|
2001
|
|
|
Sasoiko
|
hainbat
elikagaik ugari dute bitamina hau ere: kiwiak, meloiak, marrubiek, masustek, piperrak, tomateak eta beste hainbatek.
|
|
|
Bularreko haurraren elikabidean
|
hainbat
elikagai sartzeko adin egokia
|
|
|
Sustantzia horiei esker
|
hainbat
elikagai eskuragarri (eta jangarri) dituzte makina bat kontsumitzailek urteko zeinahi sasoitan eta oso oso moduan, gehientsuenetan.
|
|
|
Horietakoren bat naturala da, hala nola fruta eta barazki batzuek berez dauzkaten landarezko koloratzaileak (E160, beta karotenoa, naturala: fruta eta barazkiak tonu gorri eta horiz janzten ditu eta gurin, margarina eta beste
|
hainbat
elikagaitan baliatzen da), baina badira sintetikoak ere, artifizialak.
|
|
|
Bigarren urtea igaro ondoren, haurrak hainbat alderditan hasi dira sozializatzen, besteak beste, elikaduraren inguruan. Haurrek familiako kideen (aitona amonak, osaba izebak, anai arrebak) edo beren lagunen eragin nabariak jasotzen dituzte, eta, batzuetan,
|
hainbat
elikagai probatzera gonbidatzen dituzte, hala nola gozokiak, izozkiak, freskagarriak, opilak edo gozokiak, gomendatutako elikadura ereduetatik urrun daudenak. Horrek nabarmen eragin diezaioke elikadura ohiturei, lehenengo urteetan konformatzen hasten baitira.
|
|
|
uretan pasatuta, galdarraztatuta, frijituta, plantxan, egosita, tortillan, nahaskian. Arrautzak beste elikagai batzuekin batera ere kontsumi daitezke, eta horiek izaten dira gozogintzan eta hainbat saltsaren elaborazioan gehien erabiltzen diren lehengaietako bat.Era berean,
|
hainbat
elikagai birrineztatzeko erabiltzen dira, ogi birrindua itsasteko aukera ematen dute eta gainazalean geruza bat osatzen dute, olioa gehiegi xurgatzea galarazten duena. Salmonelosia, arrautza nahasiak eta tortillak saihesteko, erabat lehortu arte prestatu behar dira, eta arrautzak irabiatu diren plater berean ez dira inoiz utzi behar, aldez aurretik garbitu ez badira.
|
|
|
Lehenik eta behin, elikagai susmagarriari, noiz irentsi zen edo zer erreakzio izan zen azaltzen duen historia zehatza egiten da. Alergologoek jaki susmagarria aurkitu ondoren, larruazaleko alergia probak egiten dira, eta pazientearen besoaren azalean erreakzio alergiko txiki bat sortzen saiatzen dira,
|
hainbat
elikagairekin egindako estraktuak erabiliz. Azalean erupzio bat gertatzen bada, sentsibilizazio alergikoa adierazten duela esan nahi du.
|
|
|
Nola bete gomendatutako eguneko dosiak? Dieta orekatu batek
|
hainbat
elikagai hartzen ditu haurdunaldian, proportzio egokian, eta, oro har, dieta ondo garatzeko beharrezkoak diren bitaminak eta mineralak ematen ditu. Hala ere, mediku askok jaio aurreko bitamina eta/ edo mineral gehigarri bat preskribatzen dute, emakumearen nutrizio egoeraren eta elikagaien kontsumoaren ziurgabetasunagatik.
|
|
2002
|
|
|
Tefal laginean, adibidez,
|
hainbat
elikagai prestatzeko aholkatzen diren denborak eta tenperaturak ez dira berdinak ontzian eta aparatuan.
|
|
|
Aginteak agertzen dituzten markei dagokienez, Philips HD, Solac 653 eta Ufesa FR nabarmendu dira: frijigailuaren gainean,
|
hainbat
elikagai frijitzeko tenperatura eta denborak erakusten dituzte eta.
|
|
|
|
Hainbat
elikagai funtzionaltzat hartzeko unean erabiltzen diren funtsak sendoak diren arren, funtsezko galdera egin behar dugu: ez ote da bidezkoagoa elikagai berezko edo deribatu askok enpirikoki frogatuak dituzten ezaugarri mesedegarriak jakinaraztea, argudio baliotsurik gabe kategoria berriak, anbiguotasunak edo funtzionaltasunaren trena harrapatuko duten produktuak sustatzeko alegazio zalantzazkoak sortzen aritzeke?
|
|
|
Nolanahi ere, murriztu
|
hainbat
elikagairen kontsumoa, hala nola opil eta gozokiak, aperitiboak, edari freskagarri eta alkoholikoak, etab, produktu horiek alferrikako kaloriak dituztelako; hau da, bete egiten gaituzten arren, nutrizioaren ikuspegitik hutsaren pareko dira.
|
|
|
Nutrizioaz ari garela, organismoak berrogei mantenugairen premia du osasuntsu mantenduko bada; berrogei horietako bakoitza
|
hainbat
elikagaitatik lortzen du, mantenugaiak ez baitaude era homogeneoan banaturik elikagaietan.
|
|
|
|
Hainbat
elikagai izoztu Barazkiak. Garbitu ondoren, galdarraztatu edo egosi egiten dira.
|
|
|
Itxura guztien arabera, produktu horien jatorri aldaketa Israelek, edo haien fruten inportatzaile suediarrek, kontsumitzaile eskandinaviarrei laranjak eta aguakateak benetan nondik datozen engainatzeko duten asmoaren ondorio da, Suediako herritarrak Israelgo artikuluen gainean sustatzen ari diren boikotaren ondorioz, palestinarrekin izandako gatazkaren ondorioz. Espainiak Suedian dituen interesen ordezkariek egiaztatu dute
|
hainbat
elikagai dendatan laranjak eta aguakateak saltzen direla. Karteletan eta gainetiketetan ageri dira, Espainiakoak balira bezala, baina Israelekoak dira.
