|
2002
|
|
|
Nahiz eta, Unicef en arabera, aurrerapenak lortu diren, adin txikikoen egoerak datu izugarriak ematen ditu mundu osoan: pobreziaren ondorioz, garatze bidean dauden herrialdeetan 150 milioi haur pisu txikikoak dira; duela hamarkada batetik 2 milioi haur hil dira eta 6 milioi zauritu dira
|
hainbat
gerratan; bost urtetik beherako milioika haur hiltzen dira urtero, behi administrazioak erraz prebeni ditzakeen gaixotasunen ondorioz. Horregatik guztiagatik, haurrek munduko agintariei osasuna, hezkuntza eta giro osasungarria izateko eskubidea ziurtatzeko eskatzen diete.
|
|
2008
|
|
|
Mugimendu hauen eragina aztertzeari eskainiko diogu hirugarren atala, jakinik helburu zehatzetan (euromisilak deituak jar zitezen eragoztea) huts egin zutela, eta 90eko hamarkadan krisi egoeran sartu zirela, eta, noski, ez dutela lortu beste hainbat eta
|
hainbat
gerra geldiaraztea. Mugimenduaren kolpearen ondoren izan den oihartzuna aztertuko dugu, beraz, baina ez helburu zehatzei soilik erreparatuz. baizik eta ikuspegi zabalagoa emanez.
|
|
|
Okendotarrena, hiru belaunaldiz Espainiako armadarekin
|
hainbat
gerratan parte hartu zuen itsasgizonen familia donostiarra da. XVI. eta XVII. mendeetan, Espainiako hainbat armadak, batez ere, Ingalaterrako armadarekin izan zituzten itsas batailetan nabarmendu ziren Okendo sendiko aitona, aita eta semea.
|
|
2009
|
|
|
Paisaia ikusgarriak izateaz gainera, kultura, historia eta arte aldetik ere oso inguru aberatsa da. Irantzuko lurrak
|
hainbat
gerraren lekuko mutu izan dira; Karlistaldienak, esate baterako. Horrek garrantzi historiko handiagoa ematen dio inguruari.
|
|
|
Collon idazle eta kazetari belgikarra, berriz, Axis for Peace konferentzia antinperialistaren kide fundatzailea. Collonek
|
hainbat
gerra aztertu ditu azken urteetan, eta behatzaile zibilen sareak sortu ditu Iranen eta Jugoslavia ohian. Haren azken lanak filma dokumentalak izan dira.
|
|
|
Badira gutxienez bi faktore Frantziako batasuna sustatzen indar handia izan dutenak eta, ondorioz, beste nazionalismo batzuk agertzea eragotzi dutenak: derrigorrezko hezkuntza publikoaren eragina, batetik; eta mende bat baino denbora laburragoan
|
hainbat
gerratan (nazioartekoak edo kolonialak, horietako batzuk proportzio handikoak) parte hartu izanak emaniko kohesio nazionala, bestetik.
|
|
2012
|
|
|
Eta baten batek esan dezake hori guztia egia izanik ere, munduko gainontzeko lurraldeetan giza eskubideak, askatasuna eta bizitza mailan egoera tamalgarriagoan bizi direla, eta ez dugula daukagunaz kexatzerik. Horien alde Europako biztanleriak beste hainbat lekutan ez dagoen heldutasun bat eskuratu duela esan nezake, baina ez dezagun ahaztu heldutasun hori
|
hainbat
gerra eta iraultza odoltsuren irakaspen garratzaren ondorioz egundoko ahaleginez eskuratu dugula, eta ez gure estatu zapaltzaileek edo orain goraipatzen den Europar Batasunak erdietsirik, haiengatik balitz oraindik erdi aroan geundekeelako.
|
|
|
Mario, goitizenez Trieste ama hangoa zuelako eta muga mugako hiri hartako istoriotxoak kontatzea gustatzen zaiolako, Bilbora itzultzen da hogei urtez munduko
|
hainbat
gerratan ibili eta gero mundua aldatuko zuelakoan. Hegazkinak lur hartzeko orduan, leihatilatik begiratzen du.
|
|
|
Paisaia gero eta hurbilagoak oroitzapenen anabasa eragiten dio Bilbon bizi izandako urteetakoenekin eta munduan zehar ibilitakoenekin. Aireportuan,
|
hainbat
gerratan hara eta hona ibilitako zakuto tzarra bizkarrera jaso, eta Zazpi Kaleko taberna bat seinalatzen dio taxi gidariari. Etxeak, plazak, jendea...
