|
2000
|
|
|
Baina inork santujaletzat
|
har
ez gaitzan edo zer zitalagotzat, eta iradoki besterik egin ez dena eta bere horretan ere nahikotxo badena, ulertu nahi duenarentzat esplizitatzera joz, eta ez noski halako morbo arrazoigabe batek bultzaturik, beste erremediorik ez dagoelako baizik, bada astelehen goizeko berrikuntza azaltzea dagokigu orain, ordu txikietako filmarekin zerikusi estua gordetzen duena, eta bere gordintasun guztian ja... Hara:
|
|
2003
|
|
|
Ez zituen bere senideak larritu nahi, ordea, ez eta mirespenik eragin jendearengan (hantuste bekatua juzkatzen baitzuen hori); horrela, bere aitorleak izan ezik beste inork ezagutzen ez zituen penitentzia moduak perfekzionatzen joan zen. Ia egunero egiten zuen barau, eta, etxean edo etxetik kanpo otordu bereziren bat zegoenean, belar mikatz bat botatzen zuen platerean, atseginik
|
har
ez zezan. Bi oholen gainean egiten zuen lo, postura ezerosoetan berariaz, eta hiruzpalau orduz baino ez egunean.
|
|
2005
|
|
|
Egunak aurrera joan ahala, barruan halako amorru bat hazi zitzaidan, gero eta sutsuagoa, nire bigarren ama hauts bihurtu zuenaren kontra. Saiatzen nintzen, hala ere, gorrotoaren bulko haiek kontrolatzen, barru guztia
|
har
ez ziezadaten. " Ez duzu hilko" pentsatzen nuen, eta batik bat Adelaren irudia gogoratzen nuen, niri begietara begira, eta zorrotz mintzatuz:
|
|
2006
|
|
|
Oi, jaun andreok, triste bizi da gizakia ez ezer ez inor seriotan
|
har
ez dezakeenean!
|
|
|
Nik baietz egiten nion buruaz. Gero, frantsesez eta ozen, paisaiari edo bidaiari buruzko zerbait esaten nuen, gidariak susmo txarrik
|
har
ez zezan.
|
|
2007
|
|
|
Jendeei, bi mendien artean gordea zegoen baratze miresgarria Mahometek deskribatu Paradisua zela sinetsarazia zion. Aloadinen baimenik gabe, nehor ez zitekeen han sar eta horretarako zuen ere baratzearen sartze bakarrean nehork
|
har
ez zezakeen gaztelu ikaragarri bat hastapenetik eraikiarazia.
|
|
2008
|
|
|
Hartu dut erabakia, eta bertatik agindurik uzten dut: ni hiltzen naizenean, eduki nazatela beilategian termometroa ahoko zuloan dudala (nere heriotza oso benetan
|
har
ez dezan herriak), eta erre nazatela gero termometro eta guzti.
|
|
2009
|
|
|
Hura esanik, Maria Luisa irten egin zen, eta Mario bakarrik geratu zen etxean. Pertsiana itxi zuen, auzoko inork ezeren susmorik
|
har
ez zezan. Arratsaldeko zazpietan dantzaldia hasi zen Untzagako plazan, eta musikaren burrunba etxe barruraino sartu zen.
|
|
|
(...) Ez dezagun euskara zatikatzaile diren indarrekin lot. (...) Indar egin behar dugu inork ere beretzat
|
har
ez dezan edo tresnakeriaz erabil ez dezan". A. Luis Villasante, Euskararen auziaz, Arantzazu, 1988.
|
|
2010
|
|
|
Eragin mediatikoa sortu behar horretan bururatu zitzaion modelo eskola sortu behar genuela Bedaiopen; ukitu originala adinak emango zion, jubilatuentzako eskola izango baitzen. Garrantzitsuena ideia kaleratu arte ahalik eta ezkutuen gordetzea zen, konpetentziak aurrea
|
har
ez zezan. Mirentxuri eta bioi azaldu zigun asmoa.
|
|
|
Kristal izoztuzko baltsa batean, berriro bizitzari heltzen ari zela zirudien itsaso haren gainean igeri zegoen izotz puska baten gainean, Akiles aurrera zihoan, itsasoak ezarritakoa beste norabiderik gabe. Naufrago, jitoan, eskuetan adiskide hil hurrena zuela, hari hizketan loak
|
har
ez zezan.