|
|
|
Europan agertu diren azken elikadura krisien ondoren, kontsumitzaileek argi eta garbi adierazi dute prest daudela gehiago ordaintzeko, betiere mundu garbiagoa, elikagai osasungarriagoak eta hobeto tratatutako animaliak bermatzen bazaizkie. Beraz, gaur egungo ekoizpenarekin, prezio lehiakorretara iristen ari dira, eta
|
hainbat
elikagai gainekoizten ari dira, bai animalia jatorrikoak, bai landare jatorrikoak. Kasu horretan, etorkizunean aurkeztuko diren beste kasu batzuetan bezala, komeni da adieraztea zer beste abantaila eta eragozpen dauden, halakorik bada, kontsumitzaileen itxaropenak ikuspegi zabal batetik, ez ikuspegi ekonomiko hutsetik, nola betetzen diren jakiteko.
|
|
|
Espainiako bi laborategik, gutxienez, aldizkako kontrolak hasi dituzte dioxinak
|
hainbat
elikagai taldetan detektatzeko. Lehenengo emaitzetatik, mailek legez ezarritakoa betetzen dutela baino ez da gainditu.
|
|
|
Ikertzaileek zehaztu ahal izan dutenez, karbohidratoetan proportzio handienean dagoen aminoazidoetako bat, asparagina, deskonposatu egiten da, destrosa bezalako azukre naturalen aurrean, eta azpiproduktu batzuk sortzen dira. Horietako bat akrilamida da,
|
hainbat
elikagai kategoriatan proportzio desberdinetan agertzen dena. Akrilamida, ordea, ez da berdin sortzen ez produktu guztietan ez prozesu guztietan.
|
|
2003
|
|
|
Kalori eduki bera izaki, gorputzean gantz pilaketa txikiagoa eragiten du ogiak beste
|
hainbat
elikagai gantzatsuk baino.
|
|
|
|
Hainbat
elikagai prestatzeko trukuak
|
|
|
Beste plastiko arrunt batzuk honako hauek dira: polipropilenoa (1950), pelikula film gisa erabilia (elikagaiak, gozokiak, txikleak), margarina ontziak eta sukaldeko gaiak; polibinil kloruroa, PVC izenaz ezagunagoa,
|
hainbat
elikagai ontziratzeko pelikula film gisa erabili izan dena; eta poliestirenoa (1930), besteak beste, superheluril gisa. Kasu batzuetan, elikaduran erabilitako “plastikoek” zalantzak, eztabaidak eta alertak izan dituzte.
|
|
|
Substantzia hori erabiltzeak
|
hainbat
elikagairen kaloria balioa murrizten laguntzen du,...
|
|
|
Bartzelonako Probintzia Auzitegiko Hirugarren Sekzioak kondena epaia eman du pertsona honentzat: 1996 urtearen amaieran eta 1997 urtearen hasieran, aurrez pentsatutako plan baten arabera, eta beste pertsona batzuekin batera, elikagai enpresa ezagun bat estortsionatzen aritu zen, bai eta zenbait «itsaspeko» edo «opari» sartzen ere,
|
hainbat
elikagai establezimendutako jogurtetan plastikozko xiringa gisa. Akusatua bi deliturengatik kondenatu dute, bata estortsiokoa eta bestea osasun publikoaren aurkakoa.
|
|
|
Kasu gehienetan, eta haurrengan edo adinekoengan eraginik ez badu, agente horiek eragindako gastroenteritisa onbera izaten da. Jatorriari dagokionez, salmonelosi prozesu gehienak
|
hainbat
elikagai motaren kontsumoak eragiten ditu (esnea, gazta, haragia, arraina…). Elikagai horietan, maionesa bezalako plater edo saltsak prestatzean edo ontzean arrautza gordina erabiltzea da protagonista nagusia.
|
|
|
Bai.
|
Hainbat
elikagai talde hartu lirateke kontuan: fruta eta barazki freskoak, barazki izoztuak, hala nola egosteko barazkiak, animalia produktuak (haragia, arraina eta esnekiak), hoztuak eta elikagai izoztuak.
|
|
|
lekaleak arrozarekin eta haragi xehatuarekin edo arrautza gogorrarekin, pasta eta patatak animalia jatorriko osagaiekin, pureak oilaskoarekin edo arrain zuri birrinduekin, barazkiak bexamelarekin eta haragi edo arrain osagaiekin, etab. · Jateko gogoa izanez gero, jan nagusien zain egon gabe jan, nahiz eta ohiko ordutegiak errespetatu ez. ·
|
Hainbat
elikagai probatu, gosea ahalik eta gehien suspertzeko eta dietari barietatea emateko. · Ariketa janarien aurretik egiteak, normalean, gosea areagotzen du.
|
|
|
Oraingoz, aurkikuntza baserriko animaliei edo beste arrain batzuei bakarrik aplikatu ahal izango zaie, genetikoki eraldatutako animalia produktuen giza kontsumoa oraindik ez baitago onartuta. Jateko txertoen ikerketa duela urte batzuk hasi zen, eta orain arte
|
hainbat
elikagaitan aztertu da, hala nola patatetan, bananoetan, artoan, arrozean, sojan eta garian.
