|
2001
|
|
|
Horietan mila milioi pertsona inguru bizi dira, baina kalterik
|
handiena
Afrikako herrialdeek, Asia ekialde eta hegoaldeko zenbait gunek eta Hego Amerikak jasaten dute.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, “bidaiariaren beherakoa” sabeleko mina, goragalea, gonbitoak eta baita sabeleko mina ere turisten gaixotasunik ohikoena da. Infekzio gogaikarri hori harrapatzeko arrisku
|
handiena
Afrikako, Asiako hegoaldeko, Ekialde Ertaineko eta Latinoamerikako herrialde tropikaletan edo garapen bidean dauden herrialdeetan dago. Arrisku gutxien duten eremuak, berriz, Ipar Amerika, Erdialdeko Europa, Japonia eta Australia dira.
|
|
|
Esanahi sakona Astronomia arloko teknologiarik aurreratuena duten hogei teleskopio inguru erabiltzen dituzten 28 adituk osatzen dute misioa, eta joan den ekainean hasi ziren eguzki sistemako laugarren planetaren hurbilketa harrapatzen. Fenomeno horrek, gainera, esanahi sakona du gizateriaren historian; izan ere, Marteren aurreko hurbilketa
|
handia
Afrikan gizaki modernoek behera egiten duten lehen gizakia agertu zenean gertatu zen, “National Geographic” aldizkariaren laguntzarekin iaz egindako ikerketa genetikoaren arabera. Orduan, Lurra azken Glaziazio Aroa jasaten ari zen, eta horrek mugatu egin zuen lehen gizaki haiek baliabide naturalak elikatzeko edo eskuratzeko zuten gaitasuna, eta Afrikatik kanpo bultzatu zituen, India, Txina edo Australia bezalako urruneko lekuetara 10.000 eraman zituen bidaia batean.
|
|
2007
|
|
|
Afrika, beste behin ere. Tentsio
|
handiena
Afrikan izan da, Zimbabwen eta Nigerian, hain zuzen. Gatazkak eta ezegonkortasuna ere jasan dituzte, hala nola Chad eta R.
|
|
2008
|
|
|
Ez dago kutxazainik Bamako osoan, guk dirurik apenas, aldatzeko euro gutxi batzuk baino ez. Europar zurien arazoak, bistan da, hemen badira ardura
|
handiagoak
Afrikara joan diren euskaldun birenak inor larritzeko.
|
|
|
Asko dago egiteko horiek prebenitzeko”. Nahigabeko lesioengatiko hilkortasun tasarik
|
handiena
Afrikari dagokio, Europako eta Ozeano Bareko mendebaldeko diru sarrera handiko herrialdeetan baino hamar aldiz handiagoa baita, hala nola Australian, Herbehereetan, Zeelanda Berrian, Suedian eta Erresuma Batuan, tasarik txikienak baitituzte. Hala ere, nahiz eta diru sarrera handiko herrialde askok azken 30 urteetan lesioengatiko haurren heriotza tasa %50 edo gehiago murriztea lortu duten, horiek arazo izaten jarraitzen dute, nazio horietako adingabeen heriotzen %40 baitira oraindik.
|
|
2010
|
|
|
GKEak dioenez, itxaropen horien ardatza da “kontinente afrikarrak aberastasun natural izugarriak dituela eta giza ahalmen izugarria, bertako biztanleriaren gaztetasun handiak bermatua”. Kritikatu du “mesede gutxiko merkataritza legeek, Mendebaldeko enpresen interes ekonomikoek eta barne ustelkeriako maila
|
handiek
Afrikak zuzenbideagatik dagozkion garapen indizeak lortzea eragoztea”, eta gogorarazi du askok erakutsi dutela gaur egungo krisi ekonomikoak “Afrikaren garapena ezin dela kanpoko laguntzaren mende egon, ez eta egon ere”.
|
|
2012
|
|
|
Hayil. Assaqilah(?), Samih Al Quassim (1939), Mahmud Darwich(), Salim Jabran (1947), TawfiqZayyad() eta Fadwa Touqan() poetek palestinar herriaren zoritxarreko patua kantatzen dute poema horietan. Era berean, xhosa hizkuntzan idazten zuen Samuel Edward Krune Mqhayi() poeta afrikarraren poema bat ere itzuli du Sarrionandiak, non Britainia
|
Handiak
Afrikan egindako konkistak deitoratzen diren. Antzeko arrangurak irakur daitezke Ipar Amerikako indioen hondamena salatzen duten poemetan:
|
|
|
—Leopoldo II.a han izango da, Henry Morton Stanley esploratzaile unibertsala han izango da. Biek lagunduko diote munduko dantzari
|
handienari
Afrikako oihanaren barruraino, bi zaldunek erregina bati bezala. Gainera, gestioak egiten ari gara Eguberrietako meza emailea Aita Santua bera izan dadin.