|
|
2011
|
|
|
Halako gauean, inor ez zen atrebitzen inguru haietan, eta bikoteak tarte handiagoa utzi behar izan zuen, besteak inolako susmo txarrik
|
har
ez zezan. Ibai ertzetik hurbil zegoen gizona, eta urrutitik baina, erreka aldera jaisten ari zela iruditu zitzaien.
|
|
|
Hala ere, telefonoa hartu nuen, baina egunkariko zenbakia markatu nuen. Esan beharrekoak aurrez pentsatu eta baratxe baratxe mintzatu nintzaion kultura saileko arduradunari, baina ez estropezuka hasteko beldurrez, susmo txarrik
|
har
ez zezan baizik:
|
|
|
Gehienak, ostera, egurretan joaten dira. Txaboletatik urrun ibiltzen gara horretan, edozeinek ikusita ere, susmo txarrik
|
har
ez dezan. Baso barrenera joan, arbolak bota, eta zuloen barrua ondo estaltzeko oholak ateratzen ditugu han.
|
|
2012
|
|
|
Zegoen egoeran, hantxe bertan gelditzea izango zela zentzuzkoena erabaki zuen. Ahantzi baino lehen, sarrerako errezela zegoen moduan uzten ahalegindu zen, baten bat azalduz gero susmorik
|
har
ez zezan.
|
|
|
Ez dakit zer pentsatzen duen, zertarako eta norentzat egiten duen lan, zein den ni horrela zaintzeko arrazoia, baina hor dagoela jakiteak nire bizitza osoa baldintzatzen du. Hau egingo nuke, baina hura egiten dut susmo txarrik
|
har
ez dezan; gauzak haren gustura egiten saiatzen naiz; esaten dudana kontrolatzen dut; begiradak zaintzen ditut. Den dena neurtzen dut nire kontrako salaketarik egin ez dezan ni zaintzea agindu diotenen bulegoan.
|
|
2018
|
|
|
Aireko eraso baten aurrean presta  tzen hasiak dira. Gizon txikiaren asmoetan sartzen da kostalde amerikarrera hurbildu ahala ehiza hegazkinak bidaliko diz  kietela, kosta
|
har
ez dezaten ahalegin desesperatua egingo dutela. Lanak ondo doazela ikusi eta bere gelara erretiratu da atseden hartzera.
|
|
2019
|
|
|
Ondoren, Gitaren besoa hartu, tatuajea aztertu, eta idazmahai huts batera eraman du, non zurezko aulki batean jarrarazi baitu, bera bezala jantzita dagoen beste preso baten ondoan. Neskak ez du begirada jaso, bere burua txikiago egiten saiatu da, oharkabean pasatzen, ofizialak kontuan
|
har
ez dezan.
|
|
2020
|
|
|
Autoa  ren atzealdeko ateak ireki ditut eta uste baino pisuagoa da hildako animalia, hain arina korrika doanean, hain zango meheen gainean. Kontuz sartu dut animaliaren gorpua, horrenbeste haragiari eusten dioten belaunek eta zangoek atearen markoaren kontra kolperik
|
har
ez dezaten. Beste aldetik sartu naiz autoaren barrenean, animalia erakarri ahal izateko, eta lepo gogor eta lodi eta gihartsu eta berotik heldu diot horretarako.
|
|
|
tantairik eta besangarik ederrenak koroaren guda ontziak eraikitzeko ziren, eta enparauentzat hondarrak geratzen ziren. Amilibia enparauen taldean zegoenez, Galdosek argi ibili behar izaten zuen inork aurrea
|
har
ez ziezaion. Horretarako arabarrekin tratua eginda zeukan:
|
|
2021
|
|
|
arerio beldurgarriak hiriari eraso egitekotan dira eta arren eskatzen dizut, zurekin Adjib eta konfiantzako morroi bat harturik, gauaz baliaturik jauregitik lehenbailehen alde egiteko. Kutxa zaharretan gordeta, zuekin erresumako ondasunik baliotsuenak eramango dituzue; baina inork susmorik
|
har
ez dezan, mirabeen arropa xumeak jantzi eta gamelu banatan joango zarete".