|
|
|
B, C, D eta E motakoak etxeko animalien bizkarroi behartuak dira, eta lurzoruan ez dute iraunkortasun handirik. Naturan duen banaketa zabalaren ondorioz, elikagai gordinen, deshidratatuen eta egosien kutsatzaile arrunta da, baita
|
hainbat
elikagairen osagaietan ere, eta elikagaietan kontzentrazio txikian agertzen da. A motako enterotoxina bereizgarria hesteetan bakarrik sortzen da kantitate handietan, eta badirudi esporak sortzearekin zerikusia duela.
|
|
2004
|
|
|
Hirugiharra: bera bakarrik frijitua eta beste
|
hainbat
elikagaien osagarri gisa kontsumitzen da txarkuteriako produktu hau.
|
|
|
Erreaktibotasun gurutzatu bat ere ikus daiteke lekadunen (dilistak, garbantzuak, babak, ilarrak) eta gramineoen (gari irina, zekalea, garagarra edo artoa) artean. Horrekin zerikusia duten
|
hainbat
elikagairekiko sentsibilizazio hori alde batera utzita, pazienteen %46k elkarrekin loturarik ez duten bi elikagai edo gehiago (arrautza eta esnea) sentsibilizatzen ditu. Paziente horien sintomak edozein antigenok eragindako sintoma klasikoak dira, berehalako hipersentikortasun erantzuna eragiten dutenak.
|
|
|
Organismoan epikatekinak xurgatzeko duen gaitasuna, ordea, esnean dauden proteinek oztopatzen dutela dirudi, eta hori azalduko luke espezialistek txokolate mikatza «osasungarriagotzat» hartzen dutelako. Izan ere, esnean dauden proteinek
|
hainbat
elikagairen (eta ez txokolatearen) jarduera antioxidatzailea oztopatzen dute.
|
|
|
Makarroi, arroz eta dilista geruza gainjarriez osatutako platera da, tomate saltsarekin batera. Dattah delakoa ere
|
hainbat
elikagaik osatutako platera da, baina, kasu honetan, saldaz, arrozaz eta haragiz blaitutako ogi lehorreko geruzak dira, baratxuri eta ozpinarekin aliatu eta jogurtarekin, intxaurrekin eta mahaspasekin estaltzen direnak. Jaki gozoenentzat… Egiptoko gastronomiak “delicatessen” ederrak eskaintzen dizkigu.
|
|
|
Ordutegi oso bereziak Ingalaterrara iristen denean, onartu behar du janarien ordutegiak ez duela zerikusirik Europako herrialde askotakoekin. Oso ohikoa da goiz gosaltzea plater konbinatu bat,
|
hainbat
elikagaik osatua, hala nola arrautzak, saltxitxak, hirugiharra eta ogi txigortua. Hori guztia zereal bol batekin eta ondo kargatutako kafe edo te katilu batekin.
|
|
|
Gainera, kafea, alkohola eta tabakoa bezalako substantziak ere badaude, eta zirkulazioan arazoak izanez gero, haien osaera eta toxina edukia ez dira egokiak. Elikagai gomendatuak Dituzten osaera eta ezaugarriei esker, odol zirkulazioko arazoak hobetzen laguntzen duten
|
hainbat
elikagai daude. Gantz poliasegabeak, aseak ez bezala, odolaren biskositatea gutxitzeko gaitasuna du, eta, beraz, odol korrontea areagotzen du.
|
|
|
Horregatik, eta zenbait ikerketak erakusten dutenez, gorputzak hartzen den selenioaren %50 inguru xurgatzen duela, ikertzaileek ondorioztatu dute eguneko 100 mikrogramoko gehigarria egokia dela. Selenioa
|
hainbat
elikagaitan dago, hala nola fruitu lehorretan, arrainean, haragian, erraietan edo hegazti haragian. Hala ere, zonen eta lurretako eta uretako selenio mailen mende dago.
|
|
|
Gainera, tratamendu sistemaren arabera, ohikoa da koipearen oxidazioak eragindako alterazioa gertatzea.
|
Hainbat
elikagairen, haragiaren eta deribatuen barne, irradiazioa aplikatzea herrialde bakoitzaren legediaren araberakoa da. Oro har, mundu osoan onartuta dago landare elikagai gehienen ernetzea saihesteko, eta espezien kutsadura eraginkortasunez murrizteko teknologia eraginkor bakarra da.
|
|
|
Bestalde, selenio faltaren ondorioz, jarduera bakterizida eta antigorputzen erantzuna zenbait toxikoren aurrean. Kobrea hanturaren eta infekzioaren kontrako eragilea da, baina kasu honetan zaila da akats bat gertatzea, kobrea
|
hainbat
elikagaitan banatuta, eta gorputzak kantitate handitan behar du oso txikiak. Bitamina eta mineral horiek era askotako elikagaietan egoten dira, baldin eta mikroelikagai horietan aberatsenak frutak, barazkiak dira.
|
|
2005
|
|
|
Animaliazko beste
|
hainbat
elikagaik ez bezala, arrainak gantz azido poliasegabeak dauzka, gantz azido guztien %25 %45 inguruko proportzioan.
|
|
|
Beste
|
hainbat
elikagai (arrautza, arraina, esnea eta hainbat fruta) potentzialki alergeniko dira umeari goizegi, ugari eta maiz ematen bazaizkio.
|
|
|
Erromatarrek haziak nola erabiltzen zituzten, birrindu eta muztioarekin nahasten baitzituzten. Gozagarri horren berezko gustu pikantea ikusteko modurik onena zen, duela milaka urtetik
|
hainbat
elikagairi laguntzeko erabilia. Antzinako egiptoarrek eta grekoek maiz erabiltzen zuten mahaian.
