|
2006
|
|
|
Oker ez banago, orduan Miquel Rocak esan zuen eskubide historikoak zaharkin hutsak zirela. Gerora, katalan asko ederki damutu da, ikusita zaharkin horiei esker hainbat planteamendu politikorako,
|
hainbat
eskumenetarako bidea ireki dela. Orduan eskubide historikoak mespretxuz baztertu zituzten berberak, orain estatutuaren erreforma negoziatzean kontzertu ekonomikoaren antzeko erregimen finantzario baten bila joan dira.
|
|
|
Eta finantziazio eredura itzuliz, berau birplanteatzea guztiz funtsezkoa zen. Lehen Antoniok esan du Alemanian
|
hainbat
eskumen birzentralizatzea jarri dutela mahai gainean. Baina egun katalanismo modernoan ez da hainbeste hitz egiten eskumenez, beharrez baizik.
|
|
|
Kofradia aipatua agertzen den lehenengo testua 1258ko abuztuaren 18koa dugu285, non krisiaren lehenengo zantzuak agertzen diren. Erregea hiribilduen izenean agertzen da testuan, kofradiaren aurrean; nobleek
|
hainbat
eskumen eman zioten erregeari eta, trukean, Alfontso X.ak euren estatus juridikoa eta euren foruak baieztatu zituen.
|
|
2007
|
|
|
Gernikako Estatutuaren heriotza iragartzeaz gain, Gernikako ekitaldi hartan ELAk ekonomi euskal esparrua aldarrikatu zuen, eta bide horretan ezinbestekoa zen Madrilek
|
hainbat
eskumen Eusko Jaurlaritzaren esku uztea: gizarte segurantza, lan arautegia, etengabeko formakuntza...
|
|
2008
|
|
|
1978ko Konstituzioaren ondorioz, Estatuko hezkuntza sistemaren antolakuntza aldatu egin zen, eta 1980ko hamarkadan gobernu autonomikoen esku utzi ziren
|
hainbat
eskumen. Frankismo osteko hasierako urte haietatik gaur arte Espainiako Estatuan aldaketa eta modernizazio garrantzitsuak egon dira irakaskuntzaren alorrean; gainontzeko herrialdeetan XX. mende osoan zehar gertatutako aldaketak Estatuan hogeita hamar urtetan gertatu dira, eta horren ondorio da hezkuntza plan eta legeen kopuru handia.
|
|
|
Eskumenek eta BHV Brusela Halle Vilvoorde barrutiak eragin dute eztabaida. Orain arte Gobernu zentralarenak izan diren
|
hainbat
eskumen zergak, besteak beste bere egin nahi ditu Flandesek. Bestetik, berriz, BHV barrutia banatzea eskatzen du.
|
|
|
Dokumentu horren arabera,
|
hainbat
eskumen itzultzeak eragotzi egiten du nazio osoarentzat onuragarriak diren hainbat politika martxan jartzea. Energiaren auzia da horietan adierazgarriena.
|
|
|
Halaber, Erreferendumen Legearen bidez
|
hainbat
eskumen lortu ditu Toscanako Gobernuak. Bertako Estatutuaren aldaketen inguruko erreferendumak (hautesle erroldaren bosten baten bidez), kontsultazko erreferendumak (30.000 sinadura bilduta) eta instituzioek onartutako arauak indargabetzeko erreferendumak (40.000 sinadura) antola ditzakete herritarrek.
|
|
|
Estatuek
|
hainbat
eskumen merkatuarekin partekatuko dituzten honetan, euskal eremuko unibertsitateek euskal nortasuna izango duen unibertsitate sistema garatzeko ardura dute. Bolognako prozesua baliatu lukete euskal jendartea kohesionatu eta garatzeko balioko duen unibertsitate sistema osatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Bi lurraldeen arteko gerrak 22 urte luze iraun zuen, eta milaka hildako eta desplazatu eragin. Nazioarteko bitartekaritzari esker, ordea, bi aldeek hitzarmena sinatu ahal izan zuten, eta egun, hegoaldeak bere egin ditu lehen gobernu zentralarenak ziren
|
hainbat
eskumen.
|
|
|
Orain artean eskualdeek eta departamenduek zituzten
|
hainbat
eskumen bereganatzea proposatu du Sarkozyk. Parte bat departamendutik eskualdera joanen litzateke, eta bertze bat eskualdetik Parisera.
