeke... hala ere, gaixotuta balego. Konturatzen al haiz zein arriskutan dagoen erresuma?
|
|
2019
|
|
|
Zurbil zegoen, oso oso zurbil. Ni neu oinazetuegi nengoen esan behar nionagatik,
|
hartaz
ohartzeko. Nire nahasmendua ikusirik, itxaron egin zuen.
|
|
|
Pitxitxi? baina Telmok, pixkanaka, muturra okertu zuen, eta Genok,
|
hartaz
ohartuta, honela galdetu zion:
|
|
2021
|
|
|
" Nihaur aukeratu nauzunez erran zuen Geburonek, ezagutzen dudan historia bat kontatuko dizuet, agitu zen lekuan ikertu bainuen; eta
|
hartatik
ohartuko zarete emazteen zuhurtasuna eta bertutea ez dagoela printzesen bihotzetan eta buruetan bakarrik, eta ez maitasun eta buruargitasuna ere maizenik halakotzat hartzen direnengan bakarrik".
|
|
|
Irekita dituzuen ikerketa ildo guztietan aitzinatzea behar dut. Berraztertu orain arteko lana, beharbada ez zarete honetaz edo
|
hartaz
ohartu. Hemendik atzera, emaitzak baino ez ditut baloratuko, ez ahaleginak.
|
|
2022
|
|
|
Ateratzerakoan, ordea, mutikoak ikusi zuen animaliak bi bola koxkor zituela zintzilik sabel aldean, baina,
|
hartaz
ohartu eta isildu egin zen; ez zuen deus ere esan. Behin kanpoan zirenean, baina, aita eta biak baserri aldera abiatu bezain laster, semeak honako galdera hauxe egin zuen, beldur pixka batekin:
|
|
|
Oinarrizko gertaera oharkabean pasatu zaio edozelan ere. Eta hain utzi du zurtuta –jazoerak berak eta
|
hartaz
ohartu ez izanak–, non endredatua gelditu den aldi batez, atzerrian galdutako turista bezainbat. Andonik ezin du ulertu nola ez duen orain artean gertakaria aintzakotzat hartu.
|
|
|
Eta guri hurbilago oraino ekarri beharrez, agerraldi txiki independenteak muntatuko ziren, joko ttipi tribial batzuek asmaketen ajeak eguneroko bizian normalizatuko zituzten. Publikoak plebiszitatu 32 zuen onddoketariena esaterako,
|
hartan
ohartzen zen bat onddo baten gene zerrendan kutzukerian ari izanez geroz, etorkizun hurbil batean bil zitekeela ‘kaxko beltx’ bat pozoitua, ‘basatua’ mintzaera arruntean. Zerk hunki gintzake gehiago ‘onddoketa’ gure kirol nazionala ezina bilakatzeak baino?
|
|
2023
|
|
|
Bernagek gogo handia zuen damarekin mintzatzeko, baina, senarraren beldur, ez zen menturatu. Zaldunak,
|
hartaz
oharturik, erran zion:
|
|
|
Eta, eskua nire aldakan bermatua ez ote du ba? Nola ez nintzen
|
hartaz
ohartu. Telebistaren aurrean segitzen dut baina nire burua askoz urrunago da.
|