|
|
|
|
Hainbat
elikagairekin presta daiteke kauseren betegarria
|
|
|
Industrialki prozesatutako elikagaietan egoten dira, eta, itxura, kolorea eta zaporea hobetzeko, kaseina, soja proteina, gari glutena, artoaren edo oloaren eratorriak eta legamia estraktuak gehitzen zaizkie. Arrautza ere
|
hainbat
elikagaitan dago ezkutatuta, eta ez da ageri bere osaeran; adibidez, okintzako eta gozogintzako zenbait produktutan, arrautzaz pintzelkatuta, itxura distiratsua eta distiratsua emateko. Horregatik, bereziki interesgarria da industriak arazo horretaz ohartzea eta erabilitako osagai guztiak adieraztea, nahiz eta oso kontzentrazio txikian egon.
|
|
|
Duela urte batzuk arte, gutxi ezagutzen ziren elikagai prebiotiko eta probiotikoei buruz. Gaur egun, printzipio horien arabera prestatutako
|
hainbat
elikagai daude edozein supermerkatutan. Substantzia prebiotikoen arrakasta haien zuntz dietetikoen osagai bereziek digestio hodiko mikrobio floran duten eragin positiboari zor zaio.
|
|
2006
|
|
|
Halaz ere, ileko tindagaia eta minbiziaren arteko erlazio horrek bizirik omen dirau: ...aknea sorraraztenAknerik pairatu gabe txokolatea jan nahi duten nerabeek ateak zabalik dituzte.Zaldar higuingarri horietatik libre iraun nahi zutenen etsai mina izan da urtetan baina orain, dermatologoek diotenez, prentsak asmatutako kontuak dira horiek.Aditu horiek faktore genetikoei eta hormonen fluktuazioei egosten dizkiete aknearen arduradun izatearen erru guztiak; faktore bi horiekin batera,
|
hainbat
elikagai esnea, batik bat hartzea ere kaltegarri izan daiteke, Harvardeko Unibertsitatean eginiko ikerlanen arabera.Egunero baso bat edo gehiago esne (gaingabetua, bereziki) hartzen zuten kontsumitzaileek, astean baso bat edo gutxiago hartzen dutenek baino %22 akne kasu gutxiago agertzen dituzte.EKARRIZKETA Josep Toro, Bartzelonako Hospital Clínic eko Haur eta Gazte Psikiatria ZerbitzuburuaMenst... nerabezaroko zailtasun behinena, arriskua.Gizaki heldugabeak helduaroko arriskuei aurre egin behar izaten diete baina, hori bai, gu baino askoz ere ahulagoak dira, adiera horretan.Okerreko bidea hartzea errazagoa da eta, gainera, bide hori hartzearen ondorioak larriagoak izan daitezke.Gurasoek seme alabei botatzen dizkieten erretolikek ezertarako balio dute. Eraginkorrak izatea gorabehera, ezinbestekoak dira.Helduok seme alabei jarraibideak eman behar dizkiegu, guretzat zer dagoen ongi eta zer ez dagoen argi eta garbi esan behar diegu, jokabide jakin batzuen arriskuen berri gaztigatuz.Hor, okerrena, lagun taldearen ahaleginak familiarenak edo eskolarenak baino karga handiagoa izatea da.Agian paperak galdu ditugu.Agian okerreko bidea hartu dugu baina ez dizkiogu horren erruak geure buruari edo gizarteari egotzi behar.Egokiera batzuk ez dira kontrol sozialaren pean sartzeko modukoak.Esate baterako, menarkia (lehen menstruazioa) hasten den adina, mende erdian, 16 urteetatik 12 urteetara jaitsi da:
|
|
|
Produktu kosmetikoei dagokienez, krema, maskara, ezpain baltsamoa, gela, esfoliatzailea edo perla eta bainu gatzak eros daitezke, besteak beste, 5 eurotik gora. Intermón Oxfamen dendan, oparotasunaren saskia (28 euro) partekatzen dute,
|
hainbat
elikagairekin, baita artisau artikuluak, kosmetika naturala eta haurrentzako gaiak ere. Aukeratzeko lana errazteko, produktuak salduenen, nobedadeen eta eskaintzen artean banatzen dira.
|
|
|
OL Normalean ez dakite zer esan nahi duen funtzionalek. Gaiari buruz galdetzeko
|
hainbat
elikagai mota aurkeztu genizkien, horietako batzuk funtzionalak. Eta haiei buruz galdetu genien.
|
|
|
Elikagai gehigarrietarako Codex ek (GSFA, ingelesezko sigletan) ezartzen duen eredu orokorretik abiatu da bilera. Eredu horrek, substantzia horiek zer baldintzatan lotu behar diren adierazteaz gain,
|
hainbat
elikagaitan eta prozesutan erabil daitezkeen kantitateak argiago erakusten ditu. Nekazaritzako eta Elikadurako Nazio Batuen Erakundeko (FAO) Adituen Batzorde Bateratuak eta elikagai gehigarriei buruzko OMEk (JECFA) onartutako zerrendan agertzen diren elikagai gehigarriak bakarrik onartzen dira.
|
|
|
Zapxpxau/ Flickr Elika kateko kutsatzaileei (KUTSADURA) buruzko EFSAren panel zientifikoak A okratoxinaren (OTA) toxikotasunari buruzko txostena argitaratu berri du. Okratoxina hori Aspergillus eta Penicillium generoetako onddoek sortutako mikotoxina da, eta modu naturalean hazten da
|
hainbat
elikagaitan: zerealak, kafea, kakaoa, garagardoa, fruitu lehortuak, ardoa, mahats zuk Txostenak Europako Batzordeak mikotoxina horren arriskuak ebaluatu eta eguneratzeko egindako eskaerari erantzuten dio, eta Elikagaiei buruzko Batzorde Zientifikoak 1988an egindako aurreko iritzia hartu du oinarritzat.