|
|
|
Estatuak dira Europar Batasunaren arkitektura politikoaren protagonistak. Eraikin horren eraikuntza prozesuan Estatuei ezinbestekoa izan zaie ordu arte beren esku zituzten
|
hainbat
eskumen garrantzitsu Europako erakundeen esku jartzea. Bestalde, Estatu barruan deszentralizazio sistemak dituztenek beste hainbat eskumen jarri behar izan dituzte" azpiko" hainbat erakunderen esku, autonomia mailaren arabera.
|
|
|
Eraikin horren eraikuntza prozesuan Estatuei ezinbestekoa izan zaie ordu arte beren esku zituzten hainbat eskumen garrantzitsu Europako erakundeen esku jartzea. Bestalde, Estatu barruan deszentralizazio sistemak dituztenek beste
|
hainbat
eskumen jarri behar izan dituzte" azpiko" hainbat erakunderen esku, autonomia mailaren arabera. Goitik eta behetik hustu dira Estatuak, eta hori ez da normalean gogo onez gertatzen.
|
|
2010
|
|
|
Harantzago ere iritsi da iritzi esparru horietariko zenbait, bere formulazioetan: Konstituzio garaian urrutiegi joan zen Estatua,
|
hainbat
eskumen (tartean hezkuntza) Autonomia Erkidegoei eskuratzerakoan. Estatura itzuli behar lirateke eskumen horiek, partez edo osoz.
|
|
|
1936ko gerra bukatuta, Nafarroako Diputazioak
|
hainbat
eskumeni eutsi zion hezkuntza alorrean, bere foru erregimenari esker. Nolanahi ere, malgutasun hori ez zen azaldu gerra bukatu eta berehala, zenbait urte geroago baizik.
|
|
2011
|
|
|
2014an eginen dituzte, bortz urtetik behin, beti biak egun berean. Gainerakoan, gobernu federalaren eta eskualdeetakoen arteko
|
hainbat
eskumen banatu dituzte.Gobernua osatzekeAlde batetik, Flandriako VLD liberalak, SP.A sozialdemokratak, CD&V demokristauak, eta Groen ekologistak, eta bertzetik, Valoniako PS sozialdemokratak, CDH demokristauak, MR liberalak eta Ecolo ekologistak egin dute akordioa. Hala ere, puntu batzuk lotzeke utzi dituzte; horien artean garrantzitsuena, gobernua zein alderdik osatuko duten.
|
|
|
Dena den, arriskutsuena honakoa da: Estatuarentzat bereganatu nahi dituzte guri dagozkigun
|
hainbat
eskumen; argi eta garbi erakutsi dugunean hobeto kudeatu ditugula; eta kudeaketa horren ondorioz, iritsi gara dugun ekonomia eta gizarte ongizate egoerara.
|
|
2012
|
|
|
haur eta musika eskolak, adibidez. Era berean, Izuren arabera, «ikuspegi orokorragoa» falta zaie udalei, eta
|
hainbat
eskumen eskualdeetan bildu lirateke: iragan legealdiko ponentziaren arabera, ur hornidura; hondakinen bilketa eta tratamendua; gizarte politika; ingurumena, trafikoa eta segurtasuna; garraio publikoa eta hirigintza.
|
|
|
Izan ere, Financial Times ek uste du Espainiako Gobernuak krisia zentralizazioari ekiteko erabili nahi duela Kataluniari zergak biltzeko eskumena edo finantzak kudeatzeko beste bideren bat eskaini beharrean. Hain zuzen ere, zorrari aurre egiteko Madrili dirua eskatu beharrean diren erkidegoei
|
hainbat
eskumen itzultzeko exijitu die Raxoiren gobernuak, Europako Batasunaren aginduak argudiatuta. Gainera, kazetak gogorarazi du PPk ez duela sekula begi onez ikusi erkidegoen estatua.
|
|
|
Iparraldean, berriz, Hego EuskalHerriarekiko lankidetza guztiz zentralizatuta dago prefektuaren bitartez. Gainera, Iparraldeko herrialdeekez dute Hegoaldekoek duten finantzazio autonomiarik (Euskal Autonomia Erkidegoaren eta NafarroakoForu Erkidegoaren itun ekonomikoak direla medio hainbat zerga kontzertatuta daude eta euskal erakundeei dagokie zerga horiek biltzea; bildutakotik Espainiari kupoa delakoa ordaindu egiten zaio estatuakbere esku dituen
|
hainbat
eskumenengatik) eta horrek zailtasunak dakartza Hego eta Ipar Euskal Herriaren artean lankidetza normalizatu bat ezartzeko.