|
|
2014
|
|
|
Eta laborantzan errendimendu jaitsiera bat ere egiaztatu dute. Elikadura segurtasunari jada eragin dio klima aldaketak, baita Europako hegoaldean ere, baina eraginik
|
handiena
Afrikan eta Asia hego ekialdean nabarituko dute. Gaur egun leku askotan bizirik irauteko ere lanak dituztelarik, arroz, gari eta arto uztak %25 artean txikitu daitezke 2050erako.
|
|
|
Heriotza tasa
|
handienak
Afrikan daude (Mozambike, Mali, Sierra Leona, Botswana&):
|
|
2015
|
|
|
Hazkunderik
|
handiena
Afrikan gertatuko delakoan dago NBE, populazioa laukoiztea espero baitu (gaur egungo 1.000 milioitik 4.000 milioi ingurura). Munduko beste leku batzuetan, aldaketa gutxiago espero ditu.
|
|
2018
|
|
|
Ez da garaia, bai zabala ordea. Lepo inguru sendoa, zainak ondo zehaztuak ageri dira bertan, ibairik
|
handienak
Afrikako mapan bezala. Indartsua dirudi eta ez du gustuko hitz egitea, ez behintzat bezeroekin.
|
|
2019
|
|
|
Hazkunderik
|
handiena
Afrikan gertatuko delakoan dago NBE, populazioa laukoiztea espero baitu (gaur egungo 1.000 milioitik 4.000 milioi ingurura). Munduko beste leku batzuetan, aldaketa gutxiago espero ditu.
|
|
2020
|
|
|
42 herrialderen azterketa egin ondoren, ikusi dugu etxebizitza aberatsenen% 20k haurrentzako heziketak etxe pobreenen% 20k jasotzen duen diruaren ia bikoitza jasotzen duela. Hezkuntza gastuaren desberdintasunak Hezkuntza gastuaren desberdintasun
|
handienak
Afrikako hamar herrialdetan gertatzen dira: pobreenekin alderatuta, lau aldiz funts gehiago esleitzen zaizkie adingabeko aberatsenei.
|
|
|
Badalek azaldu duenez, egun, hiru konglomeratu handik (Syngenta ChemCina, DuPont Dow eta Monsanto Bayer) kontrolatzen dute munduko hazien merkatuaren %44, 5 eta agrokimikoen merkatuaren %60 Egoera horren jakitun, Juan Elosegi Semillas Elosegi hazi dendako jabeak dio gaur egun munduko edozein lekutatik iristen direla haziak. «Enpresa
|
handiek
Afrikako lurraldeetan milaka hektarea erosten dituzte, han eskulanaren prezioa merkea izaten baita».
|
|
2021
|
|
|
Elikatu gabeko pertsonen erdiak baino gehiago (418 milioi) Asian bizi dira; heren bat baino gehiago (282 milioi) Afrikan; eta proportzio txikiagoa (60 milioi) Latinoamerikan eta Karibean. Baina gosearen hazkunde
|
handiena
Afrikan gertatu zen, non desnutrizioaren prebalentzia zenbatetsia (populazioaren %21) beste edozein eskualdetakoa baino bi aldiz handiagoa baita. Beste metrika batzuetan ere, 2020 urtea iluna izan zen.
|
|
2022
|
|
|
Azkenik, emaztea aurkeztu zuen, Isabel, denek jada ezagutzen zuten arren. Animalien eskubideen aldeko ekintzailea zela azaldu zien, eskarmentu
|
handikoa
Afrikan, eta Botswanan bizi izan zela nerabezaroan. Harro zirudien emaztea zutitu zenean, Isabelen dotoretasun garai eta lirainak bere irudiaren gabeziak berdinduko balitu bezala.
|
|
2023
|
|
|
Ezagutu dugun azken El Niño gertakari indartsua urteetan garatu zen, eta herrialde kaltetuenak Peru eta Ekuador izan ziren, 40.000 etxe suntsitu zituzten uholdeak tarteko. El Niño gertaeretan uholdeak gerta daitezke Kalifornia edo Uruguai aldean ere, eta eurite
|
handiak
Afrikako ekialdean eman daitezke (hori litzateke beharbada eragin positibo bakarra, bertan 2020ko urritik dirauen lehortea arintzeko, alegia). Bertze ondorio potentzialak ez dira onuragarriak:
|