|
|
|
Britainia Handiko agentziak
|
hainbat
elikagai lagin aztertu ditu: patatak, latako barazkiak, gibela, arraina, oilaskoa eta haragia, eta esnekiak.
|
|
2007
|
|
|
Amina biogenoak histamina, tiramina, feniletilamina
|
hainbat
elikagaitan ugari dauden edota, elikagaien aminoazido jakin batzuetatik abiatuta, organismoan sortzen diren konposatu kimikoak dira (ik.
|
|
|
eta organismoak ekoizten duen antigorputz baten (immunoglobulina E berariazko edo IgE) arteko kontaktuak, izan ere, histamina eta beste hainbat minaren liberazio zelular handiagoa eragiten du; kontu jakina da substantzia horiek hantura probokatzen dutela eta migraina krisien eragile gisa dihardutela hipersentsibilitatea duten pertsonengan eta
|
hainbat
elikagairen aurreko alergiak nozitzen dituztenengan.
|
|
|
Gizentzeko edo argaltzeko gaitasuna organismoaren prozesu fisiologiko konplexuen araberakoa da; prozesu horietan, jakina denez, makina bat sistema, organo, guruin edota hormonak hartzen dute esku,
|
hainbat
elikagairen konbinazioaz gainera.
|
|
|
Irabiagailuak baloratu aurretik,
|
hainbat
elikagai (ogia, fruta, tomateak, piperrak, patata egosia) irabiatu, birrindu eta txikitze lanetan baliatu zituzten.
|
|
|
Horrek esan nahi du oxidazioaren ikuspuntutik otarrainxka izoztuek kondizio hobeak dituztela otarrainxka freskoek baino. Egia esan,
|
hainbat
elikagai behar bezala izoztu eta gordetzen badira, produktu horien kalitatea ez da inondik inora galtzen.
|
|
|
Faktore endogenoak gorde nahian, kanpoko guztia debekatu eta eragotzizgero, historiaren ildoa galduko genuke;
|
hainbat
elikagai, dialektikaren indarra... Gure kultura ahulduko litzateke.
|
|
|
Kontsumitzaileei produktu horri dagokionez egindako iruzurra FSAko funtzionario batek zifratu zuen, eta urtebeterako, bost milioi libera inguru. Erresuma Batuko elikadura iruzurraren auziak, egiaztatu ahal izan zen bezala, ez zien arrozari bakarrik eragiten,
|
hainbat
elikagairi baizik; besteak beste, whiskiari, ginebrari, fruta zukuari, gaztari, haragiari, arrainari eta kafeari, eta erabilitako metodoa itxuraz kalitate handienekoa den produktua ontziratzea zen, iragarritakoak baino marka edo kalitate apalagokoa. Beste batzuetan, eskaera handiagoa zuten elikagai taldeei eragiten zien iruzurrak; adibidez, elikagai ekologikoei, merkatuko preziorik handienekoei.
|
|
|
Bazkariak, afariak edo aperitiboak elikagai horretaz betetzen dira, ondoan dastatzeko.
|
Hainbat
elikagairekin konbinatzen erraza denez, zapore ona duenez edo osaera egokia duenez, ezin hobea da, ez bakarrik garai horretan, baizik eta urte osoan kontsumitzeko. Gazitze, lehortze eta heltze etapa batetik pasatzen da.
|
|
|
|
Hainbat
elikagai, osagai berak
|
|
2008
|
|
|
|
Hainbat
elikagairen oraingo etiketan, produktu horrek berariazko ezaugarriak dauzkala iradokitzen dituzten adierazpen batzuk (mezuak, irudi grafiko eta sinbolikoak, etab.) agertzen dira baina, egiari zor, hainbat kasutan ez da frogatu oraino mesedegarriak direla edo, bestela esateko, behar bezain adostasun handia ez dute bildu oraindik.
|
|
|
Hori gehitu litzaioke
|
hainbat
elikagairi (esneari, jogurtei) eransten zaien azukrea eta beste zenbaitek berez daukatena (frutak, zukuak, eztia, marmeladak, gailetak, laboreak, opilak, txokolateak).
|
|
|
Horri gantz azido horretan aberatsak diren alga batzuk gehitzen zaizkio. Gaur egun, aurrerapen teknologikoen ondorioz,
|
hainbat
elikagai aberasten dira: galletak, margarinak, esnekiak, pateak eta hegazti saltxitxak.
|
|
|
Hori dela eta, haurrek, gutxien hezitako gustu zentzua dutenek, saltsak, saltxitxak eta bestelako produktu landuak aukeratzen dituzte, eta ez etxeko saltzaileak edo naturalagoak. Zapore emaileak mugarik gabe erabiltzeak eta, oro har, gehigarri berberak
|
hainbat
elikagaitan errepikatzeak zapore berdinak edo oso antzekoak ematen dituzte. Elikagaietako glutamato naturalaren edukia/ imgs/ 2008/ 01/ glutamato.jpg
|
|
|
Kate kontrola Europako proiektuaren helburuetako bat elikagaiak deskontaminatzeko teknologiak ezartzea da. Proiektuaren esparruan,
|
hainbat
elikagai katetan (arraina, esnekiak, barazkiak, haragia eta oilaskoa) patogeno arrunten arriskuaren gaineko aholkularitza eta kudeaketarako tresnak eta praktikak aplikatzen ari dira. ‘Listeria monocytogenes’ da, elikagaien ekoizpen katean duen garrantziagatik, proiektuaren barruan ikerketa eta ekintzak bideratzen dituen patogeno nagusia.