|
|
|
1869an, konstituzio politiko berriaren argitan, politikari eta juristen hizkeran autonomiaren kontzeptua azaldu zen. xix. mendean euskal autonomiaren kategoria, autonomiari buruzko ikuspegia, foruzale liberalen eraginez sortu zen. Baina autonomiaren esanahia erabateko bereizketa
|
hainbat
eskumenetan aurreikusten zuen. Autonomoa, bere kabuz gobernatzea adierazten zuen.
|
|
|
Eta gelditzen ziren eskumenak, ogasunaren esparrukoak ziren: zergak bildu eta kupoa ordaindu, zor publikoa kudeatu eta errepide nahiz nekazaritza arloetan
|
hainbat
eskumen. Bestalde, 1877 urteaz geroztik, soldaduak deitu eta bildu egiten ziren.
|
|
|
Diputatu probintzialak, barrutietako ordezkari gisa hautatu behar ziren. Aldundiak
|
hainbat
eskumen behar zituen, baina, bereziki, udalen begirale zuzen bihurtu behar zuen.
|
|
2013
|
|
|
Horren kontra egiteko, etengabe erakusten zuten zenbat apaizek egin zuten gerla, zenbat hil ziren, zenbateko sakrifizioa egiten zuten gerla hartan, Frantziaren alde. Legez
|
hainbat
eskumen kendu bazieten ere, elizgizonek frantses gisako eginbidea zorrotz betetzen zutela ozen erakutsi nahi zuen Eskualduna k. Hori ere modu bat zen errateko bereizte legea ez zela zuzena.
|
|
2014
|
|
|
Estatua berreskuratzen ari da galduak zituen arrano ikuspegiak, ez zuen ikuspegi orokorrik. Harrezkero, legeak gero eta zentralizatzaileagoak dira, eta
|
hainbat
eskumen titulu hustuta daude. Erkidego honen eskumen esklusiboak direnetan ere eskua sartzen ari da estatua:
|
|
|
Foruak berrezartzea eskatu zuen Bergarako alkateen mugimendua izan zen 1976an ahalegin horien azken adibidea. Foruek edo eskubide historikoek pisu garrantzitsua izan zuten 1978an Espainiako konstituzio berria eztabaidatu zenean, eta nolabait onesteak oinarri juridikoa eman zien hurrengo urtean Araba, Gipuzkoa eta Bizkaia elkartuko zituen autonomia estatutuan azaltzen ziren
|
hainbat
eskumeni, ogasun autonomiari bereziki. Nafarroako kasuan, 1982an Foru Hobekuntzaren Legea eztabaidatu zenean, hango ordezkariak iragan historikoari lotu zitzaizkion prozedura konstituzionalei uko eginda onar zedin egitura politikoen berrikuntza.
|
|
2015
|
|
|
Udalei
|
hainbat
eskumen emateko aukerak sortzen ditu Udal Legeak, eta bide horretan euskaldunen eskubideak babesteko. Udalek euskara sustatzeko eskumenik ez dute, teorian, baina praktikan egin egiten dute.
|
|
2017
|
|
|
111. Europako Batasunaren barruan estatuen indarra ez da murriztu estatu modernoaren funtzio tradizionalak burutuz; prest daude noski burujabetasunaren
|
hainbat
eskumen transferitzeko, baina hori sendo sentitzen diren ezaupidea besterik ez da?. Josep Ramón Llobera,. Estado soberano e identidad nacional en Europa?, in Culturas, estados y ciudadanos, 1995, 146.
|
|
2018
|
|
|
Jaurlaritzaren arteko Eskumenen Batzordeak bilera eginen du heldu den irailean, oraino jaso gabe dauden eskumenen transferentziei buruz aritzeko. 1979an onartu zuten Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako estatutua erreferendum bidez, eta geroztik
|
hainbat
eskumen igortzekoak ditu Madrilek. Eusko Jaurlaritzak 2017ko irailean zerrendatu zituen txosten batean jaso gabe daudenak, 37 dira orotara.
|
|
2021
|
|
|
Giro horretan, azken ia berrogei urteetan isilpekoak ziren indar eta ekintza abertzaleek esparru publikora egin zuten salto eta gizarteko alderdi guztietan islatu ziren, baita kultura ulertzeko eta kudeatzeko moduan ere. Hain zuzen, Espainiako gobernu zentralak erkidegoari
|
hainbat
eskumen transferitzeari esker, EAEn erakunde publiko eta pribatuak sortu eta berrezartzeko aukerak bideratu ziren. Funtsezko aldaketa izan zen hori, euskal kultura zabaldu, berreskuratu eta defendatzearen alde lan egiteko norabidea ekarri baitzuen.
|