|
|
|
Guztiz zirian gitxi lenengotik eukazan martitz, edo soldadubak, eta ez euken oneek arerijo
|
ainbat
gerratan ibili bati arpegi emoteko biar zan bildurreztasunik; baña luzatute, eta ibilte oneekaz ain modutan geitu eban bere gizadija, ze eldu zan eukitera zorzi milla oñezko, milla zaldizko, eta amabi kañoe euren tresna guztijakaz; eta au gitxi balitz legez, zabaldu zituzan bere ardurak itxasora bere, eta ifini eban onzidi, edo eskuadratxu bat arerijuen kontra. (...) Bere Zazpigarren ejerzituko Labaru, Lauburu edo kurutziakaz; egin dau San Fernandoren ordia errial, eta gudatarreko Zaldun, eta eregi dau bere Exerzitubetako Mariskal izatera.
|
|
2013
|
|
|
AEBetako hainbat komunikabidek jakitera eman dutenez, Israelgo
|
hainbat
gerra hegazkin ikusi dituzte Libanon. Halaber, Libanoko Armadak baieztatu egin du ostegunean eta ostiralean Israelgo 16 hegazkin herrialde horretako aire eremuan izan zirela. Hala ere, ez dute egiaztatu Siria bonbardatu duten hegazkinak Libanon ikusi dituztenak ote diren.
|
|
|
Gaurkao, Israelek Siriaren aurka egindako bigarren erasoa da. Moshe Yaalon Israelgo Defentsa ministroak aitortu duenez, urtarrilean
|
hainbat
gerra hegazkinek zenbait misil zeramatzan konboi bat bonbardatu zuten.
|
|
2014
|
|
|
–Frantziak aspaldidanik
|
hainbat
gerra egin diola Alemaniari, eta oraingo gerra hau bera, Inperatoreak aitzakia hutsal bategatik deklaratua, herriak aspaldian irrikatzen zuela1116, eta saihestezina zela luzarora1117 Gerora ere Frantziak Alemaniari gerra egin nahiarekin kontatu behar dela, eta horregatik frontera seguruak tinkotu beharra dagoela, eta hori bi Estatuen arteko muga Vosgoetan ezarriz bakarrik lortzen dela.... Nagusiki hau da arrazoia, esamolde ezberdinetan errepikatzen dena.
|
|
|
III. Albako Dukea. XVI. mendeko espainiar inperioko jeneral gogor eta eraginkortzat jotzen zen, eta inperioaren aldeko
|
hainbat
gerratan eta konkistatan nabarmendu zen. Herbehereetan gupidagabea izen zen Laurogei Urteetako Gerraren hasieran.
|
|
|
Filipe II.ak
|
hainbat
gerra eta gatazkei aurre egin behar izan zien; hala nola turkiarren aurka, argentinarren aurka eta errusiarren aurka. XVII. mendeko gerren ondorioz, bereziki 1618an hasi zen berrogei urteko gerraren ondorioz, Espainiaren boterea murriztu egin zen.
|
|
2015
|
|
|
etsipenak hartutako bi mamu meharren harrapatzailea; trapu eta piltzarretan bildutako bi mamu, ur zikinetan blai eta gosez nahiz hotzez gaixorik zeudenak. Baina
|
hainbat
gerra galduen belaunaldietan zehar zauritutako harrotasuna berreskuratuko luke ehiztariak, bi basapiztia gorri amatatzeagatik zorionak jasotzean. Edozein zela ere gorri hitz haren esanahia.
|
|
2016
|
|
|
Herrialde garatuetan eskuragarri dauden elikadura, osasun arreta eta medikamentuak (antirretrobiralak, adibidez) ez dira egokiak, eta kontinente horretan pertsona askok garatuko dute hiesaren gaixotasuna. Munduko hies kasuen% 70 erregistratu du Afrikak Afrikako
|
hainbat
gerra daude Afrikan, hala nola Afrika Erdiko Errepublika, Nigeria, Kamerun, Mauritania, Somalia, Kenya, Sudan eta Uganda. Erlijiosoak dira nagusi, Afrika Erdiko Errepublikakoak bezalakoak, musulmanak eta kristauak eta Nigeriako Boko Haram talde islamiarra bertan aritzen baitira.
|
|
|
XIX. mendearen hondarretik XX.aren erdi aldera arte, sozial darwinismoak Europan eta Ipar Amerikan hainbat pentsabide politiko eta kultural ezberdin elikatu du: laissez faire liberalismo barbaroenarentzat aitzakia ‘zientifikoa’ eskaini du (Marx eta Engelsek jada seinalatu dutena),
|
hainbat
gerra zuzenesteko balio izan du (USArena Espainiarekin, esate baterako, Kubako auzian), kolonialismoa eta inperialismoa ederresteko, programa eugenesiko itxuragabekoak inspiratu ditu (eta ez nazistak bakarrik; USA edo Suediako antzutze programak ere bai, exempli gratia). Sozial darwinismoak batez ere arrazismoa oinarritu du, eta hortik harako nazionalismo modernoak, nazional-sozialismo alemana bereziki.108
|
|
2017
|
|
|
Bai, batez ere 1850eko Karlistaldiaren bukaeran herriko jaiak indartu gura izan zituzten herritarrek ondo pasa zezaten.