|
|
|
Glutamato monosodikoa modu naturalean aurkitzen da tomateetan, perretxikoetan eta barazkietan, besteak beste, eta mihiaren errezeptore sentsorialak estimulatzen ditu, umami gisa ezagutzen dugun funtsezko gustua sortuz, zeina japoniarrean ‘gustu gozoa’ esan nahi baitu.
|
Hainbat
elikagairen gozagarri gisa erabiltzen da, zapore leun, aberats eta gorputzarekin bat egiteko. Gaur egun, argi dago elikagaien industrian umami zaporearen intentsitatea esponentzialki handitzen dela glutamato monosodikoa, inosina eta guanosina gehitzean, nahiz eta oso kontzentrazio txikian izan.
|
|
|
Azterketaren arabera, 3 APA substantzia termikoki prozesatutako elikagaietako akrilamidaren aitzindari berria da. Akrilamida kontzentrazio handiko elikagaiak Elikagaietako akrilamida kontzentrazioa zehazteko, hainbat ikerketa egin dira
|
hainbat
elikagai laginekin. Horietako batek, Herbehereetan hainbat elikagaitan oinarrituta egina, hala nola patata frijituak, patata txipak, patata izoztuak, galletak, ogi txigortua, esne hautsa, kakahueteak edo opilak, baieztatu egiten du elikagaietako akrilamida kantitatea 30 µg/ kg tik 3100 µg/ kg ra bitartekoa dela (µg= mikrogramoa).
|
|
|
Akrilamida kontzentrazio handiko elikagaiak Elikagaietako akrilamida kontzentrazioa zehazteko, hainbat ikerketa egin dira hainbat elikagai laginekin. Horietako batek, Herbehereetan
|
hainbat
elikagaitan oinarrituta egina, hala nola patata frijituak, patata txipak, patata izoztuak, galletak, ogi txigortua, esne hautsa, kakahueteak edo opilak, baieztatu egiten du elikagaietako akrilamida kantitatea 30 µg/ kg tik 3100 µg/ kg ra bitartekoa dela (µg= mikrogramoa). Akrilamida tasa handieneko elikagaiak patata frijitu oso prestatuak, patata txipak eta zizka mizkak izan ziren.
|
|
|
Balantze positibo hori zuzentzeko, zenbait enpresak gosea kentzeko substantziak ikertzen aurrera egitearen alde egin dute. Zuntzaren edo proteinen antzeko propietate asetzaileak dituzten
|
hainbat
elikagairen rola asko dokumentatu da. Hala ere, historian zehar, gantzaren ondorioak ahulagoak edo ez hain esanguratsuak izan dira.
|
|
|
Arrautzari alergia dion pertsona batek ezin du elikadura bizimodu" normalik" izan, osagai kaltegarria begi bistan nahiz ezkutuan egon baitaiteke, aperitibo, saltsa eta baita arrautza zuringoz garbitutako ardo batzuetan ere. Osagaien garrantzia Egun arrunt bateko menu batean arrautza aurkitu daiteke
|
hainbat
elikagai eta plateretan, eta, horregatik, beharrezkoa da landutako produktuen osagaien zerrenda arretaz berrikustea. Hona hemen adibide batzuk letra lodiz:
|
|
|
Giza kontsumorako ez da soilik olioak egiteko erabiltzen, baita margarinak eta shorteningak egiteko ere (gantz hidrogenatu solidoak giro tenperaturan). Azken asteetan, koltzatik datorren osagai berri bat proposatu da,
|
hainbat
elikagai aberasteko: koltza olio handia frakzio ez aponifikagarrian, EFSAk horren alde egin duen produktu berria.
|
|
|
Izan ere, egun batean edo bitan bakterioak detektatzea eta kutsatzeko arriskuan dauden elikagaiak identifikatzea ahalbidetzen du. Zerrien kutsadura Nahiz eta
|
hainbat
elikagai izan daitezkeen Y. enterokolitikoaren eramaile, zerri azienda da beste edozein animalia espezie baino gehiago kutsatzen dena. Bakterio hori ugaldu egin daiteke hotzetan eta baldintza mikroaerofiloetan (%5 oxigenorekin), eta horregatik dago kutsatzeko arrisku handiagoa plastikozko poltsetan biltegiratzen den haragi gordinean.
|
|
2009
|
|
|
Horrek ez du esan nahi, hala ere, migraina daukaten guztiek dieta bat egin behar dutela eta
|
hainbat
elikagai jateari uko egin behar diotela; pertsona bakoitzak jakin behar du justu zerk egiten dion kalte, eta horixe baztertu.
|
|
|
Urtetik urterako inflazioa jaisteko kausak
|
hainbat
elikagai (olioa, ogia eta fruitu freskoa, kasu) eta zerbitzu (hotelak, jatetxeak eta kafetegiak) merkatu izana da.
|
|
|
Baita zentzumenen bidez ere. Kasu horretan, dastatzaile taldea da produktua aztertzen duen tresna. EHUko Zentzumen Analisiaren Laborategian (LASEHU), zentzumenen bidez
|
hainbat
elikagairen analisia egiteko metodoak garatzen dituzte.
|
|
|
Laburpena: LASEHUk zentzumenen bidez
|
hainbat
elikagairen analisia egiteko metodoak garatzen ditu. Horretarako, adituekin, ekoizleekin, dastatzaileekin eta abarrekin elkartzen dira.
|
|
|
Hain juxtu, ministerio horrek kaleratu duen azken txostenean, 2007koan, ikusten da lehen multzokoek, gazte independenteek, elikagaiak aukeratzean prestatzeko erraztasunari eta azkartasunari ematen diotela garrantzia. Horrez gain, osasungarria izatea bilatzen dute, baina, aldi berean,
|
hainbat
elikagai plazer hutsez erosten dituzte. Seme alabarik ez duten bikoteek ere antzeko arrazoiengatik aukeratzen dute jatekoa.