|
|
2022
|
|
|
Nik bizkarrean hartzen dut Nora, jartzen ditut haren besoak nire lepoaren bueltan eta kontuz arrastatuz jaisten dut eskaileretan behera, kontuz kontuz, jauna, minik
|
har
ez dezan. Egun hartan egongelara jaitsi eta fruta pieza bat eman nion.
|
|
|
Ama izan aurretik zu zeun  den, eta eskua emanda askatasuna. Amatu ostean, haurra egongo da, eta eskua emanda zu, haren pausoak gidatzeko, eror ez dadin, minik
|
har
ez dezan. Erortzen bada, ordea, eta mina hartzen badu, erortzea eta mina hartzea bizitzan sarritan errepikatuko dituen bi ekintza direla erakutsiko diozu.
|
|
|
Norbaitek min hartu edo kontsolamendu beharra sentitzen badu, zu han zaudela erakutsi behar diezu jolastokiko haurrei, guztiak zureak izango balira bezala. Lokarriak lotu, mukiak kendu, tirita bat jarri, ilea ondo orraztu, jertsea erantzi, txamarra jantzi, zer bai eta zer ez argi eta goxo (takartzat
|
har
ez zaitzaten), baina zorrotz eta zuzen (adarrik jo ez diezazuten) adierazi, hezi eta inguruko helduekin atsegina izan. Horiexek parkean arratsalde aspergarri eta astunetan ama batek egin beharreko zereginetako batzuk.
|
|
2023
|
|
|
Lan arriskutsua zen uxuala egitea, baina hain urrun bizi ziren jendeagandik, non, nekazari izanik, ez baitzuten susmo txarrik eragiten; txerri batzuk gizentzen zituzten, bizpahiru behi, oiloak, eta Brinovc ek uxuala egiten zuen baso erdiko soilgune batean, etxola baten ondoan; neguan, berriz, etxe barruan, non gordetzen baitzuten aleak beratzen jartzeko ontziteria, eta hala urte osoan egin zezaketen uxuala, udaberrian urkiarena, astigarrarena, txikoria loreena, eta gero melokotoi, marrubi, andere mahats, mugurdi, basaran, intxusa beltz, andere mahats arantzadun, basaran gorri eta mertxikarena, udazken eta negu partean gainerako fruituena, intxusa, gurba... gurbari aurrena zurtoina kendu behar zitzaion, hezurra duten fruituei, berriz, hezurra, zaporea ez hondatzeko; senarrarengandik ikasi zuen Rozinak uxualak ez duela zaporerik izan behar, ez hasieran ez hondarrean, ez duela erre dastarik utzi behar, ez lizunarenik, ez mikaztasunik, ez hezurrarenik, ez du arrea izan behar, ez du errefau minak bezala erre behar, ez du gurin zahartuaren dastarik utzi behar, ez sufrearen dasta edo usainik, ez du zakarra izan behar; senarraren aurrean eserita entzuten zituen argibideak, arnasari eutsiz, eta senarrak adierazten zion zer egin behar duen destilatzaile on batek, eta zerekin ibili behar duen kontu handiz: destilatzean, etengabe zaindu behar da sua, indar gehiegi
|
har
ez dezan. Senarrak gauzak behar bezain argi adierazten ez zituenean, Rozinak galderak egiten zizkion edo bere ideiak gehitu.
|
|
|
Aski da baldin  tzatze ahaltsu bat asmatzea, eta matxinatzeko ideia bera ere ezinezkoa bihurtuko da gizakien buruan. ...ormateatzea da, berezko gaitasun biologikoak mugatuz; gero, hezkuntzaren kalitatea arras jaistea da kontua, lanbiderako ate soil bihurtuz(...) Gero eta gutxiagoren esku utzi behar da ezagutzarako aukera, herriaren eta zientziaren arteko arrakala handituz(...); batez ere, filosofiarik ez(...); burua lokartuko duten entretenigarriak bultzatu behar dira, etengabe(...), buruak pen  tsatzeko tarterik
|
har
ez dezan(...); jendearen beldur nagusia, ahal bada bakarra, sistematik kanpo geratzea izango da, zoriontsu egingo duten behar materialak ase ezinik geratzeko beldurra(...); barregarri utzi behar da burua esna dezakeen edozer, edo zigortu(...); dena den, matxino bat isilarazteko modurik egokiena dirua eta boterea eskaintzea da". Eta hori, 1956an.
|