|
Hainbat
gerraren ostean –Frantziako gerra tartean– Gipuzkoako herri askok egoera latza bizi zuten. Hala, jendeari lasaitasuna eman guran, ikusten da Udalek herritarrak ondo pasatzea gura zutela.
|
|
2019
|
|
|
27 IEA/ BPES. Bataiatuen 4 liburua(), 28/ 1782; Hildakoen 4 liburua(), 38/ 1862
|
hainbat
gerra ekintzatan. 1820ko martxoan Espoz y Minaren laguntzaile hasi zen, eta 1822ko abenduan Baztango Ehiztari konpainiaren kapitain izendatu zuten (Gartfa Sanz, 2014).
|
|
2020
|
|
|
AEBetako inteligentzia zerbitzuen 700.000 fitxategi baino gehiago, gobernu eta estatu askoren jarduera diplomatiko eta militar eta ankerrak agerian utzi zituztenak. Besteak beste, Iraken Abu Ghraibeko presoei AEBetako funtzionario publikoek egindako tortura basatiak eta
|
hainbat
gerra krimen. Ezagunena, 2007ko uztaileko zibilen sarraskia Bagdaden, hamabi hildakoen artean zeuden Reuters agentziako Saeed Chmagh eta Namir Noor Eldeen kazetariak.
|
|
2021
|
|
|
Lekukotasunetan antzematen da gerra piztu eta lehen hilabeteetan beldurra ezarri nahi izan zela bortizkeria erabiliz, erantzun oro galarazteko. Baina egin ziren
|
hainbat
gerra kontseiluren dokumentazioan nabaria da, lekuko zuzenek behin eta berriro salatutako indarkeria bat bateko, isilpeko, bermerik gabeko eta eraginkorraren ondoan, egon zela beste errepresio antolatu eta arautua, helburu zehatz batzuekin. Hor ez zen egon lehen uneetan gertatu ohi den autoritate falta eta, beraz, hor ez dago argudiatzerik kontrolik jabeko sukarraldi igarokorra.
|
|
2022
|
|
|
Emakumeak aitzindari izan dira
|
hainbatetan
gerraren aurkako mugimenduetan. Nola antolatzen ari da gaur egun Errusiako mugimendu feminista gerraren aurka?
|
|
|
Lehenik, 1936ko Espainiako Gerra Zibila bizi izan zuen, eta ondoko errepresioa. Donibane Lohizuneko erbestea, eta Belgikako atzerrialdia,
|
hainbat
gerrako umeren modura. Han, Bigarren Mundu Gerrak jo zuen.
|
|
|
KEMek gogorarazi du 2019ko protesta haren helburua izan zela BBVAren mozkinak «odolez zikinduta» daudela aldarrikatzea: «BBVA armagintzan gehien inbertitzen duen Espainiako bankua da, eta armak ekoizten dituzten enpresak finantzatzen ditu; arma horiek
|
hainbat
gerratan erabiltzen dira, eta munduan zehar milioika pertsonaren heriotza eta nahitaezko desplazamendua eragin». Halaber, salatu du bankuak «ehunka etxegabetze» gauzatzen dituela urtero, «bankuen erreskatetik 13.000 milioi euro jaso dituen arren», eta «pentsioen pribatizazioan sakontzeko presioa egiten duen lobbyaren parte» dela.
|
|
|
Genozidioari ihes egin zioten neska yazidiek euren unitatea ere eratu zuten. EIk, berriz, Mosulen eskuratutako arma astunak eta Txetxenian, Afganistanen eta beste
|
hainbat
gerratan trebatutako borrokalari esperientziadun bezain gupidagabeak bidali zituen Kobane konkistatzera. Jihadisten basakerien bideoek bazuten publikorik –baita haien sexu promesek ere–; Europatik Turkiara hegaldia hartuta, milaka gazte fanatikok Siriara jo zuten kalifa herriaren krimenetan parte hartzera.
|
|
|
|
Hainbat
gerra egindako jendearen ondorengoek beste gerra bat deklaratu diete txoriei, bereziki usoei, hegodun arratoiak orain, eta enarei. Herri kontra dauden soroetan garaian garaiko aleak ostu eta gurea bezalako etxe abandonatuetan egiten dituzte habiak, hala lasaiago igarotzeko hemengo negu hotzak eta udara erreak.
|