|
|
|
EFSAren kalkuluen arabera, esposizioak honako hauek adierazten ditu:
|
hainbat
elikagai kategoriatan produktu aromatizatzaileen eraginpean metatzea, proposatutako erabilerak eta fabrikatzaileek emandako mailak. Unismokerako, haragia eta haragikiak, zopak eta saltsak hartzen ditu.
|
|
|
Elikagaien pisua izan daiteke metodorik zehatzena, baina ez da beti posible. Hori dela eta,
|
hainbat
elikagairen errazioak (baso bat esne, postreko koilara bat, zopako koilara bat, bi hatz ogi, sei hatz ogi, arroz ontzi bat, etab.) ikusi eta ezagutzeko sistemarekin entrenatu daiteke pazientea. ).
|
|
|
Espainiako Immunologia eta Alergia Pediatrikoaren Elkartearen datuen arabera, elikagaien alergiak biztanleen %1 eta %7 artean eragiten du. Ohikoena da alergia mota horiek haurtzaroan agertzea, bizitzako lehen urteetan, eta ez da harritzekoa haur batek
|
hainbat
elikagairi alergia izatea aldi berean edo elkarren segidan. Hala ere, elikagaiek eragindako alergiak, hala nola esneak, arrautzek edo arrainak, urteak igaro ahala gainditzen dira.
|
|
|
Berehalako garbiketa Garbiketa berriak minutu bat edo bost behar ditu eraginkorra izateko, eta gai da elikagaian dauden bakterioak kentzeko. Georgiako Unibertsitateko (AEB) adituek garatutako produktu berria nekazaritzako elikagaien industrian erabiltzeko sortu da, eta
|
hainbat
elikagaitan eraginkorra da, hala nola haragietan, frutetan eta barazkietan. Horretarako diseinatutako produktuekin egindako garbiketa berezia da.
|
|
|
Espainian, egoera jakin batzuetan, sufre dioxidoa eta sulfitoak
|
hainbat
elikagaitan erabil daitezke: zizka mizkak, galletak, fruta eta zirope zukua, ardoa eta garagardoa, bai eta beste produktu batzuetan ere, hala nola, landare fresko batzuetan, frutetan (mahaiko mahatsak eta lizhi freskoak), konfituretan eta marmeladetan, fruitu lehorretan, krustazeoetan, moluskuetan eta haragi Onartutako gehieneko dosiek kontzentrazio tarte handia hartzen dute, elikagaiaren arabera.
|
|
|
Hori dela eta, sulfitoak ahalik eta maila teknologiko txikienean erabili behar dira, batez ere mantenugai horretan aberatsak diren elikagaietan, hala nola haragian. Lehen urratsak Europako “Replacement of sulphur dioxide in food Keeling the SAme qualitY and shelf life of the products” (SOS2SAY) proiektuaren helburua da alternatiba eta teknologia berritzaileak bilatzea, sufre dioxidoa (SO2)
|
hainbat
elikagaitan (ardoa, zukuak, landare produktuak…) ahalik eta gutxien erabili ahal izateko. TTZ Bremerhaven Transferentzia Teknologikorako Zentroa, Alemaniako iparraldean izen bereko Unibertsitatearekin elkartua, da proiektu honen buru.
|
|
|
Hori dela eta, Europako Batzordeak EFSAri eskatu zion ebaluazio berri bat egiteko, hain zuzen ere, almendrak, hurrak eta pistatxoak ez diren fruitu lehorren kasuan, 4 mikrogramo/ kg tik 10 mikrogramo/ kg ra bitartean ezarritako legezko mugak gehitzeak osasun publikoan izan ditzakeen ondorioei buruz. Gaur egungo txostenerako, aflatoxinak
|
hainbat
elikagaitan (almendrak, hurrak eta pistatxoak ez bezalako fruitu lehorrak barne) agertzearen 35.000 emaitza inguru aztertu zituen IPPC panelak. Emaitza horiek 20 estatu kidetan aztertu ziren, 2006an egindako arrisku ebaluazioa egiteko.
|
|
|
Ziklamatoa. Edulkoratzaile gisa agertzen da
|
hainbat
elikagaitan (konfiturak, marmeladak, gelatinak, kontserbako frutak, irabiatuak, esnekiak), baita produktu farmazeutikoetan ere, gehienetan sakarinarekin batera, bi konposatuen zaporea indartzeko.
|
|
|
Elikadura. Ugaztun haragijalea da txakurra; gizakiek sarri jaten dituzten
|
hainbat
elikagai kaltegarriak zaizkio: esnea, txokolatea, gozokiak, hezur egosiak eta espeziak.
|
|
|
|
Hainbat
elikagairekin nola aritu behar den jakitea ez da erraza. Hona hemen batzuk.
|
|
2010
|
|
|
Esnea izaten du batetik, haren eratorriak edo esne oinarriko osagaiak, pasteurizatuta eta homogeneizatuta, eta, bestetik,
|
hainbat
elikagai mota, azukrea, eta fruitu lehorrak, esaterako, baina ezin dira modu orokorrean zerrendatu, asko eta askotarikoak izaten baitira.
|
|
|
Hirugarren hilabetea da hiletik hilerako KPIak gora egiten duela, neguaren etorrera dela eta, oinetako eta arropa gehiago salduko delako, eta argindarraren prezioaren igo delako. Urtetik urteroko tasa, ordea, erregaien, argindarraren eta
|
hainbat
elikagairen garestitzeak bultzatuta hazi da (bigarren hilabetea da).
|
|
|
Uretan egostea: zeramikazko ontziak agertu baino lehen, harkaitzetan egindako zuloetan, egurrezko (kaikuen antzekoak) edo larruzko ontzietan, urarekin batera harri goriak sartzen ziren
|
hainbat
elikagai kozinatzeko (belarrak, itsaskiak?).
|
|
|
Seguru asko, lurralde horietan bazeuden olibondoak, mahatsondoak, pikondoak, kipula, baratxuria, azenarioak, etab. Ekialde Urrunetikoak arroza, melokotoia, piperbeltza eta iltzea ziren; Indiakoak txitxirioak, berenjena, pepinoa, albaka; eta Afrikakoak meloia eta sandia. Garai horretan Mediterraneoan mugimendu demografiko handiak izan ziren, eta horrek
|
hainbat
elikagairen sakabanatzea eragin zuen. Dena den, euskal herritar xumeen janaria batez ere ahietan oinarritzen zen (gachas gaztelaniaz).
|
|
|
Argi pultsuek mikroorganismoen eta entzimen inaktibazioa eragiten dute, baina argi honen barneratze gaitasuna txikia izanik, bakarrik elikagaien azalean.
|
Hainbat
elikagairi aplika dakieke (ontziratuta badaude ere, ontzia gardena bada): barazkiak, frutak, ogia, haragia?
|
|
|
|
Hainbat
elikagai kontserbatzeko erabiltzen da, esaterako, urdaiazpiko egosia, fruta zukuak, marmeladak, saltsak eta abar.
|
|
|
3.III. taula. Pasteurizazioaren helburua
|
hainbat
elikagaitan.
|
|
|
13.I. taula.
|
Hainbat
elikagai hutsean egostean erabilitako gutxi
|
|
|
Ordenagailuz prozesatutako elikagaiaren erradiografia ugariei esker, aztertutako produktuaren sekzioen edo filmen irudi oso zehatzak lor daitezke. Horri esker,
|
hainbat
elikagairen barne egiturak eta egiturak azter daitezke, hala nola frutak, gaztetako heltze edo zulo egoera desberdinetan. Halaber, aukera ematen du elikagai batek denboran zehar izan duen bilakaera edo bilakaera aztertzeko, zenbait tratamendu aplikatu ordez.
|
|
|
Asetasun indizea handiagoa zen frutentzat eta txikiagoa gozogintzarentzat. Autoreek ikusi zuten kaloria bereko (elikagai isoenergetikoak)
|
hainbat
elikagairen errazioak nabarmen aldatzen direla asetze gaitasunean. Datu hori garrantzitsua da dietak, platerak, errezetak eta aperitiboen iradokizunak planteatzeko, bai gehiegizko pisuaren eta obesitatearen prebentzioan, bai tratamenduan.
|
|
|
Sukaldaritzako prozesuen arteko aldeak ez dira oso nabarmenak poluitzaileak murrizteari dagokionez. Ikerketa egiteko,
|
hainbat
elikagai hartu dira kontuan: arraina (sardina, legatza eta atuna), haragia (txerri solomoa, oilaskoa, txahalkia eta arkumea), babarruna, patata, arroza eta oliba olioa.
|
|
|
manipulatzailearen eskuen bidez, eskularruekin edo gabe, edo sukaldeko materialaren bidez, hala nola, tresnak, trapuak edo gainazalak. Eskularruekin, higiene gutxiago Eskularruak erabiltzean, manipulatzaileak asepsia faltsuaren sentsazioa du; horregatik,
|
hainbat
elikagai manipulatzen ditu, kontuan hartu gabe, eskularruekin ere, batetik bestera kutsadura transmiti dezakeela. Kasu horietan, ez da beharrezkoa eskuak garbitzea, baita eskularruak jantzita ere.
|
|
|
Proposamen seguruak Gosaria hartu aurretik, haurrek eskuak ondo garbitu dituzte.
|
Hainbat
elikagai aukera ditzakete, eta horietako bakoitzak kontserbazio eta manipulazio behar oso zehatzak ditu: Jogurta edo esnekiak.
|
|
|
Magnesio karbonatoa ere erabiltzen da, ekoizpenean fluxua hobetzeko. Trinkotze kontrakoek elikagai hautsen hezetasuna xurgatzen dute eta ez dira aglomeratzen Gehigarri horiek
|
hainbat
elikagairi gehitzen zaizkie: esne hautsa, gazta birrindua, glass azukrea, berehalako zopak, txokolate hautsa edo bizkotxoak egiteko nahasteak.
|
|
|
Bestalde, hurrengo hilabeteetako giro hotzak amaren immunitate sistema “prest” jartzera behartzen du, garai horretan maiz gertatzen diren bakterio edo birus infekzio arin eta iragankorrek eragindako lehenengo hozte, katarro eta malestar gastrikoei aurre egiteko. Amaren dietan ohikoak diren
|
hainbat
elikagai multzok egiten dute lan hori, landare proteinak, gantz azido asegabeak, antioxidatzaileak (bitamina, selenioa, konposatu fenolikoak), burdina eta azido folikoa batera ematen dituztelako, baina proportzio desberdinean. Bat batean, haurraren immunitate sistema indartu egiten da amak jarraitzen duen elikadura osasuntsuaren bidez. Burdinari dagokionez, anemia ferropenikoari aurrea hartzeko eta hura tratatzeko duen gaitasuna ezagutzen da, globulu gorrien hemoglobina sortzen parte hartzen baitu; molekula hori oxigenoa biriketatik ehun guztietara garraiatzeaz arduratzen da.
|